آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT) برای یافتن خون در مدفوع استفاده می‌شود. وجود خون در مدفوع ممکن است نشانه سرطان روده بزرگ یا دیگر مشکلاتی مانند زخم یا پولیپ باشد. پولیپ‌ها زوائدی هستند که روی دیواره داخلی روده بزرگ (کولون و رکتوم) به وجود می‌آیند. بنابراین آزمایش خون مخفی در مدفوع، یکی از روش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ است؛ هر چند معمولا همراه با روش‌های دیگر انجام می‌شود.

انواع آزمایش خون مخفی در مدفوع

آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBTs) یک آزمایش آزمایشگاهی غیر تهاجمی است که نمونه‌های مدفوع را برای وجود خون بررسی می‌کند. خون مخفی به خون میکروسکوپی گفته می‌شود که چشم قادر به تشخیص آن نیست. آزمایش خون مخفی دو نوع دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم.

آزمایش خون مخفی، مبتنی بر گایاک

این آزمایش در آزمایشگاه ارائه شده و در خانه انجام می‌شود. در این آزمایش نمونه مدفوع روی کارت آزمایشی که با ماده گیاهی به نام گایاک پوشیده شده است قرار داده می‌شود. اگر در مدفوع خون وجود داشته باشد کارت تغییر رنگ می‌دهد. شما نمونه مدفوع را در ظرفی قرار داده یا مستقیماً روی کارت می‌ریزید و به آزمایشگاه ارسال می‌کنیید تا آن را تفسیر کنند.

برخی ازآزمایش‌های مبتنی بر گایاک به جای کارت از پدهای مرطوب استفاده می‌کنند. این پدها در بسیاری از داروخانه‌ها در دسترس هستند. نتایج بلافاصله در اختیار فرد قرار می‌گیرند.

آزمایش خون مخفی، ایمونوشیمیایی

در این آزمایش از یک پروتئین اختصاصی استفاده می‌شود که به طور اختصاصی به هموگلوبین متصل می‌شود؛ به این پروتئین، آنتی‌بادی (پادتن) هموگلوبین گفته می‌شود. هموگلوبین قسمتی از گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را حمل می‌کنند. آزمایش ایمونوشیمیایی نسبت به آزمایش گایاک مزایایی دارد؛ اما هر دو آزمایش استفاده می‌شوند و می‌توانند اطلاعاتی در خصوص وجود خون در مدفوع ارائه دهند.

آمادگی برای آزمایش خون مخفی در مدفوع

نحوه آمادگی برای تست خون مخفی به نوع آزمایش شما بستگی دارد. در ادامه، آمادگی‌های لازم برای هر روش را بررسی کرده‌ایم.

آمادگی برای آزمایش گایاک

قبل از این آزمایش نباید یک سری غذاها یا داروها را مصرف کنید. برخی مواد می‌توانند باعث شوند که آزمایش، وجود خون در مدفوع را نشان دهد، درحالی‌که در واقع خونی در مدفوع نیست. به این نتیجه، «مثبت کاذب» می‌گویند. اگر قرار است آزمایش گایاک بدهید، با تیم پزشکی خود در مورد رژیم غذایی و داروهای مصرفی خود صحبت کنید. آنها ممکن است به شما بگویند از چند روز قبل از این آزمایش باید تغییرات زیر را در رژیم غذایی خود اعمال کنید:

• افزایش مصرف فیبر
• پرهیز از خوردن برخی غذاها مانند گوشت قرمز و برخی سبزیجات
• پرهیز از مصرف برخی مکمل‌های ویتامین مانند ویتامین C و مکمل آهن

آزمایش ایمونوشیمیایی

 برای انجام این آزمایش نیازی به تغییر رژیم غذایی خود ندارید. اما ممکن است لازم باشد از مصرف برخی داروها اجتناب کنید. آسپیرین یا دیگر داروهای ضد درد و داروهای رقیق‌کننده خون ممکن است نتایج هر دو نوع آزمایش خون مخفی مدفوع را تغییر دهند. قبل از قطع مصرف این داروها با تیم مراقبت سلامت خود مشورت کنید.

با تیم مراقبت سلامت خود در مورد شرایط پزشکی خود صحبت کنید تا با توجه به این شرایط زمان‌بندی آزمایش  را تعیین کنند. به عنوان مثال، در صورتی که دچار همورویید، زخم معده یا گاستریت (التهاب معده) هستید نباید این آزمایش را انجام دهید. و زنانی که نزدیک به زمان قاعدگی خود هستند نیز نباید این آزمایش را انجام دهند.

آزمایش گایاک چگونه انجام می‌شود؟

حال که دانستید قبل از این آزمایش چه مواردی را رعایت کنید، در این قسمت می‌خواهیم به بررسی نحوه انجام این آزمایش بپرداریم.

استفاده از کارت

برای این آزمایش باید ۳ نمونه مدفوع را پشت سر هم جمع‌آوری کنید. این نمونه‌ها در یک ظرف ذخیره می‌شوند یا همراه با یک وسیله روی یک کارت آزمایش قرار می‌گیرند. سپس باید ظرف یا کارت را به آزمایشگاه یا مطب پزشک تحویل دهید.

استفاده از پدهای مرطوب

بعد از اجابت مزاج باید پد را داخل کاسه توالت بیانداید. سپس این کار را طی ۲ اجابت مزاج بعدی خود نیز تکرار می‌کنید. اگر در کاسه توالت خون وجود داشته باشد، این پدها تغییر رنگ می‌دهند. نتایج را روی کارت پاسخی که به شما داده شده بنویسید و آن را به مطب یا آزمایشگاه پزشک خود ارسال کنید.

بعد از آزمایش گایاک

می‌توانید بلافاصله پس از FOBT فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید. پس از دریافت نتایج با تیم پزشکی خود در مورد مراحل بعدی صحبت کنید.

نتایج آزمایش خون مخفی مدفوع  (FOBT)

آزمایش خون مخفی مدفوع  مثبت به این معناست که فرد در مدفوع خود خون دارد. این وضعیت نشان می‌دهد که فرد در سیستم گوارشی خود از یک جایی خونریزی دارد. داشتن یک تست مثبت معادل تشخیص سرطان نیست. وضعیت‌ها و بیماری‌های دیگری مانند هموروئید، پولیپ‌ها یا بیماری التهابی روده (IBD) می‌توانند همچنین باعث خونریزی شوند. پزشک معمولاً آزمایش‌های اضافی مانند کولونوسکوپی را توصیه می‌کند تا به تشخیص نهایی برسد.

نتیجه منفی آزمایش به این معناست که تست خونی را در نمونه تشخیص نداده است. در این صورت، پزشک ممکن است پیشنهاد دهد که فرد تست را در سال آینده تکرار کند. نتیجه «نامعلوم» ممکن است به این معنا باشد که تست نادرست بوده یا کمی خون تشخیص داده شده است، اما برای نتیجه مثبت کافی نیست. پزشک معمولاً پیشنهاد می‌دهد که فرد آزمایش را مجدداً انجام دهد.

سوالاتی که می‌توانید از تیم درمانتان بپرسید

قبل از انجام FOBT سوالات زیر را می‌توانید بپرسید:

• چرا باید این آزمایش را انجام دهم؟
• تفاوت FOBT مبتنی بر گایاک و FOBT ایمونوشیمیایی چیست؟ کدام آزمایش را توصیه می کنید و چرا؟
• هر چند وقت یک بار باید این آزمایش را انجام دهم؟
• قبل از آزمایش چه چیزی می توانم بخورم یا بنوشم؟
• آیا قبل از این آزمایش باید از خوردن غذا یا دارویی اجتناب کنم؟
• FOBT برای تشخیص خون در مدفوع چقدر دقیق عمل می‌کند؟
• FOBT در تشخیص پولیپ‌ها و سرطان کولورکتال چقدر دقیق عمل می‌کند؟
• کی و چگونه از نتایج FOBT مطلع خواهم شد؟
• نتیجه مثبت کاذب چیست؟ نتیجه منفی کاذب چیست؟
• چه کسی نتایج را برای من توضیح می‌دهد؟
• آیا انجام آزمایش دیگری مانند آزمایش سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر را همراه با FOBT توصیه می‌کنید؟
• اگر نتایج آزمایش حاکی از وجود خون در مدفوع باشند، آیا لازم است آزمایش‌های دیگری مانند کولونوسکوپی انجام دهم؟

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید