شیمی درمانی و داروهای استروئیدی درمان اصلی سرطان خون از نوع لوسمی لنفوییدی حاد (ALL) هستند. هدف از درمان این است که هرچه زودتر از شر سلول‌های خونی سرطانی خلاص شویم تا مغز استخوان بتواند دوباره به عملکرد نرمال خود برگردد. به این حالت “خاموشی” یا ” فروکش” بیماری می‌گوییم (=remisson یا رِمیشن).

معمولا درمان دقیقا بعد از تشخیص لوسمی لنفوئیدی حاد، آغاز می‌شود. قبل از اینکه هر درمانی را آغاز کنید، پزشکتان انواع مختلف درمان و عوارض جانبی آن‌ها را برای شما توضیح می‌دهد. پزشکتان همچنین به شما می‌گوید که قبل از تصمیم گیری برای نوع درمان، درباره‌ی موضوعات خاصی فکر کنید.

فازهای درمان ALL

در کل درمان ALL (لوسمی لنفوئیدی حاد) به ۴ فاز تقسیم می‌شود:

• درمان القایی: اولین فاز درمانی، درمان القایی نام دارد. هدف از اولین فاز درمان، کشتن اکثر سلول‌های سرطانی خون و مغز استخوان و برگرداندن تولید سلول به حالت طبیعی است. در واقع در این فاز، «رمیشن» یا «فروکش» کردن بیماری را «القا» می‌کنیم.
• درمان تثبیتی یا درمان بعد از فروکش بیماری : هدف از این فاز از درمان، کشتن هر گونه سلول لوسمی باقی مانده در بدن است.
• درمان نگهدارنده : این فاز که سومین فاز درمان است، از برگشت سلول‌های لوسمی جلوگیری می‌کند. درمان‌های استفاده شده در این فاز، در دوزهای بسیار کمتر اما در طی مدت طولانی‌تری داده ‌می‌شوند؛ مدت زمان مصرف داروهای این دوره، معمولا چند سال است.
• درمان پیشگیرانه در نخاع: در هر فازی از درمان فرد مبتلا به لوسمی لنفوئیدی حاد، فرد ممکن است داروهای اضافه‌ای برای کشتن سلول‌های لوسمی موجود در سیستم عصبی مرکزی (CNS) خود دریافت کند. در این نوع درمان، داروهای شیمی درمانی اغلب مستقیما وارد مایع احاطه کننده نخاع می‌شوند که به آن درمان داخل نخاعی یا اینتراتکال (IT) می‌گوییم.

با توجه به به شرایط موجود، فازهای درمانی لوسمی لنفوئیدی حاد، دوره‌های دو یا سه ساله دارند.

انواع درمان ALL

درمان ALL (لوسمی لنفوئیدی حاد) شامل موارد زیر می‌شوند:

استروئیدها

داروهای استروئیدی تقریبا همیشه در درمان لوسمی لنفوئیدی حاد استفاده می‌شوند. ممکن است در صحبت‌های عامیانه به آن‌ها «کورتون» گفته شود.

شیمی درمانی

شیمی درمانی، درمان اصلی لوسمی لنفوئیدی حاد یا ALL است. در شیمی درمانی از داروهای ضد سرطان یا سیتوتوکسیک برای کشتن سلول‌های لوسمی استفاده می‌شود.

شیمی درمانی داخل نخاعی

گاهی حین درمان با شیمی درمانی، دارو به درون مایعات اطراف نخاع و مغز شما (مایع مغزی-نخاعی) تزریق می‌شود. به این نوع از شیمی درمانی، شیمی درمانی داخل نخاعی (IT) می‌گوییم.

مهارکننده‌های تیروزین کیناز

اگر شما مبتلا به ALL فیلادلفیا مثبت (ph+ALL) باشید، درمان شما شامل دسته‌ای دارویی به نام مهارکننده‌ی تیروزین کیناز (TKI) می‌شود.

پیوند سلول‌های بنیادی

یکی از درمان‌های تهاجمی لوسمی لنفوئیدی حاد، پیوند مغز استخوان است. از پیوند مغز استخوان به عنوان درمان تثبیتی برای سرطانی که عود کرده، استفاده می‌شود.

پیوند مغزاستخوان با دریافت دوزهای بالایی از شیمی درمانی و پرتو درمانی شروع می‌شود.

---

بهترین متخصص رادیوتراپی در تهران

---

ایمونوتراپی

داروهای ایمونوتراپی از سیستم ایمنی بدن خود انسان، برای شناختن و از بین بردن سلول‌های لوسمی استفاده می‌کنند. این نوع از درمان معمولا در درمان ALL به کار گرفته نمی‌شود.

تارگت تراپی

داروهای تارگت تراپی یا هدفمند روی ناهنجاری‌های خاصی از سلول‌های سرطانی تمرکز می‌کنند. با از بین بردن این ناهنجاری‌ها، داروهای تارگت تراپی می‌توانند باعث مرگ سلول‌های سرطانی بشوند. سلول‌های سرطانی شما توسط پزشک چک می‌شود تا ببیند که آیا تارگت تراپی جواب داده یا خیر. تارگت تراپی را می‌توان به تنهایی یا در ترکیب با شیمی درمانی در فاز القایی درمان یا فاز القایی یا نگهدارنده درمان استفاده کرد.

پرتو درمانی

پرتودرمانی از اشعه‌های پرقدرتی همچون اشعه x، الکترون یا پروتون، برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. اگر سلول‌های سرطانی به سیستم عصبی مرکزی (CNS) رسیده باشند، ممکن است پزشکتان پرتودرمانی را برای درمان لوسمی لنفوئیدی حاد پیشنهاد کند.

کارآزمایی بالینی

ممکن است برای آزمایش درمان‌های جدید سرطان، پزشکتان ورود به کارآزمایی‌های بالینی را به شما پیشنهاد کند. این کار حتما باید با رضایت شخصی شما انجام بگیرد.

با پزشکتان درباره‌ گزینه‌های درمانی پیش رویتان صحبت کنید و در نهایت بر اساس سلامت کلی و ترجیحاتتان، درمانتان را انتخاب کنید.

بعضی از بیماران تصمیم می‌گیرند که از درمان ALL چشم پوشی کنند و در عوض روی بهبود یافتن علائم بیمار‌شان تمرکز کنند تا از وقتی که برایشان باقی مانده بیتشرین استفاده را ببرند.

طب سنتی و جایگزین در درمان سرطان خون

هیچ طب سنتی و جایگزین ثابت شده‌ای برای درمان لوسمی لنفوئیدی حاد (ALL) وجود ندارد. اما بعضی از درمان‌های جایگزین، ممکن است در بهتر شدن عوارض جانبی درمان‌ها کمک‌کننده باشند. در صورتی که می‌خواهید از این درمان‌ها استفاده کنید حتما به پزشکتان اطلاع دهید، چون بعضی از آن‌ها ممکن است با درمان اصلی خودتان مثل شیمی درمانی، مداخله داشته باشند.

طب‌های جایگزینی که ممکن است علائم بیمار را بهبود دهند:

• طب سوزنی
• ورزش
• ماساژ
• مراقبه یا مدیتیشن
• فعالیت‌های آرامش بخش مثل یوگا و تای چی

درمان ALL در افراد مسن

افراد مسن که بالای ۶۵ سال سن دارند، در درمان ALL (لوسمی لنفوئیدی حاد) دچار مشکلات بیشتری می‌شوند. همچنین این افراد معمولا پیش‌آگهی بدتری نسبت به کودکانی دارند که تحت درمان لوسمی لنفوئیدی حاد هستند، یعنی میزان بهبودی و طول عمر آن‌ها معمولا کمتر است.

عوارض جانبی درمان ALL

ALL و درمان‌هایش باعث علائم و عوارضی می‌شوند. پزشک شما این عوارض را چک می‌کند و برای کنترل آن‌ها یا جلوگیری از آن‌ها به شما درمان‌های حمایتی می‌دهد.

درمان‌های حمایتی

درمان حمایتی بخش مهمی از درمان لوسمی است. از این نوع درمان برای بهبود بخشیدن عوارضی که معمولاً در نتیجه درمان‌ ALL یا خود بیماری اتفاق می افتد، تجویز می‌شود.

درمان‌های حمایتی شامل موارد زیر می‌شود:

• آنتی بیوتیک‌ها، ضد ویروس‌ها و ضد قارچ‌ها: عفونت، یک عارضه جدی در افراد مبتلا به لوسمی است و می‌تواند ناشی از خود بیماری یا درمان‌های آن باشد. از انواع مختلفی از داروها برای درمان انواع مختلف عفونت ها استفاده می‌کنیم.
• فراورده‌های خونی: تیم درمانی شما تعداد سلول‌های خونی‌تان را در طول درمان چک می کند و در صورت نیاز، تزریق خون انجام می‌شود.
• فاکتور رشد: فاکتورهای محرک کلنی گرانولوسیت (G-CSFs)، ممکن است برای تحریک تولید گلبول‌های سفید استفاده شوند. این کار خطر عفونت را در بیمار کاهش می‌دهد.
• درمان سندرم لیز تومور: شیمی درمانی، باعث مرگ سریع سلول‌ها می‌شود و باعث به وجود آمدن یک وضعیت اورژانسی به نام سندرم لیز تومور می‌شود.

«لیز» (Lysis) به معنای تحلیل یا از بین رفتن است. هنگامی که سلول ها می‌میرند، محتویات آن‌ها در جریان خون آزاد شده و  این امر  باعث ایجاد سطوح غیر طبیعی اسید اوریک، پتاسیم و فسفر در خون می‌شود. در درمان سندرم لیز تومور ما از مایعات داخل وریدی و راسبوریکاز (rasburicase) یا آلوپورینول (allopurinol) استفاده می‌کنیم. بسته به اختلال الکترولیتی ایجاد شده، ممکن است درمان‌های دیگر نیز استفاده شود.

• لکوفرز: در این روش با استفاده از دستگاه خاصی، تعداد زیادی گلبول سفید را از نمونه خون فرد حذف می کنیم و بعد خون فرد را به او بازمی‌گردانیم. این کار ممکن است برای کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون در افراد مبتلا به لوسمی  که گلبول‌های سفیدشان بسیار بالا است، انجام شود.

چه کسی ALL را درمان می‌کند؟

درمان ALL توسط متخصصین خون و انکولوژی بالغین یا اطفال (بر اساس سن بیمار) انجام می‌شود.

بهترین افراد برای درمان لوسمی لنفوئیدی حاد، پزشکان با تجربه در این زمینه هستند؛ همچنین  بیماران باید در محلی درمان را دریافت کنند که درمان‌های حمایتی مناسب نیز قابل ارائه باشند.

آزمایش‌های طی درمان

طی درمان، تیم درمانی‌تان از شما آزمایش خون می‌گیرد و نمونه‌های مغز استخوان و کشیدن مایع نخاعی (LP) انجام می‌دهد تا وجود سلول‌های سرطانی خون را چک کند. نتایج این آزمایشات به پزشک در موارد زیر کمک می‌کنند:

• ببیند درمان شما چقدر خوب عمل کرده است
• درباره درمان بعدی شما تصمیم بگیرد
• ببیند که آیا احتمال برگشتن لوسمی وجود دارد یا خیر

اگر آزمایشات شما تعداد کمی از سلول‌های لوسمی را نشان بدهند یا اصلا وجود سلول خونی سرطانی را نشان ندهند، پزشک می‌گوید که بیماری شما در فاز خاموشی قرار دارد. گاهی بعد از شیمی درمانی هم هنوز تعداد کمی سلول خونی سرطانی در بدن شما یافت می‌شوند. به این حالت، بیماری باقیمانده حداقلی (MRD) می‌گویند. این حالت در درمانی که شما در آینده خواهید داشت تاثیر می‌گذارد.

درمان ALL عودکرده

گاهی بعد از دوره‌ی خاموشی، بیماری بر می‌گردد. به این حالت، عود کردن بیماری می‌گوییم. اگر بیماری شما عود کند، ممکن است که شما از درمان‌های بیشتری استفاده کرده تا وارد فاز خاموشی دوم بیماری شوید. هدف از درمان، داشتن بهبودی کامل یا دوره‌ی خاموشی طولانی مدت است.

بعضی از افراد در مرحله عود بیماری، پیوند مغز استخوان انجام می‌دهند. این کار در بعضی موقعیت‌ها به کم شدن احتمال عود کردن بیماری کمک می‌کند.

گاهی، درمان انتخابی می‌تواند لوسمی را کنترل کند اما آن را کاملا از بین نمی‌برد. در این حالت هدف از درمان، کم کردن علائم و بهتر کردن کیفیت زندگی فرد برای مدتی طولانی است.

نتیجه گیری

روش اصلی درمان ALL (لوسمی لنفوئیدی حاد)، شیمی درمانی است. از روش‌های درمانی دیگر همچون پرتودرمانی و تارگت تراپی و پیوند سلول‌های بنیادی و غیره نیز با توجه به شرایط بیمار و ترجیحات او استفاده می‌شود. همچنین در صورت نیاز از درمان‌های حمایتی از جمله فاکتور رشد، فراورده‌های خونی و … هم برای بهبود بخشیدن عوارض ناشی از بیماری و درمان آن استفاده می‌شود.

منابع: Macmillan و Medscape و Mayoclinic

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید