مرحله بندی سرطان معده برای درک میزان گسترش و بزرگی تومور بسیار لازم است. پزشک شما با توجه به درجه و مرحله‌ی سرطان شما تصمیم می‌گیرد که از چه روش‌های درمانی برای سرطان معده استفاده کند.

«درجه یا گرید» سرطان میزان تغییر شکل سلول‌های سرطانی را نشان می‌دهد و «مرحله یا استیج» سرطان میزان پیشرفته بودن سرطان را. بین این دو معیار، مرحله سرطان با پیش‌آگهی و طول عمر فرد مبتلا ارتباط دارد و در اکثر سرطان‌ها معیار مهم‌تری است.

انواع روش ها برای تعیین مرحله ی سرطان معده

مرحله بندی بالینی (cTNM)

مرحله بندی بالینی سرطان معده به این معنی است که پزشک، سرطان شما را بر اساس معاینه و نتایج آزمایش و اسکن، مرحله بندی می‌کند. یعنی در روش بالینی، از اطلاعات پاتولوژی و جراحی استفاده نمی‌کند. پزشکان از مرحله بندی بالینی برای برنامه‌ریزی درمان شما استفاده می‌کنند.

مرحله بندی پاتولوژیک (pTNM)

مرحله بندی پاتولوژیک به این معنی است که پزشک پس از بررسی بافتی که جراح در حین عمل برداشته است، سرطان شما را مرحله بندی می‌کند. به این روش، مرحله بندی جراحی نیز می‌گویند. پزشکان نتایج مرحله بندی بالینی شما را با نتایج جراحی ترکیب می‌کنند. مرحله بندی پاتولوژیک به طور کلی روش دقیق‌تری برای کشف میزان گسترش سرطان است و بنابراین ممکن است با مرحله بالینی شما متفاوت باشد.

سیستم مرحله بندی سرطان معده

پزشکان برای مرحله بندی بالین و پاتولوژیک سرطان معده از سیستم های مختلفی استفاده می‌کنند. یکی از معروف ترین سیستم‌های مرحله بندی سرطان معده، سیستم عددی TNM است. در این سیستم سرطان معده دارای ۵ مرحله است. (مرحله صفر تا مرحله ۴).

برای رسیدن به عدد نهایی مرحله در سیستم TNM، پزشک باید سه فاکتور را مشخص کند: T و N و M.

در این روش پارامترهای T و N  و M به معنی زیر هستند:

• (تومور، T) اندازه تومور اولیه
• (نود، N) آیا سرطان به غدد لنفاوی گسترش یافته است یا خیر.
• (متاستاز، M) آیا سرطان به قسمت دیگری از بدن گسترش یافته است.

برای درک بهتر نحوه مشخص کردن هر کدام از این پارامتر‌ها، ادامه متن را بخوانید.

طبقه بندی T در سرطان معده

 T نشان دهنده اندازه‌ی تومور و گسترش تومور به دیواره معده است. خود این مرحله شامل 4 بخش (T4، T3، T2، T1) است.

۴ مرحله اصلی اندازه تومور در سرطان معده:

T1

به این معنی است که تومور شروع به رشد در دیواره معده کرده است. خود این مرحله به T1a و T1b تقسیم می‌شود:

• T1a به این معنی است که تومور در لایه‌های داخلی معده (مخاط) قرار دارد.
• T1b به این معنی است که تومور رشد کرده و به لایه‌ای از بافت حمایتی به نام زیر مخاط رسیده است.

T2

در این مرحله تومور به لایه عضلانی معده رسیده است.

T3

در این مرحله تومور به بیرون لایه عضلانی معده و به بافت همبندی اطراف آن رسیده است، اما هنوز جدار صفاق نرسیده است. به این ناحیه، «سابْ سِروز» یعنی «زیر صفاق» می‌گوییم.

T4

به این معنی است که تومور از پوشش خارجی معده (لایه صفاق یا سروز) رد شده است. خود این مرحله هم به دو بخش T4a و T4b تقسیم می‌شود:

• T4a به این معنی است که تومور از پوشش خارجی معده (سروز) رد شده است.
• T4b به این معنی است که تومور از طریق دیواره معده به سایر اندام‌ها یا ساختارهای مجاور مانند کبد یا پانکراس و مری گسترش پیدا کرده است.

طبقه بندی N در سرطان معده

N در سیستم مرحله بندی TNM برای نشان دادن میزان گسترش سرطان به غدد لنفاوی است. غده لنفاوی یک اندام کوچک لوبیایی شکل است که جزئی از سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شود و در مبارزه با عفونت‌ها نقش دارد. غدد لنفاوی شبکه‌ای از غدد در سراسر بدن هستند. (به عنوان مثال در زیر بغل، گردن و کشاله ران). غدد لنفاوی داخل شکم و نزدیک معده غدد لنفاوی ناحیه‌ای معده نامیده می‌شوند. به غدد لنفاوی در سایر قسمت‌های بدن، غدد لنفاوی دور گفته می‌شود، چون در فاصله نزدیک معده قرار ندارند.

۴ مرحله برای توصیف اینکه آیا سلول‌های سرطانی در غدد لنفاوی قرار دارند یا خیر:

میزان درگیری سرطان در غدد لنفاوی به دسته‌های N0 تا N3 تقسیم می‌شود که به توضیح هر یک از این موارد پرداخته ایم.

N0 .1

به این معنی است که هیچ غدد لنفاوی حاوی سلول‌های سرطانی وجود ندارد.

N1 .2

به این معنی است که سلول‌های سرطانی در ۱ تا ۲ غده لنفاوی نزدیک به معده وجود دارد.

N2 .3

به این معنی است که سلول‌های سرطانی در ۳ تا ۶ غده لنفاوی مجاور وجود دارد.

N3 .4

خود به دو بخش به N3a و N3b تقسیم می‌شود:

• N3a

به این معنی است که در ۷ تا ۱۵ غده لنفاوی مجاور سلول‌های سرطانی وجود دارد.

• N3b

به این معنی است که سلول‌های سرطانی در ۱۶ (یا بیشتر) غده لنفاوی مجاور وجود دارد.

طبقه بندی M در سرطان معده

متاستاز توصیف می‌کند که آیا سرطان به قسمت‌های دوردست بدن گسترش یافته است یا خیر.

۲ حالت برای متاستاز وجود دارد: M0 و M1

1. M0 به این معنی است که سرطان به سایر اندام‌ها سرایت نکرده است
2. M1 به این معنی است که سرطان به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است

---

بیشتر بخوانید: بیوپسی چیست

---

عدد نهایی مرحله بالینی سرطان معده

مرحله بندی بالینی زمانی انجام می‌شود که بیمار هنوز هیچ درمانی دریافت نکرده است. اطلاعات مرحله بالینی بر اساس شرح حال و معاینه و اقدامات آزمایشگاهی و تصویربرداری به دست می‌آید.

با توجه به اینکه در بالین و تصویربرداری‌ها، شناسایی تعداد لنف‌نودهای درگیر سخت‌تر و دقت آن کمتر است، در مرحله‌بندی بالینی به جای استفاده از تعداد لنف‌نود، صرفا مثبت بودن یا نبودن لنف نود استفاده می‌شود و بنابراین مرحله بندی ساده تری است.

مرحله بالینی بسیار مهم است، زیرا تصمیم‌های درمانی بر اساس آن گرفته می‌شود.

مرحله ۰

به معنای «دیس پلازی درجه بالا» است. در این حالت، هنوز سرطان مهاجم ایجاد نشده است.

پزشکان گاهی اوقات به این دیسپلازی درجه بالا، HGD (High Grade Dysplasia) نیز می‌گویند.

برای درمان سرطان در مرحله 0، ممکن است پزشک شما با استفاده از جراحی «برداشتن مخاط با آندوسکوپی»، سرطان را از پوشش معده شما خارج کند. این جراحی از طریق یک لوله انعطاف‌پذیر به نام آندوسکوپ انجام می‌شود.

اگر امکان حذف سرطان به وسیله‌ی جراحی «برداشتن مخاط با آندوسکوپی» وجود نداشته باشد، ممکن است برای برداشتن بخشی یا تمام معده نیاز به جراحی داشته باشید.

مرحله ۱ بالینی

تومور حداکثر تا دیواره عضلانی معده نفوذ کرده (T1 یا T2) و غدد لنفاوی ناحیه‌ای درگیر نیست.

مرحله 2A

تومور مانند مرحله ۱ است، اما غدد لنفاوی ناحیه‌ای مثبت است.

مرحله 2B

تومور لایه عضلانی را رد کرده، اما به ارگان‌های مجاور تهاجم نکرده (T3 یا T4a) و غدد لنفاوی ناحیه‌ای درگیر نیست

مرحله ۳ بالینی

تومور لایه عضلانی را رد کرده، اما به ارگان‌های مجاور تهاجم نکرده (T3 یا T4a) و غدد لنفاوی ناحیه‌ای درگیر است.

مرحله 4A

تومور به ارگان‌های مجاور تهاجم کرده (T4b)، چه غدد لنفاوی ناحیه‌ای درگیر باشد و چه نباشد.

مرحله 4B

تومور متاستاز دوردست داده است (بدون توجه به طبقه T و N). در این مرحله، سرطان به سایر قسمت‌های بدن مانند ریه‌ها، کبد، غدد لنفاوی دوردست و بافتی که دیواره شکم را می‌پوشاند گسترش یافته است.

عدد نهایی مرحله پاتولوژیک سرطان معده

در بالا ابتدا در مورد هر کدام از طبقات T و N و M و سپس درباره مرحله بندی بالینی سرطان معده توضیح دادیم. در اینجا مرحله بندی پاتولوژیک سرطان معده را توضیح می‌دهیم.

همانطور که گفته شد منطور از مرحله پاتولوژیک، استفاده از اطلاعات پاتولوژی جراحی است. دقت کنید این مرحله بندی پاتولوژیک/جراحی در صورتی قابل استفاده است که قبل از آن هیچ درمانی انجام نشده باشد. مثلا اگر ابتدا شیمی درمانی یا کمورادیوتراپی انجام شده باشد و سپس جراحی انجام شده باشد، احتمالا تومور و غدد لنفاوی در نتیجه درمان کوچک شده‌اند و این سیستم قابل استفاده نیست.

البته در بیمارانی که بعد از کموتراپی یا کمورادیوتراپی، جراحی شده‌اند هم مرحله بندی جداگانه خودشان را دارند!

خلاصه مرحله پاتولوژیک

در ادامه توضیحات کاملتری از نحوه محاسبه مرحله عددی نهایی در سرطان معده گفته خواهد شد. اما خواندن کامل این بخش خسته کننده خواهد بود! بنابراین در اینجا خلاصه ای مختصر از نحوه محاسبه مرحله پاتولوژیک به شما گفته خواهد شد:

• تومورهای دارای متاستاز دوردست، مرحله ۴ محسوب می‌شوند.
• در مرحله بندی سایر تومورها، مرحله T و N هر دو تقریبا به یک اندازه نقش دارند. یعنی تقریبا به ازای هر یک مرحله بیشتر شدن T و N، مرحله بیماری نیز یک مرحله بیشتر می‌شود.
• بنابراین اگر عدد T و عدد N را با هم جمع کنیم، در اکثر موارد بر اساس آن می‌توانیم مرحله نهایی را مشخص کنیم:
  • مرحله IA: جمع عدد T و N برابر ۱
  • مرحله IB: جمع عدد T و N برابر ۲
  • مرحله IIA: جمع عدد T و N برابر ۳
  • مرحله IIB: جمع عدد T و N برابر ۴
  • مرحله IIIA: جمع عدد T و N برابر ۵ (با یک استثنا)
  • مرحله IIIB: جمع عدد T و N برابر ۶ (با سه استثنا)
  • مرحله IIIC: جمع عدد T و N برابر ۷ یا ۸ یا ۹

دقت کنید در این روش، T4b را معادل ۵ و N3b را معادل ۳ در نظر بگیرید.

مثال مرحله پاتولوژیک سرطان معده:

• در T3N1، مرحله نهایی برابر است با IIB (چون ۳ به علاوه ۱ مساوی ۴، و همانطور که گفتیم در مرحله IIB جمع T و N برابر ۴ است)
• در T2N1، مرحله نهایی برابر است با IIA (چون ۲ به علاوه ۱ مساوی ۴، و همانطور که گفتیم در مرحله IIA جمع T و N برابر ۳ است)

برای خواندن جرئیات بیشتر و دقیقتر می‌توانید جدول مرحله بندی انتهای متن را ملاحظه کنید.

درجه‌بندی (گرید) سرطان معده

درجه‌بندی با استفاده از مشاهده‌ی سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ به دست می‌آید. درجه‌بندی به پزشک این دید را می‌دهد که سلول‌های سرطانی با چه سرعتی در حال رشد هستند.

درجه ۱

(همچنین به آن درجه پایین نیز گفته می‌شود) به این معنی است که سلول‌های سرطانی شبیه سلول‌های طبیعی هستند، معمولاً به کندی رشد می‌کنند و احتمال انتشار کمتری دارند.

درجه ۲

(درجه متوسط ​​) به این معنی است که سلول‌های سرطانی غیرطبیعی‌تر به نظر می‌رسند و کمی سریع‌تر رشد می‌کنند.

درجه ۳

(درجه بالا) به این معنی است که سلول‌های سرطانی بسیار متفاوت از سلول‌های طبیعی به نظر می‌رسند، ممکن است سریع‌تر رشد کنند و احتمال گسترش بیشتری دارند.

وسعت جراحی لنفاوی بر اساس سیستم ژاپنی

سرطان معده در ژاپن و سایر بخش‌های آسیا و آمریکای جنوبی بسیار شایع‌تر از ایالات متحده است. در ژاپن سیستمی برای تعیین وسعت جراحی غدد لنفاوی اطراف معده ابداع شده است. البته این روش، «مرحله بندی سرطان معده» محسوب نمی‌شود، بلکه در واقع نشاندهنده میزانی از گره‌های لنفاوی است که توسط جراح طی جراحی برداشته می‌شود.

D0: هیچ غده‌ی لنفاوی برداشته نشد.

D1: غدد لنفاوی نزدیک به معده برداشته شدند.

D2: غدد لنفاوی از ناحیه وسیع‌تری برداشته شدند.

خلاصه

پزشکان برای مرحله بندی کردن سرطان معده (با استفاده از اطلاعات به دست آمده از مرحله بندی پاتولوژیک و بالینی) از سیستم های مختلفی استفاده می کنند. یکی از معروف ترین سیستم های مرحله بندی سرطان معده، سیستم عددی است .در این سیستم سرطان معده دارای 5 مرحله است. (مرحله 0 تا مرحله 4). که در متن به توضیح هریک نیز پرداختیم.

سوالات رایج:

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید