سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌های مردان در سراسر دنیا است. این سرطان ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از بقیه سرطان‌ها متمایز می‌کند. به عنوان مثال، سرطان پروستات در اکثر موارد سیر کندی دارد و گاهی حتی نیاز به درمان آن هم نیست. در این صفحه با نکات اصلی در مورد سرطان پروستات آشنا خواهید شد. اگر بخشی را متوجه نشدید می‌توانید در بخش دیدگاه‌ها در انتهای صفحه بپرسید.

پروستات چیست و کجا قرار دارد؟

پروستات غده‌­ای به اندازه گردو است که محل قرارگیری آن در پشت قاعده آلت تناسلی مردانه، جلوی راست روده (قسمت انتهایی روده­‌ی بزرگ) و زیر مثانه است. این غده، مجرای ادرار را احاطه کرده است. مجرای ادراری (پیشاب‌راه، میزراه) مجرایی است که ادرار و منی را از درون آلت تناسلی منتقل می­‌کند. عملکرد اصلی پروستات ساخت بخشی از مایع منی است که از اسپرم‌ها حفاظت و حمایت کرده و به حرکت آن‌ها کمک می‌کند.

اندازه غده پروستات با افزایش سن، بزرگ‌­تر می­‌شود. بزرگ­تر شدن آن، همزمان با انسداد مجاری ادرار، می­‌تواند منجر به بیماریِ «بزرگی خوش‌­خیم پروستات (BPH)» شود. BPH یک بیماری شایع است و با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد، اما احتمالِ ابتلا به کانسر پروستات را افزایش نمی­‌دهد.

سرطان پروستات چیست؟

سرطان زمانی شروع می‌­شود که سلول­‌های سالمِ پروستات تغییر کنند و به صورت کنترل نشده رشد کرده و تومور ایجاد ­کنند. این تومور می­‌تواند سرطانی یا خوش­‌خیم باشد:

• تومور سرطانی: یک تومور بدخیم است­، به این معنی که می­‌تواند رشد کرده و به سایر قسمت­های بدن نیز منتشر شود.
• تومور خوش‌­خیم: توموری است که رشد می­‌کند، اما به سایر قسمت­های بدن منتشر نمی­‌شود.

سرطان پروستات، در مقایسه با سایر سرطان‌­ها کمی متفاوت است: بسیاری از تومورهای پروستات ‌بسیار آهسته رشد می­‌کنند و حتی ممکن است برای سال­‌ها یا برای همیشه علائمی نداشته و مشکلی ایجاد نکنند. حتی زمانی که کنسر پروستات به سایر قسمت­های بدن منتشر می­‌شود، اغلب می­‌توان آن را برای مدت طولانی کنترل کرد. بنابراین افراد مبتلا به کانسر پروستات و حتی کسانی که کانسر پروستات پیشرفته دارند­، ممکن است سال­ها بدون مشکل زندگی کنند.

با این حال­، اگر سرطان با درمان­‌های موجود کنترل نشود­­، می‌­تواند علائمی مانند درد و خستگی را در بدن ایجاد کند و گاهی نیز منجر به مرگ شود. بخش مهمی از مدیریتِ سرطان پروستات­، نظارت بر رشد آن در طول زمان است­، تا سرعت رشد آن را (آهسته یا سریع) بفهمیم. دکتر شما بر اساس الگوی رشد، در مورد بهترین گزینه­‌های درمانی موجود و زمان انجام آن­ها تصمیم می­‌گیرد.

انواع سرطان پروستات

کانسر پروستات از نظر نوع سلول و بسته به نقطه‌­ی شروع آن به انواع گوناگونی تقسیم می­‌شود. متداول­‌ترین نوع سرطان پروستات آدنوکارسینوم نام دارد. به طور کلی وقتی صحبت از سرطان پروستات می‌کنیم منظورمان همان آدنوکارسینوم است.

سایر انواع سرطان پروستات عبارت است از موارد زیر:

• کارسینوم سلول‌های کوچک
• تومور‌های نورواندوکرین
• کارسینومای سلول‌های ناحیه تغییر بافت
• سارکوم

سرطان پروستات را همچنین می‌توان بر اساس فاکتورهایی درجه‌بندی و مرحله‌بندی کرد که در ادامه توضیح داده می‌شود.

سرطان خوش خیم پروستات چیست؟

تمام سرطان‌ها طبق تعریف بدخیم هستند و چیزی به نام سرطان خوش‌خیم نداریم. در واقع واژه استفاده شده نادرست است. بهتر است به جای آن از عبارت «سرطان پروستات کم-خطر» استفاده کنیم. این موارد، سیر آهسته‌ای دارند و تا سال‌ها برای بیمار مشکلی ایجاد نمی‌کنند.

از آن‌جایی که سرطان‌ها بدخیم هستند، بنابراین عبارت «سرطان بدخیم پروستات» نیز معنای خاصی ندارد و به جای آن باید بگوییم «سرطان پروستات پرخطر» یا «سرطان پروستات پیشرفته».

سن ابتلا به سرطان پروستات چقدر است؟

بیشتر موارد سرطان پروستات در بالای ۵۰ سالگی ایجاد می‌شوند. البته در سنین پایین‌تر هم احتمال ابتلا وجود دارد.

علل ایجاد سرطان پروستات

عوامل محیطی و ژنتیکی، هر دو در ایجاد سرطان پروستات نقش دارند. نقش بعضی از عوامل هنوز به طور قطعی شناخته نشده است، اما عوامل خطر اصلی و احتمالی شامل موارد زیر است:

• سن
• نژاد
• تغییرات ژنتیکی
• سابقه خانوادگی
• فعالیت بدنی و رژیم غذایی

بیشتر بخوانید:  علل ایجاد سرطان پروستات

علائم سرطان پروستات

شایع‌ترین علائم و نشانه های سرطان پروستات موضعی عبارتند از:

• تکرر ادرار
• فشار کم یا منقطع جریان ادرار
• وجود خون در ادرار
• اختلال نعوظ
• سوزش ادرار

تشخیص سرطان پروستات

فرایند تشخیص سرطان پروستات ممکن است با مشاهده علائم کانسر  پروستات یا با غربالگری آن ایجاد شود. در صورت شک، اولین قدم انجام آزمایش PSA با یا بدون معاینه مقعدی است. در صورت مشکوک بودن جواب این بررسی‌ها، قدم بعد انجام بیوپسی پروستات است. بیوپسی می‌تواند وجود سرطان پروستات را با قطعیت تایید کند. بعد از تشخیص، نوبت به مرحله بندی و تعیین میزان گسترش سرطان می‌رسد. در این قدم، آزمایش‌های تصویربرداری برای بیمار انجام می‌شود. گاهی ممکن است نیاز به نمونه‌برداری از نواحی مشکوک هم شود.

بیشتر بخوانید: بیوپسی پروستات چگونه انجام می‌شود؟

PSA چیست؟

PSA یک آزمایش بسیار مهم در سرطان پروستات است.

آنتی ژن اختصاصی پروستات ­(PSA)، پروتئینی است که توسط سلول­‌های غده پروستات تولید شده و وارد جریان خون می­‌شود. سطح PSA با استفاده از آزمایش خون اندازه‌­گیری می‌­شود. اگرچه محدوده‌­ی مشخص و دقیقی برای “PSA طبیعی” در سنین مختلف نداریم، سطح PSA در مبتلایان به کانسر پروستات بالاتر از افراد عادی است.

غیر از سرطان پروستات­ سایر بیماری‌ها، مانند BPH (بزرگی خوش‌خیم پروستات) یا پروستاتیت نیز می­‌توانند منجر به افزایش سطح PSA شوند. پروستاتیت التهاب یا عفونت پروستات است. علاوه بر این­، برخی از فعالیت‌­ها مانند انزال می‌­توانند به طور موقت، سطح PSA را افزایش دهند. برای جلوگیری از نتیجه کاذب آزمایش PSA­، باید قبل از آزمایش PSA  از انزال اجتناب کنید.

مرحله سرطان پروستات و درجه سلولی

مرحله سرطان پروستات، وسعت و گسترش سرطان پروستات و پیشرفته بودن آن را نشان می‌دهد.

درجه ظاهر سلول‌ها در زیر میکروسکوپ را نشان می‌دهد. هر چه درجه بالاتر باشد سلول‌های بدشکل‌تر هستند و تفاوت بیشتری با سلول‌های طبیعی دارند.

بیشتر بخوانید: مرحله و درجه سرطان پروستات

درمان سرطان پروستات

درمان سرطان پروستات در مراحل مختلف بیماری و در بیماران مختلف متفاوت است.

• در کانسر پروستات بسیار ابتدایی، بهتر است درمان فوری برای بیمار انجام نشود. در این حالت، پیگیری فعال گزینه بهتری است.
• در مراحل بینابینی که سرطان محدود به پروستات است، در صورت نیاز به درمان، درمان ارجح رادیوتراپی و یا جراحی است.
• هر چه مرحله بیماری بالاتر می‌رود نقش داروها بیشتر می‌شود. مهم‌ترین داروهای سرطان پروستات، درمان‌های هورمونی هستند. این درمان‌ها تاثیر هورمون‌های جنسی مردانه بر بدن را از بین می‌برند. از آن‌جایی که هورمون جنسی مردانه موجب رشد سلول های سرطانی می‌شود، این داروها اثر ضد سرطان دارند.
• وقتی بیمار متاستاز وسیع پیدا می‌کند، درمان موضعی پروستات با جراحی یا پرتو درمانی دیگر سودی ندارد. در این مرحله، درمان‌های سراسری به تنهایی استفاده می‌شوند.

بیشتر بخوانید: درمان سرطان پروستات

پیگیری سرطان پروستات بعد از درمان

همانند همه سرطان‌ها بعد از درمان، بیماران باید تحت نظر باشند. یعنی هر چند ماه یک بار ویزیت شده، آزمایش بدهند و در صورت نیاز تصویربرداری انجام دهند. در صورتی که پیگیری سرطان پروستات عود را نشان بدهد، معمولا درمان مجدد ضروری است.

طول عمر بیماران سرطان پروستات

طول عمر مبتلایان به سرطان پروستات در مراحل مختلف بسیار متفاوت است. در مراحل بسیار ابتدایی، طول عمر بیماران تفاوتی با سایر افراد مشابه جامعه ندارد. اما پس از متاستاتیک شدن، این عدد واضحا کاهش می‌یابد.

بقای ۵ ساله مبتلایان به کانسر پروستات در مراحل مختلف به صورت زیر است:

• موضعی (محدود به پروستات): نزدیک ۱۰۰٪
• ناحیه‌ای (درگیری غدد لنفاوی لگن): ۱۰۰٪
• متاستاتیک: حدود ۳۰٪
• مجموعا: حدود ۹۸٪

بیشتر بخوانید: طول عمر بیماران سرطان پروستات

پیشگیری از سرطان پروستات

روش قطعی و اثبات‌شده‌ای برای پیشگیری از سرطان پروستات وجود ندارد، اما شاید بتوانید احتمال ایجاد آن را کم کنید.

برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان پروستات می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• کاهش مصرف چربی
• مصرف بیشتر میوه و سبزی
• عدم مصرف گوشت سوخته
• حفظ وزن طبیعی
• ورزش منظم
• قطع مصرف سیگار

مصرف داروهایی برای کاهش احتمال کانسر پروستات نیز بررسی شده است. این داروها مزایا و معایبی دارند. برای مصرف آن‌ها با پزشک خود صحبت کنید.

بیشتر بخوانید: پیشگیری از سرطان پروستات

غربالگری سرطان پروستات

غربالگری سرطان پروستات با استفاده از آزمایش خون (PSA) و معاینه انجام می‌شود. غربالگری را باید از حدود ۵۰ سالگی در نظر گرفت. توصیه می‌شود تمام افرادی که کاندیدای غربالگری پروستات هستند با یک پزشک در مورد مزایا و معایب این کار صحبت کنند و آگاهانه تصمیم‌گیری کنند.

بیشتر بخوانید: غربالگری سرطان پروستات

نتیجه گیری

سرطان پروستات در بسیاری از موارد سیر کندی دارد و گاهی حتی نیاز به درمان آن هم نیست. در این صفحه درباره پروستات و عملکرد آن، سرطان پروستات، علت، علائم، تشخیص و درمان آن توضیح دادیم. سوالات خود را می‌توانید در بخش دیدگاه‌ها بپرسید.

شما می توانید برای مشاوره با دکتر فرازمند در خصوص سرطان پروستات از لینک مشاوره موجود در سایت استفاده کنید.

منابع:

Mayoclinic.org

Cancer.org

سوالات متداول