درمان سرطان پروستات در دهه گذشته دستخوش تحولات زیادی شده است. معرفی چندین داروی جدید توانسته طول عمر بیماران را افزایش بدهد. در این صفحه انواع درمان‌های استاندارد سرطان پروستات آشنا خواهید شد. “درمان استاندارد” به معنای بهترین درمان های شناخته شده است.

در این صفحه انواع مختلف درمان سرطان پروستات توضیح داده شده است.

چه کسی سرطان پروستات را درمان می‌کند؟

در درمان سرطان پروستات، پزشکان مختلف با هم کار می‌کنند تا برنامه کلی درمان را مشخص کنند. پزشکان دخیل در درمان سرطان پروستات عبارتند از متخصصین جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی. درمان سرطان پروستات می‌تواند ترکیبی از چند روش درمانی مختلف باشد. به گروه متشکل از متخصصین رشته‌های مختلف، «تیم چندرشته‌ای» یا «تیم چندتخصصی» می‌گوییم. تیم مراقبت سرطان شامل سایر متخصصان مراقبت سلامت نیز است. مثلا: متخصصان مراقبت تسکینی، دستیاران پزشک، پرستاران آنکولوژی، مددکاران اجتماعی، داروسازان، مشاوران ، متخصصان تغذیه ، فیزیوتراپیست ها و غیره.

انواع متداول درمان سرطان پروستات در ادامه توضیح داده شده است. برنامه درمانی شامل کنترل علائم و عوارض نیز می‌باشد که بخش مهمی از مراقبت است.

فرایند انتخاب درمان سرطان پروستات

درمان‌های مختلفی برای سرطان پروستات وجود دارد. درمان اختصاصی هر بیمار به چند عامل بستگی دارد، از جمله:

• نوع و مرحله سرطان
• عوارض احتمالی
• ترجیحات بیمار
• حال عمومی بیمار

گزینه‌های درمانی سرطان پروستات در مجموع به صورت زیر است:

• پایش فعال
• انتظار هوشیارانه
• جراحی
• پرتو درمانی
• درمان‌های کانونی
• درمان‌های سراسری
  • درمان‌های هورمونی
  • درمان‌های تارگت (هدفمند)
  • شیمی درمانی
  • ایمونوتراپی
  • رادیوداروها
  • داروهای اصلاح کننده استخوان

از گزینه‌های درمانی متنوع نگران نشوید. در سایت دکتر برنا فرازمند به شما کمک می‌کنم بهترین گزینه درمانی خود را بشناسید. در این صفحه، کلیات هر کدام از درمان‌ها و کاربرد آن ها را برای شما شرح می‌دهم. برای آشنایی بیشتر در مورد نوع خاصی از درمان یا گزینه‌های درمانی هر بیمار می‌توانید به صفحات مربوطه مراجعه کنید.

مهم: در درمان سرطان، عبارتی داریم به نام «تصمیم‌گیری مشترک». معنای آن، انتخاب اقدام تشخیصی و درمانی با تصمیم مشترک پزشک و بیمار است. در سرطان پروستات، تصمیم گیری مشترک اهمیت بالایی دارد، چرا که گزینه‌های درمانی متعددی وجود دارد. علت اینکه پزشکی از «پزشک محوری» به سمت «تصمیم گیری مشترک» رفته، ترجیحات مختلف بیماران است. مثلا برای یک بیمار ممکن است کیفیت زندگی مهم‌تر باشد و برای دیگری کاهش خفیف احتمال عود.

پس بهتر است پیش از شروع درمان، وقت بگذارید و با گزینه‌های درمانی خود آشنا شوید. اگر چیزی برایتان ناواضح است سوال کنید. جواب این سوالات را باید بدانید:

• اهداف هر یک از درمان‌ها
• احتمال موثر بودن درمان‌ها
• موارد مورد انتظار حین دریافت درمان و عوارض احتمالی
• چگونگی تاثیر گزینه‌های درمانی بر عود، بقا و کیفیت زندگی

دو تعریف مهم

درمان‌های موضعی درمان‌هایی هستند که سرطان را در ناحیه یا موضع خاصی از بدن از بین می‌برند. به عبارت دیگر تاثیری روی سایر قسمت‌های بدن ندارند. این درمان‌ها شامل جراحی و پرتودرمانی است. برای سرطان پروستات در مراحل اولیه، ممکن است درمان های موضعی به طور کامل سرطان را از بین ببرند.

درمان‌های سیستمیک (سراسری): اگر سرطان به خارج از غده پروستات گسترش یافته باشد، ممکن است نیاز به درمان سیستمیک باشد. درمان سیستمیک درمانی است که روی سلول‌های سرطانی در کل بدن تاثیر می‌گذارد. این درمان عمدتا شامل درمان دارویی است.

گزینه های درمان سرطان پروستات

پایش فعال

پایش فعال یا active surveillance عمدتا برای تومورهای کم-خطر انتخاب می‌شود. در این روش، در ابتدا هیچ درمانی به بیمار داده نمی‌شود.

علت عدم درمان در این حالت چیست؟ سرطان پروستات معمولا رشد کندی دارد و بعضی انواع آن حتی رشد کندتری هم دارند. گاهی ممکن است تومور دهه‌ها در پروستات فرد وجود داشته باشد و علامتی برای وی ایجاد نکند. بنابراین اگر حدس بزنیم تومور در طول زندگی فرد مشکلی برای وی ایجاد نمی‌کند این گزینه را انتخاب می‌کنیم.

ولی بیمار باید به طور فعال زیر نظر باشد و پایش شود. هدف از پایش این است که اگر بیمار پیشرفت کرد یا تهاجمی‌تر شد، بلافاصله درمان با هدف علاج (بهبود کامل) شروع شود.

انتظار هوشیارانه

انتظار هوشیارانه یا watchful waiting عمدتا برای بیماران با امید به زندگی پایین به کار می‌رود. در این روش هم در ابتدا بیمار درمان نمی‌شود.

علت عدم درمان در این حالت چیست؟ سرطان پروستات معمولا رشد کندی دارد. بنابراین سود درمان معمولا بعد از چندین و چند سال خود را نشان می‌دهد. پس اگر حدس زده شود که طول عمر بیمار مثلا کمتر از ۵ سال است، درمانی به وی داده نمی‌شود.

اما همانند پایش فعال، بیمار در این حالت نیز رها نخواهد شد و مرتب ویزیت می‌شود. اما برخلاف پایش فعال، در این حالت فواصل ویزیت بیشتر است و اقدامات تشخیصی کمتری روی بیمار انجام می‌شود. هدف پیگیری نیز با پایش فعال متفاوت است. در این حالت بررسی می‌کنیم که آیا بیمار علامت‌دار شده یا خیر. و در صورت بروز علامت به وی درمان تسکینی (و نه با هدف علاج) می‌دهیم.

در مورد درمان تارگت سرطان پروستات بخوانید.

جراحی

جراحی سرطان پروستات، پروستاتکتومی نام دارد. این گزینه کاربردهای متعددی دارد:

• در مراحل پایین می‌توان از آن به تنهایی برای درمان استفاده کرد.
• در مراحل بالاتر معمولا با درمان‌های دیگر ترکیب می‌شود. البته در مراحل بسیار پیشرفته، بهتر است انجام نشود.
• در بیماری‌ پخش-شده، می‌توان از آن برای تسکین و کاهش علائم استفاده کرد. نوع جراحی در این حالت فرق دارد (TURP) و وسعت آن کمتر است.

همچنین به جای استفاده از داروهای هورمونی می‌توان عمل «ارکیدکتومی» یا برداشتن بیضه‌ها را انجام داد. اِکتومی به معنای برداشتن است و بنابراین پروستاتکتومی به معنای برداشتن پروستات است. البته در کنار پروستات، کیسه‌های منی هم برداشته می‌شوند. با این وجود اگر حدس بزنیم احتمال درگیری غدد لنفاوی لگن از حدی بیشتر است، آن‌ها نیز خارج می‌شوند. جراحی را می‌توان به صورت باز یا لاپاراسکوپی انجام داد.

پرتودرمانی

در پرتو درمانی یا رادیوتراپی از اشعه‌های پر انرژی برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.

پرتو درمانی دارای دو نوع داخلی یا خارجی است.

• در نوع خارجی (external) اشعه توسط یک دستگاه از خارج بدن به بدن تابانده می‌شود.
• در نوع داخلی (براکی تراپی)، چشمه‌های پرتوزا در داخل پروستات قرار می‌گیرند.

چون در نوع داخلی (براکی تراپی) امکان رساندن اشعه به غدد لنفاوی لگن وجود ندارد، از آن بیشتر در مراحل پایین بیماری یا به عنوان دوز کمکی در مراحل بالاتر استفاده می‌شود.

• در مراحل پایین احتمال درگیری غدد لنفاوی کمتر است و نیازی به این غدد وجود ندارد.
• در مراحل بالاتر نیاز است به خود پروستات دوز بالاتری رسانده شود و براکی‌تراپی به این موضوع کمک می‌کند.

بنابراین گزینه‌های درمانی پرتودرمانی در سرطان پروستات عبارتند از:

• براکی تراپی به تنهایی
• براکی‌تراپی + رادیوتراپی اکسترنال
• رادیوتراپی اکسترنال به تنهایی

همچنین رادیوتراپی خارجی را می‌توان بعد از جراحی انجام داد.

درمان‌های کانونی سرطان پروستات

درمان‌های کانونی هنوز نقش پررنگی در درمان سرطان پروستات ندارند. این درمان‌ها عمدتا در عودها و در مطالعات تحقیقاتی استفاده می‌شوند.

مهمترین درمان‌های کانونی سرطان پروستات عبارتند از: HIFU (درمان با اولتراسوند و با استفاده از گرما) و کرایوسرجری (درمان با سرما)

درمان‌های هورمونی

هورمون جنسی مردانه رشد سلول‌های سرطان پروستات را تحریک می‌کند. بنابراین منظور من از درمان هورمونی در این حالت، درمان ضد هورمون‌های جنسی مردانه است.

به هورمون‌های جنسی مردانه، آندروژن می‌گوییم. مهم‌ترین هورمون جنسی مردانه تستوسترون نام دارد و از بیضه ترشح می‌شود. اما کنترل آن در مغز (غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز) انجام می‌شود. از طرف دیگر هورمون‌هایی از غده فوق کلیه ترشح می‌شوند که اثر آندروژنی ضعیفی نیز دارند.

بنابراین چند دسته داروی هورمونی داریم:

• دسته اول: سرکوب مرکزی (هیپوفیز) = ADT
• مهار محیطی
  • دسته دوم: مهار تولید آندروژن‌ها (مهمترین = ابیراترون)
  • دسته سوم: مهار تاثیر آندروژن‌ها = آنتی آندروژن

البته همانطور که بالاتر توضیح دادیم، راهی غیر دارویی هم وجود دارد: ارکیکتومی دوطرفه.

توضیح: اگر توضیح سه دسته بالا که در ادامه می‌آید برای شما گیج کننده است، آن را رد کرده و بخش «کاربرد درمان‌های هورمونی» را بخوانید. در صورت نیاز می‌توانید برگردید و به این توضیحات نگاه کنید.

دسته اول

پایه‌ای ترین دسته است. این داروها روی مغز اثر می‌گذارند و تولید تستوسترون را به طور مرکزی مهار می‌کند. این درمان را درمان «محرومیت از آندروژن» یا ADT می‌نامیم. این دسته باعث ایجاد حالت «عقیمی» می‌شود. این دسته خود شامل دو زیردسته است (آگونیست و آنتاگونیست‌های GnRH).

• داروهای زیردسته اول عبارتند از: تریپتورلین (دیفرلین، دکاپپتیل)، لوپرورلین (الیگارد)، گوسرلین (زولادکس)
• داروهای زیردسته دوم که در ایران موجودند عبارتند از: سترورلیکس، گانیرلیکس

در بالین معمولا فقط از دسته اول استفاده می‌شود و دسته دوم بیشتر در شرایط خاص به کار می‌رود.

دسته دوم

داروهای این دسته، تولید آندروژن را در بیضه و غدد فوق کلیه مهار می‌کنند. به این دسته، داروهای مهارکننده تولید آندروژن گفته می‌شود. نسل قدیم این داروها عملکرد آنزیم‌های متعددی را مهار می‌کردند، اما نسل جدید آن صرفا آنزیم مورد نیاز را مهار می‌کند. داروی نسل قدیم این دسته، کتوکونازول و داروی نسل جدید آن، «ابیراترون» است.

دسته سوم

آندروژن‌ها برای اینکه روی سلول‌ها تاثیر بگذارند باید به یک گیرنده سلولی متصل شوند. داروهای این دسته این گیرنده را مهار می‌کنند. به این داروها، «آنتی آندروژن» یا «ضد آندروژن» یا «مهارکننده گیرنده آندروژن» هم گفته می‌شود. این دسته دارای دو نسل اول و دوم است.

• داروهای نسل اول این دسته عبارتند از: بیکالوتامید و فلوتامید
• داروهای نسل جدید این دسته عبارت است از: انزالوتامید

داروهای دسته دوم و سوم مجموعا داروهای مهارکننده محور آندروژن نیز نامیده می‌شوند.

کاربرد درمان‌های هورمونی

پیشرفت تولید درمان‌های هورمونی جهشی بزرگ در درمان سرطان پروستات در ده پانزده سال اخیر ایجاد کرده است. درمان‌های جدیدتر مثل انزالوتامید و ابیراترون توانسته‌اند طول عمر بیماران را نسبت به قبل افزایش بدهند. کاربرد این داروها در مراحل و شرایط مختلف به صورت زیر است:

• تومور محدود به پروستات: یا نیازی به استفاده از آن‌ها نیست یا صرفا ADT استفاده می‌شود. مدت زمان استفاده از ADT می‌تواند ۶ ماه، یا حداقل ۲ سال باشد.
• تومور با درگیری لنفاوی: در صورتی که درمان داده شود، ADT با یا بدون ابیراترون نیز داده می‌شود.
• افزایش مجدد PSA بعد درمان: ممکن است از ADT استفاده شود.
• بیماری متاستاتیک: در ابتدا درمان ADT داده می‌شود تا حالت عقیمی ایجاد شود. در صورت پیشرفت بیماری در این حالت (یعنی مقاومت بیماری به عقیمی)، انزالوتامید یا ابیراترون داده می‌شود.
• بیکالوتامید و فلوتامید را می‌توان در بعضی شرایط به درمان ADT اضافه کرد. در بعضی شرایط امکان استفاده آن‌ها به تنهایی هم وجود دارد.

داروهای تارگت (هدفمند)

داروهای تارگت (targeted) داروهایی هستند که به مولکول خاصی در بدن متصل شده و آن را مهار یا فعال می‌کنند. دانشمندان این داروها را طوری طراحی می‌کنند که به مولکولهای اختصاصی سلول‌های سرطانی متصل شوند. بنابراین این داروها، روی سلول‌های سرطانی اثر می‌گذارند. و بر خلاف داروهای شیمی‌درمانی سنتی تاثیر زیادی روی سلول‌های سالم ندارند.

در حال حاضر نقش این داروها در درمان سرطان پروستات محدود است. این داروها عمدتا در بیماری مقاوم به عقیمی که جهش ژنی خاصی داشته باشد قابل تجویزند.

این داروها شامل اولاپاریب و روکاپاریب هستند.

شیمی درمانی

دوستکسل (docetaxel) داروی شیمی‌درمانی اصلی در سرطان پروستات است.

در گذشته شیمی درمانی صرفا برای بیماران متاستاتیک توصیه می‌شد، اما اخیرا امکان تجویز آن‌ها در بیماری پیشرفته موضعی هم وجود دارد.

این داروها نسبت به داروهای هورمونی جدید ارزانتر هستند، اما عوارض بیشتری دارند. بنابراین در شرایطی که بتوان هر دو را تجویز کرد، باید این دو فاکتور را برای تصمیم‌گیری در نظر بگیرید.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی سرطان پروستات چیست؟ ایمونوتراپی در سرطان پروستات عبارت است از سیپولوسل-T که در حال حاضر امکان انجام آن در ایران وجود ندارد.

رادیوداروها

 نقش رادیوداروها در درمان سرطان پروستات چیست ؟ رادیوداروی اصلی که برای درمان سرطان پروستات استفاده می‌شود، رادیوم-۲۲۳ است. این رادیودارو در حال حاضر در کشور وجود ندارد.

داروهای اصلاح کننده استخوان

داروهای اصلاح کننده استخوانی یا bone-modifying agent ها، داروهایی هستند که حوادث استخوانی ناشی از متاستاز استخوان را کم می‌کنند.

دو داروی اصلی این دسته عبارتند از: زولدرونیک اسید (زومتا یا زولنا) و دنوزوماب (XGEVA و Prolia)

درمان تسکینی

همان طور که سرطان و درمانش باعث علائم و عوارض جسمی می شود، اثرات احساسی، اجتماعی و اقتصادی هم دارد. به مدیریت تمام این اثرات، مراقبت تسکینی یا مراقبت حمایتی می‌گویند. این اقدام بخش مهمی از درمان شماست که در کنار درمان های ضد سرطان استفاده می شود.

مراقبت تسکینی با مدیریت علائم و حمایت از بیمار و خانواده اش (با سایر نیازهای غیر پزشکی)، بر روی بهبود حال بیمار حین درمان تمرکز می‌کند. هر شخصی، بدون توجه به سن، نوع و مرحله سرطان، ممکن است این مراقبت را دریافت کند. و بهترین زمان شروع آن بلافاصله بعد از تشخیص سرطان است. افرادی که به همراه درمان سرطانشان، مراقبت تسکینی می‌گیرند اغلب علائم شدید کمتر و کیفیت زندگی بهتری داشته و رضایت بیشتری از درمانشان دارند.

درمان های تسکینی انواع مختلفی دارند و معمولا شامل دارو، تغییرات غذایی، روشهای تن‌آرامی (relaxation)، حمایت عاطفی و معنوی و سایر روش‌های درمانی است. شما ممکن است درمان های تسکینی مشابه با مواردی که برای از بین بردن سرطان است، دریافت کنید، از جمله شیمی درمانی، جراحی یا رادیوتراپی.

قبل از شروع درمان، با پزشک خود در رابطه با اهداف هر یک از درمان ها در برنامه درمانی خود صحبت کنید. هم چنین درباره ی عوارض احتمالی هر یک از درمان ها و مراقبت های تسکینی صحبت کنید.

در حین درمان، تیم درمان شما سوالاتی در مورد عوارض و علائم از شما می‌پرسند و می‌خواهند آن ها را توضیح دهید. اگر مشکلی دارید، حتما به تیم مراقبت سلامت بگویید. این کار به تیم درمان کمک می‌کند هرچه سریع تر علائم و عوارض را درمان کنند. همچنین می‌تواند به جلوگیری از بروز مشکلات جدی در آینده کمک کند.

درمان سرطان پروستات: نتیجه گیری

برای درمان سرطان پروستات گزینه‌های مختلفی وجود دارد. انتخاب بین هر کدام از درمان‌ها به بیمار و شرایط بیماری بستگی دارد.

• در مراحل و درجات پایین بیماری می‌توان هیچ درمانی انجام نداد.
• در مرحله و درجه کمی بالاتر صرفا درمان موضعی (جراحی یا پرتودمرمانی) انجام می‌شود.
• در مرحله و درجه بالاتر، درمان سراسری هورمونی یا سایر درمان‌های سراسری اضافه می‌شود.
• در نهایت با متاستاتیک شدن بیماری، نقش درمان‌های موضعی کمرنگ‌تر می‌شود و درمان‌های سیستمیک نقش اصلی را بازی می‌کنند. نقش درمان‌های موضعی در این حالت بیشتر تسکینی خواهد بود.

خلاصه

در این مقاله به درمان انواع سرطان پروستات و دیگر موارد نیز اشاره کردیم، سرطان پروستات معمولا رشد کندی دارد و بعضی انواع آن حتی رشد کندتری هم دارند. گاهی ممکن است تومور دهه‌ها در پروستات فرد وجود داشته باشد و علامتی برای وی ایجاد نکند. بنابراین اگر حدس بزنیم تومور در طول زندگی فرد مشکلی برای وی ایجاد نمی‌کند این گزینه را انتخاب می‌کنیم.

---

درمان سرطان پروستات چگونه است؟

درمان سرطان پروستات در دهه گذشته دستخوش تحولات زیادی شده است. معرفی چندین داروی جدید توانسته طول عمر بیماران را افزایش بدهد. در این صفحه انواع درمان‌های استاندارد سرطان پروستات آشنا خواهید شد. “درمان استاندارد” به معنای بهترین درمان های شناخته شده است.

چه کسی سرطان پروستات را درمان می‌کند؟

در درمان سرطان پروستات، پزشکان مختلف با هم کار می‌کنند تا برنامه کلی درمان را مشخص کنند. پزشکان دخیل در درمان سرطان پروستات عبارتند از متخصصین جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی. درمان سرطان پروستات می‌تواند ترکیبی از چند روش درمانی مختلف باشد.