جراحی اغلب برای درمان سرطان معده استفاده می‌شود. نوع جراحی عمدتاً به اندازه و محل تومور بستگی دارد. تیم پزشکی شما هنگام برنامه‌ریزی برای جراحی، عوامل مهم دیگری را هم در نظر می‌گیرد. ازجمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نوع سرطان معده
• سن
• میزان سلامت کلی بدن شما و اندام‌ها
• وضعیت تغذیه

ارزیابی قبل از جراحی سرطان معده

ارزیابی قبل از عمل جراحی سرطان معده به‌منظور اطمینان از سلامت بدن بیمار صورت می‌گیرد. این جراحی ممکن است سخت باشد بنابراین روند بهبود فرد هم کمی دشوار است. به طور کلی این ارزیابی شامل موارد زیر است:

• بررسی کامل تاریخچه‌ی پزشکی شما
• آزمایش کامل خون شامل: شمارش کامل خون (CBC)، مشخصات شیمیایی خون (بیوشیمی خون)، مشخصات انعقادی (لخته شدن خون) و آزمایش‌های عملکرد کبد و کلیه
• آزمایشهای عملکرد اندام‌ها: در این آزمایشات عملکرد ریه و قلب برای اطمینان از سلامت کافی آن‌ها انجام می‌شود.
• ارزیابی تغذیه‌ای: این ارزیابی به‌منظور اطلاع از شرایط تغذیه‌ای و وزن بیمار صورت می‌گیرد. افراد مبتلا به سرطان معده ممکن است دچار سوءتغذیه و کمبود وزن باشند. این افراد برای سلامت و بهبود خود نیاز به مکمل‌های غذایی، لوله تغذیه ‌یا تغذیه وریدی (IV) در قبل و بعد از جراحی دارند.

نکات قبل از جراحی

اگر قبلاً در ناحیه شکم جراحی داشته‌اید، به پزشکتان بگویید.

ترک سیگار حداقل یک ماه قبل از عمل بسیار مهم است. سیگار می‌تواند خطر ابتلا به عفونت ریه (ذات‌الریه)، سکته مغزی و لخته شدن خون را افزایش دهد.

انواع جراحی سرطان معده

انواع جراحی‌های زیر برای درمان سرطان معده استفاده می‌شود. همچنین ممکن است قبل یا بعد از جراحی درمان‌های دیگری نیز داشته باشید.

رزکسیون آندوسکوپی مخاط

برداشتن مخاط با آندوسکوپی (EMR) یک جراحی بسیار تخصصی است که برای از بین بردن سرطان در مراحل اولیه رشد سلول (کمتر از ۳ سانتی‌متر) استفاده می‌شود.  این عمل با استفاده از دستگاه آندوسکوپ انجام می‌شود و نسبت به سایر روش‌ها کم‌تر تهاجمی است. در این عمل بخشی از دیواره معده که حاوی تومور است همراه با حاشیه سالم اطراف تومور برداشته می‌شود.

گاسترکتومی

گاسترکتومی رایج‌ترین جراحی برای درمان سرطان معده است. گاسترکتومی برداشتن تمام یا بخشی از معده از طریق یک برش در شکم است. گاهی اوقات سایر اندام‌ها مانند طحال نیز در حین عمل جراحی معده برداشته می‌شوند. انتخاب نوع گاسترکتومی به محل تومور در معده و مرحله سرطان بستگی دارد.

این جراحی برای اکثر افراد از طریق یک برش بزرگ در شکم (لاپاراتومی) انجام می‌شود. در سال‌های اخیر، برخی از جراحان، معده را با لاپاراسکوپی خارج می‌کنند.

انواع مختلف گاسترکتومی

گاسترکتومی کامل

در گاسترکتومی کامل (توتال) تمام معده برداشته می‌شود. گاسترکتومی کامل برای سرطان معده که در سرتاسر معده گسترش یافته یا برای تومور معده در قسمت میانی یا بالای معده استفاده می‌شود. در این جراحی بنا به نیاز قسمت‌های زیر برداشته می‌شود:

• کل معده
• قسمت پایینی مری
• قسمت اول دوازدهه
• بخشی یا تمام اعضای مجاور معده مانند پانکراس، طحال یا کبد و هر جایی که تومور معده گسترش یافته است
• غدد لنفاوی در ناحیه اطراف معده، نزدیک ناحیه تومور

پس از جراحی‌های بالا دستگاه گوارش بازسازی می‌شود.

گاسترکتومی جزئی

در گاسترکتومی جزئی (پارشیال partial)، پزشک بخشی از معده، معمولاً نیمه بالایی (پرگزیمال) یا پایینی (دیستال) را برمی‌دارد.

 گاسترکتومی ساب توتال دیستال

گاسترکتومی ساب توتال دیستال برای تومورهایی که در قسمت تحتانی (دیستال) معده یافت می‌شوند استفاده می‌شود. «ساب توتال» به معنای «کمتر از کامل» است. در این جراحی بنا به نیاز قسمت‌های زیر برداشته می‌شود:

• قسمت تحتانی معده (تومور همراه با حاشیه‌ای از بافت سالم اطراف آن)
• بخشی از دوازدهه
• غدد لنفاوی در ناحیه اطراف معده

در این جراحی دستگاه گوارش معمولاً با اتصال بخشی از روده کوچک (به نام ژژونوم) بازسازی می‌شود.

گاسترکتومی پروگزیمال

گاسترکتومی پروگزیمال برای تومورها در قسمت فوقانی (پرگزیمال) معده و در ناحیه‌ای که معده به مری می‌پیوندد (اتصال معده به مری) استفاده می‌شود. در این جراحی بنا به نیاز قسمت‌های زیر برداشته می‌شود:

• قسمت فوقانی معده (تومور همراه با حاشیه‌ای از بافت سالم اطراف آن)
• بخشی یا تمام قسمت تحتانی مری
• غدد لنفاوی در ناحیه اطراف معده

در این جراحی با کشیدن قسمت باقیمانده معده به سمت بالای مری دستگاه گوارش بازسازی می‌شود.

جراحی تسکینی

این جراحی برای تسکین علائم سرطان معده پیشرفته انجام می‌شود. ازجمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خون‌ریزی
• درد
• ناتوانی در خوردن
• انسداد معده (تومور ممکن است عبور غذا به داخل معده یا خروج از معده را مسدود کند)
• سوراخ شدن (تومور ممکن است از طریق دیواره معده رشد کند و سوراخی در معده ایجاد کند)

نوع جراحی تسکینی به علائم شما، محل تومور معده و سلامت کلی، تغذیه و وضعیت عملکرد بدن شما بستگی دارد.

جراحی بای پس معده

این جراحی برای تغییر جریان غذا یا مایعات در اطراف تومور معده که معده یا مری را مسدود می‌کند انجام شود. بخشی از معده که بالای انسداد قرار گرفته است بریده می‌شود و سپس دوباره به روده کوچک متصل می‌شود. این کار به غذا اجازه می‌دهد تا از طریق معده و روده کوچک حرکت کند. جراحی بای پس معده گاستروژژونوستومی نیز نامیده می‌شود.

اگر به دلیل مشکلات سلامتی نتوانید عمل معده را انجام دهید یا اگر برداشتن تومور کیفیت زندگی شما را بهبود نبخشد، ممکن است جراحی بای پس معده انجام شود.

قرار دادن استنت (فنر)

استنت یک لوله فلزی یا پلاستیکی توخالی است. این استنت که ممکن است پزشک شما به آن فنر بگوید، برای تغذیه‌ی راحت‌تر قرار داده می‌شود. اگر تومور دهانه معده را در نزدیکی مری مسدود کرده باشد ممکن است از فنر استفاده شود. این عمل به فرد مبتلا به سرطان معده پیشرفته این امکان را می‌دهد که تغذیه‌ی راحت‌تری داشته باشد. همچنین ممکن است یک فنر در دهانه دوازدهه گذاشته شود تا غذا از معده به روده کوچک برود.

پزشک با استفاده از دستگاه آندوسکوپ استنت را قرار می‌دهد.

قرار دادن لوله تغذیه

اگر سایر روش‌های جراحی یا روش‌های دیگر نتوانند انسداد ناشی از تومور معده را برطرف کنند، ممکن است در فردی که سرطان معده پیشرفته دارد، لوله تغذیه از طریق سوراخ جراحی در شکم قرار داده شود. همچنین ممکن است برای مدت کوتاهی پس از جراحی برای سرطان معده از لوله تغذیه استفاده شود.

در این عمل یک لوله تغذیه برای ورود مایعات به بدن و کمک به حفظ وزن سالم استفاده می‌شود. این لوله همچنین ممکن است برای ورود داروها به بدن استفاده شود. لوله تغذیه در اندام‌های زیر قرار داده می‌شود:

• معده (به نام لوله گاستروستومی یا لوله G)
• روده کوچک (به نام لوله ژژنوستومی یا لوله J)

دوره نقاهت پس از جراحی سرطان معده

چند روز پس از عمل در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوید. احتمالاً کاملاً احساس خستگی خواهید کرد و ممکن است چیز زیادی در مورد یکی دو روز اول پس از عمل به خاطر نداشته باشید.

معمولاً بعد از عمل جراحی تعدادی لوله (درن) به بدنتان متصل می‌کنند. این لوله‌ها شامل:

• کاتتر وریدی (CV)

CV یا CV لاین یک لوله نازک و قابل انعطاف است که در رگ بزرگی در گردن، قسمت بالایی قفسه سینه یا کشاله ران قرار می‌گیرد. این لوله طبق نظر پزشک تا یک هفته می‌تواند باقی بماند. از این درن برای دادن مایعات و دارو به بیمار استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از این وسیله برای نمونه‌گیری خون بدون استفاده از سوزن استفاده کرد.

• لوله بینی معده
• لوله تغذیه (ژژنوستومی)
• تخلیه شکم
• کاتتر ادراری

عوارض عمل جراحی سرطان معده

جراحی سرطان معده یک جراحی دشوار است و می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و دانش پزشکی، عوارض چنین عمل‌هایی به حداقل رسیده است. عوارضی که ممکن است بعد از جراحی سرطان معده داشته باشید شامل:

• تهوع
• درد شکم
• سوزش قلب
• اسهال به خصوص بعد از خوردن غذا

کاهش خطر عوارض

بعد از این جراحی پرستاران شما را تشویق می‌کنند تا از تخت بلند شوید و حرکت کنید. این به کاهش خطر عوارض بعد از جراحی مانند لخته شدن خون و عفونت کمک می‌کند. پرستاران می‌توانند به شما کمک کنند تا در هنگام راه رفتن درن‌ها و لوله‌های متصل به خود را کنترل کنید.

یک فیزیوتراپ یا پرستار به شما تمرینات تنفس عمیق را آموزش می‌دهد تا با این کار به تمیز نگه داشتن ریه‌های شما کمک کند.

یک فیزیوتراپیست همچنین می‌تواند به شما نشان دهد که چگونه ریه‌های خود را از هر مایعی که ممکن است به دلیل عمل جراحی وارد آن شده باشد، پاک کنید.

خوردن و آشامیدن بعد از جراحی

معمولاً در ۴۸ ساعت اول پس از جراحی اجازه‌ی خوردن مواد غذایی را نخواهید داشت. وقتی کاملاً به هوش بیایید، می‌توانید جرعه‌های کوچکی از مایعات بنوشید. مقدار مایعات به آرامی و در طی روزهای بعد افزایش می‌یابد. پس از چند روز، زمانی که بتوانید به اندازه کافی مایعات بنوشید، شروع به خوردن مقادیر کمی از غذاهای نرم و سپس غذای معمولی در وعده‌های کوچک‌تر خواهید کرد. این کار باعث می‌شود که محل‌های جراحی شده فرصت بهبود و بازسازی را داشته باشند.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید