علت سرطان معده

علت‌های زیادی برای ایجاد سرطان معده شناخته شده است؛ اما اغلب دقیقاً مشخص نیست که چگونه این عوامل ممکن است بر نحوه تبدیل سلول‌های معده به سلول‌های سرطانی تأثیر بگذارند.برای شناخت درست این علت‌ها بیایید نگاهی بهتر به سلول‌های سالم و سرطانی بیندازیم. سرطان معده زمانی شروع می‌شود که در DNA سلول‌ها تغییری ایجاد شود

.DNA یک سلول حاوی دستورالعمل‌هایی است که به سلول می‌گوید چه کاری انجام دهد. در سلول‌های سالم DNA اطلاعات درست را به سلول می‌دهد و سلول هم مطابق اطلاعات دریافتی به درستی عمل می‌کند. ولی در سلول‌های سرطانی به علت تغییرات به وجود آمده در DNA، اطلاعات هم دستخوش تغییرات می‌شوند. اطلاعات جدید به سلول‌ها می‌گوید که به سرعت رشد کرده و زیاد شوند. سلول‌های انباشته شده، توموری را تشکیل می‌دهند که می‌تواند به بافت سالم حمله کرده و آن را از بین ببرد. با گذشت زمان، این سلول‌ها تکثیر شده و می‌توانند از طریق بافت‌ها، لنف و خون به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند. (متاستاز).

تغییرات پیش سرطانی در معده

تغییرات متعددی که تصور می‌شود پیش سرطانی هستند می‌توانند در پوشش داخلی معده رخ دهند.

گاستریت آتروفیک

گاستریت آتروفیک یا التهاب و ورم مزمن معده، بیماری‌ای است که در آن قسمتی از معده‌ برای مدت طولانی التهاب دارد.

گاستریت آتروفیک اغلب در اثر عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. پیلوری) ایجاد می‌شود. همچنین می‌تواند ناشی از یک واکنش خود ایمنی باشد که در آن سیستم ایمنی فرد به سلول‌های پوششی معده حمله می‌کند. در صورت عدم توجه به ورم معده، این بیماری می‌تواند به زخم معده هم تبدیل شود. برخی از افراد مبتلا به این بیماری به کم‌خونی خطرناک (پرنیشیوز) یا سایر مشکلات معده از جمله سرطان مبتلا می‌شوند.

متاپلازی روده‌ای

یکی دیگر از تغییرات احتمالی پیش سرطانی متاپلازی روده‌ای است. در این شرایط، سلول‌هایی که به طور معمول در معده قرار دارند، با سلول‌هایی که شبیه سلول‌هایی هستند که معمولاً روده را پوشانده‌اند، جایگزین می‌شوند. متاپلازی روده معمولاً در افرادی که بیماری رفلاکس معده دارند بیشتر شایع است. افراد مبتلا به این بیماری اغلب گاستریت آتروفیک مزمن نیز دارند. این عارضه ممکن است با عفونت هلیکوباکتر پیلوری نیز مرتبط باشد.

هم گاستریت آتروفیک و هم متاپلازی روده‌ای می‌توانند منجر به تولید سلول‌های غده‌ای بسیار کمی شوند که به طور معمول موادی ترشح می‌کنند که به محافظت از سلول‌های پوشش داخلی معده کمک می‌کند و در واقع تا این مرحله سبب سرطان معده نمی‌شوند و می‌توان آن‌ها را درمان کرد؛ اما آسیب به DNA درون این سلول‌ها گاهی اوقات می‌تواند منجر به دیسپلازی شود که در آن سلول‌ها بزرگ‌تر و ظاهری بسیار غیرعادی پیدا می‌کنند (بیشتر شبیه سلول‌های سرطانی). در برخی موارد، دیسپلازی می‌تواند به سرطان معده تبدیل شود.

تغییرات در ژن‌ها (DNA) در سلول‌های سرطانی معده

همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم، تغییرات در اطلاعات DNA می‌تواند منجر به تغییر عملکرد سلول‌ها شود. تحقیقات اخیر سرنخ‌هایی در مورد چگونگی شکل‌گیری برخی سرطان‌های معده ارائه کرده است. به عنوان مثال، باکتری هلیکوباکتر پیلوری، به ویژه انواع فرعی و خاص این باکتری، می‌تواند مواد موجود در برخی غذاها را به مواد شیمیایی تبدیل کند که باعث جهش (تغییرات) در DNA سلول‌های پوشش معده می‌شود.

این موضوع ممکن است توضیح دهد که چرا برخی غذاها مانند گوشت‌های کنسرو شده خطر ابتلا به سرطان معده را در افراد افزایش می‌دهند. از سوی دیگر، برخی از غذاهایی که ممکن است خطر سرطان معده را کاهش دهند، مانند میوه‌ها و سبزی‌ها، حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی (مانند ویتامین‌های A و C) هستند که می‌توانند اثر مواد آسیب زننده به DNA سلول را مهار کنند.

سرطان معده نیز مانند سایر سرطان‌ها در اثر تغییر در DNA داخل سلول‌ها ایجاد می‌شود. DNA ماده شیمیایی است که حامل ژن‌های ماست که عملکرد سلول‌های ما را کنترل می‌کند. ما شبیه والدین خود هستیم زیرا آن‌ها منبع DNA ما هستند. وظیفه‌ی برخی از ژن‌ها تعیین زمان رشد سلول‌ها، تقسیم به سلول‌های جدید و مرگ سلول است. ژن‌هایی که به طور معمول به رشد، تقسیم و زنده ماندن سلول‌ها کمک می‌کنند، گاهی اوقات می‌توانند به انکوژن (ژن‌های تومور زا) تبدیل شوند.

در مقابل ژن‌هایی که به کنترل تقسیم سلولی کمک می‌کنند، اشتباهات DNA را ترمیم می‌کنند یا باعث مرگ سلول‌ها در زمان مناسب می‌شوند، ژن‌های سرکوب کننده تومور نامیده می‌شوند. سرطان‌ها می‌توانند ناشی از تغییرات DNA باشند که انکوژن‌ها را روشن نگه می‌دارد یا ژن‌های سرکوب کننده تومور را خاموش می‌کند.

جهش‌های ژنی ارثی در مقابل اکتسابی

جهش‌های ارثی در برخی از ژن‌ها می‌تواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد؛ اما تصور می‌شود که موارد ارثی تنها درصد کمی از سرطان‌های معده را شامل می‌شوند.

بیشتر تغییرات ژنی که منجر به سرطان معده می‌شود پس از تولد رخ می‌دهد. برخی از این جهش‌های اکتسابی ممکن است ناشی از عوامل خطر مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف تنباکو باشد؛ اما سایر تغییرات ژنی ممکن است فقط رویدادهای تصادفی باشد که گاهی اوقات در داخل سلول‌ها اتفاق می‌افتد، بدون اینکه علت خارجی داشته باشد.

عوامل خطر ابتلا به سرطان معده

عامل خطر هر چیزی است که احتمال ابتلای فرد به سرطان را افزایش دهد. اگرچه عوامل خطر اغلب بر ایجاد سرطان تأثیر می‌گذارند، اما بیشتر آن‌ها مستقیماً باعث سرطان نمی‌شوند. برخی از افراد با چندین عامل خطر هرگز به سرطان مبتلا نمی‌شوند، در حالی که برخی دیگر که هیچ فاکتور خطر شناخته شده‌ای ندارند، دچار سرطان می‌شوند. دانستن عوامل خطر و صحبت در مورد آن‌ها با پزشک ممکن است به شما در انتخاب شیوه زندگی آگاهانه و مراقبت‌های بهداشتی کمک کند.

عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را در فرد افزایش دهد:

سن

سرطان معده بیشتر در افراد بالای ۵۵ سال رخ می‌دهد. اکثر افرادی که سرطان معده در آن‌ها تشخیص داده می‌شود در دهه ۶۰ و ۷۰ زندگی خود هستند.

جنسیت

 مردان دو برابر زنان در معرض ابتلا به سرطان معده هستند.

باکتری‌ها

یک باکتری رایج به نام هلیکوباکتر پیلوری که H. پیلوری نیز نامیده می‌شود، باعث التهاب و زخم معده می‌شود. همچنین یکی از عوامل اصلی سرطان معده نیز در نظر گرفته می‌شود. امروزه آزمایش هلیکوباکتر پیلوری در دسترس است و عفونت ناشی از این باکتری را می‌توان با آنتی‌بیوتیک درمان کرد.

آزمایش هلیکوباکتر پیلوری در صورتی برای شما توصیه می‌شود که یکی از اقوام درجه یک مانند والدین، خواهر و برادر یا فرزندی داشته باشید که سرطان معده یا عفونت هلیکوباکتر پیلوری در آن‌ها تشخیص داده شده باشد. در چنین صورتی سایر اعضای خانواده نیز ممکن است به آن مبتلا شوند و در این صورت عفونت باید درمان شود.

سابقه خانوادگی / ژنتیک

 افرادی که والدین، فرزند یا خواهر و برادری دارند که سرطان معده داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. علاوه بر این، برخی از اختلالات ژنتیکی ارثی، مانند سندرم لینچ، سرطان ارثی پستان و تخمدان (HBOC) و پولیپ آدنوماتوز خانوادگی (FAP) ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند.

نژاد/قومیت

سرطان معده در سیاه‌پوستان، اسپانیایی‌ها و آسیایی‌ها بیشتر از سفیدپوستان است.

رژیم غذایی

خوردن رژیم غذایی سرشار از نمک با افزایش خطر ابتلا به سرطان معده مرتبط است. از این نوع غذاها می‌توان به آن‌هایی اشاره کرد که در حین خشک کردن، دودی کردن و حتی ترشی درست کردن به آن‌ها نمک زیادی زده می‌شود. خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها تازه به علت میزان فیبر مناسب و ویتامین‌ها می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان معده کمک کند.

کم خونی شدید و آکلریدریا

افرادی که جراحی معده (جراحی قبلی) یا شرایط خاص مانند کم‌خونی خطرناک (آنمی پرنیشیوز) یا آکلریدری داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان معده هستند.

• کم‌خونی خطرناک زمانی اتفاق می‌افتد که معده نتواند ویتامین B۱۲ کافی دریافت کند. این امر باعث کاهش شدید گلبول‌های قرمز خون می‌شود.
• آکلردریا زمانی رخ می‌دهد که در شیره معده اسید هیدروکلریک وجود نداشته باشد که به هضم غذا کمک می‌کند.

عوامل خطر در محل کار

 قرار گرفتن در معرض گرد و غبار و بخارات خاص ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.

تنباکو و الکل

 مصرف دخانیات و نوشیدن الکل می‌تواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.

چاقی

اضافه‌وزن احتمال ابتلای مردان به سرطان معده را افزایش می‌دهد. مشخص نیست که آیا چاقی خطر ابتلا به سرطان معده را در زنان افزایش می‌دهد یا خیر.

بیماری ریفلاکس معده به مری

این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که اسید و سایر محتویات داخل معده از دریچه پایین مری (اسفنکتر تحتانی) به مری بر‌می‌گردد. اگر این بیماری تحت کنترل و درمان قرار نگیرد می‌تواند باعث سرطان شود.

التهاب طولانی مدت معده (گاستریت)

همان‌طور که در بالا اشاره کردیم این بیماری به علت التهاب طولانی مدت معده اتفاق می‌افتد و در برخی افراد می‌تواند باعث ایجاد سرطان معده شود.

پولیپ معده

پولیپ‌های معده بر اثر رشد غیرطبیعی بافت معده ایجاد می‌شوند. اکثر این پولیپ‌ها بی‌خطر هستند و حتی علائمی را در فرد ایجاد نمی‌کنند؛ اما در مواردی این پولیپ‌ها می‌توانند باعث ایجاد سرطان معده در افراد شوند.

کاهش خطر ابتلا به سرطان معده

وزن خود را در محدوده‌ی سالم نگه دارید

 اگر اضافه‌وزن دارید یا چاق هستید، با پزشک خود در مورد استراتژی‌هایی که به کاهش وزن شما کمک می‌کند صحبت کنید. کاهش وزن آهسته و ثابت را هدف خود قرار دهید.

رژیم غذایی پر از میوه و سبزی‌ها را انتخاب کنید

سعی کنید هر روز میوه‌ها و سبزی‌ها بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجانید. طیف گسترده‌ای از میوه‌ها و سبزی‌ها رنگارنگ را انتخاب کنید.

میزان مصرف غذاهای شور و دودی را کاهش دهید

با محدود کردن این غذاها از معده خود محافظت کنید.

عدم استعمال دخانیات

اگر سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید. سیگار خطر ابتلا به سرطان معده و همچنین بسیاری از انواع دیگر سرطان را افزایش می‌دهد. ترک سیگار می‌تواند بسیار دشوار باشد، بنابراین از پزشک خود برای مناسب‌ترین ره حل کمک بخواهید.

جمع‌بندی: علت سرطان معده

علت‌های زیادی برای ایجاد سرطان معده شناخته شده است؛ اما اغلب دقیقاً مشخص نیست که چگونه این عوامل ممکن است بر نحوه تبدیل سلول‌های معده به سلول‌های سرطانی تأثیر بگذارند.سرطان معده نیز مانند سایر سرطان‌ها در اثر تغییر در DNA داخل سلول‌ها ایجاد می‌شود. عوامل محیطی که باعث تغییر DNA سلول می‌شوند می‌توانند سرطان معده ایجاد کنند، از جمله افزایش سن، باکتری اچ پیلوری، رژیم غذایی نامناسب، سیگار و الکل، چاقی، ریفلاکس، گاستریت و …

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید