سی تی اسکن یک روش تشخیصی پرکاربرد است که از اشعه ایکس برای تصویربرداری از بدن استفاده می‌کند. سی تی اسکن در انواعی از بیماری‌ها و بیماران نقش دارد و سرطان نیز از آن مستثنی نیست.

با توجه به اینکه این سایت در مورد سرطان‌شناسی است، در این صفحه نیز نکات مربوط به نقش سی تی اسکن در سرطان را خواهیم گفت.

پزشکان از سی تی اسکن، برای یافتن سرطان استفاده می‌کنند. آنها همچنین ممکن است پس از یافتن سرطان، از این اسکن برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن سرطان استفاده کنند. اسکن به پزشکان در فهمیدن موارد زیر کمک می‌کند:

• فهمیدن استیج سرطان: فهمیدن استیج (مرحله) سرطان به شما و پزشکتان در انتخاب بهترین گزینه‌های درمانی کمک می‌کند. همچنین به پزشکان در پیش‌بینی احتمال بهبودی شما کمک می‌کند.
• یافتن مکان (اندام) مناسب برای بیوپسی
• برنامه‌ریزی پرتودرمانی برای درمان سرطان
• بررسی کیفیت عملکرد روش درمانی در طول دوره درمان
• بررسی رشد سرطان جدید بعد از اتمام درمان در هنگام فالوآپ (پیگیری)

سی تی اسکن چگونه عمل می‌کند؟

سی تی اسکن با استفاده از تصاویر اشعه ایکسی که از زوایای مختلف گرفته شده‌اند از درون بدن عکس می‌گیرد. کامپیوتر این تصاویر را در یک تصویر دقیق و سه بعدی ترکیب می‌کند. این تصاویر نواحی غیر طبیعی و هرگونه توموری را نشان می‌دهند.

برخی از افراد قبل از شروع اسکن یک رنگ مخصوص به نام حاجب دریافت می‌کنند. پس از تزریق حاجب به درون ورید، این ماده در جریان خون حرکت می‌کند و به ایجاد تصاویر واضح‌تر از قسمت‌های خاصی از بدن کمک می‌کند. بسته به اینکه کدام قسمت از بدن شما باید اسکن شود، ممکن است حاجب را به صورت مایع و به منظور بلع نیز به شما بدهند.

مناطقی که معمولا از نظر وجود سرطان مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از: سر، گردن، قفسه سینه، شکم، لگن یا اندام‌ها. CT اسکن «کل بدن» به طور کلی حداقل قفسه سینه، شکم و لگن را شامل می‌شود. پزشکان اغلب از این روش برای استیجینگ (مرحله‌بندی) سرطان استفاده می‌کنند.

مزایای CT اسکن معمولا از خطرات آن بیشتر است. در طول CT اسکن در معرض دوز کمی از اشعه قرار خواهید گرفت. تا کنون ثابت نشده است که این دوز کم اشعه باعث بروز آسیب می‌شود. ممکن است احتمال ابتلا به سرطان در کودکان یا افرادی که به چندین CT اسکن و چندین اشعه ایکس نیاز دارند در آینده کمی افزایش یابد. در بسیاری از موارد، پزشکان از CT اسکن با دوز پایین برای کودکان استفاده می‌کنند یا ناحیه‌ای را که باید اسکن شود محدود می‌کنند. اگر قرار است چندین بار CT اسکن و اشعه ایکس انجام دهید، از پزشک خود در مورد آزمایش‌هایی سوال کنید که میزان مواجهه شما با اشعه را کاهش می‌دهند.

اسکن پت-سی‌تی (PET-CT) چیست؟

ممکن است پزشک اسکن PET-CT یکپارچه را برایتان تجویز کند. این نوع اسکن تصاویر حاصل از CT اسکن و اسکن دیگری به نام توموگرافی با گسیل پوزیترون (پت اسکن PET) را با هم ترکیب می‌کند. دستگاه هر دو اسکن را همزمان انجام می‌دهد. پزشک با توصیه این آزمایش می‌تواند از هر دو اسکن اطلاعات بیشتری نسبت به یک اسکن به تنهایی به دست بیاورد.

فرایند انجام سی تی اسکن

چه کسی سی تی اسکن من را انجام می‌دهد؟

می‌توانید ‌CT اسکن را در مرکز رادیولوژی یا رادیوتراپی انکولوژی بیمارستان انجام دهید. همچنین می‌توانید این کار را در یک مرکز تصویربرداری سرپایی انجام دهید. رادیولوژیست این اسکن را انجام می‌دهد. یک رادیولوژیست تشخیصی نتیجه اسکن را می‌خواند و معنی آن را مشخص می‌کند.

چگونه برای CT اسکن آماده شوم؟

اگر قرار باشد CT اسکن انجام دهید، کارکنان بیمارستان یا کارکنان مرکز نحوه آماده شدن را برایتان توضیح می‌دهند.

چه باید بخورم

ممکن است کارکنان بخش اسکن به شما بگویند که از نیمه شب قبل از جلسه اسکن فقط مایعات شفاف بنوشید. همچنین ممکن است به شما بگویند که از حداقل ۴ ساعت قبل از اسکن غذا نخورید و چیزی ننوشید. برای اسکن برخی از قسمت‌های بدن، خوردن و نوشیدن قبل از اسکن تا هیچ زمانی مشکلی ندارد. برای اطمینان از تیم مراقبت سلامت خود دستورالعمل‌های آزمایش را بگیرید.

چه باید بپوشم

لباس‌های گشاد و بدون زیپ یا دکمه فلزی بپوشید. باید هر لباسی را که دارای فلز است و می‌تواند روی اسکن اثر بگذارد دربیاورید. از جمله این موارد کمربند، گوشواره، پیراهن دارای چفت فلزی یا زیپ، سوتین و عینک است. اگر به تن داشتن لباس‌های خودتان در هنگام اسکن ممکن نباشد، می‌توانید لباس بیمارستانی بپوشید.

اگر برای اسکن به حاجب نیاز دارم

ممکن است برای اسکن به حاجب نیاز داشته باشید. در این صورت ممکن است پزشک از شما بخواهد آزمایش خون انجام دهید تا عملکرد کلیه شما را بررسی کند. تا چند هفته قبل از اسکن می‌توانید آزمایش خون خود را انجام دهید.

سابقه پزشکی شخصی یا نگرانی‌ها

در خصوص این موضوعات با تیم مراقبت سلامت صحبت کنید:

• تمام داروهای مصرفی خود.
• هر گونه مشکل پزشکی مانند دیابت.
• هر گونه حساسیت دارویی یا غذایی خود.
• هرگونه واکنش آلرژیک به ید که ممکن است در گذشته نشان داده باشید.
• آیا در روز انجام اسکن می‌توانید داروهای همیشگی خود را مصرف کنید یا خیر
• در صورت شیردهی یا در صورتی که احتمالا باردار هستید. CT اسکن می‌تواند نوزاد را در معرض خطر قرار دهد.
• هر گونه نگرانی خود در خصوص آزمایش.

بیمه، هزینه و رضایت

اگر نگران هزینه‌های CT اسکن خود هستید، قبل از انجام اسکن بررسی کنید ببینید کارگزار بیمه شما چه چیزهایی را پوشش می‌دهد. بپرسید که چه بخش از هزینه را باید شما پرداخت کنید. وقتی برای انجام اسکن مراجعه می‌کنید کارکنان مرکز یا بیمارستان از شما می‌خواهند یک فرم رضایتنامه امضا کنید. این فرم اظهار می‌کند که شما مزایا و خطرات این اقدام را می‌دانید و با انجام آزمایش موافق هستید.

در طول سی تی اسکن چه اتفاقاتی می‌افتد؟

بسته به این که قرار است اسکن روی کدام قسمت از بدن شما تمرکز کند، ممکن است یک ماده حاجب به شما تزریق کنند. در صورت تزریق حاجب ممکن است در محل تزریق احساس گرما یا خارش کنید. یا ممکن است در دهان خود طعم فلز احساس کنید. هر دو احساسات باید بعد از چند دقیقه متوقف شوند. اگر واکنش شدیدتری مانند مشکل تنفسی نشان دادید باید فورا به تکنولوژیست اطلاع دهید.

تکنولوژیست به شما کمک می‌کند تا روی تخت معاینه جای بگیرید. این تخت ممکن است بند، بالش یا سری مخصوص داشته باشد که به جایگیری شما روی تخت کمک می‌کند. به احتمال زیاد باید به پشت دراز بکشید، اما ممکن است تکنولوژیست از شما بخواهد به پهلو یا شکم خود دراز بکشید. این امر بستگی به این دارد که کدام قسمت از بدن‌تان باید اسکن شود.

گاهی اوقات از CT اسکن به منظور برنامه‌ریزی برای پرتودرمانی استفاده می‌شود. در این حالت، موقعیت بدن شما برای اسکن بسیار حائز اهمیت است. ممکن است تکنولوژیست از ابزار خاصی مانند ماسک یا گچ (cast) بدن برای ثابت نگه داشتن بدن شما در طول اسکن استفاده کند.

دستگاه CT اسکن شبیه یک دونات بزرگ است. تخت معاینه به درون سوراخ بزرگی که در مرکز دستگاه است به جلو و عقب حرکت می‌کند. اسکنر به دور شما می‌چرخد. تخت در ابتدا به سرعت به درون اسکنر حرکت می‌کند. با این کار تکنولوژیست می‌تواند اطمینان حاصل کند که بدن شما در موقعیت مناسبی قرار دارد. پس از آن، تخت آهسته‌تر حرکت می‌کند.

CT اسکن دردناک نیست. اما در تمام طول اسکن باید دراز بکشید، که این امر ممکن است ناخوشایند باشد. از دستگاه صدای غژغژ یا کلیک خواهید شنید. صدای برخی دستگاه‌ها به نسبت بلندتر است.

تکنولوژیست در حین اسکن، در اتاق کنترل مجاور خواهد ماند. آنها می‌توانند شما را از طریق پنجره یا دوربین فیلم‌برداری تماشا کنند. و شما نیز می‌توانید با یک آیفون با آنها صحبت کنید.

ممکن است تکنولوژیست در بخش‌هایی از اسکن از شما بخواهد که نفس خود را حبس کنید. علت این امر این است که حرکات بدن در حین تنفس می‌تواند تصاویر را تار کند. تکنولوژیست همچنین ممکن است تخت معاینه را بالا، پایین یا کج کند تا زاویه مناسبی برای تابش اشعه ایکس ایجاد کند. از آنها که بخواهید زمان حرکت تخت را به شما بگویند.

ویزیت شما معمولا تا ۱ ساعت طول می‌کشد. خود فرایند اسکن فقط ۱۰ الی ۱۵ دقیقه یا کمتر طول می‌کشد. اسکنرهای جدیدتر مثل اسکنرهای مارپیچی یا حلزونی سریع‌تر هستند. اگر بخش بیشتری از بدن شما باید اسکن شود، ممکن است این آزمایش بیشتر طول بکشد. قبل از شروع آزمایش، تکنولوژیست باید بتواند یک برآورد زمانی به شما بگوید.

ممکن است تکنولوژیست پس از پایان اسکن از شما بخواهد که چند دقیقه روی تخت معاینه بمانید. در این مدت، یک رادیولوژیست تصاویر را بررسی می‌کند تا ببیند آیا لازم است تکنسین تصاویر بیشتری بگیرد یا خیر.

بعد از سی تی اسکن

می‌توانید بلافاصله بعد از CT اسکن فعالیت‌های عادی خود مانند رانندگی را از سر بگیرید. در صورت دریافت حاجب، باید آب زیادی بنوشید تا این ماده از بدن خارج شود.

سوالاتی که می‌توانید از تیم درمانتان بپرسید

قبل از انجام سی تی اسکن این سوالات را از تیم مراقبت سلامت خود بپرسید:

• در طول اسکن چه اتفاقاتی رخ می‌دهد؟
• چه کسی سی تی اسکن را انجام می‌دهد؟
• CT اسکن چقدر طول می‌کشد؟
• آیا ناراحتی و ناخوشایندی به دنبال دارد؟
• آیا می‌توانم موسیقی‌های خودم را همراهم بیاورم و در طول اسکن گوش کنم؟
• سی تی اسکن چه خطرات و مزایایی دارد؟
• آیا باید سایر تصاویر رادیولوژی‌ام را با خودم به جلسه اسکن بیاورم؟
• آیا این مرکز تصویربرداری توصیه شده معمولا سی تی اسکن انجام می‌دهد؟
• آیا قبل از اسکن ماده حاجب دریافت می‌کنم؟ اگر چنین است، این ماده را چگونه دریافت می‌کنم؟
• آیا می‌توانم قبل از سی تی اسکن غذا بخورم یا چیزی بنوشم؟ آیا می‌توانم در روز اسکن داروهای همیشگی خود را مصرف کنم؟
• آیا در صورت بروز واکنش آلرژیک نسبت به ماده حاجب، این مرکز طرح واکنش اضطراری دارد؟
• آیا بعد از CT اسکن باید از انجام هر گونه فعالیتی پرهیز کنم؟
• چه زمانی از نتایج اسکن مطلع خواهم شد؟
• چگونه نتایج اسکن را دریافت کنم؟
• آیا به آزمایش‌های دیگری هم نیاز دارم؟