سرطان کلیه سالانه در بیش از ۴۳۱،۰۰۰ نفر در سراسر جهان تشخیص داده می شود. سرطان کلیه دوازدهمین سرطان شایع در جهان است. کمتر از  1 نفر  در هر ۲۰ نفر مبتلا به سرطان، سرطان کلیه دارند و این به معنی این است که این بیماری نادر است.

سرطان چیست؟

شاید شما تعدادی از واژه‌هایی مانند سرطان، تومور، توده، تورم، و زخم را برای توصیف سرطان شنیده باشید. یکی دیگر از کلمات رسمی برای توصیف آن “نئوپلاسم” است که به معنای “رشد جدید” است. متخصصان پزشکی، سرطان را به این صورت تعریف می‌کنند: “نئوپلاسم بافت غیرطبیعی که رشد آن کنترل‌نشده است و از بافت طبیعی بیشتر است و پس از حذف محرک نیز رشدش ادامه پیدا می‌کند”.

بدن ما از سلول ها ساخته شده است. عملکرد هر کدام از این سلول‌ها، بسته به ساز و کار عضوی که در آن هستند متفاوت است (کبد، قلب، کلیه، خون و  بدن ما همیشه در حال تولید سلول های جدید است. بنابراین ما می‌توانیم رشد کنیم، سلول‌های فرسوده را جایگزین کنیم یا سلول‌های آسیب‌دیده را پس از آسیب بهبود دهیم. اغلب این فرآیند تولید سلول های جدید کاملا کنترل‌شده است.

به عنوان مثال، زمانی که بخشی از بدن شما دچار بریدگی می شود، سلول‌های پوستی یک سیگنال “شروع به تقسیم” دریافت می‌کنند. زمانی که بریدگی شما بهبود می‌یابد، سلول‌های پوستی یک سیگنال “توقف تقسیم” دریافت می‌کنند و تقسیم آن ها متوقف می‌شود. این فرآیند توسط دستورالعمل‌های درون سلول به نام “ژن” کنترل می‌شود. تمامی انواع سرطان با تغییرات در این ژن‌ها که به آن “جهش” ژنی گفته می‌شود، ایجاد می‌شود. تغییرات در ژن‌ها که سبب بروز سرطان می‌شوند، معمولاً در طول عمر ما رخ می‌دهند، اگرچه تعداد کمی از مردم این تغییرات را از والدین خود به ارث می‌برند.

انواع مختلفی از سرطان وجود دارد و سرطان تقریباً بر هر عضوی از بدن تأثیر می‌گذارد. محل سرطان، نوع تومور شما و تغییرات ژنتیکی که باعث بروز سرطان شده ، می‌تواند بر روی بهترین درمان برای سرطان مؤثر باشد.

بیشتر بخوانید: سرطان چیست؟

سرطان کلیه چیست؟

سرطان کلیه نوعی سرطان است که از سلول‌های کلیه ایجاد می‌شود. نام دیگر سرطان کلیه “کارسینوم سلول کلیه” یا RCC است. رایج‌ترین نوع سرطان کلیه “کارسینوم سلول شفاف” است.

«سرطان کلیه» نامی است که به تمام انواع سرطان‌ها در کلیه می‌دهیم، اما همه سرطان‌های کلیه یکسان نیستند. شناخت نوع سرطان کلیه شما بسیار مهم است. سرطان‌هایی که از لایه داخلی حالب (لوله‌ای که از کلیه به سمت مثانه می‌رود) به وجود می‌آیند، معمولاً شبیه به سرطان‌های مثانه هستند و به همین دلیل به عنوان سرطان کلیه شناخته نمی‌شوند.

جهش هایی که باعث بروز سرطان می‌شود، معمولاً در طول عمر ما جمع می‌شوند، بنابراین مانند بیشتر سرطان‌ها، سرطان کلیه نیز در افراد مسن تر بیشتر رخ می‌دهد. میانگین سنی افرادی که سرطان کلیه دارند، 55 سال است. این نوع سرطان در کودکان نادر است.

سرطان‌های کلیه در ابتدا کوچک هستند و می‌توانند با گذر زمان بزرگتر شوند. سرطان‌های کلیه معمولاً به صورت یک تومور تکی هستند، اما ممکن است بیش از یک تومور در یک یا هر دو کلیه شکل گیرند. اگر سرطان کلیه در مراحل ابتدایی درمان شود، به احتمال زیاد قابل علاج است.

اگر سلول‌های سرطان کلیه پخش شوند، ممکن است به بافت‌های اطراف یا به بخش‌های دیگر بدن منتقل شوند. وقتی سلول‌های کلیه به یک اندام یا استخوان جدید برسند، ممکن است به رشد خود ادامه دهند و در آن محل تومور دیگری (متاستاز) را شکل دهند. سرطان اولیه، سرطانی است که در یک عضو (در اینجا کلیه) شکل گرفته است، اما به سایر بخش‌های بدن منتشر نشده است. سرطان کلیه پیشرفته (یا متاستاز)، همان سرطانی است که در کلیه شروع شده، اما در حال حاضر به جای دیگری گسترش یافته است.

بیشتر بخوانید: متاستاز چیست؟

این سرطان‌های ثانویه یا “متاستاز” هنوز هم از سلول‌های سرطان کلیه تشکیل شده‌اند، حتی اگر در ریه یا جای دیگری از بدن ظاهر شوند. به ندرت پیش می آید که سرطان از قسمت دیگری از بدن به کلیه سرایت کند.

انواع سرطان کلیه

سرطان کلیه فقط یک بیماری نیست. چندین نوع سلول مختلف می‌تواند منشأ این بیماری باشدکه هر یک به درمان پاسخ متفاوتی نشان می‌دهند.

• سرطان کلیه‌ ممکن است از سلول‌های مختلف کلیه شکل گیرند و بنابراین “انواع” یا “زیر نوع‌های” سرطان مختلفی دارد (هیستولوژی یا بافت‌شناسی).
• می تواند رشد کند تر یا تند تر داشته باشد ( درجه سرطان).
• ممکن است بزرگ یا کوچک بوده و یا به خارج از کلیه گسترش یافته باشد ( مرحله سرطان).

همه این عوامل می‌توانند بر روی موارد زیر تاثیر داشته باشند:

• میزان تهاجمی بودن تومور و گسترش آن
• نوع درمانی که باید انجام گردد.
• امکان شرکت در کارآزمایی بالینی

علائم سرطان کلیه

این علائم به دو دسته اولیه و پیشرفته تقسیم می شوند:

علائم اولیه

با رشد سرطان، ممکن است علائمی را تجربه کنید. این علائم شامل خونریزی در ادرار، درد کمر یا پهلوها، تب مزمن بدون عفونت، خستگی و کم خونی است. پاها و مچ پاهای شما نیز ممکن است شروع به تورم کنند.

بعضی افراد به طور ناخواسته وزن خود را از دست می‌دهند، اما این مورد در مراحل اولیه بیماری کمتر اتفاق می‌افتد؛ با پیشرفت بیماری ممکن است شروع به از دست دادن وزن کنید.

علائم سرطان کلیه پیشرفته

با رشد تومور، شما یا پزشک ممکن است بتوانید آن را حس کنید. ممکن است مانند یک توده یا تورم در اطراف کمر یا پهلو احساس شود. با این حال، اکثر سرطان های کلیه به اندازه کافی بزرگ نیستند که احساس شوند. علائم دیگر عبارتند از:

• درد
• از دست دادن اشتها
• تورم گردن
• فشار خون بالا
• سطح کلسیم بالا
• تعریق شبانه
• درد استخوان
• تورم در رگ‌های بیضه

مراحل بیماری

این نوع سرطان را از مرحله 0 تا 4 مرحله‌بندی می‌کنیم. مرحله 0 مرحله پیش سرطان و مرحله 4 مرحله پیشرفته است. این مراحل بر اساس اندازه تومور، گسترش بیماری و میزان گسترش آن مشخص می‌شود. هر چه مرحله بالاتر باشد، سرطان پیشرفته تر است.

به طور معمول مراحل سرطان با اعداد رومی نمایش داده می‌شوند: I و II و III و IV.

بیشتر بخوانید: مرحله سرطان یا استیج چیست؟

مرحله I

توموری با اندازه 7 سانتی متر یا کوچکتر که تنها در کلیه قرار دارد.

مرحله II

توموری با اندازه بیشتر از 7 سانتی متر که تنها در کلیه قرار دارد.

مرحله III

• توموری که هم در کلیه و هم در حداقل یک غده لنفاوی نزدیک به آن وجود دارد.
• توموری که در رگ خون اصلی کلیه قرار دارد و ممکن است در غده لنفاوی نزدیک به آن نیز وجود داشته باشد.
• توموری که در بافت چربی اطراف کلیه قرار دارد و ممکن است غده لنفاوی مجاور را نیز درگیر کند.
• توموری که وارد رگ های بزرگ یا بافت های اطراف کلیه شده است، اما وارد غده فوق کلیوی همان سمت نشده است و از لایه پوشاننده کلیه (فاشیا ژروتا) فراتر نرفته است.

مرحله IV

• سرطان فراتر از لایه چربی بافت اطراف کلیه گسترش یافته است و ممکن است در غده لنفاوی مجاور نیز وجود داشته باشد.
• سرطان ممکن است به اندام های دیگر مانند روده، پانکراس یا ریه ها گسترش یافته باشد.
• سرطان فراتر از لایه پوشاننده کلیه (فاشیای ژروتا) گسترش یافته است (از جمله گسترش به غده فوق کلیوی همان طرف).

علت ابتلا به سرطان کلیه

علت دقیق ایجاد سرطان کلیه مشخص نیست، اما می‌دانیم که وقتی DNA در سلول‌های ما دچار تغییرات یا جهش می‌شود، سلول‌ها بدون کنترل تقسیم شده و رشد می‌کنند. برخی افراد جهش های ژنی را به ارث می برند که خطر ابتلا به این نوع سرطان را در آنها افزایش می دهد. اما این بدان معنا نیست که آنها قطعاً به سرطان کلیه مبتلا خواهند شد.

برای بیان علت ایجاد سرطان کلیه، از مفهوم «عوامل خطر» یا «ریسک فاکتور risk factor» استفاده می‌کنیم. عوامل خطر سرطان کلیه، مواردی هستند که می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان کلیه را افزایش دهند.

عوامل خطر ابتلا به سرطان کلیه

عواملی به جز جنسیت و سابقه خانوادگی وجود دارد که خطر ابتلا به سرطان کلیه را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:

• چاقی
• سیگار کشیدن
• سن بالا
• فشار خون بالا
• دیالیز بلند مدت (درمان نارسایی کلیه)
• ارتباط با موادی همچون تری کلرواتیلن
• نژاد: مردان سیاه پوست نسبت به سفید پوستان بیشتر در معرض خطر ابتلا به RCC هستند.
• مصرف مکرر برخی داروهای مسکن مانند پاراستامول و ایبوپروفن

با اینکه نمی‌توان همه عوامل خطر را کنترل کنیم، تغییراتی در سبک زندگی وجود دارد که می‌توانیم برای کاهش خطر ایجاد کنیم. به عنوان مثال، ترک سیگار، حفظ وزن سالم و مدیریت مشکلات فشار خون، به کاهش خطر ابتلا کمک خواهند کرد.

دقت کنید که داشتن این عوامل به معنای ابتلای صددرصد به سرطان کلیه نیست و نداشتن آن‌ها نیز به معنای عدم امکان ایجاد این سرطان نیست. این عوامل می‌توانند «احتمال» ابتلا را بیشتر کنند.

نحوه تشخیص سرطان کلیه

اولین فردی که احتمالاً با آن صحبت می‌کنید پزشک عمومی است که درباره علائم از شما سوال می‌پرسد و برای جستجوی توده ها معاینه فیزیکی انجام می دهد. اگر توده‌ای پیدا کرده‌اید یا فکر می‌کنید که پیدا کرده‌اید، باید به پزشکتان نشان دهید.

پزشک عمومی ممکن است آزمایش خون یا ادرار را درخواست کند تا به دنبال نشانه‌های عفونت، سنگ کلیه یا یک مشکل دیگر کلیه مانند سرطان باشد. آزمایش خون می‌تواند با بررسی سطوح کراتینین سرم نشان دهد که عملکرد کلیه‌های شما چگونه است.

سطح بالای کراتینین سرم نشان می‌دهد که عملکرد کلیه‌های شما به شکلی مختل شده است، اگرچه دلایل بسیاری برای این اتفاق وجود دارد. سایر عواملی که باید بررسی شوند، شامل سطوح کلسیم، آنزیم‌های کبد، سلول‌های قرمز خون و نیتروژن اوره خون است.

اگر آزمایش های خون و ادرار شما نشان‌دهنده وجود مشکلی باشند، پزشک عمومی شما را به یک متخصص آنکولوژی یا اورولوژی ارجاع می دهد. متخصص از تست های تشخیصی برای پیدا کردن نشانه های سرطان کلیه استفاده می‌کند. این تست ها ممکن است شامل سیستوسکوپی، سونوگرافی، سی تی، ام آر آی یا پت اسکن باشند. همچنین برای بررسی سلول های سرطانی ممکن است نمونه‌برداری برای جمع‌آوری نمونه بافت کوچکی انجام شود. اگر سلول‌های سرطانی یا سایر علائم سرطان یافت شود، آزمایش‌های تکمیلی برای تعیین مرحله و درجه آن انجام می گردد.

درمان سرطان کلیه

عوامل متعددی بر توصیه های درمانی پزشک تأثیر می‌گذارد. سلامت عمومی بیمار و مرحله بیماری، اندازه و نوع سرطان کلیه از جمله این عوامل هستند.

اگر سرطان به سایر قسمت‌های بدن گسترش نیافته باشد، یعنی در مراحل یک تا سه باشد، پزشکان اغلب جراحی را توصیه می‌کنند. با گسترش سرطان کلیه به سایر نقاط بدن یعنی مرحله 3 الی 4، ممکن است پزشک جراحی را در کنار سایر درمان ها توصیه کند. این درمان ها شامل موارد زیر است:

• امبولیزاسیون: برای قطع خون در ناحیه سرطان
• رادیوتراپی: هدف گیری سلول های سرطانی با پرتوهای پرانرژی
• درمان هدفمند: استفاده از دارو برای پیدا کردن و حمله به سلول های سرطانی
• ایمونوتراپی: استفاده و تقویت سیستم ایمنی برای کاهش یا توقف رشد سرطان

برای انتخاب مناسب ترین روش درمان برای بیمار، یک کمیسیون پزشکی شامل چندین متخصص تشکیل خواهد شد. این کمیسیون ممکن است متشکل از اورولوژیست، پرستار متخصص سرطان، رادیولوژیست، پاتولوژیست، و متخصصان انکولوژیست که در پرتو درمانی و داروهای سرطان تخصص دارند، باشد. همچنین ممکن است کارشناس تغذیه و فیزیوتراپیست و دیگر حرفه ای های بهداشتی مانند یک مشاور نیز در این کمیسیون حضور داشته باشند.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید