سرطان ریه چیست؟

سرطان ریه به معنای بدخیم شدن بعضی سلول‌های ریه است.

سرطان ریه هنگامی شروع می‌شود که سلول‌های سالم ریه تغییر می‌کنند و خارج از کنترل رشد می‌کنند و توده‌ای به نام تومور، ضایعه یا گره ایجاد می کنند. در صورتی که این تومور بدخیم باشد، به آن «سرطان ریه» می‌گوییم. بدخیمی به معنای توانایی گسترش به بافت‌های اطراف و دوردست است.

گسترش سرطان ریه به نواحی دوردست توسط خون یا سیستم لنفاوی صورت می‌پذیرد.

برای آشنایی با سرطان ریه، بهتر است ابتدا خود ریه و غدد لنفاوی آن را نیز بشناسیم:

عملکرد و ساختار ریه

ریه‌ها در دم، اکسیژن و هوای تازه را جذب می‌کنند و در بازدم هوای مصرفی توسط سلول‌ها که مملو از دی اکسید کربن است را دفع می‌کنند.

ریه‌ها سلول‌های متنوعی دارند. بیشتر سلول‌های ریه سلولهای پوششی (اپی‌تلیال) هستند که مجاری تنفسی را می‌پوشانند.

غدد لنفاوی ریه

گره‌ های لنفاوی ارگان‌های کوچک و لوبیایی شکلی هستند که به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند. این گره‌ ها در ریه‌ها، مرکز قفسه‌ سینه و سایر نقاط بدن قرار دارند. جریان طبیعی لنف از ریه ها به سمت مرکز قفسه سینه است، که توضیح می‌دهد چرا کانسر ریه ابتدا به مرکز قفسه سینه گسترش پیدا می‌کند. انتقال یک سلول سرطانی توسط جریان خون به درون یک گره لنفاوی یا به یک قسمت دوردست بدن، متاستاز نام دارد.

شیوع و سن سرطان ریه

سرطان ریه سالانه بیش از ۱۰ هزار نفر را در ایران مبتلا می‌کند. سن سرطان ریه معمولا در بالای ۶۵ سال است، البته امکان ابتلا به آن در سنین پایین‌تر هم وجود دارد. سن متوسط بیماران در زمان ابتلا، ۷۰ سال است.

انواع سرطان ریه‌

سرطان ریه دو دسته است:

• کانسر ریه نوع غیر سلول کوچک = non-small cell lung cancer یا NSCLC
• کانسر ریه از نوع سلول کوچک = small-cell lung cancer یا SCLC

نوع NSCLC بسیار شایع‌تر است (تقریبا ۷-۶ برابر). بنابراین وقتی صحبت از سرطان ریه به طور کل می‌شود معمولا منظور این نوع است.

یک نوع دیگر سرطان هم وجود دارد که بعضی افراد آن را نیز سرطان ریه محسوب می‌کنند: مزوتلیوم. با این وجود این نوع سرطان از بافت پوشاننده اطراف ریه ایجاد می‌شود و نه خود ریه.

از آنجایی که سرطان ریه non-small cell شایع ترین نوع سرطان ریه است، این متن عمدتا در مورد این نوع است.

انواع سرطان ریه

خود سرطان ریه غیر سلول کوچک (Non-small cell) به چند زیرنوع تقسیم می‌شود که بر اساس ظاهر سلول‌ها در زیر میکروسکوپ است. انواع مختلف آن عبارتند از:

• آدنوکارسینوم
• سرطان سلول سنگفرشی (SCC)
• کارسینوم سلول بزرگ
• نوع NOS (با تلفظ «ان اُ اس» و به این معنا که در سایر طبقات نمی گنجد!)
• NSCLC تمایز نیافته

علت سرطان ریه

عوامل خطرزای سرطان ریه

سیگار و به طور کل دخانیات، شایع‌ترین علت سرطان ریه است. البته ممکن است هر کسی به سرطان ریه مبتلا شود.

به جز دخانیات، علل دیگری هم می‌توانند باعث ایجاد کانسر ریه شوند. به عنوان مثال، مواجهه با گاز رادون یا حتی آلودگی هوا هم می‌تواند موجب کنسر ریه شوند.

بیشتر بخوانید: علل سرطان ریه

آیا همه مبتلایان به سرطان ریه سیگاری هستند؟

به دلیل آن که کنسر ریه با استعمال دخانیات ارتباط دارد، ممکن است بیماران احساس کنند که پشتیبانی و کمکی دریافت نخواهند کرد، زیرا معتقدند دیگران تصور خواهند کرد که رفتار خود آنها باعث بیماری شده است. واقعیت این است که اکثر افراد سیگاری به کانسر ریه مبتلا نمی‌شوند و همه افراد مبتلا به کانسر ریه سیگار نمی‌کشند. کانسر ریه بیماری‌ای است که ممکن است هر کسی به آن مبتلا شود. در حقیقت، بیشتر افرادی که امروزه به کنسر ریه مبتلا می‌شوند یا سال‌ها زودتر سیگار را ترک کرده‌اند و یا هرگز سیگار نکشیده‌اند، اما به هر حال سیگار احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد.

پیشگیری از ابتلا به سرطان ریه

پرهیز از قرار گرفتن در معرض علل ایجاد کانسر ریه، بهترین راه پیشگیری از سرطان ریه است. مهمترین اقدام نیز ترک سیگار است. البته دقت کنید که نمی‌توان احتمال ابتلا به سرطان ریه را به صفر رساند، اما می‌توان احتمال ابتلا را کم کرد.

غربالگری سرطان ریه

کنسر ریه یکی از سرطان‌هایی است که مردم اطلاعات کمی در مورد غربالگری آن دارند. بر خلاف تصور بسیاری از افراد، انجمن‌های معتبر دنیا انجام غربالگری سرطان ریه را در شرایطی توصیه کرده‌اند. ارزش انجام غربالگری بستگی به احتمال ابتلای شما دارد.

علائم سرطان ریه

علائم بیماری سرطان ریه در افراد مختلف متفاوت است. گاهی اوقات افراد مبتلا به سرطان ریه هیچ کدام از این علائم را ندارند یا ممکن است علت آن‌ها، بیماری دیگری بجز سرطان باشد.

علائم سرطان ریه در مراحل اولیه

علائم شایع سرطان ریه عبارتند از:

• خستگی
• سرفه
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه (اگر تومور به لایه پوشاننده ریه یا سایر قسمت‌های مجاور ریه‌ها منتشر شود)
• از دست دادن اشتها
• سرفه خلط دار
• سرفه خونی
• کاهش وزن ناخواسته
• گرفتگی صدا

برای بیمارانی که هیچ کدام از علائم شروع سرطان ریه را ندارند، سرطان ممکن است در تصویربرداری به دلایل دیگری مشاهده شود.

علائم سرطان ریه پیشرفته

سرطان ریه می تواند از طریق فرایندی به نام متاستاز به هر نقطه از بدن پخش شود. سرطان ریه اغلب به غدد لنفاوی، سایر بخش‌های ریه‌ها، استخوان‌ها، مغز، کبد و ساختارهایی مجاور کلیه‌ها به نام غدد فوق کلیه پخش می‌شود. علائم سرطان ریه که ناشی از متاستاز است، شامل موارد زیر است:

• مشکلات تنفسی بیشتر
• درد استخوان
• درد شکم یا کمر
• سردرد یا سرگیجه
• ضعف
• تشنج
• مشکلات گفتاری
• تورم صورت، بازوها یا گردن
• زردی
• توده در گردن
• به ندرت تومور ریه می تواند هورمون‌هایی ترشح کند که باعث مشکلاتی مانند کاهش سدیم یا افزایش کلسیم خون شوند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شما علائم یا نشانه‌های نام برده شده برای سرطان ریه را برای مدتی دارید، به پزشک مراجعه کنید.

اگر شما مدت طولانی است که سیگار می‎‌کشید و ترک نکرده‌اید، به پزشک مراجعه کنید، زیرا پزشکتان می‌تواند راه‌هایی را برای ترک سیگار به شما پیشنهاد کند، از جمله مشاوره‌ی دارو و محصولات جایگزین نیکوتین.

پس از مشاهده علائم ظاهری سرطان ریه، فرایند تشخیص آن شروع می‌شود:

تشخیص سرطان ریه

تشخیص سرطان ریه بسته به شرایط بیمار و بیماری با روش‌های گوناگونی صورت می‌پذیرد. تشخیص قطعی سرطان ریه با بیوپسی (نمونه‌برداری) انجام می‌گیرد. اما، روش‌های عکسبرداری نقش پررنگی در تعیین میزان گسترش تومور و نیز تعیین بهترین روش بیوپسی دارند.

روش‌های تصویربرداری در تشخیص سرطان ریه

اقدامات تصویربرداری می تواند پخش شدن سرطان را نشان دهد، اما هرگز نمی توان از آنها به تنهایی برای تشخیص سرطان ریه استفاده کرد.

اقدامات تصویربرداری برای تشخیص سرطان ریه و تعیین مرحله سرطان ریه عبارتند از:

۱- سی تی اسکن: از سی تی اسکن می‌توان برای یافتن تومور ریه، متاستاز لنفاوی و متاستازهای دوردست استفاده کرد.

۲- پت اسکن: روش نسبتا جدیدی است که تقریبا از کل بدن تصویربرداری می‌کند. پت اسکن معمولا با سی تی اسکن ترکیب می‌شود تا دقت بالاتری به دست بدهد.

۳- ام آر آی: از ام آر آی در سرطان ریه معمولا برای یافتن متاستاز مغز یا استخوان استفاده می‌شود و برای خود بافت ریه استفاده نمی‌شود.

۴- اسکن استخوان: در صورتی که پت اسکن گرفته نشده باشد، از اسکن استخوان برای یافتن متاستاز استخوانی در نواحی مختلف بدن استفاده می‌شود.

روش‌های نمونه برداری در تشخیص سرطان ریه

نمونه برداری سرطان ریه، قطعی‌ترین راه تشخیص آن است. نمونه برداری معمولا به صورت بیوپسی کور (core) یا آسپیراسیون سوزنی است. حجم و اندازه نمونه در روش core بیشتر است.

بیشتر بخوانید: انواع بیوپسی

از روش‌های زیر برای گرفتن نمونه از بافت سرطان ریه (بیوپسی کُر یا آسپیراسیون سوزنی) استفاده می‌شود:

۱- برونکوسکوپی

برونکوسکوپ نوعی اندوسکوپ است که برای دیدن داخل ریه از آن استفاده می‌شود. در برونکوسکوپی، پزشک برونکوسکوپ را از طریق دهان یا بینی، به مجاری تنفسی ریه ها منتقل می‌کند. یک جراح یا یک متخصص ریه ممکن است این اقدام را انجام دهد.

با استفاده از ابزار کوچکی که درون لوله قرار دارد می توان نمونه هایی از مایع یا بافت برداشت، تا پاتولوژیست بتواند آن ها را بررسی کند. حین انجام برونکوسوپی، بیماران بی حسی خفیفی دریافت می کنند.

۲- توراسنتز

به معنای خارج کردن مایع از داخل قفسه سینه به وسیله سوزن است.

۳- توراکوسکوپی

توراکوسکوپی به معنای رویت داخل قفسه سینه با ایجاد یک سوراخ کوچک در آن و وارد کردن ابزار خاص و دوربین فیلمبرداری به آن است. اگر چه بیماران جهت انجام این روش به بیهوشی عمومی نیاز دارند، ولی به دلیل استفاده از بر‌ش‌های کوچکتر در توراکوسکوپی، زمان بهبودی پس از عمل ممکن است کوتاهتر باشد. این روش را جراحی توراکوسکوپی با کمک ویدئو (VATS) نیز می نامند.

۴- مدیاستینوسکوپی

در مدیاستینوسکوپی، جراح با ایجاد برش کوچکی در بالای استخوان جناغ، غدد لنفاوی مرکز قفسه سینه در زیر استخوان جناغ را بررسی می‌کند و جهت انجام آزمایش از آنها بیوپسی می‌کند. این روش نیز به بیهوشی عمومی نیاز دارد و در اتاق عمل انجام می‌شود.

۵- توراکوتومی

در توراکوتومی، دیواره قفسه سینه برش داده و باز می‌شود. توراکوتومی روشی است که جراحان اغلب برای برداشتن کامل تومور ریه استفاده می‌کنند. با توجه به تهاجمی بودن این روش، ندرتا از آن برای تشخیص سرطان ریه در ابتدا استفاده می‌شود.

کدام روش تشخیصی برای من استفاده خواهد شد؟

همه آزمایش‌ها برای همه افراد استفاده نخواهد شد. پزشک شما ممکن است عوامل زیر را هنگام انتخاب آزمایش تشخیصی در نظر بگیرد:

• نوع سرطان احتمالی
• علائم و نشانه‌های شما
• سن و سلامت عمومی شما
• نتایج آزمایش‌های پزشکی قبلی

مرحله بندی سرطان ریه

مرحله بندی، روشی است که میزان گسترش و انتشار سرطان را توصیف می‌کند. برای این کار پزشکان از آزمایش‌های تشخیصی و تصویربرداری استفاده می‌کنند. مرحله بالاتر سرطان، به معنای میزان پیشرفته‌تر و گسترده‌تر بودن آن است.

مرحله سرطان ریه به پنج دسته تقسیم می‌شود:

1. مرحله صفر
2. مرحله یک
3. مرحله دو
4. مرحله سه
5. مرحله چهار

مرحله صفر، سرطان غیر تهاجمی است. به طور کلی جراحی سرطان ریه در مرحله ۴ و بسیاری از بیماران مرحله ۳ امکان‌پذیر نیست و در این حالت پزشک درمان‌های دیگری را به شما پیشنهاد خواهد داد. هر چه مرحله سرطان ریه بالاتر باشد، احتمالا طول عمر بیماران مبتلا به آن کمتر خواهد بود.

عود سرطان ریه به چه معناست؟

سرطان ریه ای که بعد از درمان مجدد برگشته است را سرطان ریه «عود کرده» یا «راجعه» می‌نامیم. ر صورت بازگشت سرطان، دور دیگری از آزمایش‌ها جهت آگاهی از میزان بازگشت سرطان انجام خواهد شد. این آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها اغلب مشابه آزمایش‌هایی هستند که هنگام تشخیص سرطان اولیه انجام شده‌ است.

درمان سرطان ریه

کانسر ریه، بدون توجه به اندازه، مکان و میزان پخش شدن آن، همیشه قابل درمان است. هرچند بهبودی کامل همیشه امکان‌پذیر نیست.

پنج روش اصلی درمان سرطان ریه عبارتند از:

۱- جراحی سرطان ریه

جراحی سرطان ریه یکی از گزینه‌های درمانی برای برخی از بیماران است. اینکه شما کاندید مناسبی برای انجام جراحی هستید یا خیر،  بستگی به نوع، محل و مرحله سرطان ریه شما و سایر شرایط سلامتی‌تان دارد. برخی گزینه‌های جراحی عبارتند از خارج کردن تومور به همراه بافت ریه اطرافش و گره‌های لنفاوی در ناحیه تومور.

بیشتر بخوانید: جراحی سرطان ریه

۲- پرتو درمانی سرطان ریه

در پرتودرمانی یا رادیوتراپی سرطان ریه از اشعه‌های با انرژی زیاد برای کشتن سلول‌های سرطانی یا متوقف کردن رشد آن‌ها استفاده می‌کنیم. این روش در بیمارانی که در همان ابتدا قابل جراحی نیستند یا در درمان متاستاز بیشترین کاربرد را دارد. ممکن است این روش با شیمی درمانی ترکیب شود.

بیشتر بخوانید: پرتو درمانی سرطان ریه

۳- شیمی درمانی سرطان ریه

شیمی درمانی سرطان ریه شامل استفاده ترکیبی از داروهای مختلف می‌شود. این داروها معمولا از طریق وریدی تزریق می‌شوند و یا از طریق لوله‌ای که به یکی از رگ‌های خونی قفسه سینه شما وصل است، وارد می‌شوند. ممکن است برخی از بیماران به جای تزریق دارو از کپسول یا قرص‌های خوراکی استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: شیمی درمانی سرطان ریه

۴- تارگت تراپی سرطان ریه

تارگت تراپی یا درمان هدفمند سرطان ریه، نوعی درمان دارویی است که در آن داروها به ویژگی‌های خاصی از سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند تا از رشد و پخش شدن سلول‌های سرطانی جلوگیری کنند. این هدف‌های مولکولی روی سطح یا درون سلول سرطانی یافت می‌شوند و ممکن است ژن‌ها یا پروتئین‌های خاصی باشند.

بیشتر بخوانید: تارگت تراپی سرطان ریه

۵- ایمونوتراپی سرطان ریه

ایمونوتراپی یا ایمنی‌-درمانی نوعی درمان سرطان ریه است که در آن از داروهایی برای فعال کرن سیستم ایمنی بیمار استفاده می‌کنیم تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و از بین ببرد. در واقع در این روش از خود سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن سرطان استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید: ایمونوتراپی سرطان ریه

نوع درمان مورد نیاز در هر بیمار بر اساس مرحله بیماری، حال عمومی بیمار و میزان پاسخ به درمان‌های قبلی تعیین می‌شود.

پیگیری سرطان ریه بعد از درمان

پیگیری سرطان ریه به معنای ویزیت شدن توسط پزشک در فواصل زمانی منظم پس از پایان درمان است. فواصل ویزیت‌ها بستگی به مرحله بیماری، نوع درمان‌های انجام شده و وضعیت بیمار دارد. در این ویزیت‌ها، پزشک از بیمار شرح حال می‌گیرد، وی را معاینه می‌کند و آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های مورد نیاز را درخواست می‌کند. پزشک عود بیماری را بررسی کرده و یبمار را از نظر بروز عوارض جانبی ارزیابی می‌کند.

طول عمر بیماران سرطان ریه

طول عمر بیماران سرطان ریه به نوع تومور، مرحله بیماری و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد.

یکی از راه‌های نشان دادن طول عمر بیماران سرطان ریه، ذکر «بقای ۵ ساله» بیماران است. بقای ۵ ساله، نشاندهنده درصدی از بیماران است که پس از پنج سال زنده می‌مانند.

بقای ۵ ساله در کنسر ریه مراحل مختلف به صورت زیر است:

• تومور موضعی (یعنی بدون درگیری گره‌های لنفاوی و درگیری دوردست): ۶۳٪
• تومور ناحیه ای (یعنی درگیری گره‌های لنفاوی مجاور): ۳۵٪
• متاستاز دوردست: ۷٪
• در مجموع: ۲۵٪

بیشتر بخوانید: طول عمر بیماران سرطان ریه

دریافت مشاوره سرطان ریه توسط دکتر فرازمند

دکتر برنا فرازمند متخصص رادیوتراپی و انکولوژی، با تسلط کامل بر آخرین گایدلاین‌های روز دنیا در مورد تشخیص و درمان سرطان ریه آماده ارائه مشاوره کانسر ریه به بیماران گرامی است. جهت کسب مشاوره می‌توانید از طریق لینک مشاوره و شماره تماس قرار داده شده در سایت اقدام نمایید.

---

سوالات متداول

منابع:

mayoclinic.org

cancer.org

pubmed

nhs.uk