سرطان دهانه رحم چیست؟

سرطان دهانه رحم یا سرطان سِرویکس، نوعی سرطان است که از دهانه رحم شروع می‌شود. این سرطان در گذشته یکی از دلایل اصلی مرگ در بین خانم‌های آمریکایی بود اما از زمانی که غربالگری سرطان دهانه رحم انجام می‌شود، دیگر اینطور نیست؛ متاسفانه در ایران هنوز پیشگیری و غربالگری سرطان دهانه رحم به طور وسیع انجام نمی‌شود و آمار ابتلا به این بیماری بالا است.

سن ابتلا به سرطان دهانه رحم

سرطان گردن رحم اغلب در سنین ۳۵ تا ۴۴ سالگی زنان تشخیص داده می‌شود.

البته ممکن است که شما در سنین پایین‌تر هم به سرطان دهانه رحم مبتلا شوید، اما این اتفاق رایج نیست؛ به این دلیل که سال‌ها طول می‌کشد تا سلول‌های سرطان دهانه رحم رشد و گسترش پیدا کنند.

دهانه رحم (سرویکس) چیست و کجاست؟

دهانه رحم یک اندام استوانه‌ای شکل است که در پایین‌ترین قسمت رحم قرار دارد و رحم خانم‌ها را به واژنشان متصل می‌کند. طول و عرض آن حدود ۲.۵ سانتی‌متر است. دهانه رحم، رحم را از باکتری‌ها و سایر عوامل خارجی محافظت می‌کند؛ در بارورترین زمان دوره ماهانه مخاطی ترشح می‌کند که به اسپرم‌ها کمک می‌کند از واژن به سمت رحم حرکت کنند؛ و همچنین در زمان زایمان باز می‌شود تا اجاره خروج جنین از کانال تولد را بدهد.

نام‌های دیگر دهانه رحم عبارت است از: گردن رحم و سرویکس (Cervix). سرویکس در انگلیسی به معنای گردن است و خلاصه عبارت Uterine cervix یا گردن رحم است.

دهانه رحم یا سرویکس را به دو بخش داخلی (اندوسرویکس) و خارجی (اکتوسرویکس یا اگزوسرویکس) تقسیم می‌کنیم:

انواع سرطان دهانه رحم

انواع سرطان گردن رحم عبارتند از موارد زیر:

• بیشتر سرطان‌های دهانه رحم (تا ۹۰ درصد) از نوع کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) هستند و این سرطان‌ها از سلول‌های اگزوسرویکس نشات می‌گیرند. سلول‌های پوششی بیشتر در قسمت تغییر از اگزوسرویکس (قسمت خارجی دهانه رحم) به اندوسرویکس (قسمت داخلی دهانه رحم) قرار دارند.

• در سایر موارد، سرطان دهانه رحم در بیشتر موارد از نوع «آدنوکارسینوم» است. آدنوکارسینوم‌ها از سلول‌های غددی شروع می‌شود و آدنوکارسینوم دهانه رحم از سلول‌های غددی تولید کننده موکوس در اندوسرویکس منشا می‌گیرد.
• یکی از انواع کمتر رایج کانسر دهانه رحم عبارت است از سلول‌های سرطانی که ویژگی‌های کارسینوم سلول‌های پوششی و آدنوکارسینوم را باهم دارند و به آن‌ها کارسینوم ترکیبی (mixed) می‌گوییم.
• هرچند تقریبا تمام سرطان‌های دهانه رحم یا کارسینوم سلول پوششی هستند یا آدنوکارسینوم‌ها، اما سایر انواع سرطان از جمله ملانوم، سارکوم و لنفوما هم ممکن است در دهانه رحم رخ دهند، هرچند اغلب در سایر نقاط بدن بروز می‌کنند.

ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم

ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم تغییراتی هستند که در سلول‌های گردن رحم ایجاد می‌شوند و احتمال ایجاد سرطان در این سلول‌ها را بیشتر می‌کنند. این ضایعات هنوز سرطان نیستند و تغییرات سلولی خوش خیم دهانه رحم نام دارند.

اما اگر این ضایعات درمان نشوند، ممکن است این تغییرات غیرطبیعی تبدیل به سرطان بشوند. اگر این ضایعات را درمان نکنیم ممکن است ۱۰ سال یا بیشتر طول بکشد تا به سرطان دهانه رحم تبدیل شوند، اما در شرایط نادر ممکن است این روند سریع‌تر طی شود.

ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم در ناحیه‌ای به نام «ناحیه تغییر بافت» (transformation zone)، رخ می‌دهند. این ناحیه، منطقه‌ای است که سلول‌های استوانه‌ای (سلول‌های غدد) طی یک روند نرمال تبدیل به سلول‌های پوششی می‌شوند. اما این روند تغییر باعث می‌شود که سلول‌های این ناحیه به تاثیر ویروس HPV حساس‌تر شوند.

علائم سرطان دهانه رحم چیست؟

بسیاری از زنان مبتلا به سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه بیماری‌شان متوجه آن نمی‌شوند به این دلیل که این بیماری تا آخرین مراحلش علامتی ندارد و وقتی که علائم نمایان می‌شوند، معمولا آن‌ها را با عادت ماهیانه یا عفونت دستگاه ادراری اشتباه می‌گیرد.

علائم سرطان دهانه رحم عبارتند از موارد زیر:

• خونریزی غیرطبیعی بین عادت‌های ماهیانه، بعد از رابطه جنسی و یا بعد از یائسگی
• ترشحات واژینال که بو یا ظاهر غیرمعمولی دارند.
• درد در لگن
• احساس به دفع ادرار بیشتر
• درد حین دفع ادرار

در صورتی که این علائم را تجربه می‌کنید، سریعا به پزشکتان مراجعه کنید تا معاینه شوید.

عکس سرطان دهانه رحم

علت سرطان دهانه رحم

بیشترین علت ابتلا به سرطان سرویکس، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. برای اطلاعات بیشتر درباره این ویروس و راه‌های انتقالش، به صفحه ” HPV و سرطان” در سایت دکتر برنا فرازمند مراجعه کنید.

حدود ۱۰۰ سویه از ویروس HPV وجود دارد و فقط انواع خاصی از آن باعث سرطان دهانه رحم می‌شوندو دو نوع رایج آن‌ها، HPV16 و HPV18 هستند.

ابتلا به این سویه‌های HPV به این معنی نیست که شما لزوما به سرطان دهانه رحم مبتلا خواهید شد، زیرا  سیستم ایمنی شما بیشتر عفونت‌های حاصل از HPV را معمولا طی ۲ سال دفع خواهد کرد.

سایر عوامل خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم

گفتیم که بزرگترین عامل خطر سرطان دهانه رحم، HPV است. سایر عوامل خطر سرطان دهانه رحم عبارتند از موارد زیر:

• HIV
• کلامیدیا
• کشیدن سیگار
• چاقی
• سابقه خانوادگی ابتلا به کانسر سرویکس
• رژیم غذایی با میوه و سبزیجات کم
• مصرف قرص‌های کنترل بارداری
• داشتن تجربه ۳ بارداری کامل
• داشتن تجربه اولین بارداری در سن کمتر از ۱۷ سال

البته دقت کنید داشتن یک یا چند مورد از این عوامل خطر به معنای ابتلای قطعی به سرطان دهانه رحم نیست، اما به هر حال احتمال ابتلای شما بیشتر می‌شود.

پیشگیری از سرطان دهانه رحم

یکی از آسان‌ترین راه‌های جلوگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم، انجام غربالگری با پاپ اسمیر یا آزمایش hrHPV است. در غربالگری ما می‌توانیم ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم را پیدا کنیم و قبل از اینکه آن‌ها به سرطان تبدیل شوند، درمانشان کنیم.

عفونت HPV علت بسیاری از موارد سرطان سرویکس است که می‌توانیم با استفاده از واکسن‌های گارداسیل و سرواریکس از ابتلا به آن جلوگیری کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره واکسن گارداسیل به صفحه “واکسن گارداسیل” در سایت دکتر برنا فرازمند مراجعه کنید.

تشخیص سرطان دهانه رحم

پاپ اسمیر، آزمایشی است که پزشکان برای تشخیص سرطان دهانه رحم طراحی کرده‌اند. برای انجام این آزمایش، پزشک شما نمونه‌ای از سلول‌های سطح دهانه رحم شما می‌گیرد. سپس این سلول‌ها به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند تا چک شود که تغییرات پیش سرطانی یا سرطانی نداشته باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله پاپ اسمیر و آزمایش سرطان دهانه رحم مراجعه فرمایید.

اگر تغییری یافت شود، پزشک شما پیشنهاد یک کولپوسکوپی را می‌دهد، که عملی برای آزمایش کردن دهانه رحم شما است. حین انجام این آزمایش ممکن است پزشکتان یک نمونه برداری از سلول‌های دهانه رحم انجام دهد. تشخیص قطعی سرطان دهانه رحم با همین بیوپسی و نمونه‌برداری است.

بعد از تشخیص سرطان دهانه رحم یا همزمان با آن، پزشک اقدامات تصویربرداری را درخواست می‌کند تا از مرحله سرطان دهانه رحم و میزان گسترش آن مطلع شود. این اقدامات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سی تی اسکن
• ام آر آی
• پت اسکن

آیا آزمایش خون برای تشخیص سرطان دهانه رحم کافی است؟

آزمایش خون کامل برای تشخیص سرطان دهانه رحم کافی نیست. هرچند این آزمایش بسیار مهم است و در پروسه تشخیص سرطان دهانه رحم حتما انجام می‌شود. آزمایش خون کامل، تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های خون را نشان می‌دهد.

غربالگری سرطان دهانه رحم

مهم است که زنان هر سه سال یک بار با انجام پاپ اسمیر از نظر ابتلا به سرطان سرویکس غربالگری شوند. همچنین آزمایش HPV در بازه زمانی پنج سال یک بار هم را نیز می‌توان انجام دارد. در صورتی که هر کدام از این آزمایش‌ها غیرطبیعی یا مشکوک باشد، ممکن است نیاز به آزمایش بیشتر یا تکرار آزمایش در فاصله کمتر باشد.

سن شروع غربالگری سرطان دهانه رحم، از ۲۱ سال است. همچنین در صورتی که سابقه مهمی نداشته باشید، می‌توانید غربالگری را در سن ۶۵ سالگی متوقف کنید.

مراحل سرطان دهانه رحم

بعد از تشخیص سرطان دهانه رحم، پزشکتان سرطان شما را در یک مرحله قرار می‌دهد. این مرحله نشانگر این خواهد بود که آیا سرطان شما پخش شده و اینکه چقدر و تا کجا پخش شده است. این مرحله گذاری به پزشک شم کمک می‌کن که درمان مناسب را برای شما پیدا کند.

برای سرطان سرویکس ۴ مرحله داریم:

• مرحله ۱: سرطان کوچک است. ممکت است به گره‌های لنفاوی پخش شده باشد اما به سایر نقاط بدن شما پخش نشده است.
• مرحله ۲ سرطان دهانه رحم: سرطان بزرگتر شده. ممکن است به خارج از رحم و دهانه رحم و به گره‌های لنفاوی پخش شده باشد. ولی هنوز به سایر بخش‌های بدن شما نرسیده است.
• مرحله ۳:سرطان به بخش‌های پایین تر واژن شما یا به لگن رسیده است. ممکن است باعث مسدود شدن رحم یا مجاری ادراری که ادرار را از کلیه به مثانه می‌رسانند شده باشد. در این مرحله، سرطان هنوز به سایر بخش‌های بدن شما نرسیده است.
• مرحله ۴ سرطان دهانه رحم: سرطان ممکن است به خارج از لگن و به سایر ارگان‌های بدن شما از جمله ریه‌ها، استخوان‌ها یا کبد رسیده باشد.

درمان سرطان دهانه رحم

در صورتی که سرطان رحم زود تشخیص داده شود، بسیار قابل درمان است. ۴ درمان اصلی سرطان دهانه رحم عبارتند از موارد زیر:

• جراحی
• رادیوتراپی
• شیمی درمانی
• تارگت تراپی

گاهی این درمان‌ها به صورت ترکیبی و باهم استفاده می‌شوند تا تاثیر بیشتری داشته باشند.

جراحی

هدف از جراحی، خارج کردن سرطان تا حد امکان است. گاهی جراح می‌تواند فقط بخشی از دهانه رحم که سرطانی است را خارج کند. در سرطان‌هایی که بیشتر پخش شده‌اند، ممکن است جراحی شامل برداشتن دهانه رحم و بعضی از بقیه ارگان‌های داخل لگن باشد. جراحی معمولا در مراحل اولیه کاربرد دارد.

رادیوتراپی

پرتودرمانی با استفاده از اشعه‌های ایکس پرانرژی، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. این اشعه‌ها را می‌توان از طریق یک دستگاه در خارج از بدن یا از طریق لوله‌ی فلزی که  درون واژن یا رحم جای‌گذاری شده به سلول‌های سرطانی فرستاد. پرتو درمانی سرطان دهانه رحم معمولا در مراحل بالاتری که امکان جراحی وجود نداشته باشد یا نیاز به جراحی وسیعی باشد صورت می‌پذیرد. معمولا پرتو درمانی با شیمی درمانی ترکیب می‌شود.

پرتودرمانی سرطان دهانه رحم چگونه است ؟

شیمی درمانی

در شیمی درمانی، از داروها برای کشتن سلول‌های سرطانی کل بدن استفاده می‌کنیم. پزشکان این درمان را به صورت دوره‌ای انجام می‌دهند؛ به این صورت که شما دوره ای از درمان را دریافت می‌کنید و سپس یک دوره‌ی زمانی درمان را انجام نمی‌دهید تا بدن بهبود یابد.

تارگت تراپی

(Bevacizumab) بواسیزومب، داروی جدیدی است که با روش متفاوتی از شیمی درمانی و رادیوتراپی عمل می‌کند. این دارو رشد رگ‌های خونی جدیدی که به رشد و زنده ماندن سرطان کمک می‌کنند، را متوقف می‌کند. این دارو اغلب همراه شیمی درمانی دریافت می‌شود.

طول عمر مبتلایان به سرطان دهانه رحم

حدود ۶۰٪ از افراد مبتلا به سرطان دهانه رحم حدود ۵ سال یا بیشتر بعد از تشخیصشان زنده می‌مانند و حدود ۵۰٪ از زنان مبتلا به سرطان دهانه رحم حدود ۱۰ سال یا بیشتر بعد از تشخیص بیماری‌شان زنده می‌مانند.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟

زمانی که شما متوجه تغییراتی می‌شوید که برایتان طبیعی نیست یا زمانی که علائم و نشانه‌های احتمالی سرطان دهانه رحم را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید.

حتی زمانی که مطمئن نیستید علائمتان دقیقا چه چیزهایی هستند، مراجعه به پزشک را پشت گوش نیاندازید. ممکن است علائم شما مربوط به سرطان دهانه رحم نباشند، اما در صورتی که نشانه‌های شما به دلیل وجود سرطان باشند، احتمال درمان موفقیت آمیز با زودتر تشخیص دادن بیماری بیشتر می‌شود.

سعی کنید برای مراجعه به دکتر در این موارد خجالت زده نشوید، زیرا چیز‌هایی که شمابه پزشکتان می‌گویید محرمانه هستند و پزشکان به صحبت درباره موضوعات خصوصی با بیمارانشان عادت دارند و سعی می‌کنند شما در این مورد راحت‌تر باشید.

منابع:

Healthline.com

Cancer.org

Health.gov

Cancer.ca

Cancerresearchuk.org

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید