آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT) برای یافتن خون در مدفوع استفاده می‌شود. وجود خون در مدفوع ممکن است نشانه سرطان روده بزرگ یا دیگر مشکلاتی مانند زخم یا پولیپ باشد. پولیپ‌ها زوائدی هستند که روی دیواره داخلی روده بزرگ (کولون و رکتوم) به وجود می‌آیند. بنابراین آزمایش خون مخفی در مدفوع، یکی از روش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ است؛ هر چند معمولا همراه باروش‌های دیگر انجام می‌شود.
انواع آزمایش خون مخفی در مدفوع
در حال حاضر ۲ نوع FOBT وجود دارد:
- FOBT مبتنی بر گایاک: این آزمایش توسط مطب پزشک یا آزمایشگاه ارائه می‌شود و در خانه انجام می‌شود. طی این آزمایش باید نمونه مدفوع خود را روی کارت آزمایشی که با ماده گیاهی به نام گایاک پوشیده شده است قرار دهید. اگر در مدفوع خون وجود داشته باشد کارت تغییر رنگ می‌دهد. سپس کارت را به مطب پزشک یا آزمایشگاه ارسال می‌کنند تا آن را تفسیر کند.
برخی از FOBT های مبتنی بر گایاک به جای کارت از پدهای مرطوب استفاده می‌کنند. این پدها در بسیاری از داروخانه ها در دسترس هستند. نتایج بلافاصله در اختیار کاربر قرار می‌گیرند.
- FOBT ایمونوشیمیایی: در این آزمایش از یک پروتئین اختصاصی به نام آنتی‌بادی (پادتن) استفاده می‌شود. این پروتئین اختصاصی به هموگلوبین متصل می‌شود، هموگلوبین قسمتی از گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را حمل می‌کنند.
آزمایش ایمونوشیمیایی نسبت به آزمایش گایاک مزایایی دارد. اما هر دو آزمایش استفاده می‌شوند و می‌توانند اطلاعاتی در خصوص وجود خون در مدفوع ارائه دهند.
آمادگی برای آزمایش خون مخفی در مدفوع
نحوه آمادگی برای FOBT به نوع آزمایش شما بستگی دارد.
آزمایش گایاک: قبل از این آزمایش نباید یک سری غذاها یا داروها را مصرف کنید. برخی مواد می‌توانند باعث شوند که آزمایش وجود خون در مدفوع را نشان دهد، در حالی که در واقع خونی در مدفوع نیست. به این نتیجه، «مثبت کاذب» می‌گویند.
اگر قرار است آزمایش گایاک بدهید، با تیم پزشکی خود در مورد رژیم غذایی و داروهای مصرفی خود صحبت کنید. آنها ممکن است به شما بگویند تغییرات که از چند روز قبل از این آزمایش باید تغییرات زیر را در رژیم غذایی خود اعمال کنید:
- افزایش مصرف فیبر
- پرهیز از خوردن برخی غذاها مانند گوشت قرمز و برخی سبزیجات
- پرهیز از مصرف برخی مکمل‌های ویتامین مانند ویتامین C و مکمل آهن
آزمایش ایمونوشیمیایی: برای انجام این آزمایش نیازی به تغییر رژیم غذایی خود ندارید. اما ممکن است لازم باشد از مصرف برخی داروها اجتناب کنید.
آسپیرین یا دیگر داروهای ضد درد و داروهای رقیق‌کننده خون ممکن است نتایج هر دو نوع آزمایش FOBT را تغییر دهند. قبل از قطع مصرف این داروها با تیم مراقبت سلامت خود مشورت کنید.
با تیم مراقبت سلامت خود در مورد شرایط پزشکی خود صحبت کنید تا با توجه به این شرایط زمان‌بندی آزمایش FOBT شما را تعیین کنند. به عنوان مثال، در صورتی که دچار همورویید، زخم معده یا گاستریت (التهاب معده) هستید نباید این آزمایش را انجام دهید. و زنانی که نزدیک به زمان قاعدگی خود هستند نیز نباید این آزمایش را انجام دهند.
در طول آزمایش گایاک چه انتظاراتی باید داشته باشم؟
استفاده از کارت: برای این آزمایش باید ۳ نمونه مدفوع را پشت سر هم جمع‌آوری کنید. این نمونه‌ها در یک ظرف ذخیره می‌شوند یا همراه با یک وسیله روی یک کارت آزمایش قرار می‌گیرند. سپس باید ظرف یا کارت را شخصا یا از طریق پست به آزمایشگاه یا مطب پزشک تحویل دهید.
استفاده از پدهای مرطوب: بعد از اجابت مزاج باید پد را داخل کاسه توالت بیانداید. سپس این کار را طی ۲ اجابت مزاج بعدی خود نیز تکرار می‌کنید. اگر در کاسه توالت خون وجود داشته باشد، این پدها تغییر رنگ می‌دهند. نتایج را روی کارت پاسخی که به شما داده شده بنویسید و آن را به مطب یا آزمایشگاه پزشک خود ارسال کنید.
بعد از آزمایش گایاک
می‌توانید بلافاصله پس از FOBT فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید. پس از دریافت نتایج با تیم مراقبت سلامت خود در مورد مراحل بعدی صحبت کنید.
سوالاتی که می‌توانید از تیم درمانتان بپرسید
قبل از انجام FOBT سوالات زیر را می‌توانید بپرسید:
- چرا باید این آزمایش را انجام دهم؟
- تفاوت FOBT مبتنی بر گایاک و FOBT ایمونوشیمیایی چیست؟ کدام آزمایش را توصیه می کنید و چرا؟
- هر چند وقت یک بار باید این آزمایش را انجام دهم؟
- قبل از آزمایش چه چیزی می توانم بخورم یا بنوشم؟
- آیا قبل از این آزمایش باید از خوردن غذا یا دارویی اجتناب کنم؟
- FOBT برای تشخیص خون در مدفوع چقدر دقیق عمل می‌کند؟
- FOBT در تشخیص پولیپ‌ها و سرطان کولورکتال چقدر دقیق عمل می‌کند؟
- کی و چگونه از نتایج FOBT مطلع خواهم شد؟
- نتیجه مثبت کاذب چیست؟ نتیجه منفی کاذب چیست؟
- چه کسی نتایج را برای من توضیح می‌دهد؟
- آیا انجام آزمایش دیگری مانند آزمایش سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر را همراه با FOBT توصیه می‌کنید؟
- اگر نتایج آزمایش حاکی از وجود خون در مدفوع باشند، آیا لازم است آزمایش‌های دیگری مانند کولونوسکوپی انجام دهم؟
