شیمی درمانی روشی رایج برای درمان سرطان دهانه رحم است. در شیمی درمانی سرطان دهانه رحم، از داروهای تزریقی ضد سرطان استفاده می‌شود. این داروها وارد جریان خون شده و می‌توانند خود را تقریباً به تمام نقاط بدن برسانند. به همین دلیل، شیمی درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی در بیشتر قسمت‌های بدن مؤثر است.

در ادامه این مقاله، با ما همراه باشید تا به بررسی کامل شیمی درمانی سرطان دهانه رحم بپردازیم.

شیمی درمانی سرطان دهانه رحم چگونه انجام می شود؟

داروهای شیمی درمانی برای سرطان دهانه رحم، معمولاً به ورید (رگی که اکسیژن و مواد غذایی استفاده‌شده خون را به قلب باز می‌گرداند) تزریق می‌شوند. تزریق می‌تواند به صورت نسبتا سریع (طی چند دقیقه) یا به صورت انفوزیون (تزریق طولانی‌مدت‌تر) انجام شود. این کار را می‌توان در مطب پزشک یا در بیمارستان انجام داد.

شیمی درمانی به صورت دوره‌ای انجام می‌شود. به دنبال هر نوبت شیمی درمانی سرطان دهانه رحم، به بیمار چند روز یا چند هفته استراحت داده می‌شود تا اثرات و عوارض داروها بهبود یابد. دوره‌های شیمی‌درمانی معمولاً هفتگی یا هر سه هفته یک بار هستند. برنامه‌ریزی دوره، به داروهای مورد استفاده بستگی دارد. به عنوان مثال، شیمی درمانی با برخی داروها فقط در روز اول دوره انجام می‌شود. اما در رژیم‌های شیمی‌درمانی دیگر، داروها در چند روز متوالی یا هفته‌ای یک بار تجویز می‌شوند. سپس با پایان یافتن دوره، برنامه شیمی درمانی مجدد تکرار شده و در واقع دوره بعدی شروع می‌شود.

برای درمان بعضی از مراحل سرطان دهانه رحم شیمی درمانی همزمان با پرتو درمانی انجام می‌شود. نقش اصلی شیمی درمانی در این حالت، حساس‌تر کردن سلول‌های سرطانی به تاثیر پرتودرمانی است. برخی داروهای شیمی درمانی مانند سیس پلاتین و 5-فلورواوراسیل می‌توانند پرتو درمانی را مؤثرتر کنند. شیمی درمانی در بعضی از موارد قبل و یا بعد از پرتو درمانی نیز انجام می‌شود.

شیمی درمانی سرطان دهانه رحم چه زمانی به کار می‌رود؟

در درمان اولیه سرطان دهانه رحم، شیمی درمانی معمولا در ترکیب با پرتو درمانی استفاده می‌شود.

شیمی درمانی تنها، معمولا در بیماری عودکرده یا در بیماری منتشر (متاستاتیک) کاربرد دارد و در تومور اولیه موضعی دهانه رحم کم‌تر به کار می‌رود.

داروهای شیمی درمانی سرطان دهانه رحم کدامند؟

از داروهای متفاوتی برای شیمی درمانی مراحل مختلف سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود. نوع داروهایی که برای شما تجویز می‌شود، به مرحله و وسعت سرطان بستگی دارد. در بسیاری از موارد درمان با دو یا چند دارو صورت می‌پذیرد.

شایع‌ترین دارویی که همزمان با پرتو درمانی سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود، سیس پلاتین است.

شایع ترین رژیمی که در شیمی درمانی تنهای سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود، سیس پلاتین به علاوه پاکلی تاکسل است.

به طور کل رایج‌ترین داروهای شیمی درمانی سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:

• سیس پلاتین
• کربوپلاتین
• پاکلی تاکسل
• 5- فلوئورواوراسیل
• توپوتکان
• ایفوسفامید
• جمسیتابین
• دوستاکسل
• وینورلبین
• پمترکسد

در ادامه، داروهای سرطان دهانه رحم را بیشتر بررسی می‌کنیم.

سیس پلاتین

سیس پلاتین، مؤثرترین داروی سرطان دهانه رحم در هر دو مرحله پیشرفته موضعی و متاستاتیک است. مقاومت به سیس پلاتین یکی از علل اصلی عود سرطان و مرگ در سرطان دهانه رحم به شمار می‌رود. سیس پلاتین عمدتاً از طریق تشکیل ترکیب‌ با DNA سلول و ایجاد شکستگی در DNA دورشته‌ای اثر می‌کند.

در شیمی درمانی همزمان با پرتو درمانی، این دارو معمولا به صورت هفتگی و با دوز 40 میلی گرم به ازای هر متر مربع از سطح بدن و برای ۵ تا ۶ هفته تجویز می‌شود. سطح بدن فردی با جثه طبیعی حدود 1.73 متر مربع است، بنابراین سیس پلاتین هفتگی برای فردی با جثه طبیعی حدود ۷۰ میلی‌گرم در هفته است.

در شیمی درمانی تنها، این دارو معمولا به صورت هر سه هفته یک بار و با دوز ۵۰ تا ۷۵ میلی‌گرم به ازای هر متر مربع از سطح بدن استفاده می‌شود.

پاکلی تاکسل

پاکلی تاکسل دارویی مؤثر و قابل تحمل است. این دارو به وفور در ترکیب با سایر داروها برای شیمی درمانی سرطان دهانه رحم به کار می‌رود. این دارو را می‌توان در ترکیب با سیس پلاتین، کربوپلاتین، توپوتکان و یا به صورت تک‌دارویی استفاده کرد.
پاکلی تاکسل معمولاً هر 3 هفته یک بار تجویز می‌شود، اما پزشک شما می‌تواند بر حسب شرایط آن را به صورت هفتگی یا هر چهار هفته یک بار نیز تجویز کند.

5- فلوئورواوراسیل

5- فلوراوراسیل (5FU)، جزو خانواده‌ای از داروهای شیمی درمانی است که آنتی متابولیت نام دارند. آنتی متابولیت‌ها شبیه مولکول‌های طبیعی بدن هستند، اما ساختار کمی متفاوت دارند. این تفاوت ساختاری، باعث توقف عملکرد صحیح سلول‌های سرطانی می‌شود. آنتی متابولیت‌ها ساخت و ترمیم DNA سلول‌ها را متوقف می‌کنند، در حالی که سلول‌های سرطانی برای رشد و تکثیر نیاز به ساخت و ترمیم DNA دارند.
مدت زمان مصرف 5- فلوئورواوراسیل بسته به نوع و مرحله سرطان می‌تواند متفاوت باشد. فلورویوراسیل تقریبا همیشه در ترکیب با داروی لوکوورین (leucovorin) داده می‌شود که اثر آن را تقویت می‌کند. ترکیب 5FU و لکوورین معمولا در چند روز متوالی و هر چند هفته یک بار تجویز می‌شود.

توپوتکان

تزریق توپوتکان برای درمان سرطان دهانه رحم پخش‌شده (متاستاتیک) کاربرد دارد. معمولا از توپوتکان زمانی استفاده می‌شود که سایر داروها شکست خورده باشند.
توپوتکان را می‌توان برای ۵ روز پشت سر هم هر ۴ هفته یک بار تجویز کرد. همچنین می‌توان به صورت هفتگی برای سه هفته تجویز کرد و سپس یک هفته به بیمار استراحت داد.

ایفوسفامید

داروی ایفوسفامید، رشته‌های DNA سلول سرطانی را به یکدیگر می‌چسباند تا دیگر نتوانند از هم جدا شوند. در نتیجه، سلول سرطانی توانایی تقسیم و رشد را از دست می‌دهد.

ایفوسفامید را می‌توان برای ۵ روز متوالی و هر سه هفته یک بار تجویز کرد.

جمسیتابین

با وجود آنکه ترکیب سیس پلاتین و پکلی تاکسل رایج‌ترین رژیم شیمی درمانی سرطان دهانه رحم است، اما ترکیب سیس پلاتین با یکی از داروهای توپوتکان، جمسیتابین یا وینورلبین نیز تاثیر تقریبا مشابه آن دارد. استفاده از جمسیتابین به جای پاکلی تاکسل کاهش گلبول سفید کمتری دارد، اما افت پلاکت آن بیشتر است.

در صورتی که جمسیتابین به تنهایی به کار رود، می‌توان آن را به صورت هفتگی برای سه هفته داد و سپس به بیمار یک هفته استراحت داد.

دوستاکسل

ترکیب دو داروی دوستاکسل و سیس پلاتین، یکی از بهترین درمان‌های دارویی سرطان دهانه رحم است. مطالعات نشان می‌دهد که ترکیب دوستاکسل با سیس پلاتین نسبت به استفاده تنها از سیس پلاتین، عملکرد بهتری داشته و نرخ بقا را در عرض یک سال افزایش می‌دهد.

برای شیمی درمانی سرطان دهانه رحم با داروی دوستاکسل، دوره‌های درمان 21 روزه خواهند بود. البته این دوره‌ها ممکن است طبق صلاحدید پزشک تغییر کنند.

داروی سرطان دهانه رحم پیشرفته یا عود کرده چیست؟

همانطور که گفتیم، شیمی درمانی سرطان دهانه رحم معمولا زمانی تجویز می‌شود که این بیماری به خارج از ناحیه لگن گسترش یافته باشد یا پس از درمان عود کرده باشد. در این حالت احتمالاً ترکیبی از این داروهای شیمی درمانی برای شما تجویز خواهد شد:

• سیس پلاتین و پاکلی تاکسل
• کربوپلاتین و پکلی تاکسل
• پاکلی تاکسل و توپوتکان
• سیس پلاتین و توپوتکان

همچنین احتمال دارد از سیس پلاتین و کربوپلاتین به صورت تک‌دارویی استفاده شود.

اگر سرطان به خارج از ناحیه لگن سرایت کرده باشد، امکان دارد در کنار شیمی درمانی، داروی دیگری به نام آواستین (بواسیزوماب) برای شما تجویز شود. این دارو، یک داروی هدفمند است.

همچنین در بعضی از بیماران داروی پمبرولیزوماب که نوعی داروی ایمونوتراپی است به درمان بیمار اضافه می‌شود.

در صورتی که بیماری روی درمان‌های بالا پیشرفت کند، معمولا از درمان‌های تک‌دارویی استفاده می‌شود، مثلا پمبرولیزوماب، بواسیزوماب، پکلی تکسل، پکلی‌تکسل متصل به آلبومین، دوستاکسل، فلورویوراسیل، جمسیتابین، پمترکسد، توپوتکان، وینورلبین و ایرینوتکان.

زمان شیمی درمانی سرطان دهانه رحم چقدر است؟

تعداد جلسات شیمی درمانی سرطان دهانه رحم، به مرحله سرطان و سایر روش‌های درمانی بستگی دارد. اگر شیمی درمانی بدون پرتو درمانی برای شما تجویز شده باشد، احتمالاً تا شش جلسه به مدت هر 3 تا 4 هفته یک بار، طول خواهد کشید. البته امکان دارد روند درمان مدت بیشتری ادامه یابد.

اگر شیمی درمانی همراه با پرتو درمانی تجویز شود، معمولاً یک بار در هفته و به مدت 5 هفته انجام خواهد شد. ترکیب شیمی درمانی و پرتو درمانی معمولاً بیشتر از 8 هفته طول نمی‌کشد.

اگر سرطان دهانه رحم به خارج از ناحیه لگن سرایت کرده باشد، شیمی درمانی ممکن است حدود 4 تا 6 ماه زمان ببرد. البته در صورتی که درمان تأثیرگذار باشد و بدن را گرفتار عوارض جانبی شدید نکند.

برای آمادگی قبل از شروع شیمی درمانی چه اقداماتی باید انجام داد؟

مهم‌ترین اقدامی که قبل از انجام شیمی درمانی سرطان دهانه رحم انجام می‌شود، آزمایش خون است. آزمایش خون معمولاً یک روز قبل از شروع شیمی درمانی یا در همان روز انجام می‌شود.

شیمی درمانی تأثیر متفاوتی روی افراد دارد. با این حال، با انجام اقدامات زیر، می‌توان جلسات شیمی درمانی را خیلی راحت‌تر سپری کرد.

آگاهی از تأثیر شیمی درمانی بر باروری

برخی از انواع شیمی درمانی می‌توانند بر باروری تأثیر بگذارند. اگر تمایل دارید در آینده بچه‌دار شوید، قبل از شروع درمان، با انکولوژیست خود در مورد تأثیر شیمی درمانی بر باروری صحبت کنید.

آماده سازی پک شیمی درمانی

در جلسات شیمی درمانی، موارد زیر را به صورت پک همراه خود داشته باشید:

• لباس گرم (احتمال دارد در حین درمان احساس سرما کنید)
• خوراکی‌های سالم
• مرطوب‌کننده لب
• سرگرمی‌هایی مانند کتاب، مجله، جدول، هدفون موسیقی، لپ تاپ یا تبلت

زندگی سالم

سعی کنید از قبل از شروع شیمی درمانی، تا جایی که می توانید سالم زندگی کنید. غذاهای مقوی بخورید، مقدار زیادی آب بنوشید، به اندازه کافی بخوابید و میزان استراحت و فعالیت بدنی خود را تنظیم کنید. تغذیه خوب و ورزش منظم می‌تواند به کاهش برخی از عوارض جانبی شیمی درمانی کمک کند.

بیشتر مطالعه کنید : تغذیه در شیمی درمانی

صحبت کردن درباره احساسات و نگرانی ها

اگر برای انجام شیمی درمانی مضطرب هستید، با یکی از اعضای خانواده، دوست، پزشک یا کادر درمان صحبت کنید. صحبت کردن درباره احساسات می‌تواند باعث سبکی و آرامش شما شود. همچنین می‌توانید از تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن (مراقبه) برای مبارزه با اضطراب استفاده کنید.

فریز کردن چند وعده غذایی

شاید در طول هفته‌هایی که شیمی درمانی انجام می‌دهید، حس و حال آشپزی کردن را نداشته باشید. به همین دلیل توصیه می‌شود چند وعده غذایی را از قبل تهیه کرده و فریز کنید. همچنین می‌توانید از خانواده یا دوستان خود کمک بخواهید.

هماهنگی با محل کار

اگر شاغل هستید، بهتر است با کارفرمای خود در مورد مرخصی‌های احتمالی صحبت کنید. پیش‌بینی اینکه شیمی درمانی چگونه بر شما تأثیر می‌گذارد دشوار است؛ بنابراین بهتر است از قبل با محل کار خود هماهنگ باشید.

مراجعه به دندان پزشک

بهتر است که قبل از شروع شیمی درمانی، به دندان پزشک مراجعه کنید. شیمی درمانی می‌تواند بر سیستم ایمنی شما تأثیر بگذارد. به همین دلیل توصیه می‌شود عفونت‌های دهان و دندان را قبل از شروع شیمی درمانی برطرف کنید.

بررسی داروهای مصرفی

اگر هر نوع قرص یا دارویی مصرف می‌کنید، حتماً قبل از شروع شیمی درمانی با پزشک خود در میان بگذارید. برخی از داروهای بدون نسخه، داروهای گیاهی و ویتامین‌ها می‌توانند با شیمی درمانی تداخل داشته باشند.

آگاهی از عوارض جانبی

با پزشک خود در مورد عوارض جانبی احتمالی داروهای شیمی درمانی صحبت کنید. بپرسید که آیا می‌توانید برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ دارو مصرف کنید یا خیر. همچنین در صورتی که احتمال ریزش مو وجود دارد، بهتر است از قبل موهای خود را کوتاه کنید.

عوارض شیمی درمانی سرطان دهانه رحم چیست؟

عوارض شیمی درمانی سرطان دهانه رحم، به نوع و دوز داروهایی که مصرف می‌کنید بستگی دارد. هنگامی که پرتو درمانی و شیمی درمانی به طور همزمان تجویز شده باشند، عوارض جانبی شدیدتری برای بدن به وجود می‌آید. البته که تأثیر شیمی درمانی و شدت عوارض جانبی آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

برخی از عوارض رایج شیمی درمانی سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:

• کاهش اشتها
• کاهش مقاومت بدن در برابر کبودی و خونریزی
• آسیب عصبی (نوروپاتی محیطی)
• اسهال
• احساس خستگی شدید یا کمبود انرژی
• ریزش مو
• افزایش احتمال عفونت
• زخم‌های دهانی
• تهوع و استفراغ
• تغییرات پوستی
• تنگی نفس
• آسیب کلیوی
• مشکلات شنوایی
• تغییر در قاعدگی یا ناباروری

بسیاری از این عوارض جانبی قابل کنترل هستند. بیشتر آن‌ها در حین استراحت بین دو دوره شیمی درمانی، از بین می‌روند یا بهتر می‌شوند. اما گهگاه برخی از این عوارض طولانی‌تر یا دائمی هستند. در صورت بروز عوارض جانبی یا هرگونه تغییر در بدن، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش عوارض جانبی تجویز کند.

خوشبختانه، بیشتر عوارض شیمی درمانی سرطان دهانه رحم بعد از پایان درمان، به مرور از بین می‌روند.

هزینه شیمی درمانی سرطان دهانه رحم چقدر است؟

هزینه شیمی درمانی سرطان دهانه رحم بر اساس نوع و دوز داروهایی که مصرف می‌کنید، متغیر خواهد بود. برای آگاهی از قیمت شیمی درمانی سرطان دهانه رحم، باید با پزشک مشورت کنید.

جمع بندی

در شیمی درمانی سرطان دهانه رحم، از داروهایی استفاده می‌شود که رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی را مختل می‌کنند. این داروها به رگ تزریق می‌شوند تا از طریق جریان خون، به بخش‌های مختلف بدن برسند. شیمی درمانی سرطان دهانه رحم به صورت دوره‌ای انجام می‌شود. در هر دوره، از یک یا چند دارو استفاده می‌شود. برای آگاهی از هزینه و مدت زمان دقیق دوره‌های شیمی درمانی، لازم است با پزشک مشورت کنید.

منابع :

cancer.org

moffitt.org

cancerresearchuk.org

cancer.net

cancervic.org

urmc.rochester.edu

سوالات متداول

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید