پت اسکن (PET) مخفف «اسکن توموگرافی با گسیل پوزیترون» است. پت اسکن نوعی آزمایش است که ممکن است در تشخیص سرطان از آن استفاده شود. این آزمایش را می‌توان همراه با سی تی اسکن (‌CT) انجام داد. در این صورت پزشکان این آزمایش را اسکن PET-CT می‌گویند. اما ممکن است آن را به طور خلاصه، با همان نام پت اسکن بشنوید. در این صفحه هم عمدتا از همین نام «پت اسکن» به جای «پت-سی‌تی» استفاده کرده‌ایم.

هر چند پت اسکن را می‌توان برای بیماری‌های غیر سرطان نیز استفاده کرد، اما در این صفحه به استفاده رایج تر آن یعنی سرطان می‌پردازم.

پت اسکن در برخی از انواع سرطان راهی برای کمک به یافتن سرطان و فهمیدن استیج (مرحله) آن است.

استیج (مرحله سرطان) روشی برای توصیف «محل سرطان» است و همچنین نشان می‌دهد که سرطان پخش شده است یا خیر. پزشکان از طریق این اسکن در مورد استیج سرطان و نحوه اثرگذاری سرطان روی عملکردهای بدن شما اطلاعات کسب می‌کنند.

دانستن استیج سرطان به شما و پزشک‌تان در انتخاب بهترین روش درمان کمک می‌کند. دانستن استیج سرطان در پیش‌بینی احتمال بهبودی شما نیز به پزشک کمک می‌کند.

تفاوت اسکن پت-سی‌تی با سی‌تی چیست؟

CT اسکن تصاویر دقیقی از اندام‌ها و بافت‌های درون بدن شما نشان می‌دهد. اسکن PET می‌تواند فعالیت‌های غیرطبیعی را نیز بیابد و نسبت به دیگر آزمایش‌های تصویربرداری حساس‌تر عمل می‌کند. همچنین ممکن است تغییرات بدن شما را زودتر از سایر روش‌ها نشان دهد. پزشکان از اسکن PET-CT برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد سرطان استفاده می‌کنند.

پت اسکن علاوه بر نشان دادن استیج سرطان می‌تواند در موارد زیر نیز به پزشک کمک کند:

• بافتن مکان مناسب برای بیوپسی
• فهمیدن اینکه آیا روش درمان سرطان شما کارآمد است یا خیر.
• بررسی رشد جدید سرطان بعد از اتمام درمان
• برنامه‌ریزی برای پرتودرمانی

---

بهترین متخصص رادیوتراپی در تهران

---

پت اسکن چگونه عمل می‌کند؟

قبل از پت اسکن، مقدار کمی قند رادیواکتیو به نام فلورودئوکسی‌گلوکز به شما تزریق می‌کنند. این ماده را گاهی FDG، گلوکز رادیواکتیو یا ردیاب می‌نامند. سلول‌های بدن شما این قند را جذب می‌کنند. نواحی که در حال مصرف انرژی بیشتری هستند، میزان بیشتری از قند را جذب می‌کنند. تمایل سلول‌های سرطانی به مصرف انرژی بیشتر از سلول‌های سالم است. پت اسکن محل ردیاب رادیواکتیو در بدن شما را نشان می‌دهد.

سی تی اسکن از زوایای مختلف از بدن شما تصاویر اشعه ایکس می‌گیرد. ممکن است قبل از تصویربرداری با اشعه ایکس به شما رنگ تزریق کنند. با این کار جزئیات بهتر نمایان می‌شوند. در نهایت نیز کامپیوتر تصاویر PET و CT را با هم ترکیب می‌کند. پزشک شما یک تصویر سه بعدی دقیق دریافت می‌کند که تمامی موارد غیر طبیعی اعم از تومورها را نشان می‌دهد.

آیا پت اسکن بی‌خطر است؟

در پت اسکن خطر تابش وجود دارد. در این نوع اسکن مقدار کمی تابش مورد استفاده قرار می‌گیرد که این تابش حاصل اشعه ایکس، ماده مورد استفاده در اسکن PET یا هر دو اینها است. اسکن کردن ناحیه کوچک‌تری از بدن به معنای تابش میزان کمتری اشعه به بدن است. CT بدون رنگ نیز به نمایش جزئیات کمک می‌کند.

مزایای این آزمایش‌ها معمولا بیشتر از خطرات آن است. شما طی این آزمایش‌ها در معرض میزان کمی اشعه قرار خواهید گرفت. تا کنون ثابت نشده است که این دوز کم تابش باعث آسیب رساندن به فرد می‌شود. به احتمال کمی ممکن است در آینده خطر ابتلا به سرطان در کودکان یا سایر افرادی که باید چندین بار پت اسکن، سی تی اسکن و تصویربرداری اشعه ایکس انجام دهند، افزایش یابد.

پزشکان می‌توانند از اسکن‌های با دوز کمتر استفاده کنند یا نواحی را که باید اسکن شوند محدود کنند. اطمینان حاصل کنید که همه پزشکان از تعداد اسکن‌های تصویربرداری و نوع اسکن‌هایی که انجام داده‌اید مطلع هستند. این اطلاعات می‌تواند به آنها کمک کند تا تصمیم بگیرند که در آینده از کدام نوع اسکن استفاده کنند تا از میزان خطر برای شما بکاهند. اگر در خصوص مواجهه با اشعه نگران هستید، با پزشک خود صحبت کنید و همچنین بپرسید که آیا می‌توانید به جای این آزمایش یک آزمایش دیگر انجام دهید که از اشعه کمتری استفاده می‌کند یا خیر.

چه کسی اسکن PET-CT را برای من انجام می‌دهد؟

یک تکنسین که در زمینه انجام این نوع اسکن‌ها تخصص دارد پت اسکن را برای شما انجام می‌دهد. پس از انجام آزمایش نیز پزشکی که در زمینه مشاهده نتایج آزمایش تخصص دارد اسکن شما را مشاهده و بررسی می‌کند. این فرد متخصص پزشکی هسته‌ای یا رادیولوژیست است. آنها نتایج آزمایش را تفسیر می‌کنند و می‌گویند این نتایج چه معنایی دارند. اسکن PET-CT را می‌توانید در بیمارستان یا مراکزی که آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌دهند انجام دهید.

آماده شدن برای پت اسکن

وقتی مقرر می‌شود که اسکن PET-CT انجام دهید، کارکنان نحوه آماده شدن برای انجام این آزمایش را برایتان توضح خواهند داد. دستورالعمل های آنها را به دقت پیروی کنید تا نتایج اسکن شما تحت تاثیر قرار نگیرند. در خصوص موضوعات زیر با کارکنان صحبت کنید و در مورد هرگونه اطلاعاتی که مبهم است یا شما را نگران می‌کند سوال بپرسید.

چه باید بخورید

ممکن است به شما بگویند که از شب قبل از اسکن و از نیمه شب به بعد فقط مایعات شفاف بنوشید. بسته به اینکه کدام قسمت از بدن شما قرار است اسکن شود، ممکن است لازم باشد از ۴ ساعت قبل از اسکن خوردن و آشامیدن را کاملا متوقف کنید. برای برخی از اسکن‌ها نیز می‌توانید مثل غذا بخورید و بیاشامید.

داروها و سابقه سلامتی شما

بپرسید که آیا در روز آزمایش می‌توانید داروها یا مکمل‌های همیشگی خود را مصرف کنید یا خیر. در صورتی که مبتلا به دیابت یا بیماری دیگری هستید به آنها اطلاع دهید. به ویژه دیابت می‌تواند نتایج آزمایش شما را تغییر دهد و ردیاب رادیواکتیو می‌تواند روی قند خون شما اثر بگذارد. اگر در دوران شیردهی هستید یا ممکن است باردار باشید به کارکنان اطلاع دهید. این اسکن‌ها می‌توانند نوزاد را به خطر بیاندازند.

آلرژی‌ها

در خصوص هر گونه حساسیت دارویی یا غذایی خود، از جمله هرگونه واکنش آلرژیک به ید که ممکن است در گذشته نشان داده باشید، به کارکنان اطلاع دهید.

چیزهایی که باید از آنها اجتناب کنید

از ۲۴ ساعت قبل از آزمایش هیچ ورزش سنگینی مانند دویدن، قدم زدن یا وزنه‌برداری را انجام ندهید. ورزش می‌تواند از دقت اسکن‌های شما بکاهد.

چه باید بپوشید

لباس‌های گشاد و بدون زیپ یا دکمه فلزی بپوشید. باید هر لباسی را که دارای فلز است و می‌تواند روی اسکن اثر بگذارد دربیاورید. از جمله این موارد کمربند، گوشواره، پیراهن دارای چفت فلزی یا زیپ، سوتین و عینک است. اگر به تن داشتن لباس‌های خودتان در هنگام اسکن ممکن نباشد، می‌توانید لباس بیمارستانی بپوشید. از شما می‌خواهند که جواهرات خود را دربیاورید، بنابراین می‌توانید در روز معاینه آنها را در خانه جا بگذارید.

حتما شرح حال مناسبی از تمام شرایطی که ممکن است افزاثیش جذب در پت نشان دهد به متخصص پزشکی هسته‌ای ارائه دهید، مانند فعالیت بدنی، داروها، زخم و ضربه اخیر و … . گزارش پت سی تی بدون دانستن این اطلاعات دقت مناسبی نخواهد داشت.

بیمه، هزینه‌ها و رضایت‌نامه

اگر نگران هزینه PET-CT خود هستید، قبل از انجام اسکن بررسی کنید که کارگزار بیمه شما چه هزینه‌هایی را پوشش خواهد داد. همچنین بپرسید که چه میزان از هزینه‌ها را باید خودتان پرداخت کنید. پس از ورود به مطب دکتر یا بیمارستان، از شما می‌خواهند یک فرم رضایتنامه امضا کنید. این فرم اظهار می‌کند که شما مزایا و خطرات این اقدام را می‌دانید و با آن موافق هستید.

زمان انجام پت-سی تی

پیش از شروع پت اسکن، یکی از کارکنان یک آنژیوکت درون یکی از وریدهای شما قرار می‌دهد. ‌آنژیوکت یک لوله نازک متصل به یک سوزن است. آنژیوکت حسی مانند خراشیده شدن با سوزن دارد. پس از قرار دادن آنژیوکت، یک ماده رادیواکتیو به شما تزریق می‌کنند. چیزی از ماده رادیواکتیو را احساس نخواهید کرد.

پس از تزریق این ماده باید حرکت خود را محدود کنید و از انجام فعالیت بپرهیزید، اما می‌توانید راحت روی صندلی بنشینید. اگر زیاد حرکت کنید این ماده به نواحی جابجا می‌شود که مورد مطالعه نیستند. و این مورد خواندن اسکن را برای پزشکان سخت می‌کند. ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد تا این ماده رادیواکتیو به قسمت‌هایی از بدن که قرار است اسکن شوند برسد.

همچنین ممکن است قبل از اسکن از شما بخواهند یک مایع حاجب بنوشید. همچنین ممکن است این مایع حاجب را از طریق IV به شما بدهند. مایع حاجب وضوح تصاویر را بیشتر می‌کند. درست قبل از شروع آزمایش از شما می‌خواهند به دستشویی بروید و مثانه خود را تخلیه کنید.

این مایع می‌تواند در محل IV احساس گرما یا خارش ایجاد کند. همچنین ممکن است در دهان خود طعم فلز احساس کنید. این احساسات طی چند دقیقه از بین می‌روند. اگر دچار واکنش‌های جدی‌تری مانند مشکل تنفسی شدید فورا اطلاع دهید.

حین انجام پت اسکن

وقتی زمان اسکن فرا برسد، تکنولوژیست به شما کمک می‌کند بدن خود را به راحتی روی تخت جای دهید. به احتمال زیاد به پشت دراز خواهید کشید، اما ممکن است لازم باشد به شکم یا پهلو دراز بکشید. این امر بستگی به این دارد که کدام قسمت از بدن شما قرار است اسکن شود.

گاهی اوقات از پت اسکن به منظور برنامه‌ریزی پرتودرمانی برای درمان سرطان استفاده می‌شود. در این حالت موقعیت بدن شما بسیار حائز اهمیت است. تکنولوژیست شما را با ماسک یا کست در موقعیت قرار می‌دهد. این ابزارها به شما کمک می‌کنند بدن خود را در حین اسکن بی‌حرکت نگه دارید.

دستگاه PET-CT شبیه یک دونات بزرگ است. وقتی دستگاه شروع به کار می‌کند، تخت به سرعت به درون سوراخ مرکز دستگاه حرکت می‌کند. این کار می‌تواند به شما نشان دهد که آیا جایگیری مناسبی دارید یا خیر. سپس تخت به آرامی به جلو و عقب حرکت می‌کند. یکی از کارکنان از اتاق مجاور روند آزمایش را مشاهده می‌کند. می‌توانید با آنها صحبت کنید و آنها نیز می‌توانند با شما صحبت کنند.

آیا در هنگام انجام اسکن راحت خواهم بود؟

کارکنان تا جای ممکن شرایط را برای شما راحت می‌کنند. پت اسکن اذیت‌کننده نیست. اما برخی از موقعیت‌ها ممکن است ناخوشایند یا خسته‌کننده باشند. در طول اسکن باید دراز بکشید. همچنین ممکن است لازم باشد دست‌های خود را بالای سرتان نگه دارید. گاهی ممکن است از شما بخواهند نفس خود را حبس کنید. حرکات تنفسی می‌تواند باعث تار شدن تصاویر شود.

همچنین ممکن است کارمند مربوطه در حین اسکن تخت را بالا و پایین یا کج کند. با این کار از زوایای مختلف عکس گرفته می‌شود. از آنها بخواهید زمان حرکت دادن تخت را به شما بگویند.

ممکن است صدای غژ غژ یا کلیک کردن از دستگاه بشنوید. برخی از دستگاه‌ها نسبت به سایر دستگاه‌ها سر و صدای بیشتری دارند.

جلسه اسکن شما ۱ الی ۳ ساعت طول خواهد کشید. پس از اینکه ماده رادیواکتیو از طریق IV به ناحیه مورد نظر برسد، خود اسکن معمولا فقط ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. اگر قرار باشد دستگاه منطقه وسیعی را اسکن کند، ممکن است آزمایش بیشتر طول بکشد. کارمندان مربوطه می‌توانند مدت زمان اسکن را به شما بگویند.

پس از پایان اسکن ممکن است لازم باشد روی تخت بمانید تا پزشک به تصاویر نگاه کند و مطمئن شود تصاویر تار نیستند. اگر تصاویر واضح نباشند، ممکن است به اسکن دیگری نیاز داشته باشید.

بعد از پت اسکن

بعد از اسکن می توانید فعالیت های عادی خود از جمله رانندگی را انجام دهید. کارکنان به شما می‌گویند که چندین لیوان آب بنوشید. آب خوردن به پاکسازی ماده رادیواکتیو و رنگ از بدن کمک می‌کند.

سوالاتی که می‌توانید از تیم درمان بپرسید

قبل از پت اسکن سوالات زیر را از تیم مراقبت سلامت خود بپرسید.

• اسکن PET-CT را کجا انجام دهم؟
• این اسکن چقدر طول می‌کشد؟
• مزایا و خطرات این اسکن چه هستند؟
• آیا برای انجام CT به رنگ نیاز دارم؟ چگونه این رنگ را مصرف می‌کنم؟ اگر به رنگ حساسیت داشته باشم چه می‌شود؟
• قبل از اسکن چه چیزهایی می‌توانم بخورم یا بنوشم؟ در خصوص مصرف داروهای همیشگی‌ام چطور؟ از چه چیزهایی باید بپرهیزم؟
• کی از نتایج آزمایش مطلع می‌شوم؟
• چه کسی نتایج آزمایش را به من می‌گوید و چگونه؟
• آیا به آزمایش‌های دیگری هم نیاز دارم؟

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید