سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌های مردان در سراسر دنیا است. این سرطان ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از بقیه سرطان‌ها متمایز می‌کند. به عنوان مثال، سرطان پروستات در اکثر موارد سیر کندی دارد و گاهی حتی نیاز به درمان آن هم نیست. در این صفحه با نکات اصلی در مورد سرطان پروستات آشنا خواهید شد. اگر بخشی را متوجه نشدید می‌توانید در بخش دیدگاه‌ها در انتهای صفحه بپرسید.

پروستات چیست و کجا قرار دارد؟

پروستات غده‌­ای به اندازه گردو است که محل قرارگیری آن در پشت قاعده آلت تناسلی مردانه، جلوی راست روده (قسمت انتهایی روده­‌ی بزرگ) و زیر مثانه است. این غده، مجرای ادرار را احاطه کرده است. مجرای ادراری (پیشاب‌راه، میزراه) مجرایی است که ادرار و منی را از درون آلت تناسلی منتقل می­‌کند. عملکرد اصلی پروستات ساخت بخشی از مایع منی است که از اسپرم‌ها حفاظت و حمایت کرده و به حرکت آن‌ها کمک می‌کند.

اندازه غده پروستات با افزایش سن، بزرگ‌­تر می­‌شود. بزرگ­تر شدن آن، همزمان با انسداد مجاری ادرار، می­‌تواند منجر به بیماریِ «بزرگی خوش‌­خیم پروستات (BPH)» شود. BPH یک بیماری شایع است و با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد، اما احتمالِ ابتلا به کانسر پروستات را افزایش نمی­‌دهد.

سرطان پروستات چیست؟

سرطان پروستات یکی از رایج‌ترین انواع سرطان‌ها در میان مردان است که به‌دلیل شیوع و پیامدهای آن، نیاز به توجه ویژه‌ای دارد. این بیماری در غد‌ه پروستات که مسئول تولید بخشی از مایع منی است، آغاز می‌شود.

در بسیاری از موارد، سرطان پروستات در مراحل اولیه خود هیچ علامتی ندارد، اما با پیشرفت بیماری، علائمی همچون مشکلات در ادرار، خون در ادرار یا منی، و دردهای لگنی ظاهر می‌شوند. یکی از مهم‌ترین عوامل در موفقیت درمان، تشخیص به موقع است.

سرطان زمانی شروع می‌­شود که سلول­‌های سالمِ پروستات تغییر کنند و به صورت کنترل نشده رشد کرده و تومور ایجاد ­کنند. این تومور می­‌تواند سرطانی یا خوش­‌خیم باشد:

• تومور سرطانی: یک تومور بدخیم است­، به این معنی که می­‌تواند رشد کرده و به سایر قسمت­های بدن نیز منتشر شود.
• تومور خوش‌­خیم: توموری است که رشد می­‌کند، اما به سایر قسمت­های بدن منتشر نمی­‌شود.

سرطان پروستات، در مقایسه با سایر سرطان‌­ها کمی متفاوت است: بسیاری از تومورهای پروستات ‌بسیار آهسته رشد می­‌کنند و حتی ممکن است برای سال­‌ها یا برای همیشه علائمی نداشته و مشکلی ایجاد نکنند. حتی زمانی که کنسر پروستات به سایر قسمت­های بدن منتشر می­‌شود، اغلب می­‌توان آن را برای مدت طولانی کنترل کرد. بنابراین افراد مبتلا به کانسر پروستات و حتی کسانی که کانسر پروستات پیشرفته دارند­، ممکن است سال­ها بدون مشکل زندگی کنند.

با این حال­، اگر سرطان با درمان­‌های موجود کنترل نشود­­، می‌­تواند علائمی مانند درد و خستگی را در بدن ایجاد کند و گاهی نیز منجر به مرگ شود. بخش مهمی از مدیریتِ سرطان پروستات­، نظارت بر رشد آن در طول زمان است­، تا سرعت رشد آن را (آهسته یا سریع) بفهمیم. دکتر شما بر اساس الگوی رشد، در مورد بهترین گزینه­‌های درمانی موجود و زمان انجام آن­ها تصمیم می­‌گیرد.

انواع سرطان پروستات

کانسر پروستات از نظر نوع سلول و بسته به نقطه‌­ی شروع آن به انواع گوناگونی تقسیم می­‌شود. متداول­‌ترین نوع سرطان پروستات آدنوکارسینوم نام دارد. به طور کلی وقتی صحبت از سرطان پروستات می‌کنیم منظورمان همان آدنوکارسینوم است.

سایر انواع سرطان پروستات عبارت است از موارد زیر:

• کارسینوم سلول‌های کوچک
• تومور‌های نورواندوکرین
• کارسینومای سلول‌های ناحیه تغییر بافت
• سارکوم

سرطان پروستات را همچنین می‌توان بر اساس فاکتورهایی درجه‌بندی و مرحله‌بندی کرد که در ادامه توضیح داده می‌شود.

سرطان خوش خیم پروستات چیست؟

تمام سرطان‌ها طبق تعریف بدخیم هستند و چیزی به نام سرطان خوش‌خیم نداریم. در واقع واژه استفاده شده نادرست است. بهتر است به جای آن از عبارت «سرطان پروستات کم-خطر» استفاده کنیم. این موارد، سیر آهسته‌ای دارند و تا سال‌ها برای بیمار مشکلی ایجاد نمی‌کنند.

از آن‌جایی که سرطان‌ها بدخیم هستند، بنابراین عبارت «سرطان بدخیم پروستات» نیز معنای خاصی ندارد و به جای آن باید بگوییم «سرطان پروستات پرخطر» یا «سرطان پروستات پیشرفته».

سن ابتلا به سرطان پروستات چقدر است؟

بیشتر موارد سرطان پروستات در بالای ۵۰ سالگی ایجاد می‌شوند. البته در سنین پایین‌تر هم احتمال ابتلا وجود دارد.

علل ایجاد سرطان پروستات

عوامل محیطی و ژنتیکی، هر دو در ایجاد سرطان پروستات نقش دارند. نقش بعضی از عوامل هنوز به طور قطعی شناخته نشده است، اما عوامل خطر اصلی و احتمالی شامل موارد زیر است:

• سن
• نژاد
• تغییرات ژنتیکی
• سابقه خانوادگی
• فعالیت بدنی و رژیم غذایی

بیشتر بخوانید:  علل ایجاد سرطان پروستات

علائم شایع سرطان پروستات

مهمترین علامت سرطان پروستات، افزایش دفعات ادرار و کاهش فشار جریان ادرار است. مجرای ادراری از داخل پروستات عبور می‌کند، و بنابراین تغییرات پروستات روی جریان ادرار تاثیر می‌گذارد. بعضی علائم با شیوع بیشتری در بین مبتلایان دیده می‌شود.

• تکرر ادرار
• فشار کم یا منقطع جریان ادرار
• وجود خون در ادرار
• اختلال نعوظ
• سوزش ادرار

در ادامه به توضیح بیشتر هر یک از علائم می‌پردازیم:

• تکرر ادرار: برای بیشتر افراد تعداد ادرار کردن در یک روز بین ۶ تا ۷ بار است و تعداد ۴ تا ۱۰ بار ادرار کردن در روز هم می‌تواند طبیعی باشد و در یک انسان نرمال اتفاق بیفتد. اما رفتن به دستشویی بیش از ۱۰ بار در روز، تکرر ادرار محسوب می‌شود.
• فشار کم یا منقطع جریان ادرار یا نیاز به فشار آوردن برای تخلیه مثانه: فشار کم یا منقطع جریان ادرار می‌تواند علامت بیماری‌های متفاوتی باشد، اما عموما در مرد‌های مسن نشان‌دهنده پروستات بزرگ شده است. البته تقریبا همه‌ی مردان مسن با جریان ادرار و شروع ادرار کردنشان مشکل دارند. این علامت می‌تواند نشانه عفونت پروستات یا مجرای ادراری نیز باشد.
• تکرر ادرار در شب: تکرر ادرار در شب، شرایطی است که در آن شما شب هنگام با احساس نیاز به ادرار کردن بیدار می‌شوید و یکی از علامت‌های سرطان پروستات است.
• وجود خون در ادرار: وجود خون در ادرار دو نوع دارد. در نوع اول خونریزی واضح است و فرد می‌تواند وجود خون در ادرارش را مشاهده کند. در نوع دوم خونریزی با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود، و یک متخصص باید وجود خون در ادرار را زیر میکروسکوپ مشاهده کند.
• اختلال نعوظ (که جدیدا ایجاد شده باشد): اختلال در نعوظ یکی از علائم سرطان پروستات است اما می‌تواند در اثر شرایط دیگری همچون استرس و اضطراب، مصرف داروی خاص یا سایر بیماری‌های مزمن اتفاق بیفتد. پس اختلال نعوظی که جدیدا در فرد ایجاد شده و علت دیگری ندارد می‌تواند نشانه سرطان پروستات باشد.
• ناراحتی یا درد هنگام نشستن: این علامت سرطان پروستات، به علت بزرگ شدن پروستات به وجود می‌آید.

بیماری­‌های غیرسرطانی پروستات­ (مانند BPH یا بزرگی پروستات)­ نیز می­‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند. همچنین ممکن است علت هر یک از این علائم، بیماری‌های دیگری نیز باشد. بطور مثال علائم ادراری می‌­تواند در اثر عفونت مثانه یا سایر بیماری‌­ها نیز ایجاد شود.

علائم کمتر شایع سرطان پروستات

به غیر از علائم سرطان پروستات که در بالا ذکر شد، بعضی علائم ناشایع‌تر عبارتند از:

• نشت ادرار زمانی که می‌خندید یا سرفه می‌کنید
• عدم توانایی ادرار کردن در حالت ایستاده
• درد یا سوزش هنگام ادرار
• درد یا سوزش هنگام انزال
• درد یا فشار در ناحیه رکتوم (راست روده)

علائم سرطان پیشرفته

اگر سرطان به خارج از غده پروستات منتشر شود، ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:

• درد در پشت، لگن، ران­‌ها­، شانه‌­ها یا استخوان‌­های دیگر
• تورم یا تجمع مایع در پاها
• کاهش وزنِ بدون دلیل
• خستگی
• تغییر اجابت مزاج، بطور مثال تغییر غیر طبیعی در تعداد دفعات، قوام و رنگ مدفوع

تشخیص سرطان پروستات

فرایند تشخیص سرطان پروستات ممکن است با مشاهده علائم کانسر  پروستات یا با غربالگری آن ایجاد شود. در صورت شک، اولین قدم انجام آزمایش PSA با یا بدون معاینه مقعدی است. در صورت مشکوک بودن جواب این بررسی‌ها، قدم بعد انجام بیوپسی پروستات است. بیوپسی می‌تواند وجود سرطان پروستات را با قطعیت تایید کند. بعد از تشخیص، نوبت به مرحله بندی و تعیین میزان گسترش سرطان می‌رسد. در این قدم، آزمایش‌های تصویربرداری برای بیمار انجام می‌شود. گاهی ممکن است نیاز به نمونه‌برداری از نواحی مشکوک هم شود.

سرطان پروستات و رابطه جنسی

سرطان پروستات می‌تواند بر کیفیت فعالیت جنسی فرد تأثیرگذاری منفی داشته باشد. غده پروستات در فرایند جنسی نقش دارد و در صورت آسیب دیدن یا برداشته شدن آن، ممکن است مشکلاتی نظیر کاهش میل جنسی یا اختلال در نعوظ ایجاد شود.

البته این مشکلات باتوجه به نوع و میزان درمان این عارضه متفاوت است. برخی از روش‌های درمانی، مانند جراحی و رادیوتراپی، می‌توانند به‌صورت موقت یا دائم تأثیرات منفی بر رابطه جنسی داشته باشند.

برای بهبود کیفیت فعالیت جنسی پس از درمان، مراجعه به متخصصان و استفاده از روش‌های درمانی مکمل از جمله مشاوره جنسی، اهمیت بسیاری پیدا می‌کند و می‌تواند مؤثر واقع شود.

اگر سرطان پروستات به استخوان بزند چه اتفاقی می‌افتد؟

یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در مورد سرطان پروستات، گسترش آن به سایر بخش‌های بدن، به‌ویژه استخوان‌ها است. زمانی که سرطان پروستات به استخوان‌ها که اصطلاحاً متاستاز به استخوان نامیده می‌شود می‌رسد، ممکن است علائم جدیدی همچون دردهای شدید استخوانی، شکستگی‌های استخوانی، و افزایش سطح کلسیم خون رخ دهد.

درمان در این مرحله بیشتر بر تسکین علائم و کنترل گسترش بیماری متمرکز است. در این شرايط، گزینه‌های درمانی شامل داروهای ضد سرطان، رادیوتراپی، و درمان‌های هدفمند می‌شوند.

در نهایت، درمان‌های پیشرفته و مدرن می‌توانند به بیماران در مراحل مختلف بیماری کمک کنند تا با آن مبارزه کنند و بهترین نتایج را به دست آورند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت بروز هر گونه علامت ادراری یا درد استخوانی و سایر علائم سرطان پروستات به پزشک مراجعه کنید. پزشک از شما سوال می‌­کند که از چه مدت پیش و هر چند وقت یک بار این علائم را مشاهده می‌­کنید. این سوالات کمک می‌کند پزشک حدس بزند علائم ناشی از سرطان پروستات است یا خیر.

PSA چیست؟

PSA یک آزمایش بسیار مهم در سرطان پروستات است.

آنتی ژن اختصاصی پروستات ­(PSA)، پروتئینی است که توسط سلول­‌های غده پروستات تولید شده و وارد جریان خون می­‌شود. سطح PSA با استفاده از آزمایش خون اندازه‌­گیری می‌­شود. اگرچه محدوده‌­ی مشخص و دقیقی برای “PSA طبیعی” در سنین مختلف نداریم، سطح PSA در مبتلایان به کانسر پروستات بالاتر از افراد عادی است.

غیر از سرطان پروستات­ سایر بیماری‌ها، مانند BPH (بزرگی خوش‌خیم پروستات) یا پروستاتیت نیز می­‌توانند منجر به افزایش سطح PSA شوند. پروستاتیت التهاب یا عفونت پروستات است. علاوه بر این­، برخی از فعالیت‌­ها مانند انزال می‌­توانند به طور موقت، سطح PSA را افزایش دهند. برای جلوگیری از نتیجه کاذب آزمایش PSA­، باید قبل از آزمایش PSA  از انزال اجتناب کنید.

مرحله سرطان پروستات و درجه سلولی

مرحله بندی سرطان پروستات، وسعت و گسترش سرطان پروستات و پیشرفته بودن آن را نشان می‌دهد.

درجه ظاهر سلول‌ها در زیر میکروسکوپ را نشان می‌دهد. هر چه درجه بالاتر باشد سلول‌های بدشکل‌تر هستند و تفاوت بیشتری با سلول‌های طبیعی دارند.

درمان سرطان پروستات

درمان سرطان پروستات در مراحل مختلف بیماری و در بیماران مختلف متفاوت است.

• در کانسر پروستات بسیار ابتدایی، بهتر است درمان فوری برای بیمار انجام نشود. در این حالت، پیگیری فعال گزینه بهتری است.
• در مراحل بینابینی که سرطان محدود به پروستات است، در صورت نیاز به درمان، درمان ارجح رادیوتراپی و یا جراحی است.
• هر چه مرحله بیماری بالاتر می‌رود نقش داروها بیشتر می‌شود. مهم‌ترین داروهای سرطان پروستات، درمان‌های هورمونی هستند. این درمان‌ها تاثیر هورمون‌های جنسی مردانه بر بدن را از بین می‌برند. از آن‌جایی که هورمون جنسی مردانه موجب رشد سلول های سرطانی می‌شود، این داروها اثر ضد سرطان دارند.
• وقتی بیمار متاستاز وسیع پیدا می‌کند، درمان موضعی پروستات با جراحی یا پرتو درمانی دیگر سودی ندارد. در این مرحله، درمان‌های سراسری به تنهایی استفاده می‌شوند.

بیشتر بخوانید: درمان سرطان پروستات

پیگیری سرطان پروستات بعد از درمان

همانند همه سرطان‌ها بعد از درمان، بیماران باید تحت نظر باشند. یعنی هر چند ماه یک بار ویزیت شده، آزمایش بدهند و در صورت نیاز تصویربرداری انجام دهند. در صورتی که پیگیری سرطان پروستات عود را نشان بدهد، معمولا درمان مجدد ضروری است.

طول عمر بیماران سرطان پروستات

طول عمر مبتلایان به سرطان پروستات در مراحل مختلف بسیار متفاوت است. در مراحل بسیار ابتدایی، طول عمر بیماران تفاوتی با سایر افراد مشابه جامعه ندارد. اما پس از متاستاتیک شدن، این عدد واضحا کاهش می‌یابد.

بقای ۵ ساله مبتلایان به کانسر پروستات در مراحل مختلف به صورت زیر است:

• موضعی (محدود به پروستات): نزدیک ۱۰۰٪
• ناحیه‌ای (درگیری غدد لنفاوی لگن): ۱۰۰٪
• متاستاتیک: حدود ۳۰٪
• مجموعا: حدود ۹۸٪

پیشگیری از سرطان پروستات

روش قطعی و اثبات‌شده‌ای برای پیشگیری از سرطان پروستات وجود ندارد، اما شاید بتوانید احتمال ایجاد آن را کم کنید.

برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان پروستات می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• کاهش مصرف چربی
• مصرف بیشتر میوه و سبزی
• عدم مصرف گوشت سوخته
• حفظ وزن طبیعی
• ورزش منظم
• قطع مصرف سیگار

مصرف داروهایی برای کاهش احتمال کانسر پروستات نیز بررسی شده است. این داروها مزایا و معایبی دارند. برای مصرف آن‌ها با پزشک خود صحبت کنید.

بیشتر بخوانید: پیشگیری از سرطان پروستات

غربالگری سرطان پروستات را جدی بگیرید!

همانطور که گفته شد علائم سرطان پروستات می‌تواند ناشی از بیماری‌های خوش‌خیم نیز باشد. در واقع هیچ علامت اختصاصی برای تشخیص سرطان پروستات وجود ندارد. به همین دلیل بهتر است به غربالگری سرطان پروستات فکر کنید. با این کار، تشخیص سرطان پروستات حتی قبل از بروز علائم داده می‌شود که منجر به افزایش طول عمر می‌شود.

نتیجه گیری

سرطان پروستات در بسیاری از موارد سیر کندی دارد و گاهی حتی نیاز به درمان آن هم نیست. در این صفحه درباره پروستات و عملکرد آن، سرطان پروستات، علت، علائم، تشخیص و درمان آن توضیح دادیم. سوالات خود را می‌توانید در بخش دیدگاه‌ها بپرسید.

شما می توانید برای مشاوره با دکتر فرازمند در خصوص سرطان پروستات از لینک مشاوره موجود در سایت استفاده کنید.

 

منابع:

Mayoclinic.org

Cancer.org

سوالات متداول

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید