روش‌های درمان سرطان پروستات در دهه گذشته، دستخوش تحولات زیادی شده است. معرفی چندین داروی جدید برای درمان سرطان پروستات توانسته طول عمر بیماران سرطان پروستات را افزایش بدهد. در این مقاله با انواع درمان‌های استاندارد سرطان پروستات آشنا خواهید شد.

تفاوت درمان موضعی و سراسری در سرطان پروستات

درمان‌های موضعی، درمان‌هایی هستند که سرطان را در ناحیه یا موضع خاصی از بدن از بین می‌برند، یعنی تأثیری روی سایر قسمت‌های بدن ندارند. این درمان‌ها شامل جراحی و پرتودرمانی است. برای سرطان پروستات در مراحل اولیه، ممکن است درمان‌های موضعی به طور کامل سرطان را از بین ببرند.

درمان‌های سیستمیک (سراسری)، سلول‌های سرطانی را در همه جای بدن تحت تأثیر قرار می‌دهند و در نتیجه عوارض آن‌ها نیز سراسری است. این درمان‌ها معمولاً در صورت گسترش بیماری به خارج غده پروستات استفاده می‌شوند. این درمان عمدتاً شامل درمان دارویی است.

انواع درمان سرطان پروستات

درمان سرطان پروستات شامل روش‌هایی چون جراحی، پرتودرمانی، درمان‌های کانونی، هورمون تراپی، تارگت‌تراپی، ایمونوتراپی و… است. پس از تشخیص سرطان پروستات، درمان با در نظر گرفتن عوامل مرتبط با بیماری (مرحله، شیوع) و عوامل مرتبط با بیمار (شرایط عمومی، سن، بیماری های همراه) برنامه ریزی می‌شود.

پایش فعال

پایش فعال (active surveillance) عمدتاً برای تومورهای کم خطر انتخاب می‌شود. در این روش، در ابتدا هیچ درمانی برای بیمار تجویز نمی شود . اگر سرطان پروستات در مراحل و درجه‌های ابتدایی قرار داشته باشد  و تومور در طول زندگی فرد مشکلی برای وی ایجاد نمی‌کند، این گزینه را انتخاب می‌کنیم.

ولی بیمار باید به طور فعال زیر نظر باشد و پایش شود. هدف از پایش این است که اگر بیماری پیشرفت کرد یا تهاجمی‌تر شد، بلافاصله درمان با هدف بهبود کامل آغاز گردد.

انتظار هوشیارانه

انتظار هوشیارانه (watchful waiting) عمدتاً برای بیمارانی که سرطان آنها پیشرفته است و شانس درمان کمی دارند، به کار می‌رود. در این روش هم در ابتدا بیمار درمان نمی‌شود. همانند پایش فعال، بیمار در این حالت نیز رها نخواهد شد و مرتب ویزیت می‌شود (البته با فواصل بیشتر). در صورت بروز علائم، درمان تسکینی (نه با هدف علاج، بلکه با هدف کاهش علائم ) آغاز می گردد .

بیشتر بخوانید: پایش فعال و انتظار هوشیارانه سرطان پروستات

جراحی پروستات

روش‌های مختلفی برای جراحی سرطان پروستات وجود دارد ؛ اماسرطان پروستات، پروستاتکتومی (برداشتن پروستات) نام دارد.

در توموری که در مراحل ابتدایی قرار دارد ، جراحی به تنهایی کفایت می‌کند. در مرحله بینابینی، جراحی باید با پرتودرمانی ترکیب شود. در مراحل پیشرفته این سرطان، جراحی صرفاً برای تسکین علائم استفاده می‌شود و وسعت آن کمتر است (از نوع TURP).

نوعی دیگر از جراحی که در سرطان پروستات استفاده می‌شود، ارکیدکتومی یا برداشتن بیضه (به انگلیسی: orchidectomy) برای جلوگیری از ترشح هورمون جنسی مردانه است. این جراحی به جای هورمون‌درمانی انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: جراحی سرطان پروستات

پرتودرمانی سرطان پروستات

در پرتو درمانی سرطان پروستات از انواع اشعه‌های پر انرژی برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش درمانی در درمان سرطان پروستات بسیار موثر است. پرتو درمانی سرطان پروستات را می‌توان به تنهایی یا بعد از جراحی انجام داد.

پرتو درمانی دو نوع داخلی و خارجی دارد. در نوع داخلی، دانه‌هایی داخل پروستات قرار می‌گیرد و فقط به همان ناحیه اشعه می‌رساند. در نوع خارجی، اشعه از خارج از بدن تابانده می‌شود و می‌توان تعیین کرد که فقط ناحیه پروستات تحت اشعه قرار بگیرد یا نواحی دیگر نیز در معرض تابش قرار داشته باشند.

درمان‌های کانونی سرطان پروستات

درمان‌های کانونی ، روش های رایجی در درمان سرطان پروستات نیستند. این درمان‌ها عمدتاً در عودها و در مطالعات تحقیقاتی استفاده می‌شوند. مهم‌ترین این درمان‌ها عبارتند از: HIFU (درمان با اولتراسوند و با استفاده از گرما) و کرایوسرجری (درمان با سرما).

بیشتر بخوانید: هایفو و کرایوسرجری سرطان پروستات

درمان‌های هورمونی

هورمون جنسی مردانه رشد سلول‌های سرطان پروستات را تحریک می‌کند؛ بنابراین منظور از درمان هورمونی در این حالت، درمان ضد هورمون‌های جنسی مردانه است. هورمون جنسی مردانه از بیضه‌ها ترشح می‌شود.

درمان هورمونی معمولاً به صورت داروهای تزریقی یا خوراکی است، اما می‌توان به جای مصرف این داروها، جراحی برداشتن بیضه را انجام داد.

بیشتر بخوانید: درمان هورمونی سرطان پروستات

شیمی درمانی

در گذشته شیمی درمانی صرفاً برای بیماران متاستاتیک توصیه می‌شد، اما اخیرا امکان تجویز آن‌ها در بیماری پیشرفته موضعی هم وجود دارد. (docetaxel) داروی شیمی‌درمانی اصلی در سرطان پروستات است.

بیشتر بخوانید: شیمی درمانی سرطان پروستات

داروهای تارگت (هدفمند)

داروهای تارگت (targeted) داروهایی هستند که به مولکول خاصی در بدن متصل شده و آن را مهار یا فعال می‌کنند. دانشمندان این داروها را طوری طراحی می‌کنند که به مولکول‌های اختصاصی سلول‌های سرطانی متصل شوند. در حال حاضر نقش این داروها در درمان سرطان پروستات محدود است.

بیشتر بخوانید: درمان تارگت سرطان پروستات

ایمونوتراپی

در روش ایمونوتراپی یا ایمنی‌ درمانی، با تقویت سیستم ایمنی بدن به جنگ سرطان می‌رویم. این روش جز جدیدترین روش های درمان سرطان پروستات است؛ البته داروهای ایمونوتراپی در لیست دارویی ایران نیستند و در صورت صلاحدید پزشک باید به صورت تک‌نسخه‌ای تهیه شوند.

بیشتر بخوانید: ایمونوتراپی سرطان پروستات

رادیوداروها

رادیوداروها، مواد رادیواکتیوی هستند که وارد خون می‌کنیم تا از این طریق به سلول‌های سرطانی برسند و با اشعه رادیواکتیو خود آن را از بین ببرند. رادیودارویی اصلی سرطان پروستات (رادیوم-۲۲۳) در حال حاضر در ایران وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: رادیوداروها در سرطان پروستات

داروهای اصلاح کننده استخوان

داروهای اصلاح کننده استخوانی، داروهایی هستند که حوادث استخوانی ناشی از متاستاز استخوان را کم می‌کنند. دو داروی اصلی این دسته عبارت‌اند از: زولدرونیک اسید (زومتا یا زولنا) و دنوزوماب (XGEVA و Prolia)

بیشتر بخوانید: داروهای اصلاح‌کننده استخوان در سرطان پروستات

درمان تسکینی

به مدیریت و کنترل علائم و عوارض سرطان، درمان تسکینی یا مراقبت حمایتی می‌گوییم.

درمان سرطان پروستات در هر مرحله

درمان سرطان پروستات در هر مرحله معمولاً ترکیبی از روش‌های درمانی بالا است.

درمان سرطان پروستات در مراحل اولیه

همانطور که گفته شد تومور در این مراحل رشد کندی دارد و ممکن است سال‌ها مشکلی برای بیمار ایجاد نکند.

بنابراین گزینه‌های درمانی در این مرحله معمولا شامل موارد زیر است:

• انتظار هوشیارانه: برای بیمارانی که امید به زندگی کمی دارند.
• پایش فعال: برای بیمارانی که فاکتورهای پرخطر ندارند.
• پروستاتکتومی یا پرتو درمانی: برای بیمارانی که فاکتورهای پرخطر دارند یا پایش فعال را نمی‌پذیرند.

در این مرحله معمولا هورمون‌درمانی داده نمی‌شود.

درمان سرطان پروستات در مرحله بینابینی

منظور از مرحله بینابینی، توموری است که گسترش بیشتری یافته، اما همچنان محدود به لگن است.

گزینه‌های درمانی در این مرحله معمولاً شامل موارد زیر است:

• انتظار هوشیارانه: برای بیمارانی که امید به زندگی کمی دارند.
• «پرتو درمانی+هورمون‌درمانی» یا «جراحی و سپس پرتو درمانی» در سایر بیماران

در این مرحله بر اساس چند فاکتور معمولا ۴ تا ۶ ماه یا ۱.۵ تا ۳ سال درمان هورمونی داده می‌شود.

درمان سرطان پروستات پیشرفته (متاستاتیک)

در صورتی که سرطان پروستات به سایر نواحی بدن پخش شده باشد (متاستاز)، درمان معمولا شامل درمان دارویی است. ممکن است از جراحی و پرتودرمانی با هدف تسکین علائم استفاده شود.

البته در بیمارانی که از همین ابتدا متاستاتیک هستند و وسعت متاستاز کم است، پرتودرمانی موجب افزایش طول عمر نیز می‌شود.

انتخاب بهترین درمان سرطان پروستات

درمان‌های مختلفی برای سرطان پروستات وجود دارد. اینکه کدام درمان‌ها برای کدام بیماران بهتر است به چند عامل بستگی دارد، از جمله:

• نوع و مرحله سرطان
• عوارض احتمالی
• علائم بیمار
• حال عمومی بیمار
• ترجیح و نظر بیمار

گزینه‌های درمانی سرطان پروستات در مجموع شامل موارد زیر است:

• پایش فعال و انتظار هوشیارانه
• درمان‌های موضعی: جراحی و پرتودرمانی
• درمان‌های کانونی
• درمان‌های سراسری: شیمی‌ درمانی، تارگت‌ تراپی و …

از گزینه‌های درمانی متنوع نگران نشوید. بهتر است پیش از شروع درمان وقت بگذارید و با گزینه‌های درمانی خود آشنا شوید. اگر چیزی برایتان واضح نیست، در بخش دیدگاه‌ها در انتهای صفحه بپرسید.

 

از نظر علمی چیزی به نام سرطان پروستات بدخیم یا سرطان پروستات خوش‌خیم وجود ندارد، چرا که طبق تعریف پزشکی همه سرطان‌ها بدخیم هستند. اما ممکن است از این اصطلاح در صحبت‌های محاوره‌ای به معنای دیگری استفاده شود. در این حالت معمولا منظور افراد از کلمه بدخیمی، غیرقابل‌درمان بودن و غیرقابل‌علاج بودن آن است. اما باید بدانیم که با توجه به ذات سرطان پروستات و درمان‌های موفقی که در حال حاضر وجود دارد، معمولا مبتلایان به پیشرفته‌ترین سرطان پروستات نیز می‌توانند سال‌ها زندگی کنند و در بسیاری از موارد به علل دیگری به جز سرطان فوت خواهند کرد. یعنی اگرچه بیماری در نهایت پیشرفت خواهد کرد، اما این پیشرفت سریع نخواهد بود.

سرطان پروستات بدخیم (در صحبت محاوره‌ای)، زمانی اتفاق می‌افتد که سرطان به بخش‌های دیگر بدن گسترش‌یافته باشد. این مرحله به‌ندرت بهبودی کامل پیدا می‌کند. با این حال، درمان‌ها می‌توانند طول عمر بیمار را افزایش داده و درد وی را کاهش دهند. بنابراین درمان این موارد نیز همان روش‌هایی است که برای درمان سرطان پروستات پیشرفته (متاستاتیک) استفاده می‌شود و شامل موارد زیر است:

• هورمون درمانی
• جراحی برای تسکین علائمی چون خونریزی یا انسداد ادرار و برداشتن غدد لنفاوی سرطانی
• پرتودرمانی خارجی با یا بدون هورمون درمانی
• شیمی درمانی در صورتی که درمان‌های استاندارد علائم را کاهش ندهند و سرطان به رشد خود ادامه دهد.
• دارو‌های بیس فسفونات که می‌تواند به کند کردن رشد سرطان در استخوان و جلوگیری از شکستگی کمک کند.
• رادیودارو‌ها، گروهی از دارو‌های دارویی حاوی ایزوتوپ‌های رادیواکتیو هستند که برای کمک به کنترل شیوع بیماری استفاده می‌شوند.
• واکسن سیپولوسل-تی که سیستم ایمنی شما را تقویت می‌کند و به سلول‌های سرطانی حمله می‌کند. این روش زمانی استفاده شود که هورمون درمانی مؤثر نباشد.
• مراقبت تسکینی که به بیمار کمک می‌کند تا علائمی مانند درد و مشکل ادرارکردن برطرف شود.

جراحی بهتر است یا پرتو درمانی؟

در بسیاری از بیمارانی که تومور محدود به پروستات یا لگن دارند، یکی از موضوعات مهم این است که بیمار تحت جراحی قرار بگیرد یا پرتو درمانی؟

برای انتخاب یکی از این دو روش باید مزایا و معایب آن‌ها را با هم مقایسه کنیم:

عوارض: هر دو درمان، عوارض ادراری، روده‌ای و جنسی ایجاد می‌کنند. در رادیوتراپی عوارض روده‌ای بیشتر است و در جراحی عوارض جنسی (اختلال نعوظ) و نشت ادرار بیشتر است.

تأثیر: در مراحل ابتدایی، هر دو درمان به یک میزان موثر هستند. در مراحل بالاتر معمولاً جراحی به تنهایی کفایت نمی‌کند و باید پرتودرمانی نیز بعد از آن انجام شود؛ اما رادیوتراپی را می‌توان به عنوان تنها درمان موضعی انجام داد.

مدت زمان درمان: درمان جراحی یک روزه انجام می‌شود، اما پرتودرمانی نزدیک به دو ماه طول می‌کشد.

کدام درمان سرطان پروستات برای من مناسب است؟

با توضیحات بالا شاید این سوال مطرح شود که کدام درمان سرطان پروستات برای یک بیمار خاص مناسب‌تر است. همانطور که گفته شد جواب این سؤال بستگی به عوامل مختلفی دارد، مثلا مرحله بیماری، سلامت کلی بیمار و ترجیحات وی.

برای کسب مشاوره در مورد بهترین درمان سرطان پروستات یک بیمار خاص می‌توانید از لینک مشاوره دکتر فرازمند که در سایت موجود است، استفاده کنید.

چه کسی سرطان پروستات را درمان می‌کند؟

درمان می‌تواند ترکیبی از چند روش درمانی مختلف باشد. به گروه متشکل از متخصصین رشته‌های مختلف، «تیم چندرشته‌ای» یا «تیم چند تخصصی» می‌گوییم.

پزشک اصلی درمانگر معمولاً متخصص رادیوتراپی-انکولوژی یا جراح اورولوژی است.

نتیجه گیری

برای درمان سرطان پروستات گزینه‌های مختلفی وجود دارد. انتخاب بین هر کدام از درمان‌ها به بیمار و شرایط بیماری بستگی دارد.

• در مرحله و درجه کمی بالاتر در بیماری صرفاً درمان موضعی (جراحی یا پرتودرمانی) انجام می‌شود.
• در مرحله و درجه بالاتر، درمان سراسری هورمونی یا سایر درمان‌های سراسری اضافه می‌شود.
• در نهایت با متاستاتیک شدن بیماری، نقش درمان‌های موضعی کم‌رنگ‌تر می‌شود و درمان‌های سیستمیک نقش اصلی را بازی می‌کنند. نقش درمان‌های موضعی در این حالت بیشتر تسکینی خواهد بود.

منابع:

cancer.org

cancer.net

---

سوالات متداول

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید