علت سرطان بیضه، مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی است، اما علت دقیق به وجود آمدن آن مشخص نیست. رفتار‌ها، مواد یا شرایط خاصی ممکن است روی خطر یا احتمال ابتلای شما به سرطان بیضه تاثیرگذار باشند.

برخی از عوامل احتمال ابتلای شما را افزایش می‌دهند و برخی عوامل آن را کاهش می‌دهند.

«عامل خطر» سرطان بیضه چیست؟ به هر عاملی که احتمال ایجاد سرطان بیضه را بیشتر کند، «عامل خطر» این سرطان می‌گوییم. بیشتر سرطان‌ها نتیجه تعداد زیادی از عوامل خطر هستند، اما گاهی سرطان در افرادی به وجود می‌آید که عامل خطری نداشته‌اند.

داشتن یک یا تعدادی از این عوامل خطر، به این معنی نیست که شما حتما به سرطان بیضه مبتلا خواهید شد و اگر هم این عوامل خطر را ندارید، به این معنی نیست که از ابتلا به سرطان بیضه در امان هستید.

علت سرطان بیضه، تغییرات ژنتیکی است!

ژن‌ها قانون اساسی سلول‌ها هستند و ظاهر سلول و عملکرد آن را تعیین می‌کنند. اگر ژن‌ها طوری تغییر کنند که سلول‌ها رشد خارج از کنترل پیدا کنند، ممکن است سرطان شروع شود.

اکثر سرطان‌های بیضه از ژرم سل‌ها (سلول‌های زایا) منشا می‌گیرند؛ ژرم سل‌ها سلول‌های سازنده اسپرم هستند. هنوز دلیل جهش ژنی در ژرم سل‌ها مشخص نیست.

بیشتر بخوانید: ژنتیک سرطان

وقتی درباره «علت سرطان بیضه» یا «عامل خطر» صحبت می‌کنیم، در واقع درباره عللی صحبت می‌کنیم که احتمال تغییرات ژنتیکی را در سلول‌های بیضه بیشتر می‌کنند.

آیا سرطان بیضه یک بیماری ارثی است؟

وقتی بحث ژن و ژنتیک می‌شود، ممکن است تصور شود که همه موارد سرطان بیضه ارثی است، اما این‌طور نیست. در واقع سرطان بیضه ارثی نادر است و چیزی حدود ۳٪ موارد را شامل می‌شود. در بقیه موارد تغییرات ژنتیکی در طول زندگی یک فرد ایجاد می‌شود.

البته همان‌طور که در ادامه توضیح داده می شود، در صورت سابقه خانوادگی در اقوام درجه اول، احتمال سرطان بیضه در فرد بسیار بیشتر است.

لیست عوامل خطر سرطان بیضه

عوامل خطر ابتلا به سرطان بیضه عبارتند از موارد زیر:

۱- علت سرطان بیضه: کریپتورکیدیسم (بیضه‌های نزول نیافته)

بیضه‌ها در شکم جنین تکامل می‌یابند و معمولا بعد از به دنیا آمدن، طی سال اول، از شکم پایین می‌آیند. در برخی از پسرها، این روند اتفاق نمی‌افتد و بیضه‌ها به کیسه بیضه نمی‌رسند؛ به این حالت، کریپتورکیدیسم یا بیضه‌های نزول نیافته می‌گوییم. ممکن است این اتفاق برای یکی از بیضه‌ها یا هر دوی  آن‌ها بیفتد. کریپتورکیدیسم را می‌توان با جراحی درمان کرد، و جراحی آن معمولا قبل از سن دو سالگی انجام می‌شود؛ انجام این جراحی قبل از سن بلوغ ضروری است.

سابقه بیضه پایین نیامده در بچگی، خطر ابتلای شما به سرطان بیضه را افزایش می‌دهد. این خطر با انجام ندادن جراحی، بیشتر هم می‌شود.

اگر در کودکی، این عمل جراحی را انجام داده‌اید، باید به صورت مرتب بیضه‌هایتان را چک کنید.

۲- علت سرطان بیضه: سابقه خانوادگی

اگر پدر یا برادرتان سرطان بیضه داشته‌اند، خطر ابتلای شما نیز افزایش پیدا می‌کند. تحقیقات در حال بررسی تاثیر ژن‌های خاصی روی ابتلا به سرطان بیضه هستند.

۳- عامل خطر سرطان بیضه: سن

بیشتر موارد سرطان بیضه در سنین ۲۵ تا ۴۰ سال ایجاد می‌شوند. سرطان بیضه رایج‌ترین سرطان بین مردان سنین ۱۵ تا ۳۵ سال است.

۴- علت سرطان بیضه: کارسینوم درجا (CIS)

کارسینوم یا سرطان درجا، بیماری‌ای‌ است که در آن سلول‌های غیرطبیعی در بیضه‌های شما شکل می‌گیرند. اگر این کارسینوم درمان نشود، خطر ابتلای شما به سرطان بیضه افزایش می‌یابد.

 گاهی CIS ممکن است به صورت اتفاقی کشف شود، مثلا زمان که شما جهت بررسی علت ناباروری، بیوپسی بیضه انجام می‌دهید.

درمان‌های کارسینوم درجا عبارتند از موارد زیر:

• رادیوتراپی
• جراحی

اگر درمان کارسینوم درجا شامل برداشتن یک بیضه باشد، نباید مشکلی در نعوظ شما یا توانایی باروری‌تان ایجاد کند. این به این معنی‌ است که شما بعد از جراحی هم تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) و اسپرم تولید خواهید کرد.

۵- علت سرطان بیضه: سرطان در بیضه مقابل

اگر شما در یکی از بیضه‌هایتان مبتلا به سرطان هستید، خطر ابتلای بیضه مقابل به سرطان نیز بالا می‌رود. مهم است که شما موارد زیر را بدانید:

• چگونگی معاینه بیضه‌هایتان را بلد باشید.
• با علائم سرطان بیضه آشنا باشید.

۶- علت سرطان بیضه: نژاد

سرطان بیضه در مردان سفید پوست، نسبت به مردان آفریقایی یا آسیایی، شایع‌تر است. دلیل این موضوع هنوز مشخص نیست.

۷- علت سرطان بیضه: ایدز  (HIV)

اگر شما به ویروس HIV مبتلا هستید، ممکن است در خطر بیشتری از ابتلا به سرطان بیضه قرار داشته باشید.

عواملی که خطر ابتلا به سرطان بیضه را افزایش نمی‌دهند:

بعضی از علل احتمالی سرطان بیضه در تحقیقات بررسی و رد شده‌اند:

• هیچ مدرکی وجود ندارد که آسیب رسیدن به بیضه، خطر ابتلا به سرطان بیضه را بیشتر کند. اما آسیب دیدن بیضه یا کشاله ران، ممکن است باعث شود که علائم خاصی از سرطان بیضه مورد توجه پزشک شما قرار بگیرد.
• انجام وازکتومی نیز خطر ابتلا به سرطان بیضه را افزایش نمی‌دهد.
• رژیم غذایی علت سرطان بیضه نیست.

عواملی که احتمال دارد خطر ابتلا به سرطان بیضه را افزایش دهند:

عوامل احتمالی دیگری وجود دارند که هنوز مدارک کافی برای اثبات یا رد ارتباط آن‌ها با سرطان بیضه وجود ندارد و به مطالعات بیشتری نیاز است. در حال حاضر نمی‌توان آن‌ها را علت سرطان بیضه محسوب کرد:

•  قد بلند در بالغین
• رسوبات کلسیم در بیضه (میکرولیتیازیس‌های بیضه)
• شغل آتش‌نشانی
• مشکلات باروری
• مصرف ماریجوانا
• تماس داشتن با استروژنی به اسم DES قبل از به دنیا آمدن
• بلوغ دیررس

راه‌های پیشگیری از سرطان بیضه

بسیاری از مردان مبتلا به سرطان بیضه، عامل خطر شناخته‌ شده‌ای ندارند و برخی از عوامل خطر سرطان بیضه از جمله بیضه‌های نزول نیافته (کریپدورکیدیسم)، نژاد سفید پوست و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان بیضه، قابل تغییر نیستند. به همین دلایل پیشگیری از ابتلا در اکثر موارد سرطان بیضه امکان‌پذیر نیست.

متخصصان پیشنهاد می‌کنند که کریپتورکیدیسم در پسران به دلایل مختلفی از جمله حفظ باروری و کاهش احتمال ابتلا به سرطان اصلاح شود، اما مشخص نیست این جراحی اصلاحی دقیقا چه میزانی از خطر ابتلا به سرطان بیضه را کاهش می‌دهد.

روش‌های جلوگیری از سرطان بیضه و تشخیص زودرس آن چیست؟

غربالگری

از پزشک معالج خود بخواهید که در معاینه‌های روتین، بیضه‌هایتان را نیز معاینه کند.

معاینه شخصی

 با پزشک خود صحبت کنید و از او بخواهید که روش معاینه بیضه‌ها را به شما آموزش دهد. این روش به شما کمک می‌کند که فرم طبیعی بیضه‌های خود را بشناسید و در صورت بروز تغییرات، سریعا به پزشکتان مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: تشخیص سرطان بیضه

سلامت خانوادگی

 اگر شما فرزندی دارید که با بیضه‌های نزول نیافته به دنیا آمده، حتما با پزشک خانواده‌تان درباره جراحی آن قبل از رسیدن فرزندتان به سن بلوغ و در سن مناسب صحبت کنید.

 عوامل خطر ابتلا به سرطان بیضه را بشناسید و از آن‌ها دوری کنید.

همانطور که در ابتدای متن ذکر شد، عوامل خطر سرطان بیضه عبارتند از:

• کریپتورکیدیسم یا سایر ناهنجاری‌های بیضه در زمان تولد
• داشتن بیماری‌های ژنتیکی که نتیجه وجود یک کروموزوم اضافه هستند.
• داشتن سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به سرطان بیضه
• آلوده بودن به ویروس HIV
• نژاد سفید پوست
• سن ۲۰ تا ۳۹ سال ( هرچند در هر سنی احتمال ابتلا به سرطان بیضه وجود دارد)

آشنا بودن با علائم سرطان بیضه

اگر علائم زیر را دارید، سریعا به پزشک خود مراجعه کنید:

•  توده بدون درد، بزرگ شدن و یا تورم هر کدام از بیضه‌ها
• تغییر در حس بیضه‌ها
• درد مبهم در قسمت‌های تحتانی شکم، کمر و یا کشاله ران
• درد یا احساس ناراحتی در بیضه و یا اسکروتوم (کیسه بیضه)
• تجمع ناگهانی مایع در کیسه بیضه
• احساس سنگینی در کیسه بیضه

پیشنهاد می‌کنیم مقاله «علائم سرطان بیضه» را بخوانید.

برای پیشگیری از سرطان بیضه چه بخوریم؟

خوردن غذاهایی از همه گروه‌ها از جمله غلات کامل، میوه، سبزیجات و پروتئین به پیشگیری از سرطان‌ها کمک می‌کند. میزان زیادی از میوه‌های رنگارنگ و سبزیجات بخورید. منوی غذایی را با توجه به بیماری‌های زمینه‌ای خود از جمله دیابت، فشار خون بالا و … تنظیم کنید.

جمع‌بندی: علت سرطان بیضه و پیشگیری از آن

علت سرطان بیضه، تغییرات ژنتیکی است که معمولا در طول زندگی فرد در سلول‌های بیضه وی ایجاد می‌شود. عواملی شناسایی شده‌اند که می‌توانند احتمال این تغییرات و در نتیجه ایجاد سرطان بیضه را افزایش دهند. بسیاری از این عوامل قابل تغییر نیستند (مانند سن، سابقه خانوادگی و نژاد). هر مرد جوان باید با علائم سرطان بیضه و راه‌های معاینه بیضه آشنا باشد تا در صورت بروز سرطان بیضه آن را در مراحل ابتدایی شناسایی کند.

منابع:

cancerresearchuk.org

mayoclinic.org

cancer.org

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید