سرطان پروستات (Prostate Cancer) یکی از شایع‌ترین سرطان‌های مردان در سراسر دنیا است. این سرطان ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از بقیه سرطان‌ها متمایز می‌کند. به عنوان مثال، سرطان پروستات در اکثر موارد سیر کندی دارد و گاهی حتی نیاز به درمان آن هم نیست. در این صفحه با نکات اصلی در مورد سرطان پروستات آشنا خواهید شد. برای کسب اطلاعات بیشتر به صفحات دیگری که لینک آنها در متن قرار گرفته مراجعه کنید.
پروستات چیست؟
پروستات غدهای به اندازه گردو است که محل قرارگیری آن در پشت قاعده آلت تناسلی مردانه، جلوی راست روده (قسمت انتهایی روده‌ی بزرگ) و زیر مثانه است. این غده، مجرای ادرار را احاطه کرده است. مجرای ادراری (پیشاب‌راه، میزراه) مجرای لوله مانندی است که ادرار و منی را از درون آلت تناسلی منتقل می‌کند. عملکرد اصلی پروستات ساخت بخشی از مایع منی است که از اسپرم‌ها حفاظت و حمایت کرده و به حرکت آنها کمک می‌کند.
اندازه غده پروستات با افزایش سن، بزرگتر می‌شود. بزرگتر شدن آن، همزمان با انسداد مجاری ادرار، می‌تواند منجر به بیماریِ «بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH)» شود. BPH یک بیماری شایع است و با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد، اما احتمالِ ابتلا به کانسر پروستات را افزایش نمی‌دهد.
سرطان پروستات چیست؟
سرطان زمانی شروع می‌شود که سلول‌های سالمِ پروستات تغییر کنند و به صورت کنترل نشده رشد کرده و تومور ایجاد کنند. این تومور می‌تواند سرطانی یا خوش‌خیم باشد:
- تومور سرطانی: یک تومور بدخیم است، به این معنی که می‌تواند رشد کرده و به سایر قسمتهای بدن نیز منتشر شود.
- تومور خوش‌خیم: توموری است که رشد می‌کند، اما به سایر قسمتهای بدن منتشر نمی‌شود.
سرطان پروستات، در مقایسه با سایر سرطان‌ها کمی متفاوت است: بسیاری از تومورهای پروستات به سرعت به سایر قسمتهای بدن منتشر نمی‌شوند. برخی از سرطان‌های پروستات بسیار آهسته رشد می‌کنند و حتی ممکن است برای سالها یا برای همیشه علائمی نداشته و مشکلی ایجاد نکنند. حتی زمانی که کنسر پروستات به سایر قسمتهای بدن منتشر می‌شود، اغلب می‌توان آن را برای مدت طولانی کنترل کرد. بنابراین افراد مبتلا به کانسر پروستات و حتی کسانی که کانسر پروستات پیشرفته دارند، ممکن است سالها بدون مشکل زندگی کنند.
با این حال، اگر سرطان با درمان‌های موجود کنترل نشود، می‌تواند علائمی مانند درد و خستگی را در بدن ایجاد کند و گاهی نیز منجر به مرگ شود. بخش مهمی از مدیریتِ سرطان پروستات، نظارت بر رشد آن در طول زمان است، تا سرعت رشد آن را (آهسته یا سریع) بفهمیم. دکتر شما بر اساس الگوی رشد، در مورد بهترین گزینه‌های درمانی موجود و زمان انجام آنها تصمیم می‌گیرد.
بافت‌شناسی (هیستولوژی)، بررسی سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ است. کانسر پروستات از نظر بافت‌شناسی و بسته به نقطه‌ی شروع آن به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود. متداول‌ترین نوع سرطان پروستات آدنوکارسینوم نام دارد. انواع دیگر آن مانند سرطان پروستات نورواندوکرین و سرطان پروستات سلول کوچک و… کمتر دیده می‌شوند. این انواع نادر ویژگی‌های زیر را دارند:
- تهاجمی‌تر هستند
- PSA (پروتئینی که توسط سلول‌های پروستات ساخته می‌شود) بسیار کمتری تولید می‌کنند
- زودتر به خارج از پروستات منتشر می‌شوند
درباره آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA)
آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA)، پروتئینی است که توسط سلول‌های غده پروستات تولید شده و وارد جریان خون می‌شود. سطح PSA با استفاده از آزمایش خون اندازه‌گیری می‌شود. اگرچه محدوده‌ی مشخص و دقیقی برای “PSA طبیعی” در سنین مختلف نداریم، سطح PSA در مبتلایان به کانسر پروستات بالاتر از افراد عادی است.
غیر از سرطان پروستات سایر شرایط، مانند BPH (به بالا نگاه کنید) یا پروستاتیت نیز می‌توانند منجر به افزایش سطح PSA شوند. پروستاتیت التهاب یا عفونت پروستات است. علاوه بر این، برخی از فعالیت‌ها مانند انزال می‌توانند به طور موقت، سطح PSA را افزایش دهند. برای جلوگیری از نتیجه کاذب آزمایش PSA، باید قبل از آزمایش PSA از انزال اجتناب کنید. افراد باید قبل از غربالگری سرطان پروستات، با پزشک خود در مورد مزایا و معایب آزمایش PSA صحبت کنند.
علل ایجاد سرطان پروستات
عوامل محیطی و ژنتیکی، هر دو در علت سرطان پروستات نقش دارند. نقش بعضی از عوامل هنوز به طور قطعی شناخته نشده است، اما عوامل خطر اصلی و احتمالی شامل موارد زیر است:
- سن
- نژاد
- فعالیت بدنی و رژیم غذایی
- سابقه خانوادگی
- تغییرات ژنتیکی
پیشگیری از سرطان پروستات
روش قطعی و اثبات‌شده‌ای برای پیشگیری از سرطان پروستات وجود ندارد، اما شاید بتوانید احتمال ایجاد آن را کم کنید.
برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان پروستات می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- کاهش مصرف چربی
- مصرف بیشتر میوه و سبزی
- مصرف چای سبز و سویا
- عدم مصرف گوشت سوخته
- حفظ وزن طبیعی
- ورزش منظم
- قطع مصرف سیگار
- افزایش مصرف ویتامین دی
- حفظ رابطه جنسی منظم و سالم
مصرف داروهایی برای کاهش احتمال کانسر پروستات نیز بررسی شده است. این داروها مزایا و معایبی دارند. برای مصرف آنها با پزشک خود صحبت کنید.
غربالگری سرطان پروستات
غربالگری سرطان پروستات با استفاده از آزمایش خون (PSA) و معاینه امکان‌پذیر است. در گذشته ابتدا توصیه به غربالگری تمامی افراد بالای پنجاه سال می‌شد. سپس گروه‌هایی کلا با غربالگری با PSA مخالفت کردند. در نهایت، راه میانه انتخاب شده است. و در حال حاضر توصیه می‌شود در افراد ۵۰ یا ۵۵ سال به بالا مزایا و معایب غربالگری به فرد گفته شود. و این خود فرد است که تصمیم می‌گیرد غربالگری را انجام دهد یا خیر.
علائم سرطان پروستات
شایع‌ترین علائم و نشانه های سرطان پروستات موضعی عبارتند از:
- تکرر ادرار
- فشار کم یا منقطع جریان ادرار
- تکرر ادرار
- وجود خون در ادرار
- اختلال نعوظ
- سوزش ادرار
تشخیص سرطان پروستات
فرایند تشخیص سرطان پروستات ممکن است با مشاهده علائم کانسر پروستات یا با غربالگری آن ایجاد شود. در صورت شک، اولین قدم انجام آزمایش PSA با یا بدون معاینه مقعدی است. در صورت مشکوک بودن جواب این بررسی‌ها، قدم بعد انجام بیوپسی پروستات است. بیوپسی می‌تواند وجود سرطان پروستات را با قطعیت تایید کند. بعد از تشخیص، نوبت به مرحله بندی و تعیین میزان گسترش سرطان می‌رسد. در این قدم، آزمایش‌های تصویربرداری برای بیمار انجام می‌شود. گاهی ممکن است نیاز به نمونه‌برداری از نواحی مشکوک هم شود.
استیج کانسر پروستات و امتیاز گلیسون
استیج به معنای مرحله است و به نوعی میزان اهمیت سرطان را نشان می‌دهد. هر چه استیج بالاتر باشد، احتمال پیشرفت و عود بیماری بیشتر است.
چندین عامل در تعیین استیج و مرحله بندی سرطان پروستات نقش دارند:
- وسعت تومور اولیه
- درگیری لنفاوی
- متاستاز دوردست
- گرید تومور (بر اساس امتیاز گلیسون)
- سطح PSA خون
گرید به معنای درجه است. گرید ظاهر سلول‌ها در زیر میکروسکوپ را نشان می‌دهد. هر چه گرید بالاتر باشد سلول‌های بدشکل‌تر هستند و تفاوت بیشتری با سلول‌های طبیعی دارند.
درمان سرطان پروستات
درمان سرطان پروستات در مراحل مختلف بیماری و در بیماران مختلف متفاوت است.
در کانسر پروستات بسیار کم خطر، بهتر است درمان فوری برای بیمار انجام نشود. در این حالت، پیگیری فعال گزینه بهتری است.
در مراحل اولیه که سرطان محدود به پروستات است، در صورت نیاز به درمان، درمان ارجح رادیوتراپی و یا جراحی است. هر چه مرحله بیماری بالاتر می‌رود نقش داروها بیشتر می‌شود. مهم‌ترین داروهای سرطان پروستات، درمان‌های هورمونی هستند. این درمان‌ها تاثیر هورمون‌های جنسی مردانه بر بدن را از بین می‌برند. از آن‌جایی که هورمون جنسی مردانه موجب رشد سلول های سرطانی می‌شود، این داروها اثر ضد سرطان دارند.
وقتی بیمار متاستاز وسیع پیدا می‌کند، درمان موضعی پروستات با جراحی یا پرتو درمانی دیگر سودی ندارد. در این مرحله، درمان‌های سیستمیک را باید به تنهایی استفاده کرد.
درمان سرطان پروستات از ۱۰ طریق زیر انجام می شود:
- جراحی در سرطان پروستات
- پرتودرمانی در سرطان پروستات
- هورمون درمانی در سرطان پروستات
- شیمی درمانی در سرطان پروستات
- تارگت تراپی در سرطان پروستات
- ایمونوتراپی در سرطان پروستات
- داروهای اصلاح کننده استخوان در سرطان پروستات
- رادیوداروها در سرطان پروستان
- پایش فعال در سرطان پروستات
- هایفو و کرایوسرجری در سرطان پروستات
پیگیری سرطان پروستات بعد از درمان
همانند همه سرطان‌ها بعد از درمان سرطان پروستات، بیماران باید تحت نظر باشند. یعنی هر چند ماه یک بار ویزیت شده، آزمایش بدهند و در صورت نیاز تصویربرداری انجام دهند. در صورتی که پیگیری سرطان پروستات عود را نشان بدهد، معمولا درمان مجدد ضروری است.
طول عمر بیماران سرطان پروستات
طول عمر مبتلایان به سرطان پروستات در مراحل مختلف بسیار متفاوت است. در مراحل بسیار ابتدایی، طول عمر بیماران تفاوتی با سایر افراد مشابه جامعه ندارد. اما پس از متاستاتیک شدن، این عدد واضحا کاهش می‌یابد.
بقای ۵ ساله مبتلایان به کانسر پروستات در مراحل مختلف به صورت زیر است:
- موضعی (محدود به پروستات): نزدیک ۱۰۰٪
- ناحیه‌ای (درگیری غدد لنفاوی لگن): ۱۰۰٪
- متاستاتیک: ۳۰٪
- مجموعا: ۹۸٪
نتیجه گیری
سرطان پروستات در اکثر موارد سیر کندی دارد و گاهی حتی نیاز به درمان آن هم نیست. پروستات غدهای به اندازه گردو است که محل قرارگیری آن در پشت قاعده آلت تناسلی مردانه، جلوی راست روده (قسمت انتهایی روده‌ی بزرگ) و زیر مثانه است. شاید برای مردان کنار آمدن با سرطان پروستات کمی دشوار باشد اما زندگی پس از درمان پروستات شاید در روحیه شما تاثیر گذار باشد و آن را بهبود دهد؛ به همین دلیل شما می توانید برای مشاوره این خصوص با شماره 02433044101 (دکتر برنا فرازمند) تماس بگیرید.
سوالات متداول
سرطان پروستات چیست؟
سرطان زمانی شروع می‌شود که سلول‌های سالمِ پروستات تغییر کنند و به صورت کنترل نشده رشد کرده و تومور ایجاد کنند.
برای مشاوره سرطان پروستات چکار کنیم؟
برای مشاوره می توانید با شماره 02433044101 (دکتر برنا فرازمند) در تماس باشید.
