سرطان چیست؟ به طور خلاصه، سرطان رشد خارج از کنترل گروهی از سلول‌های بدن است که توانایی گسترش به بافت‌های دیگر را هم پیدا کرده‌اند.

سرطان را کانسر یا کنسر (cancer) هم می‌گوییم. در فارسی اصیل، ترجمه آن «چنگار» است.

سرطان چگونه شروع می‌شود؟

سلول‌ها واحدهای اصلی سازنده بدن انسان هستند. سلول­ها رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند تا سلول‌های جدیدی را متناسب با نیاز بدن تولید کنند. معمولا سلول­‌ها پس از اینکه خیلی پیر می‌شوند یا آسیب می‌بینند، می‌میرند. سپس، سلول‌های جدید جای آنها را می‌گیرند.

سرطان زمانی شروع می‌شود که تغییرات ژنتیکی در این روند حسا­ب‌شده و منظم تداخل ایجاد کنند. سلول­ها به صورت غیر قابل کنترل شروع به رشد می‌کنند. ممکن است این سلول‌ها توده‌ای به نام «تومور» تشکیل دهند. یک تومور می‌تواند «سرطانی» یا «خوش‌خیم» باشد.

• تومور سرطانی «بدخیم» است، یعنی می‌تواند رشد کند و به دیگر بخش‌های بدن پخش شود.
• تومور «خوش‌خیم» توموری است که می‌تواند رشد کند اما پخش نمی‌شود.

بعضی از انواع سرطان «تومور» تشکیل نمی‌دهند. از جمله این سرطان‌ها می­‌توان «لوسمی­» (leukemia)، اکثر انواع «لنفوم» (lymphoma) و «میلوم» (myeloma) را نام برد.

علت نام گذاری

سرطان، کنسر و چنگار همگی به معنای خرچنگ هستند. این نام را اولین بار بقراط در حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح به این بیماری داد. علت این نام‌گذاری، گسترش‌های انگشتی شکل سرطان است که شکل خرچنگ را تداعی می‌کند.

«انکو» (onco) هم در یونانی به معنای تورم است. گالن این نام را برای توصیف تومور استفاده کرد. امروزه «انکولوژی» (oncology) را رشته مطالعه سرطان (سرطان-شناسی) می‌دانیم.

انواع سرطان

سرطان گروهی از بیش از ۱۰۰ بیماری مختلف است. سرطان تقریبا در هر نقطه از بدن می‌تواند ایجاد شود. پزشکان، سرطان را بر اساس محل شروع آن به انواع مختلفی تقسیم می‌کنند. چهار نوع اصلی کنسر عبارتند از:

• کارسینوم‌ها: «کارسینوم» (carcinoma) از پوست یا بافت پوشاننده سطح غدد و اندام‌های داخلی شروع می‌شود. «کارسینوم‌ها» معمولا تومورهای توپُر تشکیل می‌دهند. «کارسینوم‌ها» شایع­ترین نوع کانسر هستند. نمونه‌هایی از کارسینوم‌ها عبارتند از: پروستات، سرطان سینه ، ریه و روده بزرگ.
• سارکوم‌ها: «سارکوم» (sarcoma) در بافت‌های مسئول پشتیبانی و برقراری ارتباط بدن شروع می‌شوند. «سارکوم» می‌تواند در چربی، عضلات، اعصاب، تاندون‌ها، مفاصل، عروق خونی، عروق لنفاوی، غضروف‌ها یا استخوان ایجاد شود.
• لوسمی (لوکمی): «لوسمی» یک سرطان خون است. «لوسمی» زمانی شروع می‌شود که سلول­های خونی تغییر کرده و به طور غیر قابل کنترل رشد کنند. ۴ نوع اصلی «لوسمی» عبارتند از: لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)، لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)، لوسمی میلوئیدی حاد (AML) و لوسمی میلوئیدی مزمن (CML).
• لنفوم­ها: «لنفوم» کانسری است که در سیستم لنفاوی شروع می‌شود. سیستم لنفاوی شبکه‌ای متشکل از عروق و غددی است که به مبارزه با عفونت کمک می‌کند. دو نوع اصلی لنفوم عبارتند از: لنفوم هوچکین و لنفوم غیر هوچکین.

انواع مختلف از کنسرهای دیگر نیز وجود دارد.

---

بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد سرطان معده و علت آن

---

سرطان چگونه پخش می‌شود؟

با رشد تومور سرطانی ممکن است جریان خون یا سیستم لنفاوی سلول‌های سرطانی را به دیگر نواحی بدن منتقل کنند. سلول­های سرطانی طی این فرآیند رشد می‌کنند و ممکن است به تومورهای جدید مبدل شوند. به این شرایط «متاستاز» گفته می‌شود (metastasis).

گره‌های لنفاوی اغلب یکی از اولین نواحی هستند که کانسر به آنجا پخش می‌شود. گره‌های لنفاوی اندام‌های ریز و لوبیایی شکلی هستند که به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند. این گره‌ها به صورت دسته‌ای در نواحی مختلف بدن مانند گردن، کشاله ران و زیر بغل قرار دارند.

کنسر همچنین ممکن است از طریق جریان خون به نواحی دوردست (دور از کنسر اولیه) پخش شود. این نواحی ممکن است شامل استخوان‌ها، کبد، ریه‌ها یا مغز باشد. حتی اگر کانسر پخش شود، باز هم بر اساس محل شروع آن نام‌گذاری می‌شود. به عنوان مثال، اگر کانسر پستان به ریه‌ها پخش شود، به آن «کانسر متاستاتیک پستان» گفته می‌شود، نه کنسر ریه.

تشخیص

روند تشخیص اغلب از زمانی شروع می‌شود که فرد بخاطر یک علامت غیر عادی به پزشک مراجعه می‌کند. پزشک در خصوص سابقه پزشکی و علائم فرد با او صحبت خواهد کرد. سپس پزشک برای یافتن علت این علائم آزمایش‌های مختلفی انجام می‌دهد.

اما بسیاری از افراد مبتلا به سرطان هیچ علائمی ندارند. سرطان این افراد هنگام انجام آزمایش پزشکی برای یک بیماری یا مشکل دیگر تشخیص داده می‌شود.

گاهی اوقات پزشک بعد از آزمایش غربالگری در فردی که از جهات دیگر سالم است کنسر را پیدا می‌کند. نمونه‌هایی از آزمایش‌های غربالگری شامل کولونوسکوپی، ماموگرافی و آزمایش پاپ اسمیر (Pap) است. ممکن است فرد برای تایید یا رد نتیجه آزمایش غربالگری به آزمایش‌های بیشتری احتیاج داشته باشد.

در بیشتر سرطان­ها، بیوپسی تنها راه برای تشخیص قطعی است. بیوپسی (نمونه برداری) به معنی برداشتن مقدار کمی از بافت به منظور انجام مطالعه بیشتر روی آن است.