سیس پلاتین یکی از داروهای شیمی درمانی است که در درمان بیماری‌های سرطانی موثر است. این دارو به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای درمانی در سرطان شناخته شده است و درمان بسیاری از نوع‌های سرطان، از جمله سرطان پستان، ریه، مثانه و … در استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله به بررسی کامل داروی سیس پلاتین می پردازیم .

سیس پلاتین چیست ؟

سیس‌پلاتین (Cisplatin) یک داروی شیمی‌درمانی ضد سرطان است که برای درمان انواع مختلفی از سرطان‌ها از جمله سرطان‌های خون، ریه، تخمدان، بیضه، سر و گردن، و مثانه استفاده می‌شود. سیس پلاتین، اولین بار در سال 1978 در ایالت متحده آمریکا تایید شد و از آن زمان به عنوان درمان سرطان استفاده می‌شود.

همچنین از این دارو برای درمان سرطان مثانه پیشرفته، سرطان تخمدان متاستاتیک و سرطان بیضه متاستاتیک استفاده می‌کنیم. برای درمان لنفوم غیر هوچکین، نوروبلاستوم، مالتیپل میلوم، ملانوم و مزوتلیوم نیز می‌توان از سیس پلاتین استفاده کرد.

نکته: ممکن است دارویی برای مصرف خاصی تایید شده باشد، اما پزشکان اگر عقیده داشته باشند که ممکن است موثر باشد، در موارد دیگری هم از آن استفاده می‌کنند.

نحوه اثر سیس پلاتین چگونه است؟

این دارو منجر به مهار شدن شبیه سازی DNA می‌شود و از این طریق، از تقسیم سلولی جلوگیری می‌کند. سیس پلاتین در خانواده پلاتین‌ها است. از سایر داروهای این دسته می‌توان به اگزالی پلاتین و کربوپلاتین اشاره کرد.

آیا سیس پلاتین موثر است؟

سیس پلاتین به عنوان یکی از موثرترین داروهای شیمی درمانی شناخته شده است و از آن به صورت گسترده در درمان تومورها استفاده می‌شود. البته در بعضی از سرطان‌ها ممکن است به جای آن از کربوپلاتین یا اگزالی پلاتین که عارضه آن‌ها در بعضی زمینه‌ها کمتر است استفاده شود.

توزیع و دفع سیس‌پلاتین

بیش از ۹۰ درصد سیس‌پلاتین در پلاسما متصل به پروتئین‌ها است. نیمه‌عمر بخش آزاد سیس‌پلاتین در بزرگسالان ۲۰ تا ۳۰ دقیقه و نیمه‌عمر بخش متصل به پروتئین آن بیش از ۵ روز است. دفع بخش آزاد سیس‌پلاتین از طریق کلیه ساعتی ۱۳ تا ۱۷ درصد است.

اشکال دارویی سیس پلاتین

داروی سیس پلاتین به شکل محلول است و درون رگ تزریق می‌شود. دارو، در دو دوز 10mg و 50mg موجود است.

نحوه مصرف سیس پلاتین

شما در روز دریافت شیمی‌درمانی‌تان یا هنگام بستری بودنتان در بیمارستان، این دارو را دریافت خواهید کرد. این دارو توسط پرستار شیمی‌درمانی به شما تزریق خواهد شد. سیس پلاتین را می‌توان در ترکیب با داروهای دیگر سرطان یا همراه رادیوتراپی دریافت کرد.

هنگام دریافت درمان، شما معمولا تحت نظر یک پزشک سرطان (انکولوژیست) و یک پرستار شیمی درمانی و یک داروساز متخصص هستید.

قبل از روز درمان یا در روز دریافت درمانتان، یک پرستار آموزش دیده در گرفتن خون، نمونه خون از شما می‌گیرد. این کار برای این انجام می‌شود که چک کنیم سلول‌های خونی شما در سطح نرمالی برای انجام شیمی درمانی هستند یا خیر.

قبل از دریافت شیمی درمانی، شما یک پزشک یا پرستار را ملاقات می‌کنید و آن‌ها با شما درباره نتایج آزمایش خون‌تان صحبت می‌کنند و از شما می‌پرسند که حالتان چطور است. اگر نتایج آزمایش خونتان بدون مشکل باشد، داروساز شما را برای شیمی درمانی آماده می‌کند. پرستارتان  به شما اطلاع می‌دهد که درمانتان از چه زمانی شروع خواهد شد. احتمالا قبل از شروع درمان، پرستاران به شما داروهای ضدتهوع خواهد داد. سیس پلاتین به صورت وریدی تزریق می‌شود. ممکن است شما آن را از راه‌های زیر دریافت کنید:

• آنژیوکت محیطی– یک لوله کوتاه و نازک که پرستار داخل ورید بازو یا دستتان قرار می‌دهد.
• پورت شیمی‌درمانی– ابزاری که زیر پوست قفسه سینه قرار می‌گیرد و از طریق لوله‌ای به ورید مرکزی متصل است.

سیس پلاتین می‌تواند روی کلیه‌ها تاثیر بگذارد، پس شما قبل و بعد از دریافت دارو، مایعات زیادی دریافت خواهید کرد. باید توجه کنید که حجم ادرارتان کافی باشد. همچنین ممکن است شما دارویی به اسم مانیتول داده شود. این مایعات و مانیتول از آسیب رسیدن به کلیه جلوگیری می‌کنند. پرستارتان درباره این روند به شما توضیح می‌دهد.

دوز مصرف سیس پلاتین

دوز مصرف سیس پلاتین در تومورها و رژیم‌های مختلف درمانی متفاوت است. یک دوز رایج دارو، ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم به ازای هر مترمربع از سطح بدن است. سطح بدن یک فرد بالغ متوسط حدود ۱.۷۳ متر مربع است، بنابراین میزان کل سیس‌پلاتین مصرفی برای یک فرد با جثه متوسط، ۱۲۰ تا ۱۷۰ میلی‌گرم خواهد بود.

دوز دارو در رژیم هفتگی، مثلا همزمان با رادیوتراپی، حدود ۴۰ میلی‌گرم به ازای هر متر مربع از سطح بدن است، بنابراین میزان کل سیس پلاتین مصرفی برای یک فرد با جثه متوسط، حدود ۷۰ میلی‌گرم خواهد بود.

البته توجه کنید که این دوزها بسته به شرایط هر بیمار کاملا قابل تغییر است. مثلا اگر بیماری ضعف کلیه داشته باشد، دوز مصرفی در هر جلسه می‌تواند نصف شود.

فواصل تزریق و طول دوره  درمان با سیس پلاتین چقدر است؟

شما شیمی درمانی را در طول چند ماه، به صورت دوره‌های چند جلسه‌ای دریافت خواهید کرد. فواصل تزریق رایج سیس پلاتین به صورت زیر است:

• یک روز هر سه تا چهار هفته
• هفتگی
• روزانه برای پنج روز، هر سه تا چهار هفته

نوع دوره‌تان به نوع سرطان شما نیز بستگی دارد و ممکن است متفاوت با برنامه‌های بالا باشد. پرستار یا پزشک شما درباره برنامه درمانتان با شما صحبت خواهد کرد.

طول دوره درمان با سیس پلاتین هم در بیماری‌های مختلف و مراحل مختلف آن متفاوت است. در شیمی‌درمانی تنها (بدون پرتو درمانی)، طول دوره درمان معمولا ۳ تا ۶ ماه است.

ممکن است سیس پلاتین را به صورت تکی یا در ترکیب با داروی شیمی درمانی یا رادیوتراپی دیگری دریافت کنید.

مدت زمان هر جلسه تزریق داروی سیس پلاتین چقدر است؟

از آن‌جایی که سیس‌پلاتین در بسیاری از موارد در کنار سایر داروهای شیمی‌درمانی تزریق می‌شود، زمان هر جلسه تزریق بستگی به رژیم مورد استفاده دارد. اما زمان مرسوم هر جلسه تزریق داروی سیس پلاتین حدود ۱ تا ۴ ساعت است. معمولا پیش و پس از تزریق داروی سیس پلاتین، به شما سرم تزریق می‌شود تا از کم‌آبی بدن و آسیب به کلیه جلوگیری شود.

نکات نگهداری و مصرف سیس پلاتین

pH نرمال برای نگهداری این دارو، 3.5 تا 5.5 است.

سیس پلاتین تقریبا به نور حساس است و باید به صورت در محلول نمکی نگه‌داری بشود.

دمای مناسب برای نگه‌داری آن، دمای اتاق یعنی حدود 15 تا 25 درجه سانتی گراد است.

پیش‌داروهای سیس پلاتین و نحوه مصرف آن‌ها

پیش‌دارو یعنی دارویی کمکی که برای کاهش عوارض داروهای شیمی‌درمانی داده می‌شود. پیش داروهای سیس پلاتین بهتر است 30 تا 60 دقیقه قبل از جلسه شیمی درمانی دریافت شوند تا به این داروها فرصت کافی برای اثر داده شود.

یکی از پیش داروهای سیس پلاتین مانیتول است که یک دیورتیک اسموتیک است و دفع ادرار را زیاد می‌کند. البته استفاده از این دارو امروزه نسبت به گذشته کمتر شده است.

سایر پیش داروهای سیس پلاتین معمولا عبارتند از کورتیکواستروییدها و داروهای ضد تهوع.

همچنین ممکن است همراه با سرم به بیمار منیزیم سولفات و پتاسیم کلرید هم داده شود.

تداخل دارویی و غذایی

برخی از داروها روی این درمان تاثیر می‌گذارند و ممکن است مصرف آن‌ها، زمانی که این دارو را دریافت می‌کنید، مضر باشد.

همیشه به پزشکتان درباره داروهایی که مصرف می‌کنید بگویید، این داروها عبارتند از:

• داروهایی که برایتان نسخه شده‌اند
• داروهایی که خودتان از داروخانه تهیه کرده‌اید
• ویتامین‌ها
• داروهای گیاهی

به سایر پزشکان و دندان‌پزشکانی که برای شما دارو تجویز می‌کنند نیز اطلاع دهید که تحت درمان با سیس پلاتین هستید.

داروهایی که با سیس پلاتین تداخل دارند

در این مقاله تعداد محدودی از داروهایی که با سیس پلاتین تداخل دارند را لیست کرده‌ایم. این لیست کامل نیست و برای اطلاعات بیشتر باید با پزشک خود در تماس باشید.

• متوترکسات (methotrexate)
• بلئومایسین (bleomycin)
• آمینوگلیکوزیدها (aminoglycosides) مانند جنتامایسین، آمیکاسین، توبرامایسین و استرپتومایسین
• آمفوتریسین (amphotericin)
• پیریدوکسین (pyridoxine)
• فوروزماید (Furosemide)
• فنی‌توئین (Phenytoin)
• کاربامازپین (carbamazepine)
• لیتیوم
• وارفارین
• باریسیتینیب (baricitinib)
• ب‌ث‌ژ (BCG)
• دنوزوماب (denosumab)
• واکسن هاری
• واکسن‌های زنده

غذاهایی که با اثرگذاری سیس پلاتین تداخل دارند

غذاهای زیادی ممکن است از نظر تئوری با سیس پلاتین تداخل داشته باشند، اما هنوز شواهد قطعی برای تاثیر آن‌ها روی موفقیت درمان با سیس پلاتین گزارش نشده است.

درباره عوارض جانبی  داروی سیس پلاتین

ما بیشتر عوارض جانبی این دارو را در این مطلب توضیح خواهیم داد. حتی درباره عوارض جانبی نادر هم صحبت خواهیم کرد. شاید شما برخی از این عوارض جانبی را تجربه کنید، اما احتمال اینکه همه آن‌ها را تجربه کنید خیلی کم است. اگر شما داروهای شیمی درمانی دیگری را نیز مصرف می‌کنید، ممکن است عوارضی را تجربه کنید که در اینجا به آن اشاره نکرده‌ایم.

همیشه درباره عوارض جانبی‌تان به پرستار، پزشک یا داروسازتان اطلاع دهید.

پزشکتان به شما داروهایی می‌دهد تا برخی از عوارضتان را کنترل کند و مهم است که این داروها را دقیقا همانطور که توضیح داده شده، مصرف کنید؛ زیرا در این صورت احتمال تاثیرگذاری آن‌ها بیشتر است. پرستارتان به شما راهکارهایی برای کنترل این عوارض نیز آموزش می‌دهد. بعد از اتمام دوره درمانتان با سیس پلاتین، احتمالا اکثر عوارض جانبی‌تان بهبود می‌یابد.

عوارض جانبی جدی و تهدید کننده حیات

برخی از درمان‌های سرطان ممکن است که عوارض خطرناک و شدیدی داشته باشند، البته این عوارض به ندرت تهدید کننده حیات بیمار هستند. پرستار و پزشکتان درباره خطر این عوارض جانبی با شما صحبت خواهند کرد.

با بیمارستان در ارتباط باشید

پرستارتان به شما شماره بیمارستان را می‌دهد. اگر شما احساس ناخوشی می‌کنید یا به مشورت نیاز دارید، می‌توانید با آن‌ها در ارتباط باشید. این شماره‌ها را در موبایلتان ذخیره کنید.

عوارض جانبی حین دریافت درمان با سیس پلاتین

برخی از افراد ممکن است حین دریافت شیمی درمانی یا مدت کوتاهی بعد از آن، عوارض جانبی را تجربه کنند. این عوارض عبارتند از موارد زیر:

واکنش حساسیتی به دارو

برخی از افراد، حین درمان با سیس پلاتین، حساسیت نشان می‌دهند. علائم حساسیت دارویی عبارتند از موارد زیر:

• احساس گرما یا گرگرفتگی
• لرز
• خارش
• جوش و ضایعه پوستی
• احساس سرگیجه
• سردرد
• احساس تنگی نفس یا خس خس سینه
• تورم صورت یا دهان
• درد کمر، شکم یا قفسه سینه

پرستارتان در طول درمان، بررسی می‌کند که شما علائم حساسیت را نداشته باشید. اگر شما احساس ناخوشی می‌کنید و یا یکی از این علائم را دارید، سریعا پرستار را مطلع کنید. اگر شما به دارو واکنش نشان دهید، سریعا قابل درمان است.

گاهی حساسیت چند ساعت بعد از درمان رخ می‌دهد. اگر شما بعد از رسیدن به خانه علامتی داشتید با احساس ناخوشی می‌کردید، سریعا با بیمارستان تماس بگیرید.

ترشح دارو به بیرون از ورید

اگر داروی سیس پلاتین به بیرون از ورید بریزد، ممکن است باعث آسیب به بافت اطرافش شود. این اتفاق شایع نیست، اما اگر اتفاق بیفتد، باید سریع درمانش کنیم. اگر احساس سوزش، درد، قرمزی یا تورم اطراف ورید را دارید، سریعا به پرستارتان اطلاع دهید. اگر این علائم بعد از اینکه به خانه رسیدید بروز کردند، سریعا با پزشک یا پرستارتان تماس بگیرید.

عوارض جانبی شایع سیس پلاتین چه چیزهایی هستند؟

خطر عفونت

این دارو ممکن است باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید شما بشود. این سلول ها با بیماری مقابله می‌کنند و اگر تعداد آن‌ها پایین باشد، احتمال اینکه شما مبتلا به عفونت شوید، بیشتر می‌شود.  به کاهش تعداد گلبول‌های سفید، نوتروپنی گفته می‌شود . وقتی که تعداد گلبول های سفید کم باشد، بروز عفونت ممکن است خیلی خطرناک باشد و مهم است که هرچه سریع‌تر آن را درمان کنیم. اگر این علائم را داشتید، سریع با بیمارستان تماس بگیرید :

• دمای بدنتان بیشتر از 37.5 درجه باشد.
• ناگهان احساس ناخوشی دارید، حتی ممکن است دمای بدنتان هم طبیعی باشد.
• دمای بدنتان کمتر از 36 درجه سانتی گراد است.
• علائم عفونت از جمله موارد زیر را داشته باشد:
  • احساس لرز
  • گلودرد
  • سرفه
  • تنگی نفس
  • اسهال
  • احساس نیاز به ادرار مکرر یا احساس ناراحتی هنگام دفع ادرار

مهم است که توصیه‌های تیم درمانتان را دقیقا رعایت کنید.

تعداد گلبول های سفید معمولا قبل از درمان بعدی، طبیعی می‌شوند و شما قبل از درمان دوباره آزمایش خون می‌دهید. اگر این آزمایش نشان‌دهنده کم بودن گلبول‌های سفیدتان باشد، ممکن است پزشکتان برای مدت کوتاهی درمان را به تعویق بیاندازد تا سطح گلبول‌های سفید شما طبیعی شود.

کبود شدن و خونریزی

درمان با سیس پلاتین باعث کم شدن تعداد پلاکت‌های خون می‌شود.  پلاکت‌ها سلول‌هایی هستند که باعث لخته شدن خون و بند آمدن خونریزی می‌شوند.

اگر تعداد پلاکت‌ها کم شود، شما به آسانی کبود می‌شوید یا خونریزی می‌کنید. علائم کم بودن پلاکت‌ها عبارت است از موارد زیر:

• خون دماغ شدن
• خونریزی از لثه
• پریودهای سنگین
• دیدن خون در ادرار یا مدفوع
• نقاط کوچک قرمز یا بنفش رنگ روی پوست که شبیه جوش به نظر می‌آیند

اگر خونریزی یا کبودی بدون دلیل دارید، به پزشکتان اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد که به شما پلاکت تزریق شود.

کم‌خونی

شیمی درمانی ممکن است باعث کم شدن تعداد گلبول‌های قرمز خون بیمار بشود. گلبول‌های قرمز در بدن اکسیژن را حمل می‌کنند. اگر تعداد گلبول‌های قرمز کم باشد، به این شرایط کم‌خونی یا آنمی می‌گوییم. در آنمی ممکن است شما علائم زیر را تجربه کنید:

• رنگ پریدگی
• کمبود انرژی
• احساس تنگی نفس
• احساس سرگیجه و سبکی سر

اگر این علائم را دارید به پزشک یا پرستارتان اطلاع دهید.

اگر کم خونی شما شدید باشد، ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشید.

گاهی پزشکان در این شرایط دارویی به اسم اریتروپویتین تجویز می‌کنند. این دارو به بدن کمک می‌کند که گلبول قرمز بسازد. این دارو را به صورت زیر پوستی تزریق می‌کنند. اما تزریق کردن خون در آنمی رایج‌تر است.

حالت تهوع

پزشکتان قبل از شروع درمان، برایتان داروی ضد تهوع تجویز می‌کند تا از بروز حالت تهوع پیشگیری شود. این داروها را دقیقا همانطور که برایتان توضیح داده شده، مصرف کنید. اینکه از بروز حالت تهوع پیشگیری کنید آسان‌تر است تا اینکه بعد از شروع شدنش، درمانش کنید.

اگر حالت تهوع دارید، مایعات با مقدار کم را مرتب بخورید و حجم وعده‌های غذایی‌تان را نیز کم‌تر کنید. اگر همچنان حالت تهوع دارید یا در ۲۴ ساعت، بیشتر از یک بار استفراغ داشتید، هرچه سریع‌تر با بیمارستان تماس بگیرید. پزشک یا پرستارتان به شما توصیه‌های لازم را می‌دهند‌. ممکن است داروی ضد تهوع‌تان را عوض کنند تا دارویی که برای شما تاثیر بهتری دارد را پیدا کنند.

تغییر ذائقه

ممکن است شما در دهانتان طعم فلز یا طعم تلخی حس کنید. مکیدن آب‌نبات‌های بدون قند می‌تواند کمک‌کننده باشد. در این عارضه، ممکن است برخی از غذاها برای شما طعم متفاوتی داشته باشند یا اصلا طعمی حس نکنید. تغییر در ذائقه بعد از تمام شدن درمان معمولا بهتر می‌شود.

از دست دادن اشتها

درمان با سیس پلاتین ممکن است روی اشتهای شما تاثیرگذار باشد. اگر یک یا دو روز زیاد غذا نخورید، جای نگرانی نیست، اما اگر اشتهایهایتان بعد چند روز برنگردد یا اگر درحال کاهش وزن باشید، باید به پرستار یا دکتر تغذیه‌تان اطلاع دهید. این افراد به شما توصیه‌هایی می‌کنند و ممکن است به شما مکمل‌ها غذایی بدهند یا پیشنهاد کنند تغییراتی در رژیم غذایی یا عادات غذایی خود به وجود بیاورید.

تاثیر روی کلیه

سیس پلاتین می‌تواند روی عملکرد کلیه شما تاثیر داشته باشد. شما قبل از شروع درمان و در طی آن آزمایش خون می‌دهید تا وضعیت کلیه‌تان بررسی شود.

قبل و بعد از هر جلسه درمان، پرستار به شما مایعات می‌دهد. این کار برای محافظت از کلیه‌های شما است. پرستارتان همچنین به شما می‌گوید که طی ۲۴ ساعت آینده چقدر مایعات مصرف کنید. طی شیمی‌درمانی، مهم است که در روز حداقل ۲ لیتر مایعات مصرف کنید. اگر موارد زیر را دارید به پرستار یا پزشکتان اطلاع دهید:

• قادر نیستید آن‌قدر که لازم است مایعات مصرف کنید، برای مثال حالت تهوع می‌گیرید
• استفراغ یا اسهال دارید یا کمتر از حالت عادی دفع ادرار دارید

تغییر در شنوایی

درمان با سیس پلاتین شاید باعث تغییراتی در شنوایی شما شود و کاهش شنوایی می‌تواند یکی از این تغییرات باشد. ممکن است شما در گوشتان صدای زنگ زدن بشنوید. همچنین ممکن است توانایی شما در شنیدن صداهای زیر (نازک) کاهش یابد. تغییرات شنوایی معمولا پس از پایان درمان بهتر می‌شوند. اما برخی تغییرات شنوایی ممکن است دائمی باشند. اگر تغییری در شنوایی‌تان حس کردید به پزشکتان اطلاع دهید.

تاثیر روی ضربان قلب

سیس پلاتین می‌تواند باعث ضربان قلب سریع، نامنظم یا کند بشود.  اگر تغییری در ضربان قلبتان حس می‌کنید، به پزشکتان اطلاع دهید.

به ندرت ممکن است که سیس پلاتین عوارض قلبی جدی‌تری ایجاد کند. اگر علائم زیر را داشتید، با پزشکتان تماس بگیرید:

• احساس درد یا تنگی در قفسه سینه
• احساس تنگی نفس یا سرگیجه
• احساس اینکه ضربان قلبتان خیلی سریع یا خیلی کند شده

بیماری‌های دیگری نیز ممکن است این علائم را ایجاد کنند، اما مهم است که توسط پزشک چک شود.

احساس خستگی

احساس خستگی یکی از عوارض جانبی رایج این درمان است و معمولا در اواخر درمان و چند هفته بعد از تمام شدنش بدتر می‌شود. سعی کنید روزهایتان را طوری برنامه ریزی کنید که فرصت استراحت کافی داشته باشید. تمرین‌های سبک مثل پیاده‌روی‌های کوتاه به شما انرژی بیشتری خواهد داد.

اگر احساس خواب آلودگی می‌کنید، از رانندگی کردن اجتناب کنید.

اسهال

ممکن است که این درمان منجر به اسهال بشود. اسهال به معنای دفع کردن مدفوع بیشتر از حالت عادی یا دفع ادرار شل یا آبکی می‌باشد.

اگر اسهال دارید:

• سعی کنید حداقل 2 لیتر مایعات در روز مصرف کنید.
• از مصرف الکل، کافئین، لبنیات، غذاهای پرچرب و غذاهای با فیبر زیاد خودداری کنید.
• با بیمارستان تماس بگیرید تا به شما توصیه‌های لازم را بدهند.

خطر لخته شدن خون

سرطان و برخی از درمان‌های آن ممکن است خطر لخته شدن خون را زیاد کنند. علائم لخته شدن خون عبارتند از موارد زیر:

• درد ضربان دارد، قرمزی یا تورم در پا یا دست
• احساس تنگی نفس ناگهانی یا سرفه
• درد تیز در قفسه سینه که ممکن است موقع سرفه یا تنفس عمیق بدتر شود.

اگر هر کدام از این علائم را دارید، سریعا با بیمارستان تماس بگیرید و اگر نتوانستید با پزشکتان در ارتباط باشید به بیمارستان مراجعه کنید.

لخته شدن خون جدی است، اما با داروهای رقیق‌کننده خون (آنتی کوآگولان‌ها) قابل درمان است. پزشک و پرستارتان اطلاعات بیشتری در این زمینه به شما می‌دهند.

می‌توانید با انجام کارهای زیر احتمال ایجاد لخته خون را کاهش دهید:

• فعال بودن حین درمان
• مصرف مایعات فراوان مخصوصا آب
• ممکن است پزشکتان برای پیشگیری از لخته شدن خونتان، آنتی کوآگولان تجویز کند.

 عوارض جانبی نادر داروی سیس پلاتین

بی حسی یا مورمور شدن دست‌ها یا پاها (نوروپاتی محیطی)

درمان با سیس پلاتین ممکن است روی اعصاب تاثیر بگذارد و از این طریق باعث بی حسی، مورمور شدن یا دردناک شدن پاها و دست‌ها بشود. ممکن است بستن دکمه‌ها یا انجام سایر کارهای ظریف برای شما سخت شود. اگر این علائم را دارید، پزشکتان را مطلع کنید. گاهی لازم است که دوز دارویتان کم شود. این علائم معمولا بعد از تمام شدن درمان، به آرامی بهتر می‌شود. اما برای برخی افراد هیچ وقت از بین نمی‌روند. اگر نگران این عارضه هستید، با پزشکتان صحبت کنید..

هشدارها

درمان دارویی و دندان

اگر زمانی که شما تحت درمان با سیس پلاتین هستید، به هر دلیل دیگری جز سرطان، نیاز به درمان داشتید، همیشه به پزشک یا پرستار مربوطه اطلاع دهید که سیس پلاتین دریافت می‌کنید. همچنین در صورت نیاز، به آن‌ها شماره تماس پزشک سرطان‌تان را بدهید تا برای مشورت با او در ارتباط باشند.

اگر به درمان دندانپزشکی نیاز دارید نیز ابتدا پزشک یا پرستار انکولوژی خود را مطلع کنید و به دندان پزشک بگویید که تحت درمان سرطان هستید.

واکسیناسیون

واکسیناسیون می‌تواند احتمال ابتلای شما به برخی عفونت‌ها را کاهش دهد. ممکن است پزشک یا پرستارتان با شما درباره واکسیناسیون صحبت کند.

پزشکان معمولا پیشنهاد می‌کنند که بیماران مبتلا به سرطان، واکسن آنفولانزا و کرونا را دریافت کنند. این واکسن‌ها از نوع غیرفعال هستند و به کاهش ابتلا به بیماری کمک می‌کنند. پس افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می‌توانند آن‌ها را دریافت کنند چون ویروس زنده نیستند.

اگر سیستم ایمنی شما ضعیف است، باید از واکسن‌های زنده اجتناب کنید. این به این خاطر است که آن‌ها می‌توانند شما را بدحال کنند. پزشک سرطان یا پزشک عمومی شما می‌توانند اطلاعات بیشتری درباره انواع واکسن‌ها به شما بدهند.

رابطه جنسی

اگر شما در چند روز ابتدایی بعد از درمانتان رابطه جنسی دارید، باید از محافظت استفاده کنید.

باروری

برخی از داروهای سرطان می‌توانند روی قدرت باروری شما تاثیر بگذارند. اگر این مسئله برای شما مهم است، قبل از شروع درمانتان با پزشکتان صحبت کنید.

پیشگیری

پزشکتان توصیه می‌کند که حین دریافت سیس پلاتین باردار نشوید یا کسی را باردار نکنید، زیرا این دارو می‌تواند به رشد جنین آسیب برساند، بنابراین شما حین دریافت درمان و مدتی بعد از آن باید از پیشگیری استفاده کنید. پزشک، پرستار یا داروسازتان، اطلاعات بیشتری در این زمینه به شما می‌دهند.

شیردهی

به شما توصیه می‌شود حین دریافت این درمان یا مدتی بعد از آن، به کودکتان شیر ندهید؛ زیرا دارو از طریق شیر می‌تواند به کودکتان منتقل بشود.

پزشک یا پرستارتان اطلاعات بیشتری در این مورد به شما خواهند داد.

موارد منع مصرف سیس پلاتین

• حساسیت بیش از حد به سیس پلاتین یا هر ترکیبی که این فرمول را داشته باشد.
• میاستنی گراویس: استفاده با احتیاط در بیمارانی که میاستنی گراویس دارند، زیرا ممکن است شرایطشان را بدتر کند.
• افراد با بیماری‌های خاص: باید دوز سیس پلاتین در افراد با بیماری‌های خاص را با احتیاط انتخاب کنیم. زیرا در این بیماران احتمال ابتلا به مسمومیت خونی، عفونت، مسمومیت کلیه و یا نفروپاتی محیطی بیشتر است.

سایر موارد احتیاط/ هشدارها:

• مصرف دوز بیشتر از 100 میلی‌گرم بر متر مربع هر سه یا چهار هفته یک بار نادر است.

آزمایش‌های مورد نیاز

• اندازه گیری سلول‌های خونی قبل از تزریق سیس پلاتین
• اندازه گیری کراتینین خون، اوره خون و الکترولیت‌های سرم از جمله کلسیم، منیزیم، پتاسیم و سدیم.
• بهتر است قبل از شروع درمان یک معاینه نورولوژی کامل (معاینه مغز و اعصاب) و شنوایی‌سنجی انجام شود.
• برای علائم مربوط به عفونت، واکنس حساسیت به دارو، نوروپاتی (حسی و حرکتی)، آسیب چشمی و غیره بیمار باید معاینه بشود.
• محل تزریق دارو باید حین دریافت درمان معاینه بشود.

در صورت بروز عارضه چه کنیم؟

در صورتی که علائم زیر را داشتید، فورا با پزشکتان تماس بگیرید:

• تب 38 درجه یا بیشتر و یا داشتن لرز

علائم زیر نیازمند اقدامات پزشکی هستند، اما اورژانسی نیستند و اگر آن‌ها را داشتید، طی حداکثر ۲۴ ساعت با پزشکتان تماس بگیرید:

• تهوع ( تداخل در خوردن داروها دارد)
• استفراغ ( استفراغ بیشتر از 4-5 مرتبه در روز)
• اسهال ( اسهال 4-6 مرتبه در روز)
• نداشتن ادرار در 24 ساعت
• خون در ادرار
• درد یا سوزش ادرار
• خونریزی یا کبودی بی دلیل
• مدفوع سیاه یا قیری رنگ یا دیدن خون در مدفوع
• خستگی شدید ( عدم توانایی انجام فعالیت‌های روزانه)
• تورم، قرمزی و درد در یک پا یا دست
• زردی چشم یا پوست
• زخم‌های دهانی ( قرمزی، تورم یا زخم‌های دردناک)

در صورت داشتن هر علامت دیگری نیز به پزشکتان اطلاع دهید.

نکات مراقبت شخصی در هنگام دریافت درمان سیس پلاتین

• برای کاهش احساس تهوع، دارو‌های ضدتهوعی که پزشکتان تجویز کرده را بخورید و غذاهایتان را به صورت متناوب و در وعده‌های با مقادیر کوچک بخورید.
• می‌توانید خوردن غلات صبحانه خشک، نان تُست یا بیسکوییت را مخصوصا در زمان صبح امتحان کنید تا حالت تهوع‌تان کمتر شود.
• آب کافی مصرف کنید تا از آسیب کلیه‌ها در امان باشید.
• ممکن است که شما در ریسک عفونت‌ها باشید. پس سعی کنید از جاهای شلوغ یا افرادی که سرما خورده‌اند، دوری کنید و اگر هر علامتی از عفونت، از جمله تب، داشتید به پزشکتان اطلاع دهید.
• دستانتان را مرتب بشورید.
• برای درمان یا پیشگیری از گرفتن زخم‌های دهانی، از یک مسواک با سر نرم استفاده کنید.
• برای کاهش خونریزی از موزن‌های برقی و مسواک‌های نرم استفاده کنید.
• در کل، نوشیدن نوشیدنی‌های الکلی باید به حداقل برسد یا اینکه به کل مصرف نشود. و باید میزان مصرف الکل را به اطلاع پزشکتان برسانید.
• از قرار گرفتن در معرض آفتاب دوری کنید. از ضد آفتاب با SPF 30 یا بیشتر و از لباس‌های محافظ در برابر آفتاب استفاده کنید.
• زیاد استراحت کنید.
• تغذیه خوبی داشته باشید.
• حتما درباره عوارضی که در نتیجه درمان تجربه می‌کنید، با تیم درمانی‌تان صحبت کنید.

جمع بندی

سیس پلاتین یک داروی شیمی درمانی است و تاثیرات چشم گیری در درمان سرطان‌های مختلفی از جمله سرطان ریه، سرطان تخمدان، سرطان بیضه و … دارد. از این دارو به صورت تکی یا در ترکیب با داروهای دیگر در برنامه‌های درمانی بیماران سرطان استفاده می‌شود. هر دوره درمانی سیس پلاتین بین ۱ تا ۴ هفته طول می‌کشد. عوارض جانبی آن عبارتند از خستگی، حالت تهوع، کم خونی، خونریزی و اسهال.

منابع : 

/chemocare.com

foodforbreastcancer.com

cancer.gov

cancerresearchuk.org

/pearl.plymouth.ac.uk

سوالات متداول

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید