در رادیوتراپی یا پرتو درمانی سرطان معده از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش یکی از انواع درمان سرطان معده است. در بیشتر موارد، پرتو درمانی همراه با شیمی‌درمانی انجام می‌شود. پزشک شما با توجه به نوع سرطان و نیازهای شخصی شما، برنامه‌ای برای نوع، میزان تشعشع، زمان و چگونگی آن در نظر می‌گیرد. همچنین اگر اطلاعات بسیار کاملی از سرطان معده می خواهید، در مقاله ای بطور مفصل در این باره توضیحاتی ارائه شده است که می توانید از آن بهره لازم را ببرید.

دلایل استفاده از پرتو درمانی در سرطان معده

پرتو درمانی به دلایل مختلفی انجام می‌شود. مهم‌ترین دلایل شامل موارد زیر است:

• کوچک کردن تومور قبل از جراحی سرطان معده همراه با شیمی‌درمانی یا بدون آن
• از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده پس از جراحی، معمولا در ترکیب با شیمی‌درمانی (به ترکیب این دو، کِمورادیوتراپی می‌گوییم)
• درمان موارد غیر قابل جراحی برای کاهش رشد تومور
• تسکین درد یا کنترل علائم سرطان معده پیشرفته (درمان تسکینی)

رادیوتراپی تسکینی ممکن است به کنترل خونریزی از تومور یا کوچک کردن توموری که باعث انسداد می‌شود کمک کند. همچنین از بین بردن انسداد برای برخی افراد موجب بلع و تغذیه‌ی راحت‌تر می‌شود.

نحوه‌ی عملکرد پرتو درمانی

پرتودرمانی با از بین بردن سلول‌های سرطانی و آسیب رساندن به DNA سلول سرطانی عمل می‌کند. این آسیب به شکلی انجام می‌گیرد که تقسیم و رشد سلول سرطانی متوقف شود. پرتودرمانی می‌تواند تومور را کوچک کرده یا به طور کامل از بین ببرد.

این روش روی سلول‌هایی که به سرعت رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند بسیار مؤثر است. سلول‌های سرطانی تمایل دارند سریع‌تر از اکثر سلول‌های طبیعی تقسیم شوند، این موضوع باعث می‌شود که آن‌ها بیشتر از سلول‌های طبیعی تحت تأثیر تابش قرار گیرند و حساس به پرتو باشند.

مطلب مرتبط: درمان سرطان معده

پرتو درمانی سرطان معده

در سرطان معده، معمولا از رادیوتراپی خارجی (EBRT) استفاده می‌شود.

در پرتو درمانی خارجی، یک دستگاه، اشعه و پرتوها را از بیرون بدن به تومور و برخی از بافت‌های اطراف آن هدایت می‌کند.

پرتودرمانی برای سرطان معده باید بسیار دقیق و توسط تیم پزشکی برنامه‌ریزی شود. اندام‌های متعددی از جمله کبد، روده کوچک، کلیه‌ها، نخاع و قلب به معده نزدیک هستند. دوز بالای اشعه مورد نیاز برای درمان سرطان معده می‌تواند به این اندام‌ها آسیب برساند. پرتو درمانی انطباقی (کانفورمال) اغلب برای کمک به محافظت از اندام‌های اطراف استفاده می‌شود.

آسیب به سلول‌های طبیعی در ناحیه می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. با بهبودی سلول‌های طبیعی، عوارض جانبی معمولاً بهتر می‌شوند.

تعداد جلسات پرتو درمانی سرطان معده

رادیوتراپی در کانسر معده معمولا بین ۲۵ تا ۲۸ جلسه است. البته در مواردی می‌توان جلسات را به بیش از این مقدار نیز افزایش داد. همچنین ممکن است در موارد تسکینی از تعداد جلسات کمتری استفاده شود.

این درمان پنج روز در هفته انجام می‌شود (از شنبه تا چهارشنبه). بنابراین طول کلی درمان حدود ۵ تا ۶ هفته خواهد بود.

محدوده درمان در رادیوتراپی کانسر معده

در پرتو درمانی سرطان معده، معمولا باقیمانده معده، بستر جراحی و نواحی لنفاوی اطراف تحت پرتو درمانی قرار می‌گیرند. همچنین رباطی که بین معده و کبد قرار دارد نیز معمولا در فیلد درمانی قرار می‌گیرد. مثالی از محدوده فیلد درمان را در تصاویر زیر ملاحظه می‌کنید.

مطلب مرتبط: علت سرطان معده

شیمی‌درمانی همزمان با رادیوتراپی

شیمی درمانی همزمان با پرتو درمانی معمولا با داروی 5FU یا پیش‌داروی خوراکی آن یعنی کپسیتابین (زِلودا) انجام می‌شود.

کپسیتابین به صورت قرص است و باید در روزهایی که رادیوتراپی انجام می‌شود، دو بار در روز مصرف شود. در صورتی که برای بیمار پورت تعبیه شده باشد، داروی 5FU را نیز باید به طور ممتد برای پنج روز درمان در هفته تجویز کرد.

آمادگی قبل از طراحی درمان

قبل از شروع پرتو درمانی، شما باید تحت سی تی اسکن طراحی درمان قرار بگیرید. به این سی‌تی، CT سیمولاسیون یا شبیه سازی می‌گوییم. این سی تی، با سی تی تشخیصی متفاوت است و قرار است نواحی درمان و فیلدها بر اساس آن مشخص شود. بنابراین موقعیت شما باید کاملا مشابه جلسات درمانی باشد.

علاوه بر موقعیت اندام‌های بیرونی شما، موقعیت اندام‌های داخلی شما نیز باید بین جلسه طراحی درمان و جلسات درمان مشابه باشد. بنابراین:

دو تا سه ساعت پیش از سی تی اسکن طراحی درمان و هر جلسه درمانی، از خوردن غذا، مخصوصا غذاهای سنگین، پرهیز کنید.

نکات قبل از پرتودرمانی سرطان معده

قبل از پرتودرمانی لازم است به نکات مهمی دقت کنید که متخصص پرتودرمانی به شما گوشزد خواهد کرد. از جمله:

• بانوان از بارداری در دوران درمان و چند ماه بعد از آن بپرهیزند، زیرا پرتودرمانی ممکن است به جنین آسیب‌های غیرقابل برگشتی بزند.
• در حین درمان ممکن است کمی حالت تهوع داشته باشید. پزشکتان داروهای ضد تهوع تجویز می‌کند و توصیه‌های تغذیه‌ای به شما می‌کند.
• عادت‌های ناسالم و بد خود را کنار بگذارید. مصرف الکل و دخانیات عوارض پرتودرمانی را تشدید خواهد کرد. از طرفی باعث عود سرطان نیز می‌شوند. بنابراین با رعایت نکات مراقبتی بعد از پرتو درمانی و ترک این عادت‌ها قدمی موثر در جهت بهبود بیماری خود خواهید گذاشت.
• بیمار سرطانی استرس بسیار زیادی را تحمل می‌کند، بنابراین بیشتر از حالت عادی دچار ‌کم‌تحملی، پرخاشگری، احساس تنهایی و ترس می‌شود.. در صورتی که موارد گفته‌شده شدیدتر شدند، بهتر است به یک روانپزشک مراجعه کنید.
• در طول درمان بهتر است از کارهای بیش‌از‌حد سنگین بپرهیزید. روزانه به میزان کافی استراحت کنید و در طول شب نیز به‌اندازه کافی بخوابید. البته فعالیت بدنی در حد تحمل، نه تنها ایرادی ندارد بلکه توصیه نیز می‌شود.
• خانواده بیمار باید بسیار مراقب برخورد خود باشند و از هرنوع رفتار ناخوشایند با او جلوگیری کنند. رعایت این موضوع به فرد آرامش بیشتری خواهد داد.
• بدون مشاوره با پزشک بلافاصله قبل از پرتودرمانی از کرم، لوسیون، مرطوب کننده و محصولات مشابه در محل برخورد پرتو استفاده نکنید. پوست بدن در ناحیه تابش باید خشک و تمیز باشد تا باعث افزایش موضعی تابش و توزیع مجدد اشعه‌ها نشود. ژل‌های اختصاصی برای استفاده در زمان پرتودرمانی وجود دارند که طبق نظر پزشکتان می‌توانید آن‌ها را استفاده کنید.

رژیم مناسب پرتودرمانی سرطان معده

داشتن تغدیه مناسب بعد از پرتودرمانی در کاهش عوارض، اثربخشی درمان و بهبود وضعیت روحی بیمار تاثیر بسیار زیادی دارد. بنابراین درباره برنامه غذایی خود با پزشکتان مشورت کنید، به‌ویژه اگر بیماری دیگری دارید که محدودیت‌هایی در رژیم غذایی شما ایجاد کرده است. به‌طور کلی برای پیشبرد بهتر فرایند درمان به نکات زیر دقت کنید:

• آرام و آهسته غذا بخورید و از پرخوری اجتناب کنید.
• غذاهای سبک بخوید، اما دفعات غذا خوردن خود را بیشتر کنید.
• روز به اندازه کافی غذا بخورید و سعی کنید حین درمان کاهش وزن نداشته باشید.
• حتی اگر اشتها ندارید، حتما غذا بخورید. بدن برای مبارزه با بیماری به غذا نیاز دارد.
• در طول روز 2 الی 3 لیتر مایعات مصرف کنید. از جمله مایعات می‌توان از آب، آب‌میوه‌های طبیعی و انواع چایی نام برد. بهترین مایع، آب است.
• از مصرف غذاهای خیلی داغ و خیلی سرد بپرهیزید.
•  
• از مصرف فست‌فود، نوشابه، غذاهای چرب، تند، داغ، دودی و غذاهای کنسروی خودداری کنید.
• در صورتی که در زمان پرتودرمانی سرطان معده نمی‌توانید غذا بخورید، ممکن است پودرهای غذایی کمکتان کند.
• غذایی که مصرف می‌کنید شامل مواد مغذی موردنیازتان باشد.
• سه چهار ساعت قبل از هر جلسه درمان غذای خود را محدود کنید.

درصد موفقیت پرتودرمانی معده

همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، معمولا پرتودرمانی سرطان معده به تنهایی استفاده نمی‌شود و در کنار جراحی و یا شیمی درمانی انجام می‌شود. حدود ۳۰-۴۰٪ از بیماران تا حداقل ۵ سال پس از درمان زنده هستند.

پرتودرمانی، عود سرطان معده را کاهش می‌دهد (از ۶۴٪ به ۴۳٪). با اینکه این روش باعث بهبودی و کاهش علائم سرطان در برخی از بیماران می‌شود، اما تاثیر آن بر بقای شخص به اثبات نرسیده است.

عوارض جانبی رادیو تراپی برای سرطان معده

رادیوتراپی می‌تواند عوارض جانبی در ناحیه تحت درمان بدن شما ایجاد کند. پس از پایان درمان، ممکن است ۱ تا ۲ هفته عوارض جانبی داشته باشید. پس ‌از این، معمولاً عوارض جانبی به آرامی از بین می‌روند.

پزشک شما عوارض جانبی و نحوه‌ی مدیریت آن‌ها را به شما می‌گوید. اگر عوارض جانبی جدیدی دارید یا اگر عوارض شما بدتر شد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین اگر علائم و نشانه های سرطان معده را نمی دانید در مقاله ای بطور مفصل تحت عنوان  علائم سرطان معده بیان شده است که می توانید از آن بهره لازم را ببرید.

عوارض جانبی پرتو درمانی عمدتاً به موارد زیر بستگی دارد:

• اندازه ناحیه تحت درمان
• ناحیه یا اندام‌های خاص تحت درمان
• دوز کل
• برنامه درمان
• آیا شیمی درمانی هم زمان با پرتو درمانی انجام می‌شود یا خیر

اگر اطلاعات کاملتری در مورد عوارض جانبی پرتو درمانی نیاز دارید می توانید اطلاعات کامل را در مقاله سایت دکتر فرازمند مطالعه کنید.

عوارض جانبی پرتو درمانی

ازجمله عوارض جانبی پرتودرمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خستگی
• واکنش‌های پوستی
• از دست دادن اشتها و کاهش وزن
• احساس تهوع و استفراغ
• درد شکم
• انتریت پرتویی و اسهال
• ریزش مو
• آسیب قلبی و ریوی

اگر در کنار سایر روش‌های درمانی مانند جراحی یا شیمی‌درمانی رادیوتراپی می‌کنید، ممکن است احساس خستگی بیشتری کنید. خستگی به معنای کمبود انرژی است. این یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی پرتودرمانی است. خستگی ممکن است ناشی از کم‌خونی، کم‌اشتهایی یا افسردگی باشد.

همچنین ممکن است مربوط به مواد سمی باشد که هنگام شکسته شدن و مرگ سلول‌های سرطانی تولید می‌شوند. در طول پرتو درمانی، بدن انرژی بیشتری برای بهبودی خود مصرف می‌کند، بنابراین حتی اگر استراحت کنید، ممکن است همچنان احساس خستگی کنید.

خستگی معمولاً در هفته دوم رادیوتراپی یا بعد از آن رخ می‌دهد. علائم خستگی ممکن است در طول دوره درمان افزایش‌یافته یا شدیدتر شود. خستگی معمولاً پس از پایان درمان به‌تدریج از بین می‌رود، اما برخی از افراد تا چند هفته ‌یا چند ماه پس از پرتودرمانی همچنان احساس خستگی می‌کنند.

مطلب مرتبط: طول عمر افراد مبتلا به سرطان معده

کارهایی وجود دارد که می‌توانید با انجام دادن آن‌ها حال خود را بهتر کنید. ازجمله این کارها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• ورزش ملایم مانند پیاده‌روی کوتاه انجام دهید.
• استراحت کافی داشته باشید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید و مایعات فراوان بنوشید.
• از دیگران برای کارهای روزمره کمک بخواهید.

پس از پایان درمان، ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها احساس خستگی کنید. اگر حالتتان بهتر نشد، به پزشک یا پرستار متخصص سرطان خود اطلاع دهید.

در یکی دو هفته‌ی اول درمان، ممکن است حدود ۱ تا ۳ ساعت پس از انجام رادیوتراپی احساس تهوع داشته باشید.

برای بعضی بیماران، خوردن یک میان وعده کوچک قبل از درمان به جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ کمک می‌کند. اما در بعضی دیگر، خوردن یا آشامیدن قبل و بعد درمان باعث افزایش حالت تهوع می‌شود.

اگر حالت تهوع و استفراغ دارید به تیم پرتودرمانی خود اطلاع دهید. این عارضه جانبی معمولاً با دارو قابل کنترل است. حالت تهوع و استفراغ معمولاً پس از پایان درمان از بین می‌رود. همچنین می توانید در مورد غربالگری سرطان معده هم مطالب مفیدی را دریافت کنید که در سایت دکتر فرازمند نوشته شده است.

خلاصه

در این مقاله تلاش کردیم تا در مورد پرتو درمانی سرطان معده اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار دهیم و همچنین در مورد عوارض جانبی پرتو درمانی سرطان معده، تعداد جلسات پرتو درمانی سرطان معده، نحوه پرتو درمانی سرطان معده به همراه دلایل استفاده از پرتو درمانی سرطان معده سخن گفته ایم.

 

سوالات رایج:

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید