در شیمی درمانی سرطان مری، از داروهای ضد سرطان یا کشنده سلول برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنیم. شیمی درمانی در درمان سرطان مری، هم در مراحل اولیه و هم در مراحل پیشرفته کاربرد دارد. تیم درمانی شما با در نظر گرفتن نیازهای شخصی شما، درباره برنامه درمانی، داروها و دوز داروهای شما تصمیم گیری می‌کنند. ممکن است شما درمان‌های دیگری نیز دریافت کنید.

شیمی درمانی سرطان مری معمولا یک درمان سیستمیک یا سراسری است. به این معنا که به صورت داخل وریدی (IV) یا خوراکی تجویز می‌شوند و سپس، دارو از طریق جریان خون به سلول‌های سرطانی سرتاسر بدن رسیده و آن‌ها را نابود می‌کند. این سلول‌ها حتی شامل سلول‌هایی که از تومور اولیه مری جدا شده و به سایر نقاط بدن رفته‌اند (متاستاز) نیز می‌شوند.

معمولا شیمی درمانی به تنهایی قادر به علاج سرطان مری نیست؛ بنابراین همراه با پرتودرمانی تجویز می‌شود و به این نوع درمان، کمورادیوتراپی می‌گوییم. این نوع درمان، بهترین روش درمان و کنترل سرطان مری است.

شیمی درمانی در مراحل ابتدایی سرطان مری معمولا همراه با رادیوتراپی و در مراحل پیشرفته سرطان مری معمولا به تنهایی تجویز می‌شود.

کاربردهای شیمی درمانی در سرطان مری

شیمی درمانی سرطان مری در شرایط زیر تجویز می‌شود:

• بعد از جراحی (درمان ادجوانت): شیمی درمانی ادجوانت، معمولا همراه با پرتودرمانی و برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده بعد از جراحی یا سلول‌هایی که پخش شده‌اند اما آنقدری کوچکند که در تصویربرداری‌ها دیده نمی‌شوند، استفاده می‌شود.
• قبل از جراحی (درمان نئوادجوانت): درمان نئوادجوانت ممکن است برای بعضی از انواع سرطان مری تجویز شود. در این شرایط هم اغلب همراه با رادیوتراپی داده می‌شود و هدف از استفاده از این نوع درمان، کوچک کردن تومور و خارج کردن راحت‌تر آن با جراحی‌های ساده‌تر است. این درمان باعث کم شدن احتمال عود و برگشت سرطان نیز می‌شود. افرادی که علاوه بر جراحی، از درمان نئوادجوانت نیز بهره می‎‌برند، بیشتر عمر می‌کنند.
• درمان سرطان مری پیشرفته: برای سرطان مری که به سایر ارگان‌ها (از جمله کبد) پخش شده، از شیمی درمانی برای کوچک کردن تومور و کم کردن علائم بیمار استفاده می‌کنیم. هرچند احتمالا این درمان، باعث از بین رفتن کامل سرطان و بهبودی کامل نخواهد شد، اما به طولانی کردن عمر بیماران کمک می‌کند.

داروهای شیمی درمانی سرطان مری

معمولا داروهای شیمی درمانی مورد استفاده برای سرطان مری، در ترکیب یا سایر داروها استفاده می‌شوند. تحقیقات نشان داده که استفاده از داروها به صورت ترکیبی، موثرتر از استفاده کردن آن‌ها به صورت تکی است.

در تمام رژیم‌ها داروی 5FU و کپسیتابین را می‌توان به جای هم استفاده کرد. بنابراین در نام داروها به صورت 5FU/کپسیتابین ذکر شده است.

داروهای شیمی درمانی سرطان مری: کمورادیوتراپی قبل عمل

در مواردی که سرطان مری قابل عمل است، کمورادیوتراپی قبل عمل در بیشتر موارد بهترین درمان است.

رژیم‌های دارویی ارجح در این شیمی درمانی سرطان مری عبارت است از:

• پاکلی تاکسل   +   کاربوپلاتین
• 5FU/کپسیتابین + اگزالی پلاتین

سایر رژیم‌هایی که می‌توان در این شرایط استفاده کرد عبارتند از:

• 5FU/کپسیتابین + سیس پلاتین
• ایرینوتکان + سیس پلاتین
• پاکلی تاکسل + 5FU/کپسیتابین

داروهای شیمی درمانی سرطان مری: کموتراپی پیرامون عمل

شیمی درمانی پیرامون عمل به معنای تجویز شیمی درمانی هم قبل و هم بعد از عمل است. این روش بیشتر در سرطان معده کاربرد دارد، اما در آدنوکارسینوم مری، مخصوصا در تومور انتهایی مری که به محل اتصال مری-معده (EGJ) یا به معده نیز گسترش یافته قابل استفاده است.

رژیم‌های دارویی ارجح در این شیمی درمانی سرطان مری عبارتند از:

• رژیم FLOT
• 5FU/کپسیتابین + اگزالی پلاتین

رژیم دیگری که می‌توان در این شرایط استفاده کرد:

• 5FU/کپسیتابین + سیس پلاتین

از آنجا که عارضه اگزالی پلاتین نسبت به سیس پلاتین کمتر است، معمولا این دارو را انتخاب می‌کنیم و گزینه ارجح ماست.

داروهای شیمی درمانی سرطان مری: کمورادیوتراپی قطعی

منظور از «قطعی» (definitive) در «کمورادیوتراپی قطعی» این است که این درمان به عنوان درمان کمکی به جراحی داده نمی‌شود، بلکه به عنوان درمان اصلی داده می‌شود. در شرایطی که امکان جراحی سرطان مری به هر دلیلی وجود نداشته باشد، بهترین درمان استفاده از کمورادیوتراپی قطعی است.

رژیم‌های دارویی ارجح در این شیمی درمانی سرطان مری عبارتند از:

• 5FU/کپسیتابین + اگزالی پلاتین
• 5FU/کپسیتابین + سیس پلاتین
• پاکلی تاکسل + کاربوپلاتین

سایر رژیم‌هایی که می‌توان در این شرایط استفاده کرد عبارتند از:

• سیس پلاتین + دوستاکسل/پاکلی تاکسل (یعنی سیس پلاتین به علاوه یکی از این دو دارو)
• ایرینوتکان + سیس پلاتین
• پاکلی تاکسل + 5FU/کپسیتابین

داروهای شیمی درمانی سرطان مری: متاستاتیک

در فردی که تومورش به ارگان‌های دوردست پخش شده است (متاستاز)، درمان‌های سیستمیک (سراسری) بهترین درمان موجود است و درمان‌های موضعی مانند جراحی و رادیوتراپی نقش کمرنگ‌تری دارند.

در سال‌های اخیر داروهای «تارگت تراپی» و «ایمونوتراپی» توانسته‌اند جای خود را در درمان سیستمیک سرطان مری باز کنند و از همان ابتدا استفاده شوند.

مهمترین داروی تارگت تراپی سرطان مری، تراستوزوماب (هرسپتین) و مهمترین داروهای ایمونوتراپی سرطان مری، پمبرولیزوماب (کیترودا) و نیوولوماب (opdivo) هستند.

شرایط استفاده از داروهای تارگت تراپی و ایمونوتراپی چیست؟

• اگر بیان و تولید HER2 بالا باشد، امکان استفاده از داروهای تارگت تراپی ضد HER2 مثل تراستوزوماب وجود دارد.
• اگر بیان PD-L1 بالا باشد استفاده از داروهای ایمونوتراپی سودمندتر است، اما حتی بدون آن هم می‌توان از داروهای ایمونوتراپی استفاده کرد.

رژیم‌های دارویی ارجح در تومورهای متاستاتیک HER2 مثبت:

• 5FU/کپسیتابین + اگزالی پلاتین + تراستوزوماب (هرسپتین)
• 5FU/کپسیتابین + سیس پلاتین + تراستوزوماب

رژیم‌های دارویی ارجح در تومورهای متاستاتیک HER2 منفی:

• 5FU/کپسیتابین + اگزالی پلاتین + نیوولوماب (فقط در آدنوکارسینوم)
• 5FU/کپسیتابین + اگزالی پلاتین/سیس‌پلاتین + پمبرولیزوماب
• 5FU/کپسیتابین + اگزالی پلاتین/سیس پلاتین

شیمی درمانی سرطان مری چطور انجام می‌شود؟

شیمی درمانی سرطان مری معمولا به صورت داخل وریدی (IV) دریافت می‌شود، که این حالت می‌تواند به صورت تزریق چند دقیقه‌ای یا تزریق در طی یک مدت طولانی باشد. برخی از داروها را نیز می‌توان به صورت خوراکی مصرف کرد. همه این داروها در خون شما گردش می‌کنند و به بیشتر نواحی بدن شما می‌رسند. این داروها را می‌توانید در مطب دکتر، مرکز تزریقات یا بیمارستان دریافت کنید.

داروهای شیمی درمانی به صورت دوره‌‌ای دریافت می‌شوند و بین دوره‌ها، مدتی برای استراحت وجود دارد. اغلب این دوره‌ها، دو تا سه هفته طول می‌کشند. برنامه درمانی با توجه به نوع داروی مصرفی تغییر می‌کند. برای مثال، در استفاده از برخی داروها، شیمی درمانی فقط روز اول چرخه داده می‌شود. در استفاده از داروهای دیگر، داروها چند روز پشت سر هم یا یک بار در هفته دریافت می‌شوند. سپس در انتهای دوره، برنامه شیمی درمانی تکرار می‌شود و دوره بعدی شروع می‌شود.

درمان‌های ادجوانت و نئوادجوانت با توجه به نوع داروی مصرفی، معمولا در کل به مدت ۳ تا ۶ ماه دریافت می‌شوند. طول مدت درمان برای سرطان مری پیشرفته به میزان اثرگذار بودنش و عوارض جانبی‌اش بستگی دارد.

شیمی درمانی و تصویربرداری

حین درمانتان، انکولوژیست شما ممکن است انجام پت اسکن‌های (PET scan) دوره‌ای را توصیه کند تا چک کند که آیا درمانتان تاثیر خوبی داشته یا خیر. اگر اینطور به نظر نیاید که تومور در حال کوچک شدن است، ممکن است پزشکتان توصیه کند که داروهایتان را عوض کنید.

عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان مری

عوارض جانبی ممکن است در هر نوعی از درمان‌های سرطان مری رخ دهند، اما تجربه افراد از این عوارض متفاوت است. بعضی از افراد تعداد زیادی عوارض جانبی خواهند داشت اما برخی نیز هیچ عارضه‌ای را تجربه نمی‌کنند.

شیمی درمانی ممکن است حین کشتن سلول‌های سرطانی، به سلول‌های سالم نیز آسیب بزند. عوارض جانبی ممکن است در هر زمانی، فورا بعد از تمام شدن درمان، چند روز یا چند هفته بعد از پایان درمان یا حتی ماه‌ها یا سال‌ها بعد از پایان درمان، شروع شوند. بیشتر عوارض جانبی خود به خود از بین می‌روند یا قابل درمان هستند، اما برخی از عوارض جانبی ممکن است مدت طولانی پایدار باشند یا دائمی شوند.

عوارض جانبی شیمی درمانی، اساسا به نوع داروی مصرفی، دوز داروی مصرفی، اینکه آیا پرتودرمانی هم همزمان با شیمی درمانی انجام می‌شود یا خیر و سلامت کلی فرد، وابسته هستند. برخی از عوارض جانبی رایج داروهای شیمی درمانی مورد استفاده برای سرطان مری، عبارتند از موارد زیر:

• کم شدن سلول‌های خونی
• حالت تهوع و استفراغ
• مشکل در بلع
• درد گلو و دهان
• خستگی
• از دست دادن اشتها و عوض شدن مزه‌ها
• اسهال
• یبوست
• مشکلات پوستی
• ریزش مو
• سندرم دست-پا.
• نوروپاتی(آسیب رسیدن به اعصاب)
• آلرژی یا واکنش‌های حساسیتی

اگر این عوارض جانبی را تجربه می‌کنید یا عوارضی دارید که فکر میکنید ممکن است در اثر شیمی درمانی باشند، به تیم درمانی خود بگویید. هرچه زودتر تیم درمان خود را از علائمتان آگاه کنید، آن‌ها نیز می‌توانند زودتر به شما کمک کنند تا این عوارض را تا جای ممکن کم کنید.

آیا شیمی درمانی سرطان مری باعث ریزش مو می‌شود؟

بعضی از داروهای شیمی درمانی می‌توانند باعث ریزش مو شوند و بعضی دیگر تاثیر کمتری دارند. درصد آلوپسی (ریزش مو) در داروهای رایج شیمی درمانی سرطان مری به صورت زیر است:

• کپسیتابین: ۶٪
• 5FU (فلورویوراسیل): ۲۰٪
• اگزالی پلاتین: ۳٪
• کاربوپلاتین: ۲ تا ۳٪
• سیس پلاتین: کمتر از ۱٪
• دوستاکسل: ۵۶ تا ۷۶٪
• پاکلی تاکسل: ۸۷٪

بنابراین مثلا در شیمی درمانی همزمان با رادیوتراپی (کمورادیوتراپی)، رژیم «کپسیتابین + اگزالی پلاتین» کمترین میزان ریزش مو و رژیم حاوی پاکلی تاکسل بیشترین میزان ریزش مو را خواهد داشت.

نتیجه گیری

در این مطلب از سایت دکتر برنا فرازمند، در رابطه با یکی از درمان‌های سرطان مری، یعنی شیمی درمانی، خواندیم. درباره داروهای رایج مورد استفاده در شیمی درمانی سرطان مری و عوارض جانبی آن‌ها اطلاعاتی کسب کردیم و خواندیم که داروهای شیمی درمانی بیشتر به صورت ترکیبی با داروهای دیگر مصرف می‌شوند.

منابع: انجمن سرطان آمریکا و انجمن سرطان کانادا

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید