تشخیص سرطان پروستات نیازمند انجام آزمایش خون، تصویربرداری و نمونه‌برداری است. آزمایش سرطان پروستات معمولا با چند هدف انجام می‌شود: ۱- تشخیص سرطان ۲- تعیین مرحله سرطان ۳- تعیین وضعیت عملکرد اندام‌ها.

مطالب این صفحه در دو بخش کلی بیان می‌شود: تشخیص سرطان پروستات و تعیین مرحله سرطان پروستات.

البته معمولاً همه­‌ی افراد نیاز به تمام آزمایش‌­های ذکر شده ندارند‌. پزشک شما عوامل زیر را هنگام انتخاب آزمایش‌های تشخیصی در نظر می­‌گیرد:

• نوع سرطان مورد شک
• علائم و نشانه‌­های شما
• سن و سلامت عمومی شما
• نتایج آزمایش‌های قبلی شما

آزمایش سرطان پروستات: تشخیص

در صورتی که فردی علائم و نشانه‌های سرطان پروستات را داشته باشد یا برای غربالگری سرطان پروستات مراجعه کرده باشد، معمولا اولین قدم انجام یک آزمایش PSA خون و معاینه مقعدی است. در صورتی که سطح PSA در خون بالا باشد یا در معاینه ضایعه‌ای لمس شود، قدم بعدی انجام MRI و نمونه‌برداری از پروستات است.

در ادامه این ۴ روش تشخیصی را به طور مختصر برایتان توضیح می‌دهیم:

۱- آزمایش PSA خون

به این آزمایش، آزمایش پروستات نیز گفته می­‌شود. PSA نوعی پروتئین است که توسط بافت پروستات تولید می‌شود. زمانی که فعالیت پروستات غیر طبیعی باشد، ممکن است سطح PSA در خون افزایش پیدا کند. سطح PSA می‌تواند در سرطان پروستات، بزرگی خوش‌خیم پروستات یا التهاب پروستات افزایش یابد.

پزشکان با در نظر گرفتن سطح PSA و چند عامل دیگر، در مورد نیاز به نمونه‌برداری (بیوپسی) تصمیم‌گیری می‌کنند. به عنوان یک قانون سرانگشتی، پزشکان PSA بالاتر از ۴ را مشکوک در نظر می‌گیرند و بیوپسی می‌کنند.

سطح طبیعی PSA در افراد و شرایط مختلف متفاوت است. بنابراین ممکن است پزشک شما در PSA کمتر از ۴ توصیه بیوپسی کند. یا اینکه در PSA بالاتر از ۴ پیگیری و ویزیت مجدد را پیشنهاد دهد.

 

۲. معاینه مقعدی پروستات (DRE)

در DRE، پزشک با لمس غده‌­ی پروستات با استفاده از انگشت، قسمت­های غیر طبیعی پروستات را پیدا می­‌کند. این روش خیلی دقیق نیست و همچنین همه‌­ی پزشکان در این کار مهارت ندارند. بنابراین، DRE در بسیاری از موارد در تشخیص سرطان پروستات عملاً سود کمی دارد. برای اطلاعات بیشتر به بخش غربالگری سرطان پروستات مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: معاینه مقعدی

۳. نمونه‌برداری و پاتولوژی

تشخیص قطعی سرطان پروستات فقط با نمونه‌برداری (بیوپسی) میسر است. در نمونه‌­برداری، پزشک چندین نمونه کوچک از پروستات را برمی­‌دارد تا در آزمایشگاه پاتولوژی مورد آزمایش قرار گیرد.

بیشتر بخوانید: بیوپسی چیست؟

بیشتر بخوانید: نحوه انجام بیوپسی پروستات

بعد از بررسی نمونه توسط متخصص پاتولوژیست، گزارش پاتولوژی نوشته می‌شود که در آن درجه سرطان پروستات مشخص می‌شود. درجه یا گرید (grade) به معنای میزان بدخیمی سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ است.

بیشتر بخوانید: درجه سرطان پروستات چیست؟

۴. ام آر آی پروستات

ام آر آی پروستات دقیق‌ترین روش تصویربرداری برای تعیین وسعت تومور در داخل پروستات است. MRI مخفف تصویربرداری تشدید مغناطیس است. در این روش، از میدان­های مغناطیسی (و نه اشعه ایکس) برای تصویربرداری دقیق از بدن استفاده می­‌شود.

ام آر آی می‌تواند در تعیین مکان‌های نیازمند نمونه‌برداری هم کمک کند.

بیشتر بخوانید: ام آر آی چیست؟

آزمایش سرطان پروستات: تعیین مرحله

برای تعیین مرحله سرطان پروستات و میزان گسترش بیماری، باید اقدامات تصویربرداری انجام شود. ما می­‌توانیم احتمالِ انتشار سرطان را بر اساس سطح PSA­، درجه تومور و سایر عوامل حدس بزنیم. اما تصویربرداری می­‌تواند آن را تایید کرده و اطلاعاتی راجع به محل سرطان بدهد.

در افراد با سرطان کم-خطر احتمال انتشار سرطان کم است، بنابراین نیازی به تصویربرداری دیگری نیست. اما در افراد با سرطان پروستات پر-خطر یا متاستاتیک یا عودکرده باید تصویربرداری انجام شود.

تصویربرداری‌های معمول در سرطان پروستات عبارتند از: ام آر آی، اسکن استخوان، پت اسکن و سی‌تی اسکن.

در ادامه این چند روش تصویربرداری را به طور مختصر برایتان توضیح می‌دهیم:

۱- ام آر آی

ام آر آی همانطور که در تشخیص سرطان پروستات کمک می‌کند، در تعیین مرحله و گسترش بیماری نیز می‌توانند کمک‌کننده باشد. 

سرطان پروستات می‌تواند به غدد لنفاوی لگن، کبد، استخوان و ریه پخش شود. ام آر آی شکم و لگن می‌تواند وضعیت این دو ناحیه را از نظر گسترش بیماری مشخص کند.

۲- اسکن استخوان

به آن، اسکن هسته‌ای استخوان نیز می‌گوییم. در اسکنِ استخوان از ماده رادیواکتیو برای دیدن داخل استخوان­ها استفاده می­‌شود. ردیاب به داخل رگ بیمار تزریق می­‌شود. این ردیاب در مناطقی از استخوان که فعالیت بیشتری دارند، تجمع می­‌یابد.  دانستن این نکته مهم است که تغییرات ساختاری استخوان­، مانند آرتروز یا آسیب­‌های استخوانی (مانند شکستگی)، نیز غیرطبیعی تعبیر می­‌شود و برای اطمینان از عدم ابتلا به سرطان، باید توسط پزشک ارزیابی شوند.

بیشتر بخوانید: اسکن استخوان چیست؟

۳- سی تی اسکن (CT Scan)

سی تی اسکن با استفاده از اشعه ایکس که از زوایای مختلف تابیده می­‌شود، از داخل بدن عکس می­‌گیرد. یک رایانه این تصاویر را ترکیب کرده و به یک تصویر دقیق و سه بعدی تبدیل می­‌کند.

کاربرد سی تی اسکن پروستات چیست؟

سی تی اسکن در سرطان پروستات عمدتا برای بررسی وضعیت متاستاز به ریه و شکم استفاده می‌شود. اما برای بررسی خود پروستات معمولا از MRI استفاده می‌شود، چرا که دقت بالاتری دارد.

بیشتر بخوانید: سی تی اسکن چیست؟

۴- پت یا پت-سی‌تی (PET-CT)

پت اسکن روشی برای شناسایی سلو‌ل‌های با فعالیت بیشتر در بدن است. مقدار کمی از یک ماده رادیواکتیو به بدن بیمار تزریق می­‌شود. از آنجایی که سلول­‌های سرطانی تمایل بیشتری به استفاده از انرژی دارند و از نظر بیولوژیکی فعال هستند، ماده رادیواکتیو بیشتری را جذب می­‌کنند.

ماده مورد استفاده در پت اسکن سرطان پروستات با سایر سرطان‌ها متفاوت است. در این سرطان از PSMA استفاده می‌شود که آنتی‌ژن اختصاصی غشای پروستات است. این ماده غالباً در سلول­‌های سرطانی پروستات به مقدار زیادی وجود دارد و نواحی انتشار سرطان را نشان می­‌دهد.

بیشتر بخوانید: پت اسکن چیست؟

فرایند تشخیص را به تعویق نیندازید!

ممکن است فرایند تشخیص، طولانی به نظر برسد. به یاد داشته باشید که تشخیص زودتر منجر به شناسایی بیماری در مراحل پایین‌تر و افزایش طول عمر بیماران سرطان پروستات می‌شود.

بیشتر بخوانید: طول عمر بیماران سرطان پروستات

جمع‌بندی: تشخیص سرطان پروستات

رسیدن به تشخیص سرطان پروستات و تعیین میزان گسترش سرطان، نیازمند آزمایش‌های متعدد است. پزشکان معمولا ترتیب زیر را طی می‌کنند:

• ابتدا با معاینه مقعدی (DRE) و آزمایش خون (PSA) احتمال ابتلا به سرطان پروستات را بررسی می‌کنند. در صورتی که در این مرحله، به سرطان پروستات مشکوک شوند، به مرحله بعدی می‌روند.
• سپس بهترین اقدام، گرفتن بیوپسی‌های متعدد از قسمتهای مختلف پروستات است. این کار معمولا توسط یک اورولوژیست یا رادیولوژیست تحت هدایت سونوگرافی یا ام آر آی انجام می‌شود. در صورت تایید سرطان در بیوپسی، به مرحله بعد می‌رویم.
• بعد از تایید سرطان، پزشک نیاز دارد برای تصمیم‌گیری اطلاعات بیشتری از بیماری کسب کند. این هدف معمولا با انجام اقدامات تصویربرداری بیشتر حاصل می‌شود. برای بررسی وسعت توده در پروستات، ام آر آی بهترین روش است. درگیری غدد لنفاوی لگن و نیز متاستاز شکم با سی تی یا ام آر آی بررسی می‌شود. متاستاز ریه توسط سی تی ریه ارزیابی می‌شود. اسکن استخوان، درگیری استخوان‌ها را بررسی می‌کند. در سال‌های  اخیر، اسکن PET نقش پررنگی پیدا کرده و می‌تواند متاستاز به نواحی مختلف را شناسایی کند.

بر اساس بررسی‌های اولیه، ممکن است بعضی بیماران نیاز به برخی از تصویربرداری‌ها یا همه آن‌ها نداشته باشند. با این وجود داشتن حداقل یک MRI از لگن برای بررسی مرحله سرطان در پروستات کمک کننده است.

منابع:

cancer.org

mayoclinic.org

cancer.net

سوالات متداول

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید