سرطان رحم چیست؟

سرطان رحم یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در خانم‌ها است. این سرطان عمدتا از پوشش داخلی رحم، که آندومتر (اِندومتر) نام دارد شروع می‌شود.

سرطان رحم، شایع­‌ترین سرطانی است که در دستگاه تولید مثل یک زن رخ می­‌دهد. سرطان رحم زمانی شروع می­‌شود که سلول­‌های سالم در رحم تغییر کرده و رشد آن­ها از کنترل خارج شده و توده‌­ای به نام تومور می‌سازند. یک تومور، می­‌تواند سرطانی یا خوش­‌خیم باشد.

• تومور سرطانی، بدخیم است، یعنی می‌­تواند رشد کرده و به سایر بخش‌­های بدن پخش شود.
• یک تومور خوش‌­خیم می‌­تواند رشد کند، اما عموماً به سایر بخش‌­های بدن منتشر نمی­‌شود.

مهم: این صفحه در مورد سرطان «رحم» است. برای آشنایی با سرطان «دهانه رحم» روی لینک روبرو کلیک کنید: سرطان دهانه رحم (سرویکس) چیست؟

رحم در کجا قرار دارد؟

رحم قسمتی از دستگاه تناسلی است که به شکل یک گلابی برعکس می‌باشد. گاهی اوقات به اشتباه رحم و واژن را به یک نام می‌شناسند. رحم قسمتی است که تخمک گذاری در آن انجام می گیرد و جنین در آن رشد می‌کند. این قسمت از بدن دارای عضله بسیار قوی است که در حالت عادی حدود ۶ سانت طول دارد ولی در حین زایمان تا چندین برابر خواهد شد. در واقع همین عضله‌های قوی هستند که می‌توانند در حین زایمان کمک به خارج شدن جنین کنند. رحم در بین رکتوم و مثانه قرار دارد و انتهای آن به واژن متصل می‌شود.
در دو طرف رحم لوله‌های فالوپ قرار دارند که به آن متصل شده‌اند و در پایین به وسیله گردنه‌رحم(سرویکس) به واژن اتصال پیدا کرده است.

سن سرطان رحم

سرطان رحم معمولا در بعد از ۵۰ سالگی رخ می‌دهد. سن متوسط در زمان تشخیص، ۶۰ سال است. کانسر رحم در سنین زیر ۴۵ سال رایج نیست.

برای آشنایی با سرطان رحم، باید با ساختار خود رحم نیز آشنا شویم:

درباره رحم و بخش‌های مختلف آن

رَحِم یا زهدان، اندامی گلابی شکل و توخالی است و در لگن زنان بین مثانه و راست‌روده قرار دارد. رحم جایی است که جنین در هنگام بارداری درون آن رشد می کند. رحم دارای ۳ بخش است:

• سرویکس یا دهانه رحم، که بخش باریک پایینی رحم است
• ایسموس یا تنگه، که باریکه ای است که بین دهانه رحم و جسم رحم قرار دارد
• جسم یا تنه رحم، که بخش وسیع وسط رحم است
• فوندوس، که بخش گنبدی شکل و فوقانی رحم است.

رحم از ۳ لایه تشکیل شده است: آندومتر (لایه داخلی؛ اندومتر هم تلفظ می شود)، میومتر (ضخیم‌­ترین لایه که تقریباً کل آن ماهیچه­‌ای است) و سروز (پوشش نازک بیرونی رحم).

در طول سال‌­های باروری یک زن، تخمدان­‌های او معمولاً هر ماه یک تخمک آزاد می‌­کنند و آندومتر جهت آمادگی برای بارداری، رشد کرده و ضخیم می­‌شود. اگر زن باردار نشود، پوشش اندومتر از طریق واژن او از بدنش خارج می­‌شود که به این فرآیند قاعدگی یا پریود گفته می­‌شود. این روند تا زمان یائسگی (که تخمدان­های یک زن رهاسازی تخمک را متوقف می­‌کنند) ادامه دارد.

بیشتر بخوانبد: سرطان واژن چیست

بیماری‌های خوش‌خیم رحم

بیماری­‌های غیر سرطانی رحم شامل موارد زیر است:

• فیبروم رحمی: تومورهای خوش‌­خیم در ماهیچه رحم
• پولیپ‌­های خوش­‌خیم: رشد غیرعادی در پوشش رحم
• آندومتریوز: بیماری­­‌ای که در آن بافت آندومتر (که معمولاً داخل رحم را می‌­پوشاند)، در قسمت خارجی رحم یا سایر اندام­‌ها یافت می­‌شود.
• هیپرپلازی آندومتر: بیماری­‌ای که در آن، افزایش تعداد سلول­ها و ساختارهای غده ای در پوشش رحم وجود دارد. هیپرپلازی آندومتر می‌­تواند دارای سلول­‌های طبیعی یا غیرمعمول و ساختارهای غده ای ساده یا پیچیده باشد. زمانی که هیپرپلازی آندومتر دارای سلول­های غیرمعمول و ساختار غده ای پیچیده باشد، خطر ایجاد سرطان در پوشش رحم بیشتر است.

انواع سرطان رحم

۲ نوع مهم سرطان رحم وجود دارد:

• آدنوکارسینوم. این نوع ناشی از «غدد» موجود در رحم است، بیش از ۸۰ درصد سرطان­‌های رحم را تشکیل می­‌دهد و از سلول­‌هایی در آندومتر ایجاد می‌شود. معمولاً به این سرطان، سرطان آندومتر گفته می­‌شود. یک نوع شایع آدنوکارسینوم آندومتر، کارسینوم آندومتر نام دارد. درمان این نوع از سرطان بسته به درجه تومور، عمق نفوذ آن به درون رحم و مرحله یا وسعت این بیماری، متفاوت است (مراحل و درجات سرطان رحم). انواعی از آدنوکارسینوم رحمی که نادر هستند شامل کارسینوم سروز، کارسینوم سلول روشن و کارسینوسارکوم است. کارسینوسارکوم ترکیبی از آدنوکارسینوم و سارکوم است.
• سارکوم. این نوع سرطان رحم، در بافت­های حمایتی غدد رحمی یا در میومتر که ماهیچه رحم است ایجاد می­‌شود. سارکوم، ۲ تا ۴ درصد سرطان­‌های رحمی را تشکیل می­‌دهد. انواع سارکوم آندومتر شامل لیومیوسارکوم، سارکوم استرومای آندومتر و سارکوم تمایزنیافته است.

سرطان محدود به دهانه رحم متفاوت از سرطان رحم درمان می‌شود. بقیه این بخش، در مورد سرطان آندومتر (آدنوکارسینوم) است، که شایع‌تر است.

علت سرطان رحم چیست؟

عواملی که در ادامه نام برده‌ایم ممکن است در زنان احتمال ابتلا به سرطان رحم را بالا ببرد:

• چاقی
• رژیم غذایی با چربی بالا
• سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان رحم
• شروع عادت ماهانه فرد قبل از سن ۱۲ سالگی
• یائسگی دیررس
• ناباروری
• نداشتن فرزند
• درمان شدن سرطان سینه با تاموکسیفن
• عدم تعادل هورمونی
• درمان اثرات یائسگی با جایگزینی هورمون
• دیابت
• سابقه شخصی ابتلا به سرطان سینه
• سابقه شخصی ابتلا به سرطان تخمدان
• سابقه درمان سرطان لگن با رادیوتراپی
• سابقه شخصی تخمدان پلی کیستیک یا هایپرپلازی آتیپیکال اندومتر

با گذر زمان و بالا رفتن سن خانم‌ها، احتمال ابتلای آن‌ها به سرطان رحم بیشتر می‌شودو در زنان سفیدپوست رایج‌تر است.

سرطان رحم ارثی یا خانوادگی

خطر ابتلای بیشتر ابتلا به سرطان رحم می‌­تواند ارثی باشد، به این معنی که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده یا با پرش از یک نسل، در نسل بعدی پدیدار می‌شود (یعنی یک نسل در میان). سرطان ارثی رحم، تقریباً در ۵ درصد مواقع اتفاق می‌­افتد. به سندرومی که بیشترین ارتباط را با سرطان ارثی رحم دارد سندروم لینچ گفته می‌­شود. همچنین این سندروم با چند نوع سرطان دیگر شامل سرطان روده بزرگ، کلیه، مثانه و تخمدان در ارتباط است.

زمانی که سلول‌­ها تقسیم و تکثیر می­‌شوند، ممکن است خطاهای DNA اتفاق بیفتد. ۶ پروتئین در بدن وجود دارد که این خطاها را برطرف می­‌کند. اگر یکی از این پروتئین­ها به‌درستی کار نکند، خطاها در DNA جمع شده و آسیب DNA به‌ قدری می‌­شود که باعث ایجاد سرطان می­‌گردد. این مشکل در ترمیم DNA، نقص ترمیم عدم تطابق (dMMR) گفته می­‌شود (یعنی نقص در ترمیم کردن این خطاها). نشانه اصلی سندروم لینچ، نقص ترمیم عدم تطابق است.

سرطان را می­‌توان از نظر سندروم لینچ با استفاده از یک روش رنگ­‌آمیزی خاص به نام ایمونوهیستوشیمی (IHC) آزمایش کرد. بیشتر موارد سندروم لینچ به دلیل کمبود یکی از ۴ پروتئین ترمیم‌­کننده DNA است. به طور معمول فقط این ۴ پروتئین با تکنیک ایمونوهیستوشیمی آزمایش می­‌شوند. اگر نتایج ایمونوهیستوشیمی نشان داد که سرطان شما به دلیل فقدان یکی از این پروتئین­‌های ترمیم‌­کننده DNA است یا اگر سابقه خانوادگی سرطان مرتبط با سندروم لینچ دارید، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید و/یا با یک مشاور ژنتیک صحبت کنید.

البته، تکنیک ایمونوهیستوشیمی یک آزمایش غربالگری است و برای تأیید تشخیص سندروم لینچ، آزمایش‌های ژنتیکی بیشتری نیاز است. همه افرادی که تومور دارند و دارای کمبود یک یا چند پروتئین ترمیم‌­کننده DNA هستند، سندروم لینچ ندارند. همچنین این تغییرات می‌­تواند به دلیل فرآیندی به نام متیلاسیون DNA باشد، که عموماً یکی از چند ژن متداولِ dMMR را در تومور خاموش می­‌کند.

ممکن است اعضای خانواده نیز بخواهند که مورد آزمایش قرار گیرند. افراد مبتلا به سندروم لینچ باید بیماری خود را با پزشکشان در میان بگذارند تا آن­ها بتوانند برای ارزیابی سرطان­‌های مرتبط با این سندروم، آزمایش‌های غربالگری بیشتری مانند کولونوسکوپی­‌های مکرر انجام دهند. ممکن است سایر اعضای خانواده جراحی پیشگیرانه برای سرطان­های رحم و تخمدان را در نظر بگیرند.

اگر سرطان رحم دارید، از پزشک خود بپرسید که آیا این سرطان می‌­تواند از نظر سندروم لینچ و سایر بیماری­های ارثی احتمالی مورد آزمایش قرار بگیرد.

علائم سرطان رحم

شایع‌ترین علائم سرطان رحم عبارتند از:

• خونریزی غیر طبیعی از واژن
• ترشحات غیر خونی از واژن

منظور از خونریزی غیر طبیعی، خونریزی بعد از یائسگی یا تغییر خونریزی عادت ماهانه است؛ مثلا لکه بینی در خارج از دوران پریود.

در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است علائمی مانند ادرار سخت، ادرار خونی، درد حین مقاربت و توده نیز ایجاد شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر خونریزی غیرطبیعی دارید یا بعد از یائسه شدن دچار خون ریزی شده‌اید، سریعا به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر شما علائم و نشانه‌هایی که نام برده شد را بیشتر از دو هفته تجربه می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: نشانه ها و علائم سرطان رحم

تشخیص سرطان رحم

تشخیص سرطان رحم عبارت است از بررسی سابقه سلامتی شما و یک معاینه فیزیکی کلی. همچنین ممکن است تشخیص سرطان رحم شامل یک یا تعداد بیشتری از موارد زیر باشد:

• معاینه لگن: برای لمس کردن غده‌ها یا تغییرات در رحم فرد انجام می‌شود.
• سونوگرافی داخل واژنی (ترانس-واژینال): در این روش دستگاه سونوگرافی وارد واژن فدر می‌شود و سپس عکس‌برداری انجام می‌شود. در صورتی که ضخامت بالا یا ضایعه مشکوک در سونوگرافی داخل واژنی دیده شود، ممکن است از رحم نمونه برداری شود.
• پاپ اسمیر یا تست پاپ: این آزمایش شامل انجام تست میکروسکوپی از گردن رحم می‌شود که در آن هرگونه تغییری که ممکن است سرطان باشد یا هرگونه تغییری که ممکن است منجر به سرطان شود و یا شرایط غیرسرطانی از جمله عفونت یا التهاب تشخیص داده می‌شود.
• بیوپسی یا نمونه برداری از اندومتر رحم: در این آزمایش از یک لوله کوچک و انعطاف پذیر برای جمع کردن نمونه‌های بافت از اندومتر استفاده می‌شود. سپس نمونه در زیر میکروسکوپ دیده می‌شود تا وجود سلول‌های سرطانی یا سایر سلول‌های غیر طبیعی بررسی شود. نمونه برداری از رحم معمولا در مطب پزشک انجام می‌شود.

• دیلاتاسیون و کورتاژ یا D&C: ممکن است زمانی که انجام بیوپسی برای شما غیرممکن است یا زمانی که اطلاعات تشخیصی بیشتری نیاز است، پزشک شما انجام دیلاتاسیون و کورتاژ را پیشنهاد کند. در این عمل جراحی کوچک، دهانه رحم باز شده تا بتوان کانال و آستر رحم را با یک وسیله به شکل قاشق (کورت) تراشید. سپس پاتولوژیست بافت را آزمایش می‌کند تا سلول‌های سرطانی را بیابد.

بیشتر بخوانید: تشخیص سرطان رحم

درمان سرطان رحم

برای تعیین درمان سرطان رحم مختص شما، پزشک بر اساس موارد زیر تصمیم می‌گیرد:

• شرح حال و سابقه بیماری
• میزان گسترش بیماری
• میزان تحمل شما در برابر دارو، عمل جراحی یا رادیوتراپی
• انتظارات شما از روند بیماری
• نظر یا ترجیحات شما

انتخاب درمان شما بستگی به مرحله سرطان‌تان دارد، اینکه فقط اندومتر را درگیر کرده یا  به سایر بخش‌های اندومتر و یا بدن شما پخش شده است. بیشتر افراد ابتدا با جراحی درمان می‌شوند و برخی ممکن است به درمان‌های بیشتری نیاز داشته باشند. در کل درمان بیماران با سرطان رحم شامل موارد زیر می‌شود:

جراحی

انواع جراحی سرطان رحم عبارتند از:

• هیسترکتومی: برداشتن رحم
• سالپنگواوفورکتومی: عمل جراحی برداشتن لوله‌های رحمی و تخمدان‌ها
• دایسکشن گره‌های لنفاوی لگن: برداشتن برخی از گره‌های لنفاوی از لگن
• لنفادنوکتومی پارا آئورت: برداشتن گره‌های لنفاوی اطراف آئورت (شریان اصلی قلب)
• نمونه برداری لاپاروسکوپی از گره‌های لنفاوی: برداشتن گره‌های لنفاوی با استفاده از یک لوله باریک که از طریق برش کوچکی روی شکم وارد می‌شود.

رادیوتراپی

استفاده از اشعه ایکس، گاما و ذرات باردار برای مبارزه با سرطان است. رو نوع زا رایج‌ترین انواع سرطان رحم عبارتند از براکی تراپی و رادیوتراپی خارجی. تکنیک‌های جدید در براکی تراپی بر اساس MRI نتیجه بهتر و اثرات جانبی کمتری را به همراه دارد.

بیشتر بخوانید: پرتو درمانی سرطان رحم

سایر درمان‌های سرطان رحم

مابقی گزینه‌های درمانی سرطان رحم عبارتند از:

• شیمی درمانی: استفاده از داروهای ضدسرطان برای درمان سلول‌های سرطانی است.
• ایمونوتراپی: پروسه فعال کردن توانایی طبیعی سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان است.
• هورمون تراپی: مداخله دارویی یا جراحی برای مداخله در عملکرد هورمون‌ها است.

پیشگیری از سرطان رحم

اگرچه هیچ راه ثابت شده‌­ای برای جلوگیری و پیشگیری کامل از سرطان رحم وجود ندارد، اما ممکن است بتوانید خطر آن را برای خود کاهش دهید. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره خطر ابتلایتان به سرطان، با تیم مراقبت سلامت خود صحبت کنید.

تحقیقات نشان داده است که عوامل زیر می­‌توانند خطر ابتلا به سرطان رحم را کاهش دهند:

• مصرف قرص­های ضد بارداری. قرص­های ضد بارداری ترکیبی از استروژن و پروژسترون هستند که برای ایجاد یک قاعدگی ماهانه به‌صورت دوره­ای مصرف می­­شوند. این امر خطر رشد بیش از حد لایه پوشاننده رحم را کاهش می­دهد، مخصوصا اگر به مدت طولانی مصرف شوند.
• استفاده از دستگاه داخل رحمی (IUD) ترشح‌کننده پروژسترون که یک روش کنترل بارداری است.
• توجه به خطر سرطان رحم قبل از شروع درمان جایگزینی هورمون (HRT)، خصوصاً اگر ازاستروژن تنها استفاده شود. استفاده از ترکیب استروژن و پروژسترون در درمان جایگزینی هورمون می­‌تواند خطر سرطان رحم را کاهش دهد.
• حفظ وزن سالم، به طور ایده‌­آل شاخص توده بدنی (BMI) کمتر از ۲۵.
• انجام فعالیت بدنی، حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته.
• اگر دیابت دارید، مدیریت مناسب بیماری مثل کنترل منظم سطح قند خون می­‌تواند خطر سرطان رحم را کاهش دهد.

مشاوره سرطان رحم توسط دکتر فرازمند

شما برای دریافت مشاوره آنلاین سرطان رحم توسط دکتر فرازمند می‌توانید از لینک قرار داده شده در سایت استفاده کنید. دکتر برنا فرازمند، متخصص رادیوتراپی و انکولوژی، ضمن آشنایی با آخرین و بهترین درمان‌های سرطان در جهان و ایران، با در نظر گرفتن شرایط بیمار، مناسب‌ترین گزینه‌های درمانی را برای وی انتخاب و تجویز می‌کند.

توجه فرمایید در صورتی که قبلا تحت درمان سرطان رحم توسط پزشک دیگری قرار گرفته‌اید، شروع درمان تحت نظر دکتر فرازمند فقط با رضایت پزشک قبل و ارائه مدارک تشخیصی و درمانی (به طور کامل) امکان‌پذیر خواهد بود.

منابع:

Cancer.net

Hopkinsmedicine.org

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید