آزمایش‌های تشخیص سرطان معده معمولا زمانی انجام می‌شود که فرد به دلیل علائمی که دارد به پزشک مراجعه می‌کند. در صورت مشکوک بودن به سرطان معده، پزشک شما معاینات و آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهد تا از بیماری شما مطمئن شود. در صورت تایید سرطان، پزشک شما برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد سرطان، آزمایش‌های بیشتری را انجام خواهد داد.

پزشکان از آزمایش و تست‌های زیادی برای تشخیص سرطان استفاده می‌کنند. آن‌ها همچنین آزمایش‌هایی را انجام می‌دهند تا بفهمند آیا سرطان از جایی که شروع شده به قسمت دیگری از بدن سرایت کرده است یا خیر. اگر این اتفاق بیفتد، متاستاز نامیده می‌شود. به عنوان مثال، آزمایش‌های تصویربرداری می‌توانند نشان دهند که آیا سرطان گسترش یافته است یا خیر.

آزمایش‌های لازم برای تشخیص سرطان معده

شرح حال، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های بررسی خونریزی

هنگام گرفتن سابقه پزشکی، پزشک در مورد علائم شما (مانند مشکلات شما در خوردن غذا، درد، نفخ و غیره) و عوامل خطر احتمالی سرطان معده می‌پرسد تا ببیند آیا ممکن است سرطان معده داشته باشید یا خیر. معاینه فیزیکی می‌تواند اطلاعاتی در مورد علائم احتمالی سرطان معده یا سایر مشکلات سلامتی به پزشک شما بدهد. یکی از معاینات مهم فیزیکی که پزشکتان انجام می‌دهد، لمس کردن شکم شما با دست است. این کار به پزشک کمک می‌کند تا هر چیز غیرطبیعی در شکم را لمس کند.

ممکن است برای بررسی کم‌خونی ناشی از خونریزی معده (به علت سرطان معده)، پزشک آزمایش خون درخواست کند. همچنین ممکن است آزمایشی برای یافتن خون مخفی در مدفوع که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود درخواست کند. این خون مخفی می‌تواند نشانه‌ای از خونریزی در معده باشد.

آندوسکوپی فوقانی

آندوسکوپی فوقانی (که ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی یا EGD نیز نامیده می‌شود) یکی از آزمایش‌های مورد استفاده برای تشخیص سرطان معده است. در طول این آزمایش، پزشک یک آندوسکوپ را که یک لوله نازک و منعطف است و در سر آن یک لامپ و دوربین فیلم‌برداری کوچک وجود دارد، از طریق دهان وارد حلق و مری می‌کند. این کار به پزشک اجازه می‌دهد پوشش داخلی مری، معده و قسمت اول روده کوچک را ببیند.

در صورت مشاهده نواحی غیرطبیعی، می‌توان با استفاده از ابزار نمونه‌برداری که از آندوسکوپ عبور داده می‌شود، از این قسمت‌ها نمونه برداشت. نمونه‌های بافت به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند و در آنجا با میکروسکوپ بررسی می‌شوند و سرطانی بودن یا نبودن آن‌ها تعیین می‌شود.

متأسفانه، مشاهده برخی از انواع سرطان معده در طول آندوسکوپی دشوار است. در برخی موارد، از آندوسکوپی می‌توان برای کمک به حذف سرطان‌ها در مراحل اولیه استفاده کرد. همچنین از آن می‌توان برای کمک به پیشگیری یا تسکین علائم و عوارض ناشی از سرطان معده استفاده کرد، و نیاز به جراحی گسترده را رفع می‌کند.

بیوپسی

بیوپسی به معنای نمونه برداری است. اگر در آندوسکوپی یا آزمایش تصویربرداری ناحیه‌ای غیرطبیعی ظاهر شود، پزشک ممکن است به سرطان مشکوک شود، اما تنها راه برای تشخیص قطعی سرطان، انجام بیوپسی است. در طول نمونه برداری، پزشک قطعاتی کوچک (نمونه‌هایی) از ناحیه غیرطبیعی را برمی‌دارد. بیوپسی برای بررسی سرطان معده اغلب حین آندوسکوپی فوقانی انجام می‌شود. هنگام انجام آندوسکوپی، اگر پزشک ناحیه غیرطبیعی در معده مشاهده کند، می‌تواند ابزارهایی را به آندوسکوپ منتقل کند و با استفاده از آن نمونه‌برداری را انجام دهد.

برخی از سرطان‌های معده می‌توانند از عمق دیواره معده شروع شوند؛ این موضوع، دیدن آن‌ها و نمونه برداری از آن‌ها با آندوسکوپی را دشوار می‌کند. اگر پزشک شک کند که سرطان در بخش‌های عمقی‌تر دیواره معده وجود دارد، می‌تواند از اندوسونوگرافی برای انجام بیوپسی (با هدایت یک سوزن نازک و توخالی به دیواره معده) استفاده کند. همچنین می‌توان نمونه را از مناطقی که احتمال گسترش سرطان معده به آن‌ها وجود دارد برداشت، مثلا غدد لنفاوی ناحیه‌ای یا نواحی مشکوک به متاستاز دوردست.

آزمایش نمونه‌ها

نمونه‌های گرفته شده در بیوپسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند تا زیر میکروسکوپ بررسی شوند. در بررسی میکروسکوپی، پزشک پاتولوژیست ابتدا بودن یا نبودن سرطان را مشخص می‌کند. سپس در صورت وجود سرطان، نوع آن را تعیین می‌کند؛ مثلا آدنوکارسینوم از نوع روده‌ای یا منتشر، تومور کارسینوئید، GIST  یا  لنفوم.

اگر سرطان معده تشخیص داده شود، ممکن است آزمایش‌های بیشتری روی نمونه‌ها انجام شود تا پزشک اطلاعات کامل‌تری در مورد سلول‌های سرطانی بداند. این کار ممکن است بر نحوه درمان سرطان شما نیز تأثیر بگذارد. از نمونه این آزمایش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آزمایش HER2 (گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی انسانی ۲): یکی از آزمایش‌هایی که روی نمونه بافت انجام می‌دهند برای بررسی میزان پروتئین HER2 در سلول‌های سرطانی است. سرطان‌هایی که سطح HER2 آن‌ها افزایش یافته است HER2 مثبت نامیده می‌شوند. این سرطان‌ها را می‌توان با داروهایی که پروتئین HER2 را هدف قرار می‌دهند، درمان کرد.

بررسی HER2 روی نمونه بیوپسی معمولا با استفاده از روش ایمونوهیستوشیمی (IHC) یا هیبریداسیون فلورسنت درجا (FISH) انجام می‌شود. معمولاً ابتدا از آزمایش ایمونوهیستوشیمی استفاده می‌شود که نتایج را در مقیاس 0 تا 3+ می‌دهد.

• • اگر نتایج 0 یا 1+ باشد، سرطان HER2 منفی است، بنابراین داروهایی که HER2 را هدف قرار می‌دهند برای این سرطان مفید نیستند.
  • اگر آزمایش 3+ باشد، سرطان HER2 مثبت است، بنابراین درمان با داروهایی که HER2 را هدف قرار می‌دهند می‌تواند یک گزینه‌ی درمانی باشد.
  • هنگامی که نتیجه 2+ باشد، وضعیت HER2 سرطان مشخص نیست، بنابراین برای روشن شدن نتیجه باید از روش هیبریداسیون فلورسنت درجا (FISH) یا CISH استفاده شود.

آزمایش برای ژن‌ها یا پروتئین‌های دیگر

سلول‌های سرطانی ممکن است برای سایر تغییرات ژنی یا پروتئینی که ممکن است بر درمان تأثیر بگذارد نیز آزمایش شوند؛ مثلاً:

• اگر سلول‌ها دارای مقدار مشخصی از پروتئین ایست بازرسی ایمنی به نام PD-L1 باشند، درمان با یک مهارکننده ایست بازرسی ایمنی مانند پمبرولیزوماب (Keytruda) ممکن است یک گزینه‌ی درمانی مناسب باشد. پمبرولیزوماب یک داروی ایمونوتراپی است.
• اگر سلول‌ها دارای سطوح بالایی از ناپایداری ریزماهواره (MSI-H) یا نقص در ژن ترمیم عدم تطابق (dMMR) باشند، درمان با یک بازدارنده ایست بازرسی ایمنی ممکن است یک گزینه باشد.
• اگر سلول‌ها دارای بار جهشی تومور (TMB-H) بالایی باشند (یعنی دارای جهش‌های ژنی زیادی باشند)، درمان با یک مهارکننده نقطه بازرسی ایمنی ممکن است یک گزینه‌ی درمان باشد.
• اگر سلول‌ها در یکی از ژن‌های NTRK تغییراتی داشته باشند، داروهای هدفمند خاصی برای درمان این سرطان در نظر گرفته می‌شود.

تست‌های تصویربرداری

تست‌های تصویربرداری از اشعه ایکس، میدان‌های مغناطیسی، امواج صوتی یا مواد رادیواکتیو برای ایجاد تصاویری از داخل بدن شما استفاده می‌کنند. آزمایش‌های تصویربرداری ممکن است به دلایل مختلفی انجام شود، از جمله:

• برای کمک به کشف اینکه آیا یک منطقه مشکوک، سرطانی است یا نه
• برای تعیین میزان گسترش تومور
• برای تعیین میزان تاثیر درمان

تصویربرداری دستگاه گوارش فوقانی (GI)

این روش یک تصویربرداری با اشعه ایکس برای بررسی پوشش داخلی مری، معده و قسمت اول روده باریک است. کاربرد این روش برای بررسی سرطان معده یا سایر مشکلات معده کمتر از آندوسکوپی فوقانی است، زیرا ممکن است برخی از نواحی غیر طبیعی را نشان ندهد و همچنین به پزشک اجازه نمونه‌برداری را نمی‌دهد؛ اما نسبت به آندوسکوپی کمتر تهاجمی است و ممکن است در برخی شرایط مفید باشد.

در این آزمایش از شما خواسته می‌شود که یک فنجان محلول باریوم همراه با آب گازدار بنوشید و تکنسین تصاویر لازم را با استفاده از اشعه‌ی ایکس از شما می‌گیرد. باریم پوشش داخلی مری، معده و روده باریک را می‌پوشاند. در این زمان ممکن است هوا نیز از طریق یک لوله باریک به معده پمپ شود. از آنجایی که اشعه ایکس نمی‌تواند از این لایه باریم عبور کند، هر ناحیه غیرطبیعی در پوشش این اعضا مشخص می‌شود. ممکن است در این آزمایش از شما بخواهند که در چند حالت مختلف قرار بگیرید.

سی تی اسکن

سی تی اسکن با استفاده از اشعه‌ی ایکس، تصاویر دقیق و مقطعی از بافت‌های مختلف بدن تهیه می‌کند. سی ‌تی ‌اسکن می‌تواند معده را نسبتاً واضح نشان دهد و اکثرا می‌تواند محل سرطان را تائید کند.

سی تی اسکن همچنین می‌تواند سایر قسمت‌هایی که ممکن است سرطان معده به آن‌ها پخش شود را نشان دهد، مثلا کبد و غدد لنفاوی مجاور. دانستن این گسترش کمک می‌کند وسعت و مرحله بیماری را تعیین کنیم و بدانیم آیا جراحی گزینه مناسبی است یا خیر.

بیوپسی سوزنی با هدایت CT

 از سی تی اسکن نیز می‌توان برای هدایت سوزن بیوپسی به ناحیه مشکوک به گسترش سرطان استفاده کرد. در این روش، در حالی که شما روی تخت سی تی اسکن دراز کشیده‌اید، پزشک سوزن بیوپسی را از طریق پوست به سمت توده جابجا می‌کند. سی تی اسکن تا زمانی که سوزن به داخل بافت مورد نظر برسد تکرار می‌شود. سپس، پزشک از توده نمونه می‌گیرد و برای آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد.

آندوسونوگرافی

از اندوسونوگرافی (EUS) اغلب برای تعیین میزان نفوذ سرطان به دیواره معده (طبقه T) یا گسترش آن به غدد لنفاوی مجاور (طبقه N) استفاده می‌شود.

برای این تست، یک پروب (مُبَدِّل) سونوگرافی کوچک روی نوک آندوسکوپ قرار می‌گیرد. ابتدا به شما آرام‌بخش می‌دهند. سپس آندوسکوپ را از طریق دهان و گلوی شما به معده وارد می‌کنند. آنگاه پروب را در مجاورت دیواره معده در ناحیه سرطانی قرار می‌دهند. پروب امواج صوتی تولید کرده و بازتاب‌های آن را شناسایی می‌کند و این پژواک‌ها را به تصویر تبدیل می‌کند.

پزشکان می‌توانند از این تصاویر برای دیدن لایه‌های دیواره معده و نیز غدد لنفاوی مجاور و سایر ساختارهای مجاور استفاده کنند.همچنین از EUS می‌توان برای کمک به بیوپسی استفاده کرد. این روش به عنوان «بیوپسی سوزنی با هدایت EUS» شناخته می‌شود.

پِت اسکن (PET Scan)

اسکن PET می‌تواند برای تعیین میزان گسترش سرطان در بدن مفید باشد. در این آزمایش، نوعی رادیو دارو به فرد تزریق می‌شود. این رادیودارو نوعی قند است و مانند سایر قند‌ها عمدتا به سلول‌هایی می‌رود که بیشترین فعالیت را دارند و بیشترین انرژی را مصرف می‌کنند. از آنجایی که سرطان تمایل به استفاده زیاد از انرژی دارد، ماده رادیواکتیو بیشتری را جذب می‌کند. سپس از یک دوربین مخصوص برای گرفتن تصویری از مناطق پرتوزا در بدن استفاده می‌شود. پت اسکن می‌تواند مناطق احتمالی سرطان را در تمام نواحی بدن به طور هم‌زمان جستجو کند.

بسیاری از دستگاه‌های جدیدتر می‌توانند هم‌زمان PET و CT اسکن را انجام دهند (PET/CT scan). این دستگاه‌ها به پزشک اجازه می‌دهد تا مناطقی را که در اسکن پت “روشن می‌شوند” را با جزئیات بیشتری ببیند. اگرچه اسکن پت می‌تواند برای یافتن مناطق گسترش سرطان مفید باشد، اما ممکن است در انواع خاصی از سرطان معده کمک کننده نباشد. این انواع، قند رادیواکتیو را به خوبی جذب نمی‌کنند.

ام آر آی (MRI)

ام آر آی نیز مانند سی‌تی اسکن می‌تواند تصاویر دقیقی از بافت‌های مختلف بدن را نشان دهد؛ اما ام آر آی از امواج رادیویی و آهنرباهای قوی به جای اشعه ایکس استفاده می‌کند.

میزان استفاده از این روش در سرطان معده کمتر از سی تی اسکن است، اما در شرایط خاصی به کار می‌رود، مثلا زمانی که شک به تومور کبدی داریم.

اشعه ایکس قفسه سینه

از این آزمایش نیز می‌توان برای بررسی گسترش سرطان معده به ریه استفاده کرد. دقت آن به مراتب کمتر از اسکن سی‌تی است و در صورت انجام CT دیگر نیازی به انجام آن نیست.

تست‌های دیگر برای سرطان معده

لاپاراسکوپی

بعد از تشخیص سرطان معده، اگر اقدامات تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا پت اسکن گسترش تومور به سایر بخش‌های بدن را نشان ندهند، ممکن است پزشک شما قبل از هر عمل جراحی دیگری لاپاراسکوپی را انجام دهد. لاپاروسکوپی می‌تواند به تائید اینکه سرطان هنوز فقط در معده است و به سایر بدن گسترش نیافته است، کمک کند؛ یعنی تایید می‌کند که جراحی سرطان همچنان یک گزینه مناسب است.

این روش تحت بیهوشی عمومی (خواب عمیق) در اتاق عمل انجام می‌شود. لاپاروسکوپ لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر است که در انتهای آن یک دوبین فیلم‌برداری کوچک قرار دارد. لاپاروسکوپ از طریق یک برش کوچک در شکم وارد می‌شود. با این روش پزشک می‌تواند اندام‌ها و گره‌های لنفاوی داخل شکم را مشاهده کند و در صورت نیاز نمونه‌های بافتی بردارد تا از نظر سرطان بررسی شود.

اگر ضایعه مشکوک به سرطان در شکم مشاهده نشود، گاهی پزشک شکم را “شست‌وشو” می‌دهد (شست و شوی صفاقی) و سپس مایع را جمع‌آوری کرده و جهت بررسی از نظر وجود سلول‌های سرطانی ارسال می‌کند.

گاهی اوقات لاپاراسکوپی با سونوگرافی ترکیب می شود تا تصویر بهتری از سرطان ارائه شود.

تست‌های عملکرد اندام‌ها

پس از تشخیص سرطان و قبل از درمان، ممکن است پزشکتان آزمایش‌های خاصی را درخواست کند تا از عملکرد اندام‌های داخلی شما اطمینان حاصل کند. مثلا:

• آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد و کلیه‌ها و لخته شدن خون
• نوار قلب یا اکوکاردیوگرافی برای بررسی عملکرد قلب

تعیین مرحله سرطان معده

پزشک شما از تمام این روش‌ها و اطلاعات به‌دست‌آمده از آن‌ها برای تعیین مرحله سرطان شما استفاده می‌کند. مراحل سرطان معده با اعداد رومی نشان داده می‌شود که از 0 تا IV (0 تا 4) متغیر است و پایین‌ترین مراحل نشان می‌دهد که سرطان کوچک است و فقط لایه‌های داخلی معده شما را تحت تأثیر قرار داده است. مرحله 4 سرطان معده، سرطان پیشرفته در نظر گرفته می‌شود و ممکن است بیماری به سایر نقاط بدن گسترش یافته باشد.

خلاصه

اقدامات تشخیص سرطان معده معمولا زمانی انجام می‌شود که فرد به دلیل علائمی که دارد به پزشک مراجعه می‌کند. در صورت مشکوک بودن به سرطان معده، پزشک شما معاینات و آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهد تا از بیماری شما مطمئن شود. در صورت تایید سرطان، پزشک شما برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد سرطان، آزمایش‌های بیشتری را انجام خواهد داد.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید