سرطان دهانه رحم سومین سرطان رایج در میان زنان جهان است. این سرطان از دهانه رحم (اندامی که قسمت پایینی رحم را به واژن متصل می‌کند) شروع می‌شود. در سال‌های اخیر، محققان پیشرفت زیادی در کشف علت سرطان دهانه رحم داشته‌اند. علاوه بر این، چندین «عامل خطر» شناسایی شده است که احتمال ابتلای زنان به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد.

اگرچه داشتن عوامل خطر به معنای ابتلای قطعی به سرطان و نداشتن آن‌ها به معنای عدم ابتلا نیست، اما همه زنان باید به این عوامل توجه داشته باشند. در ادامه این مقاله، با علت سرطان دهانه رحم و عوامل خطر آن آشنا می‌شویم. با ما همراه باشید.

همه سرطان‌ها ناشی از تغییرات ژنتیکی هستند

رشد سلول‌های طبیعی انسان، غالباً به اطلاعات موجود در DNA سلول‌ها بستگی دارد. DNA ماده‌ای شیمیایی در سلول‌ها است که ژن‌ها را می‌سازد. ژن‌ها تعیین می‌کنند که هر سلول چگونه فعالیت کند. ما از لحاظ ظاهری شبیه والدین خود هستیم؛ زیرا آنها منشأ DNA ما هستند. اما نقش DNA در بدن ما، چیزی فراتر از تعیین ویژگی‌های ظاهری است.

برخی از ژن‌ها زمان رشد، تقسیم و مرگ سلول‌ها را کنترل می‌کنند:

• ژن‌هایی که به رشد، تقسیم و زنده ماندن سلول‌ها کمک می‌کنند، «انکوژن» نامیده می‌شوند.
• ژن‌هایی که میزان رشد سلول را کنترل می‌کنند یا باعث مرگ سلول‌ها در زمان مناسب می‌شوند، «ژن‌های سرکوب‌کننده تومور» نام دارند.

آن دسته از جهش‌های DNA (نقص‌های ژنی) که انکوژن‌ها را فعال‌تر کنند یا ژن‌های سرکوبگر تومور را غیرفعال کنند، می‌توانند باعث سرطان شوند.

علت اصلی سرطان دهانه رحم نیز مانند دیگر سرطان‌ها، تغییرات ژنتیکی است. تغییرات ژنتیکی می‌توانند ارثی باشند یا به دلایل دیگری ایجاد شوند.

تاثیر ارث بر سرطان دهانه رحم

بیشتر انواع سرطان دهانه رحم ارثی نیستند. در واقع، حدود 70 درصد از سرطان‌های دهانه رحم به دلیل عفونت ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) رخ می‌دهند.

با این حال، برخی از انواع بسیار نادر سرطان دهانه رحم می‌توانند ارثی باشند. فرد در صورتی ممکن است به سرطان ارثی مبتلا شود که:

1. خود فرد دارای یک نسخه ژنتیکی باشد که خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد.
2. یکی از بستگان درجه یک فرد، به دلایل ژنتیکی به سرطان دهانه رحم مبتلا شده باشد.

اگر چند نفر در خانواده به سرطان دهانه رحم مبتلا باشند، پزشک ممکن است آزمایش‌های غربالگری اضافی یا غربالگری منظم‌تری را به دیگر زنان خانواده توصیه کند.

علائم سرطان دهانه رحم : 4 نشانه ای که باید جدی بگیرید !

تغییرات پیش سرطانی دهانه رحم

به تغییراتی در دهانه رحم که احتمال تبدیل شدن سلول‌های سالم به سلول‌های سرطانی را افزایش می‌دهند، «تغییرات پیش سرطانی دهانه رحم» می‌گویند. در این مرحله، فرد هنوز به سرطان مبتلا نشده است. اما اگر تغییرات پیش سرطانی درمان نشوند، این احتمال وجود دارد که سرطان دهانه رحم رخ دهد.

چنانچه فرد تغییرات پیش سرطانی را پیگیری و درمان نکند، ممکن است 10 سال (یا حتی بیشتر) طول بکشد تا به سرطان دهانه رحم مبتلا شود. البته در موارد نادر، ابتلای فرد به سرطان ممکن است کمتر از 10 سال زمان ببرد.

تغییرات پیش سرطانی دهانه رحم در ناحیه‌ای به نام «منطقه انتقالی» اتفاق می‌افتند. در این ناحیه از دهانه رحم، سلول‌های غده‌ای ستونی دائماً به سلول‌های سنگفرشی تبدیل می‌شوند. تبدیل سلول‌های غده‌ای ستونی به سلول‌های سنگفرشی یک فرآیند طبیعی است؛ اما سلول‌ها را نسبت به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) آسیب پذیرتر می‌کند. همانطور که قبلاً گفتیم، بیشتر سرطان‌های دهانه رحم به دلیل عفونت ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) رخ می‌دهند.

علت سرطان دهانه رحم: عوامل خطر

به هر چیزی که احتمال ابتلا به بیماری سرطان را افزایش دهد، «عامل خطر» گفته می‌شود. سرطان‌های مختلف، عوامل خطر متفاوتی دارند. برای مثال، قرار گرفتن پوست در معرض نور شدید خورشید یک عامل خطر برای سرطان پوست است. سیگار کشیدن نیز یک عامل خطر برای بسیاری از سرطان‌ها محسوب می‌شود. اما داشتن یک یا حتی چندین عامل خطر، به این معنا نیست که شما قطعاً به سرطان مبتلا خواهید شد.

تعدادی عوامل خطر وجود دارند که احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهند. افرادی که هیچ یک از این عوامل خطر را نداشته باشند، به ندرت به سرطان دهانه رحم مبتلا می‌شوند. ناگفته نماند که بسیاری از افراد نیز علی‌رغم داشتن عوامل خطر، به سرطان مبتلا نمی‌شوند.

در حین بررسی عوامل خطر، به جای تمرکز کردن بر روی عوامل غیرقابل تغییر (مانند سن و سابقه خانوادگی)، روی عوامل قابل تغییر (مانند سیگار کشیدن یا ویروس پاپیلومای انسانی) تمرکز کنید. البته آشنایی با عوامل غیرقابل تغییر نیز بسیار مهم است. زیرا کسانی که این عوامل را دارند، می‌توانند با انجام غربالگری منظم، در صورت وقوع سرطان آن را در مراحل اولیه شناسایی و درمان کنند.

عوامل خطر سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:

عفونت ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)

عفونت ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مهم‌ترین عامل خطر برای سرطان دهانه رحم است. بیش از 150 نوع ویروس در گروه HPV قرار می‌گیرند. برخی از آنها زائده‌هایی به نام پاپیلوم ایجاد می‌کنند که معمولاً به عنوان «زگیل» شناخته می‌شود.

• HPV می‌تواند سلول‌های سطح پوست و سلول‌های پوشاننده اندام تناسلی، مقعد، دهان و گلو را آلوده کند؛ اما به خون یا اندام‌های داخلی مانند قلب یا ریه‌ها سرایت نمی‌کند.
• HPVمی‌تواند در اثر تماس پوست، از فردی به فرد دیگر منتقل شود. یکی از راه‌های انتقال HPV از طریق فعالیت جنسی (از جمله رابطه جنسی واژینال، مقعدی و حتی دهانی) است.

انواع مختلف HPV باعث ایجاد زگیل در قسمت‌های مختلف بدن می‌شوند. برخی از آنها باعث ایجاد زگیل در دست و پا می‌شوند. برخی دیگر، روی لب یا زبان زگیل ایجاد می‌کنند.

انواع خاصی از HPV ممکن است باعث ایجاد زگیل در ناحیه مقعد و اندام تناسلی زنان و مردان شوند. این ویروس‌ها «انواع کم‌خطر» HPV نامیده می‌شوند؛ زیرا به ندرت می‌توانند باعث ایجاد سرطان شوند. سایر ویروس‌های HPV «انواع پرخطر» نامیده می‌شوند؛ زیرا می‌توانند باعث سرطان‌های زیر شوند:

• سرطان دهانه رحم، فرج و واژن در زنان
• سرطان آلت تناسلی در مردان
• سرطان مقعد، دهان و گلو در مردان و زنان

عفونت ناشی از ویروس HPV رایج است و در اکثر افراد، بدن می‌تواند عفونت را به تنهایی از بین ببرد. اما گاهی اوقات عفونت از بین نمی‌رود و مزمن می‌شود. عفونت مزمن، به ویژه زمانی که توسط برخی از انواع پرخطر HPV ایجاد شود، می‌تواند بروز برخی سرطان‌ها (مانند سرطان دهانه رحم) را به همراه داشته باشد.

اگرچه در حال حاضر هیچ درمانی برای عفونت HPV وجود ندارد، اما روش‌هایی برای درمان زگیل و رشد غیرطبیعی سلول‌ها وجود دارد. همچنین، می‌توان به منظور پیشگیری از بعضی انواع عفونت HPV و سرطان ناشی از آن، واکسن HPV تزریق کرد.

سوابق جنسی

چندین عامل خطر برای سرطان دهانه رحم وجود دارد که با سابقه روابط جنسی فرد در ارتباط هستند. این عوامل خطر عبارت‌اند از:

• برقرار کردن رابطه جنسی در سنین پایین (به ویژه در سنین کمتر از 18 سال)
• داشتن شرکای جنسی متعدد
• داشتن یک شریک جنسی پرخطر (کسی که عفونت HPV دارد یا شرکای جنسی زیادی داشته است)

سیگار کشیدن

یکی دیگر از دلایل سرطان دهانه رحم، سیگار کشیدن است. وقتی فردی سیگار می‌کشد، خود و اطرافیانش را در معرض مواد شیمیایی سرطان‌زا قرار می‌دهد. این مواد مضر فقط بر ریه‌ها تأثیر نمی‌گذارند؛ بلکه از طریق ریه‌ها جذب شده و وارد جریان خون سراسر بدن می‌شوند.

احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در زنان سیگاری دو برابر بیشتر از کسانی است که سیگار نمی‌کشند. محققان طی آزمایش‌ها، متوجه شده‌اند که اثرات جانبی تنباکو در مخاط دهانه رحم زنان سیگاری دیده می‌شود. آنها بر این باورند که این مواد به DNA سلول‌های دهانه رحم آسیب می‌رسانند. به همین دلیل، ممکن است در ایجاد سرطان دهانه رحم نقش داشته باشند.

استعمال دخانیات همچنین سیستم ایمنی بدن را در مقابله با عفونت HPV ضعیف می‌کند.

سیستم ایمنی ضعیف

ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) که باعث ایدز می‌شود، سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و احتمال ابتلای فرد به عفونت HPV را افزایش می‌دهد.

به طور کلی، سیستم ایمنی در از بین بردن سلول‌های سرطانی و کند کردن رشد آنها نقش بسیار مهمی دارد. در زنان مبتلا به HIV، تغییرات پیش سرطانی دهانه رحم ممکن است سریع‌تر از حالت عادی به سرطان مهاجم تبدیل شوند.

گروه دیگری از زنان در معرض ابتلا به سرطان دهانه رحم، کسانی هستند که برای سرکوب سیستم ایمنی بدن خود، دارو مصرف می‌کنند. مانند افرادی که برای بیماری‌های خودایمنی دارو مصرف می‌کنند یا کسانی که پیوند عضو داشته‌اند.

عفونت کلامیدیا

کلامیدیا نوعی باکتری نسبتاً شایع است که می‌تواند سیستم تولید مثل را آلوده کند. این باکتری از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. زنانی که به کلامیدیا آلوده هستند، اغلب علائمی ندارند و ممکن است اصلاً ندانند که آلوده هستند؛ مگر اینکه توسط پزشک معاینه لگنی شوند. عفونت کلامیدیا می‌تواند باعث التهاب لگن شده و ناباروری را به همراه داشته باشد.

طبق پژوهش‌ها، زنانی که آزمایش خون و مخاط دهانه رحم آن‌ها شواهدی از عفونت کلامیدیا در گذشته یا حال را نشان داده است، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند. برخی مطالعات نشان می‌دهد که باکتری کلامیدیا می‌تواند به رشد و ادامه حیات HPV در دهانه رحم کمک کند؛ و در نتیجه ممکن است احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش دهد.

استفاده طولانی‌مدت از قرص های ضد بارداری خوراکی

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف طولانی مدت داروهای ضد بارداری خوراکی، احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد.

تحقیقات نشان داده است که هرچه زنان مدت طولانی‌تری قرص ضد بارداری مصرف کنند، خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم بیشتر می‌شود. اما پس از قطع مصرف دارو، احتمال ابتلا به سرطان دوباره کاهش می‌یابد و چند سال بعد از قطع مصرف، به حالت عادی باز می‌گردد.

چندین بار باردار شدن

زنانی که 3 بار یا بیشتر بارداری کامل داشته‌اند، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند. گمان می‌رود که این عامل خطر، به دلیل افزایش قرار گرفتن در معرض عفونت HPV با فعالیت جنسی بیشتر باشد.

همچنین، پژوهش‌ها به تغییرات هورمونی در دوران بارداری اشاره کرده‌اند که می‌تواند زنان را مستعد ابتلا به عفونت HPV  یا رشد سرطان کند. عقیده دیگر این است که زنان باردار ممکن است سیستم ایمنی ضعیف‌تری داشته باشند، که به عفونت HPV و سرطان اجازه پیشرفت می‌دهد.

بارداری در سن کم

زنانی که در اولین بارداری کامل خود کمتر از 20 سال سن داشته باشند، نسبت به زنانی که تا 25 سالگی یا بیشتر برای بارداری صبر می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان دهانه رحم در سنین بالا خواهند بود.

وضعیت اقتصادی

بسیاری از زنان کم‌درآمد به راحتی به مراقبت‌های بهداشتی کافی (از جمله غربالگری سرطان دهانه رحم با تست پاپ اسمیر و تست HPV) دسترسی ندارند. این موضوع باعث می‌شود هنگام وقوع تغییرات پیش‌سرطانی دهانه رحم، غربالگری یا درمان نشوند.

مصرف کم میوه و سبزیجات

زنانی که در رژیم غذایی خود میوه و سبزیجات کافی مصرف نمی‌کنند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار بگیرند.

داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان دهانه رحم

سرطان دهانه رحم می‌تواند در برخی خانواده‌ها ارثی باشد. اگر مادر یا خواهر شما سرطان دهانه رحم داشته باشند، احتمال ابتلای شما به این سرطان بیشتر از زمانی است که هیچ کس در خانواده به آن مبتلا نباشد.

بیشتر بخوانید : آیا سرطان ارثی است؟

کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم

خوشبختانه، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم انجام دهید. این روش‌ها پیشگیری از سرطان دهانه رحم را تضمین نمی‌کنند؛ اما می‌توانند احتمال آن را کاهش دهند.

روش‌های کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:

• تزریق واکسن HPV: تزریق واکسن HPV یکی از بهترین راه‌ها برای محافظت از بدن در برابر HPV و کاهش احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم است.
• غربالگری منظم: انجام سالانه تست پاپ اسمیر و تست HPV، می‌تواند تغییرات پیش سرطانی را کشف و احتمال ایجاد سرطان دهانه رحم را بررسی کند. ضایعات پیش‌سرطانی قبل از تبدیل شدن به سرطان، قابل درمان است.
• رابطه جنسی ایمن: استفاده از کاندوم و سایر روش‌های محافظتی و همچنین صحبت با شریک جنسی در مورد بیماری‌های مقاربتی، می‌تواند به پیشگیری از HPVکمک کند.
• ترک سیگار: ترک کردن سیگار فواید زیادی برای سلامتی دارد. یکی از این فواید، کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم است.

نتیجه‌گیری: علت سرطان دهانه رحم

به طور کلی، علت سرطان دهانه رحم «تغییرات ژنتیکی» است. این تغییرات می‌توانند ارثی باشند یا در اثر عوامل خطر به وجود بیایند. هر چیزی که احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش دهد، عامل خطر محسوب می‌شود. مهم‌ترین عوامل خطر سرطان دهانه رحم شامل ابتلا به عفونت HPV، ضعف سیستم ایمنی، سیگار کشیدن و رابطه جنسی پرخطر هستند.

منابع :

medicalnewstoday.com

cancer.org

cancer.ca

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید