تشخیص سرطان بیضه معمولا پس از بروز علائم سرطان بیضه و مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های تشخیصی گذاشته می‌شود. به طور کل آزمایش سرطان بیضه با چند هدف انجام می‌شود:

• تشخیص سرطان بیضه
• تعیین مرحله تومور (میزان گسترش و پیشرفت آن)
• تعیین بهترین گزینه درمانی
• بررسی پاسخ به درمان و عود

سرطان بیضه چطور تشخیص داده می‌شود؟

آزمایش‌های زیادی برای تشخیص سرطان بیضه وجود دارد. همه آزمایش‌هایی که اینجا معرفی شده‌اند، برای همه بیمارها استفاده نمی‌شود و پزشک شما هنگام انتخاب ابزار تشخیصی برای شما، عوامل زیر را در نظر می‌گیرد:

• نوع سرطانی که به آن مشکوک است
• علائم و نشانه‌های شما
• سلامت کلی شما و سن‌تان
• نتایج آزمایش‌های قبلی شما

اگر شما یک توده یا علائم دیگری از سرطان بیضه را داشته باشید، مهم است که به پزشک خود مراجعه کنید. بعد از مراجعه به پزشکتان، او معمولا شما را به متخصص اورولوژی ارجاع می‌دهد تا معاینات بیشتری انجام گیرد. متخصص اورولوژی، پزشکی است که در زمینه درمان سرطان بیضه و سایر بیماری‌های لوله ادراری تخصص دارد.

معاینه فیزیکی و سونوگرافی معمولا اولین آزمایش‌هایی هستند که برای تشخیص سرطان بیضه انجام می‌شود. اگر این معاینات نشان دهنده وجود توده باشند، سپس آزمایش‌های خون نیز انجام می‌گیرد. علاوه بر آن ممکن است بیضه را با جراحی بردارند تا به دنبال علائم سرطان بگردند؛ جراحی معمولا قطعی‌ترین روش تشخیص سرطان بیضه است. در ادامه درباره هرکدام از این آزمایش‌ها توضیحاتی می‌دهیم:

آزمایش سرطان بیضه با معاینه فیزیکی

بعد از گرفتن شرح حال، اولین آزمایش سرطان بیضه معاینه فیزیکی است. پزشک با دست زدن به بیضه بیمار، به دنبال علامت تورم، درد و یا سفت شدن بیضه می‌گردد. پزشک همچنین در این معاینه به بررسی شکم، گردن، قفسه سینه، زیربغل و کشاله ران می‌پردازد تا نشانه‌هایی از غدد لنفاوی برجسته را بیابد؛ زیرا غدد لنفاوی بزرگ در این نواحی ممکن است نشانه‌ای از گسترش سرطان باشد.

در این معاینه، پزشک تغییر سایز و بزرگ شدن پستان‌ها و نوک سینه را هم بررسی می‌کند و پاها را از نظر داشتن تورم چک می‌کند. تورم پاها ممکن است به دلیل لخته شدن خون در وریدهای پاها، لگن و یا شکم باشد.

آزمایش سرطان بیضه: سونوگرافی

در سونوگرافی از امواج صدا برای تشکیل تصاویر ارگان‌های داخلی استفاده می‌شود. امواج صدای تولید شده توسط دستگاه سونوگرافی از بافت درون کیسه بیضه، بازتاب (اکو) می‌کند. اکوی این امواج صدا، یک سری عکس به نام سونوگرام تولید می‌کنند. این تصاویر از بیضه، به پزشک کمک می‌کنند که تومورها یا موارد غیر طبیعی را در بیضه پیدا کند. اگر توموری آنقدر بزرگ باشد که در سونوگرافی دیده شود، ما می‌توانیم اندازه، محل و میزان سفتی تومور را نیز از این تصویر پیدا کنیم. وجود یک توده سفت در بیضه، به احتمال زیاد بیانگر سرطان است.

تشخیص سرطان بیضه با آزمایش خون

قبل از جراحی برداشتن بیضه، آزمایشی انجام می‌شود تا اندازه مارکرهای توموری در خون اندازه گیری شود. مارکرهای تومور (تومورمارکر tumor marker)، موادی هستند که توسط سرطان ساخته می‌شوند و در افرادی که به سرطان مبتلا هستند، مقادیر زیاد و غیرطبیعی از آن‌ها تولید می‌شود. در سرطان بیضه از اندازه مارکرهای سرطانی برای یافتن مرحله سرطان و شناسایی نوع تومور استفاده می‌شود. نوع سرطان بیضه به طور کلی به دو دسته «سِمینوم» و «غیر سِمینوم» تقسیم می‌شود. از تومور مارکر ها که در ادامه آورده‌ایم، برای کمک به مرحله بندی و برنامه ریزی درمان تومور بیضه، استفاده می‌شود:

• آلفا فیتوپروتئین (AFP): اندازه AFP در خون اغلب، نه همیشه، در افراد مبتلا به سرطان بیضه غیر سمینوم، بالا می‌رود. AFP توسط سمینوم‌ها تولید نمی‌شود، پس بالا رفتن اندازه آن در خون نشان دهنده این است که تومور، سمینوم خالص نیست.
• Beta-HCG: این مارکر معمولا و نه همیشه، در افراد مبتلا به تومورهای سمینوم یا غیرسمینوم، بالا می‌رود. هرچند اندازه بالای ۱۰۰۰ این مارکر بیانگر تومور غیر سمینوم است.

بالا رفتن این ماکرهای توموری ممکن است بیانگر وجود سرطان بیضه یا سرطان‌های دیگر باشد. کاربرد رایج‌تر Beta-HCG تست حاملگی در خانم‌ها است، اما در آقایان آزمایش تومور است. هرچند ممکن است که فردی با سرطان بیضه، سطوح طبیعی از مارکرهای توموری را داشته باشد. همچنین ممکن است این مارکرها در خون فردی بالا بروند، اما فرد به سرطان مبتلا نباشد.

سایر مارکرهایی که برای سرطان بیضه استفاده می‌شوند عبارتند از موارد زیر:

• لاکتات دهیدروژناز (LDH): این مارکر ممکن است در سرطان بیضه سمینوم یا غیر سمینوم بالا برود. به این دلیل که LDH در خیلی از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های غیرسرطانی نیز بالا می‌رود، از آن برای پیدا کردن سرطان بیضه استفاه نمی‌کنیم.
• آلکالین فسفاتاز جفتی (PLAP):  یکی دیگر از مارکرهایی‌ست که ممکن است پزشکان استفاده کنند، هرچند اندازه گیری آن رایج نیست.

مارکرهایی که نام بردیم، قبل و بعد از شروع درمان، به صورت منظم اندازه گیری می‌شوند تا سرطان را زیرنظر داشته باشیم. این مارکرهای تومور حتی بعد از پایان درمان و طی پیگیری هم اندازه گیری می‌شوند تا متوجه احتمال عود شویم.

تغییر سطح تومورمارکرهای خونی فقط در بعضی از انواع سرطان بیضه اتفاق می‌افتد. بنابراین آزمایش خون روش کاملی برای تشخیص سرطان بیضه نیست.

تشخیص سرطان بیضه با جراحی و پاتولوژی

 اگر به سرطان بیضه شک داشته باشیم، یک جراح، عمل اُرکیدکتومی را انجام خواهد داد (به صورت اُرکیِکتومی هم تلفظ می‌شود). طی این جراحی، کل یک بیضه از طریق برشی در کشاله ران فرد، برداشته می‌شود. سپس یک پاتولوژیست، برش‌های خیلی نازکی از بیضه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا نوع سرطان را تشخیص دهد. پاتولوژیست یا آسیب‌شناس، پزشکی است که در تفسیر تست‌های آزمایشگاهی و ارزیابی سلول‌ها، بافت‌ها و ارگان‌ها، جهت تشخیص بیماری‌ها، تخصص دارد.

برای سرطان بیضه، پاتولوژیست تشخیص می‌دهد که آیا بافت بیضه حاوی سلول‌های سرطانی است یا خیر و اگر حاوی سلول سرطانی است، چه نوعی از سلول سرطانی را شامل می‌شود. بیشتر سرطان‌های بیضه از نوع سلول ژِرم سل (سلول زایا) هستند که به دو دسته تقسیم می‌شوند: سمینوم و غیرسمینوم.

اگر فرد فقط یک بیضه دارد یا تشخیص بعد جراحی نیز ممکن نیست، ممکن است جراح فقط قسمت کوچکی از بافت بیضه باقی مانده را خارج کند و در صورت وجود سلول‌های سرطانی در آن نمونه، ممکن است لازم باشد که بیضه کاملا برداشته شود. اگر نمونه نشان دهنده وجود سرطان نباشد، ممکن است بتوان آسیب ناشی از برداشتن نمونه را ترمیم کرد و بافت بیضه در همان جراحی جایگزین شود. هرچند این نوع جراحی به ندرت انجام می‌گیرد.

بهترین راه تشخیص سرطان بیضه چیست؟

تنها راه قطعی که می‌توانیم از طریق آن مطمئن شویم که بیمار به سرطان بیضه مبتلا است، آزمایش کردن قسمتی از توده زیر میکروسکوپ است. از آنجایی که برداشتن بخشی از بیضه سرطانی ممکن است خطراتی داشته باشد، معمولا برای بررسی در زیر میکروسکوپ لازم است که کل بیضه خارج شود. بنابراین جراحی، بهترین راه تشخیص سرطان بیضه است.

آزمایش سرطان بیضه برای تعیین مرحله

بعد از تشخیص سرطان بیضه، باید آزمایش‌های دیگری نیز برای پیدا کردن مرحله سرطان انجام بگیرد. معمولا پزشک شما آزمایش‌های تصویربرداری از شکم، لگن و قفسه سینه را پیشنهاد خواهد کرد.

انجام تصویربرداری از مغز یا استخوان زیاد رایج نیست، اما ممکن است در برخی از بیماران نیاز باشد، از جمله:

• بیمارانی که سرطانشان به جاهای زیادی از بدن پخش شده
• بیمارانی که به نوعی از سرطان غیر سمینومی به نام کوریوکارسینوم مبتلا هستند
• بیمارانی که مقادیر زیادی از مارکر تومور AFP یا Beta-hCG را دارند.

گرافی ساده (تصویربرداری اشعه ایکس)

تصویربرداری اشعه ایکس، راهی برای ساختن تصاویر از ساختارهای داخل بدن است. از گرافی ساده برای پیدا کردن مرحله سرطان و پیگیری بعد از درمان استفاده می‌شود. اگر تصاویری با جزییات بیشتر از ریه‌ها مورد نیاز باشد، ممکن است پزشک درخواست انجام سی تی اسکن نیز بدهد.

 سی تی اسکن (CT scan)

از سی تی اسکن می‌توان برای ارزیابی شکم، لگن، قفسه سینه و ریه و مغز و سایر نواحی بدن استفاده کرد. از سی تی اسکن مغز، به ندرت در پروسه تشخیص سرطان بیضه استفاده می‌شود، زیرا این نوع از سرطان به ندرت به مغز پخش می‌شود؛ هرچند اگر اسکنی از مغز لازم باشد، معمولا از ام آر آی استفاده می‌کنیم، زیرا استخوان‌های جمجمه در تصاویر سی تی اسکن مغز اختلال ایجاد می‌کنند.

اسکن ام آر آی (MRI)

ام آر آی مغز و یا ستون مهره‌ها در شرایط خاصی انجام می‌شود. ام آر آی مغز معمولا در موارد زیر انجام می‌شود:

• در صورتی که بیمار علائم یا تغییراتی در معاینه فیزیکی خود داشته باشد
• در تومورهای با پیش‌آگهی بد با مارکرهای توموری بالا
• زمانی که سرطان بیضه به کبد، استخوان‌ها و به میزان زیادی به ریه‌ها پخش شده باشد

ام آر آی از ستون مهره‌ها، زمانی پیشنهاد می‌شود که دلیلی برای شک به پخش شدن سرطان به ستون مهره داشته باشیم که البته در سرطان بیضه شایع نیست. پزشک شما توضیح می‌دهد که انجام کدام آزمایش تصویربرداری برایتان مناسب است.

پت اسکن (PET scan)

استفاده از پت اسکن برای سرطان بیضه رایج و روتین نیست. اگر پت اسکن انجام شود، معمولا همراه با سی تی اسکن است و به آن پت- سی تی اسکن می‌گوییم. از پت اسکن برای ساختن تصاویری از ارگان‌ها و بافت‌های داخل بدن استفاده می‌کنیم.

مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از پت اسکن برای تشخیص سرطان بیضه و یا تعیین مرحله آن، مناسب نیست. با این‌حال، می‌توان از پت اسکن برای تشخیص سمینوم خالص متاستاتیک که بعد از شیمی درمانی کاملا از بین نرفته است، استفاده کرد و در این مواقع، اگر قصد استفاده از پت اسکن را داریم، باید حداقل ۶ هفته بعد از پایان شیمی درمانی آن را انجام بدهیم.

بیوپسی (نمونه برداری)

در نمونه برداری، قطعه کوچکی از بافت برای آزمایش کردن برداشته می‌شود. همان‌طور که گفتیم در سرطان بیضه به جای برداشتن بخشی از بیضه، کل بیضه باید خارج شود. اما گاهی در صورتی که سرطان به سایر نقاط بدن پخش شده باشد، ممکن است از ریه یا سایر نقاط بدن نمونه برداری انجام گیرد.

بعد از اینکه تست‌های تشخیصی انجام گرفت، پزشکتان شما را در جریان نتایج می‌گذارد و با شما درباره مرحله سرطان و گزینه‌هایتان برای درمان صحبت می‌کند.

آزمایش سرطان بیضه در منزل

شما می‌توانید خودتان بیضه‌تان را در منزل معاینه کنید که دردسترس‌ترین راه شک به تشخیص سرطان بیضه است.

بهترین زمان برای آزمایش بیضه‌هایتان، طی حمام یا بعد از آن است، زیرا در این زمان پوست کیسه بیضه‌تان شل است.

• آلت تناسلی‌تان را کنار بزنید و هرکدام از بیضه‌ها را به صورت جداگانه معاینه کنید.
• بیضه را بین شست و انگشتان هردو دستتان بگیرید و به آرامی انگشتانتان را حرکت دهید.
• با نگاه کردن و لمس کردن، به دنبال برجستگی‌ها یا تغییر در سایز یا شکل بیضه‌هایتان بگردید.
• یادتان باشد طبیعی است که یکی از بیضه‌هایتان کمی از دیگری بزرگ‌تر باشد یا اینکه یکی پایین‌تر از دیگری قرار بگیرد.
• همچنین باید بدانید که بافت طبیعی بیضه حاوی اپیدیدیم است که ممکن است در لمس، به نظر شبیه به یک برجستگی کوچک در قسمت بالایی و یا میانی خارجی بیضه باشد.

بیضه‌های طبیعی همچنین حاوی رگ‌های خونی، بافت‌های حمایت کننده و لوله‌هایی هستند که اسپرم را انتقال می‌دهند و ممکن است برخی مردان این‌ها را با توده‌های غیرطبیعی اشتباه بگیرند. اگر درباره نکته‌ای در معاینه‌تان نگران هستید، به پزشک خود مراجعه کنید.

ممکن است بیضه به دلایلی غیر از سرطان نیز بزرگ شود؛ برای مثال، ممکن است در بیضه مایع جمع شود که به آن «هیدروسِل» می‌گوییم. یا اینکه ممکن است رگ‌های بیضه متسع شوند و باعث بزرگ شدن و توده‌ای شدن اطراف بیضه شود که به این بیماری واریکوسل می‌گوییم. اگر بیضه‌تان به نظر بزرگ می‌آید، به پزشک مراجعه کنید تا اطمینان حاصل شود که این بزرگی به دلیل این شرایط است و سرطان نیست. ممکن است پزشک شما درخواست سونوگرافی بدهد که یک راه راحت و بدون درد برای تشخیص تومور است.

اگر شما به صورت منظم بیضه‌‌هایتان را معاینه می‌کنید، کم کم متوجه می‌شوید که چه چیزی طبیعی و چه چیزی غیر طبیعی است و می‌توانید تغییرات بیضه‌تان را بدون تاخیر به پزشکتان اطلاع دهید.

جمع‌بندی: تشخیص سرطان بیضه و تعیین مرحله آن

آزمایش سرطان بیضه با اهداف «تشخیص»، «تعیین مرحله» و «انتخاب بهترین نوع درمان» انجام می‌شود. آزمایش تشخیص سرطان بیضه معمولا شامل شرح حال، معاینه، سونوگرافی، آزمایش خون، جراحی و پاتولوژی است. تعیین مرحله سرطان بیضه را می‌توان با روش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن انجام داد. هر مرد می‌تواند بیضه خود را در منزل معاینه کند و در صورت شناسایی مورد مشکوک، بلافاصله به پزشک مراجعه کند.

منابع:

cancer.net

cancer.org

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید