سرطان مری به علت رشد غیرطبیعی و خارج از کنترل سلول‌های پوششی مری ایجاد می‌شود. به‌طور کلی تقریباً سلول‌ها در هر قسمت از بدن می‌توانند به سرطان تبدیل شوند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند. برای درک سرطان مری، دانستن ساختار و عملکرد طبیعی مری بسیار مهم است.

مری چیست؟ ساختار مری چگونه است؟

مری یک لوله توخالی و عضلانی است که گلو را به معده متصل می‌کند. این عضو در پشت نای و جلوی ستون فقرات قرار دارد. در بزرگسالان، مری معمولاً بین ۲۵ تا ۳۳ سانتی‌متر طول دارد و در کوچک‌ترین نقطه آن حدود ۲ سانتی‌متر عرض دارد.

در بالای مری یک حلقه‌ی عضلانی خاص به نام اسفنکتر فوقانی مری وجود دارد. زمانی که غذا یا مایعات به سمت مری می‌آید، این عضله شل می‌شود تا مری باز شده و غذا عبور کند و به معده برسد.

قسمت تحتانی مری به معده متصل می‌شود. این قسمت محل اتصال معده به مری (GE) نامیده می‌شود. در نزدیکی محل اتصال مری به معده هم یک حلقه‌ی عضلانی خاص به نام اسفنکتر تحتانی وجود دارد. این قسمت نیز مانند اسفنکتر فوقانی عمل کرده و حرکت غذا از مری به معده را کنترل می‌کند. این اسفنکتر تحتانی بین وعده‌های غذایی بسته می‌شود تا اسید معده و شیره‌های گوارشی به راحتی با غذا ترکیب شده و از معده خارج نشوند. یعنی بسته بودن دریچه تحتانی مری باعث خواهد شد تا غذا از معده به مری برنگردد و اصطلاحا رفلاکس ایجاد نشود.

سرطان مری از کجا شروع می‌شود؟

سرطان مری می‌تواند در هر نقطه از مری شروع شود. این سرطان در مراحل ابتدایی از لایه داخلی دیواره مری شروع می‌شود و از طریق لایه‌های دیگر به سمت بیرون پیش روی می‌کند. دیواره مری دارای لایه های زیر است:

1. مخاط
2. زیرمخاط
3. لایه عضلانی
4. لایه ادوانتیس

مخاط

این لایه داخل مری را می‌پوشاند و دارای ۳ قسمت است:

1. اپیتلیوم، داخلی‌ترین پوشش مری است و به‌طور معمول از سلول‌های صاف و نازک به نام سلول‌های سنگفرشی تشکیل شده است. بیشتر سرطان‌های مری از این محل شروع می‌شود.
2. لامینا پروپریا (آستر مخاط) یک لایه نازک از بافت همبند و درست زیر اپیتلیوم قرار گرفته است.
3. موسکولاریس موکوز (ماهیچه‌ی مخاطی) یک لایه بسیار نازک از ماهیچه در زیر لایه پروپریا است.

زیرمخاط

این قسمت لایه‌ای از بافت همبند است و درست زیر مخاط قرار دارد و حاوی رگ‌های خونی و اعصاب است. در برخی از قسمت‌های مری، این لایه شامل غدد ترشح کننده مخاط نیز می‌شود.

لایه‌ی عضلانی

این لایه یک لایه‌ی ضخیم از ماهیچه است که طی انقباضات هماهنگ و منظم غذا را از گلو به سمت مری و درنهایت معده هدایت می‌کند. این لایه‌ی ماهیچه‌ای شامل ماهیچه‌ی حلقوی و طولی است.

لایه‌ی ادوانتیس

این لایه بیرونی‌ترین لایه‌ی مری است که یک بافت همبند است و دور لایه‌ی عضلانی را می‌پوشاند.

علائم و نشانه‌های سرطان مری

از علائم و نشانه‌های سرطان مری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکل در بلع (دیسفاژی)
• بلع دردناک (اودینوفاژی)
• کاهش وزن
• درد پشت سینه
• حالت تهوع
• گرفتگی صدا و سرفه
• سوء هاضمه و سوزش سر دل
• استفراغ خونی

بخوانید: علائم سرطان مری

انواع سرطان مری

بر اساس نوع سلولی که سرطان از آن شروع می‌شود، ۲ نوع اصلی سرطان مری وجود دارد که عبارتند از:

1. سرطان سلول سنگفرشی (SCC)
2. آدنوکاسینوما

که در ادامه آن ها را توضیح داده ایم.

سرطان سلول سنگفرشی

لایه داخلی مری (مخاط) به‌طور معمول با سلول‌های سنگفرشی پوشیده شده است. سرطانی که از این سلول‌ها شروع می‌شود، کارسینوم سلول سنگفرشی یا SCC نامیده می‌شود. پزشکان معمولا از همین واژه SCC استفاده می‌کنند.

این نوع سرطان می‌تواند در هر جایی از مری رخ دهد، اما بیشتر در ناحیه گردن (مری گردنی) و در دو سوم بالای حفره قفسه سینه (مری فوقانی و میانی) شایع‌تر است.

آدنوکارسینوما

سرطان‌هایی که از سلول‌های غددی (سلول‌هایی که ماده مخاطی می‌سازند) شروع می‌شوند، آدنوکارسینوم نامیده می‌شوند. آدنوکارسینوما اغلب در یک سوم تحتانی مری دیده می‌شوند.

تومورهای محل اتصال معده به مری (GE)

برخی از آدنوکارسینوم‌ها در ناحیه‌ای که مری به معده می‌پیوندد شروع می‌شوند. GE، حدود ۵ سانتی‌متر انتهای مری و ۵ سانتی‌متر ابتدای معده را نیز شامل می‌شود. این سرطان‌ها نیز معمولا مانند سایر سرطان‌های مری درمان می‌شوند.

سرطان‌های نادر در مری

سایر انواع سرطان نیز می‌توانند از مری شروع شوند، از جمله لنفوم، ملانوم و سارکوم؛ اما این سرطان‌ها نادر هستند و در این مقاله مورد بحث قرار نمی‌گیرند.

علل و عوامل خطر سرطان مری

هر چیزی که خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهد، عامل خطر نامیده می‌شود. داشتن یک عامل خطر به معنای ابتلا به سرطان نیست. همچنین نداشتن عوامل خطر به این معنی نیست که سرطان نخواهید گرفت. اگر فکر می‌کنید در معرض خطر هستید با پزشک خود در این باره صحبت کنید. عوامل خطر ابتلا به سرطان مری شامل موارد زیر است:

• مصرف تنباکو یا سیگار
• مصرف زیاد الکل
• رژیم غذایی پرچرب
• بیماری مری بارِت: وضعیتی که در آن سلول‌های پوشاننده قسمت تحتانی مری تغییر کرده یا با سلول‌های غیرطبیعی جایگزین شده‌اند که می‌تواند منجر به سرطان مری شود. رفلاکس معده (سوزش سر دل) شایع‌ترین علت مری بارت است.
• افزایش سن
• بازگشت اسید معده (رفلاکس معده)

بخوانید: علت سرطان مری

غربالگری سرطان مری

به صورت معمول برای افراد جامعه اقدامی برای غربالگری سرطان و تشخیص زودهنگام آن انجام نمی‌شود. البته بعضی از افراد که در خطر بالاتر سرطان مری قرار دارند (مثل افراد دارای مری بارت) ممکن است توسط آندوسکوپ هر سه سال یک بار از نظر پیشرفت مری بارت به سرطان مری غربالگری شوند.

تشخیص سرطان مری

برای رسیدن به تشخیص سرطان مری، اقدامات تشخیصی متعددی انجام می‌شوند. گاهی این اقدامات با اقداماتی که برای تعیین مرحله سرطان مری انجام می‌شود همزمان صورت می‌پذیرد، مانند:

• معاینه فیزیکی و تاریخچه سلامت
• اشعه ایکس قفسه سینه
• اندوسکوپی
• بیوپسی (نمونه برداری)

معاینه فیزیکی و تاریخچه سلامت

 معاینه بدن برای بررسی علائم کلی سلامت، از جمله بررسی علائم بیماری، مانند توده‌ها یا هر چیز دیگری که غیرعادی به نظر می‌رسد. تاریخچه‌ای از سلامتی بیمار و بیماری‌ها و درمان‌های گذشته نیز گرفته خواهد شد.

اشعه ایکس قفسه سینه

اشعه ایکس نوعی پرتو انرژی است که می‌تواند از بدن عبور کرده و تصویری از نواحی داخل بدن ایجاد کند. معمولا به آن گرافی یا عکس ساده قفسه سینه گفته می‌شود.

اندوسکوپی

 در این روش پزشک یک لوله‌ی نازک را که دارای دوربین است از طریق دهان یا بینی و از راه حلق وارد مری می‌کند تا بتواند مناطق غیرطبیعی را جست‌وجو کند. همچنین در این روش گاهی ابزاری برای برداشتن نمونه‌های بافتی هم وجود دارد. بعد از ورود به مری، پزشک از محل مشکوک نمونه‌برداری می‌کند و درنهایت نمونه را در زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند.

بیوپسی (نمونه برداری)

 این روش در واقع برداشتن سلول‌ها یا بافت‌های مری به‌منظور مشاهده آن‌ها در زیر میکروسکوپ توسط پاتولوژیست برای بررسی علائم سرطان است. بیوپسی معمولاً در حین اندوسکوپی انجام می‌شود. گاهی اوقات بیوپسی تغییراتی را در مری نشان می‌دهد که سرطانی نیستند اما ممکن است منجر به بروز سرطان شوند.

درجه‌بندی سرطان مری

درجه‌بندی تومور میزان بدشکلی و بدخیمی سلول‌های سرطانی را بیان می‌کند. درجه ۱ تا ۳ برای توصیف سرطان مری استفاده می‌شود:

درجه ۱

 سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ بیشتر شبیه سلول‌های طبیعی به نظر می‌رسند و نسبت به سلول‌های سرطانی درجه ۲ و ۳ کندتر رشد کرده و گسترش می‌یابند.

درجه ۲

 سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ غیرطبیعی‌تر به نظر می‌رسند و نسبت به سلول‌های سرطانی درجه ۱ سریع‌تر رشد کرده و گسترش می‌یابند.

درجه ۳

 سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ غیرطبیعی‌تر به نظر می‌رسند و نسبت به سلول‌های سرطانی درجه ۱ و ۲ سریع‌تر رشد کرده و گسترش می‌یابند.

مراحل سرطان مری

مراحل زیر برای کارسینوم سلول سنگفرشی مری استفاده می‌شود:

• مرحله ۰ (دیس‌پلازی درجه بالا)
• در مرحله ۰، سرطان در پوشش داخلی دیواره مری تشکیل شده است. مرحله ۰ دیسپلازی درجه بالا نیز نامیده می‌شود.
• مرحله اول کارسینوم سلول سنگفرشی مری (SCC)
• مرحله دوم (II) کارسینوم سلول سنگفرشی مری (SCC)
• مرحله سه (III) کارسینوم سلول سنگفرشی مری (SCC)
• مرحله چهار (IV) کارسینوم سلول سنگفرشی مری (SCC)

مراحل زیر برای آدنوکارسینوم مری استفاده می‌شود:

• مرحله ۰ (دیسپلازی درجه بالا)
• مرحله اول آدنوکارسینوم مری
• مرحله دوم آدنوکارسینوم مری
• مرحله سه (III) آدنوکارسینوم مری
• مرحله چهار (IV) آدنوکارسینوم مری

تعیین مرحله سرطان مری

پس از تشخیص سرطان مری، آزمایش‌هایی انجام می‌شود تا مشخص شود که آیا سلول‌های سرطانی در مری یا سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته‌اند یا خیر.

آزمایش‌ها و روش‌های زیر در فرآیند مرحله‌بندی استفاده می‌شوند:

• سونوگرافی داخلی (حین اندوسکوپی) یا اندوسونوگرافی (EUS): روشی که در آن آندوسکوپ معمولاً از طریق دهان یا رکتوم وارد بدن می‌شود. برای سرطان مری، آندوسکوپ از طریق دهان وارد می‌شود. آندوسکوپ ابزاری نازک و لوله مانند است که مجهز به دوربین است و به پزشک اجازه‌ی بررسی مناسب را می‌دهد. یک پروب (مبدل) هم در انتهای آندوسکوپ وجود دارد که از آن برای تولید امواج صوتی پرانرژی (اولتراسوند) از بافت‌ها یا اندام‌های داخلی و ایجاد پژواک استفاده می‌شود. پژواک‌ها تصویری از بافت‌های بدن را تشکیل می‌دهند که سونوگرافی نامیده می‌شود. بیوپسی نیز در حین آندوسکوپی ممکن است انجام شود. این روش معمولا آندوسونوگراف نامیده می‌شود.
• سی تی اسکن (CT scan): روشی که در آن یک سری تصاویر دقیق از نواحی داخل بدن مانند قفسه سینه، شکم و لگن از زوایای مختلف تهیه می‌کنند. تصاویر توسط یک کامپیوتر متصل به دستگاه اشعه ایکس دریافت می‌شود.
• پت اسکن (PET scan): روشی برای یافتن سلول‌های تومور بدخیم در بدن است. در این روش مقدار کمی گلوکز (قند) رادیواکتیو به داخل سیاهرگ تزریق می‌شود. اسکنر PET در اطراف بدن می‌چرخد ​​و تصویری از محل مصرف گلوکز در بدن ایجاد می‌کند. سلول‌های تومور بدخیم در تصویر روشن‌تر نشان داده می‌شوند، زیرا نسبت به سلول‌های طبیعی فعال‌تر هستند و گلوکز بیشتری دریافت می‌کنند. پت اسکن و سی تی اسکن ممکن است هم‌زمان انجام شود. این روش PET-CT نامیده می‌شود.
• ام آر آی: روشی که از آهنربا، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تهیه مجموعه‌ای از تصاویر دقیق از نواحی داخل بدن استفاده می‌کند.
• لاپاراسکوپی: یک روش جراحی برای بررسی اندام‌های داخل شکم است. در این روش برش‌های کوچکی در دیواره شکم ایجاد می‌شود و لاپاراسکوپ (لوله‌ای نازک و دارای دوربین) در یکی از برش‌ها قرار می‌گیرد. ابزارهای دیگر (مثل ابزار نمونه‌برداری) از طریق همان برش یا سایر برش‌ها وارد بدن شده و کار نمونه‌برداری را انجام می‌دهند.

بخوانید: تشخیص سرطان مری و تعیین مرحله آن

راه‌های متاستاز سرطان مری در بدن

سه راه برای گسترش سرطان در بدن وجود دارد. سرطان می‌تواند از طریق بافت، سیستم لنفاوی و خون گسترش یابد.

• بافت: سرطان از جایی که شروع شده است پیش روی کرده و به مناطق مجاور گسترش می‌یابد.
• سیستم لنفاوی: سرطان با ورود به سیستم لنفاوی گسترش می‌یابد و از طریق عروق لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن می‌رود.
• خون: سرطان با ورود به خون گسترش می‌یابد و از طریق رگ‌های خونی به سایر قسمت‌های بدن می‌رسد.

هنگامی که سرطان به قسمت دیگری از بدن گسترش می‌یابد، متاستاز نامیده می‌شود. در متاستاز سلول‌های سرطانی از جایی که شروع شده‌اند (تومور اولیه) جدا می‌شوند و از طریق سیستم لنفاوی یا خون حرکت می‌کنند.

---

بیشتر بخوانید: متاستاز چیست

---

درمان سرطان مری

نوع درمانی که پزشک به شما توصیه می‌کند به مرحله سرطان و سلامت کلی شما بستگی دارد. در این بخش گزینه‌هایی را که معمولاً برای درمان هر مرحله از سرطان مری در نظر گرفته می‌شود، خلاصه می‌کنیم.

بخوانید: درمان سرطان مری

• جراحی

جراحی عملی است که طی آن تومور و برخی از بافت‌های سالم اطراف آن برداشته می‌شود. جراحی سرطان مری به‌طور سنتی رایج‌ترین درمان برای سرطان مری است. با این حال، در حال حاضر، جراحی بدون پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی و به عنوان درمان اصلی، تنها در شرایط خاص استفاده می‌شود.

بخوانید: جراحی سرطان مری

جراحی برای مراقبت‌های تسکینی

علاوه بر جراحی برای درمان بیماری، ممکن است از جراحی برای کمک به غذا خوردن و تسکین علائم ناشی از سرطان استفاده شود. به این عمل جراحی تسکینی می‌گویند.

درمان آندوسکوپیک

 در این نوع درمان از آندوسکوپی برای درمان علائم مرتبط با سرطان مری و مدیریت عوارض جانبی ناشی از تومور استفاده می‌کنند.

پرتو درمانی

پرتودرمانی استفاده از اشعه ایکس با انرژی بالا یا ذرات دیگر برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. رایج‌ترین نوع پرتودرمانی، پرتو درمانی خارجی نامیده می‌شود که پرتودرمانی است که از یک دستگاه خارج از بدن انجام می‌شود.

بخوانید: پرتو درمانی سرطان مری

شیمی‌ درمانی

شیمی‌درمانی استفاده از داروها برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است که معمولاً با جلوگیری از رشد، تقسیم و ساخت سلول‌های بیشتر سلول‌های سرطانی انجام می‌شود. شیمی‌ درمانی و پرتودرمانی اغلب به‌طور هم‌زمان برای درمان سرطان مری انجام می‌شوند و به آن کمورادیوتراپی می‌گوییم.

بخوانید: شیمی درمانی سرطان مری

تارگت تراپی

این روش درمانی به گونه‌ای است که در آن پزشک برای یافتن مؤثرترین درمان، آزمایش‌هایی را برای شناسایی ژن‌ها، پروتئین‌ها و سایر عوامل در تومور شما انجام می‌دهد. با هدف قرار دادن قسمت خاصی از تومور می‌توان از رشد و گسترش آن جلوگیری کرد.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی که درمان بیولوژیکی (زیستی) نیز نامیده می‌شود، برای تقویت دفاع طبیعی بدن برای مبارزه با سرطان طراحی شده است. در این درمان از مواد ساخته شده توسط بدن یا در آزمایشگاه، برای بهبود هدف قرار دادن یا بازیابی عملکرد سیستم ایمنی استفاده می‌کنند.

بخوانید: تارگت تراپی و ایمونوتراپی سرطان مری

پیشگیری و جلوگیری از سرطان مری

اجتناب از عوامل خطر و افزایش عوامل محافظتی ممکن است به پیشگیری از سرطان مری کمک کند.

• پرهیز از مصرف دخانیات و الکل
• پیشگیری از رفلاکس معده و درمان آن
• جلوگیری از افزایش وزن
• ورزش کردن
• رژیم غذایی سالم مخصوصاً مصرف سبزیجات

بخوانید: پیشگیری از سرطان مری

طول عمر افراد مبتلا به سرطان مری

به‌طور کلی میزان بقا و طول عمر افراد بر اساس مرحله سرطان و شرایط بیمار طبقه‌بندی می‌شود.

اعداد و آماری که برای طول عمر افراد مبتلا به سرطان مری بیان می‌شود صرفاً برای درک بهتر شما از موقعیت و بیماری است. این اعداد برای همه‌ی افراد یکسان نیست و به صورت میانگین از بررسی افراد مبتلا به این سرطان به دست آمده است.

میزان بقا می‌تواند به شما این ایده را بدهد که چند درصد از افراد مبتلا به همان نوع و مرحله سرطان شما در مدت زمان معینی (معمولاً ۵ سال) پس از تشخیص هنوز زنده هستند.

• میزان بقای ۵ ساله افراد مبتلا به سرطان مری که فقط در مری وجود دارد ۴۷ درصد است.
• نرخ بقای ۵ ساله برای کسانی که بیماری آن‌ها به بافت‌ها یا اندام‌های اطراف و / یا غدد لنفاوی منطقه گسترش یافته است ۲۵٪ است.
• اگر سرطان مری به نقاط دورتر بدن سرایت کرده باشد، میزان بقای ۵ ساله ۵ درصد است.

نتیجه گیری

سرطان مری به علت رشد غیرطبیعی و خارج از کنترل سلول‌های پوششی مری ایجاد می‌شود. سرطان مری می‌تواند در هر نقطه از مری شروع شود. این سرطان در مراحل ابتدایی از لایه داخلی دیواره مری شروع می‌شود و از طریق لایه‌های دیگر به سمت بیرون پیش روی می‌کند. مری دارای لایه های مخاط، زیرمخاط، لایه عضلانی و لایه ادوانتیس می باشد. برخی از نشانه های سرطان مری مشکل در بلع (دیسفاژی)، بلع دردناک (اودینوفاژی) و کاهش وزن می باشد. شما می توانید نظرات خود را در مورد این مقاله با دیگر کاربران سایت دکتر برنا فرازمند به اشتراک بگذارید.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید