غربالگری سرطان، به معنای انجام آزمایش‌هایی برای شناسایی زودرس سرطان در افراد بدون علامت است. غربالگری موجب تشخیص زودتر کانسر در مراحل پایین‌تر و اولیه می‌شود که احتمال بهبودی کامل را افزایش می‌دهد. در برخی از انواع غربالگری سرطان (مانند غربالگری سرطان دهانه رحم) می‌توان با از بین بردن عوامل خطر سرطان، حتی از ایجاد سرطان نیز جلوگیری کرد.

اهداف اصلی غربالگری سرطان عبارتند از:

• کاهش تعداد افرادی که از بیماری فوت می‌کنند، یا جلوگیری کامل از فوت ناشی از سرطان
• کاهش تعداد افرادی که به بیماری مبتلا می‌شوند

انواع آزمایش‌های غربالگری

هر نوع از سرطان دارای آزمایش های غربالگری خود است. در حال حاضر، برخی از انواع سرطان روش غربالگری موثری ندارند. طراحی آزمایش‌های غربالگری سرطان یک حوزه فعال است.

غربالگری سرطان سینه

• ماموگرافی. ماموگرافی یک عکس‌برداری اشعه ایکس است که به طور خاص برای مشاهده سینه طراحی شده است. تصاویر تولید شده از طریق ماموگرافی می‌تواند تومور یا ناهنجاری‌های سینه را نشان دهد. این تصاویر ماموگرام نامیده می‌شوند.
• معاینه بالینی سینه. یک متخصص به دنبال تغییرات در شکل و اندازه سینه می‌گردد. همچنین، فرد معاینه کننده به دنبال تغییرات پوستی سینه و نوک سینه است.
• معاینه سینه توسط خود فرد. در این معاینه، فرد به دنبال هر گونه تغییر در سینه خود می‌گردد. اگر او تغییری را احساس کند لازم است به پزشک مراجعه کند.
• ام آر آی. ام ار ای پستان معمولا به منظور غربالگری سینه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. اما این روش ممکن است برای زنان با ریسک بالای ابتلا به سرطان سینه، زنان دارای سینه بزرگ، یا هنگامی یک توده در معاینه سینه احساس شود، مفید باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر، غربالگری سرطان سینه را مطالعه کنید.

سرطان دهانه رحم

• آزمایش ویروس پاپیلومای انسانی (HPV). سلول‌هایی از خارج دهانه رحم برداشته می‌شوند. این سلول‌ها برای یافتن سویه‌هایی از ویروس پاپیلومای انسانی مورد آزمایش قرار می‌گیرند. برخی از سویه‌های ویروس پاپیلومای انسانی بیشتر با افزایش ریسک ابتلا به سرطان دهانه رحم ارتباط دارند. همچنین، این آزمایش ممکن است بر روی سلول‌های رحم نیز انجام شود که خود فرد نیز قادر به جمع آوری آن است.
• آزمایش پاپ اسمیر. آزمایش پاپ اسمیر از سلول‌های خارج دهانه رحم استفاده می‌کند. سپس یک آسیب شناس سلول‌های پیش سرطانی یا سرطانی را شناسایی می‌کند. آزمایش پاپ ممکن است با آزمایش HPV ترکیب شود.

غربالگری سرطان روده بزرگ

• کولونوسکوپی. در کولونوسکوپی، پزشک یک لوله سبک و قابل انعطاف به نام کولونوسکوپ را در راست روده قرار می‌دهد. از این طریق، پزشک قادر به بررسی کل روده بزرگ برای یافتن پولیپ یا سرطان است.
• سیگموئیدوسکوپی. در سیگموئیدوسکوپی، پزشک از یک لوله سبک و قابل انعطاف به نام سیگموئیدوسکوپ برای بررسی بخش انتهایی روده بزرگ برای یافتن پولیپ یا سرطان استفاده می‌کند. پزشک نمی‌تواند با استفاده از این روش بخش فوقانی روده بزرگ را بررسی کند.
• آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT). در این آزمایش، وجود خون در مدفوع که می‌تواند نشانه‌ای از پولیپ یا سرطان باشد، مورد بررسی قرار می‌گیرد. دو نوع آزمایش FOBT وجود دارد: گایاک و ایمونوشیمیایی.
• تنقیه باریوم با دو ماده حاجب. در باریم انما، یک تصویربرداری اشعه ایکس از روده بزرگ و راست روده است. این آزمایش به تمایز بخش‌های روده بزرگ و راست روده در تصاویر اشعه ایکس کمک می‌کند. پزشکان از این آزمایش برای غربالگری افرادی که نمی‌توانند کولونوسکوپی انجام دهند، استفاده می‌کنند.
• آزمایش‌های دی ان ای (DNA) مدفوع. این تست دی ان ای گرفته شده از نمونه مدفوع فرد را برای بررسی سرطان مورد بررسی قرار می‌دهد. در این آزمایش، تغییرات دی ان ای یافت شده در پولیپ و سرطان جهت کمک به پزشک برای تشخیص این که آیا به کولونوسکوپی نیاز است یا خیر، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

درباره غربالگری سرطان روده بزرگ اطلاعات بیشتری کسب کنید.

غربالگری سرطان سر و گردن

• معاینه غربالگری سلامت عمومی. پزشک ناحیه بینی، دهان و گلو را برای یافتن هر گونه ناهنجاری و وجود توده در ناحیه گردن مورد بررسی قرار می‌دهد. چک‌آپ منظم دندان نیز در غربالگری سرطان سر و گردن اهمیت دارد.

غربالگری سرطان ریه

• سی تی اسکن با اشعه کم. در فرایند سی تی اسکن تصاویر اشعه ایکس از داخل بدن از زوایای مختلفی گرفته می‌شود. سپس، یک کامپیوتر این تصاویر را برای ایجاد یک تصویر سه بعدی با جزئیات بالا ترکیب می‌کند که می‌تواند هر گونه ناهنجاری یا تومور را نشان دهد.

درباره غربالگری سرطان ریه اطلاعات بیشتری کسب کنید.

غربالگری سرطان پروستات

• معاینه انگشتی مقعد (DRE). در این آزمایش، پزشک انگشت خود را به ماده لغزنده آغشته کرده و با دستکش خود را در مقعد فرد وارد و سطح پروستات را به منظور یافتن هر گونه ناهنجاری لمس و بررسی می‌کند.
• آزمایش انتی ژن مختص به پروستات (PSA). این آزمایش خون سطح یک ماده به نام PSA را اندازه گیری می‌کند. این ماده معمولا در افراد مبتلا به سرطان پروستات در سطوح بیش از معمولی وجود دارد. اما سطح بالای PSA ممکن است نشانه‌ی بیماری‌ای به غیر از سرطان باشد.

درباره غربالگری سرطان پروستات اطلاعات بیشتری کسب کنید.

غربالگری سرطان پوست

• معاینه جامع پوست. پزشک پوست را برای یافتن نشانه‌های سرطان پوست مورد بررسی قرار می‌دهد.
• معاینه پوست توسط خود فرد. فرد در مقابل آینه کل بدن خود را برای یافتن نشانه‌هایی از سرطان پوست مورد بررسی قرار می‌دهد. کمک گرفتن از یک فرد دیگر برای نواحی پوست سر و پشت گردن می‌تواند کمک کننده باشد.
• درموسکوپی. پزشک از یک دستگاه دستی به منظور ارزیابی اندازه، شکل و رنگ آسیب دیدگی‌های پوستی استفاده می‌کنند. درموسکوپی معمولا برای شناسایی زودهنگام ملانوما مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خطرات احتمالی غربالگری

آزمایش‌های غربالگری می‌توانند به پزشکان در یافتن کانسر در مراحل اولیه و قابل درمان کمک کنند. این موضوع ممکن است به بهبود میزان بقاء کمک کند. اما غربالگری سرطان دارای خطرات خاص خود است.

• تشخیص بیش از حد. آزمایش‌های غربالگری ممکن است سرطان‌های با سرعت رشد کم که هیچ خطری را برای فرد در طول زندگی ایجاد نمی‌کنند را تشخیص دهد. در نتیجه، برخی از افراد ممکن است روش‌های درمانی پرهزینه، استرس آور، دردناک و مضر را بی آنکه به آن نیاز داشته باشند، انجام دهند.
• مثبت کاذب. گاهی اوقات آزمایش غربالگری نشان می‌دهد که او به سرطان مبتلا است، درحالی که اینطور نیست.
• افزایش آزمایش‌ها. پزشکان ممکن است آزمایش‌های دیگری به دلیل بروز نتایج مثبت کاذب یا تشخیص بیش از حد واقع انجام دهند. این آزمایش‌ها می‌توانند از لحاظ جسمانی تهاجمی، هزینه بردار باشد و باعث بروز استرس و نگرانی بی مورد شوند.
• اطمینان کاذب. گاهی اوقات آزمایش غربالگری نشان می‌دهد که یک فرد به سرطان مبتلا نیست در صورتی که او سرطان دارد. در نتیجه، فرد ممکن است درمان مورد نیازش را دریافت نکند.

پیشنهادهای غربالگری

تعدادی از سازمان‌ها دستورالعمل‌هایی را درخصوص آزمایش‌های غربالگری سرطان ارائه می‌دهند. گاهی اوقات، این دستورالعمل‌ها چیزهایی متفاوتی را پیشنهاد می‌کنند. پیشنهادها بر اساس موارد زیر متغیر هستند:

• برای چه نوع سرطانی باید غربالگری صورت بگیرید
• کدام آزمایش‌ها باید برای غربالگری نوع خاصی از سرطان انجام شود
• در چه سنی لازم است غربالگری شروع و پایان یابد
• آزمایش‌های غربالگری باید چند وقت یکبار انجام شود
• اگر نتیجه غربالگری مثبت شد، باید چه کار کرد

با پزشک خود درباره ریسک‌های شخصی ابتلا به سرطان صحبت کنید. با همکاری یکدیگر می‌توانید به یک برنامه غربالگری مناسب بر اساس سن و سابقه شخصی و خانوادگی برسید.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید