پورت شیمی درمانی وسیله ای که در زیر پوست شما تعبیه می‌شود تا داروهای شیمی درمانی را بتوان به ورید بزرگ بالای قفسه سینه شما وارد کرد. پورت معمولا در یک عمل جراحی سرپایی با بی حسی موضعی تعبیه می‌شود.

پورت شیمی درمانی با کاتتر محیطی که در وریدی در دست شما تعبیه می‌شود (PICC) و مدت زمان کوتاه‌تری به کار می‌رود متفاوت است.

در این صفحه از سایت دکتر فرازمند، درباره دلیل نیاز به پورت شیمی درمانی، مزایا و معایب آن، نحوه نگهداری و خارج کردن آن توضیح می‌دهیم.

پورت شیمی درمانی چیست؟

پورت شیمی درمانی یک ابزار پزشکی کوچک است که در زیر پوست شما قرار می گیرد. این وسیله به یک لوله (کاتتر) که به داخل یک ورید بزرگ در بالا و سمت راست قلب شما (ورید اجوف فوقانی) وارد شده، متصل است. پورت شیمی درمانی بخشی دارد که برای تزریق دارو و خون‌گیری در دفعات متعدد از آن استفاده می‌شود. این روش برای بیمار نسبت به تزریق و خون‌گیری معمول راحت‌تر است.

به عبارت دیگر:

پورت شیمی درمانی ابزاری است که از یک طرف به یکی از وریدهای بزرگ بیمار وارد می‌شود و اجازه انجام شیمی‌درمانی و خون‌گیری‌های متعدد از طریق آن را می‌دهد. این ابزار در زیر پوست بیمار قرار می‌گیرد.

اجزای پورت شیمی درمانی

• سپتوم: بخشی که سوزن پورت از طریق آن وارد می‌شود. سپتوم غشایی است که خودبخود بسته می‌شود و عملا نقش دریچه را بازی می‌کند.
• برجستگی‌های قابل لمس: برجستگی‌هایی در سپتوم، برای لمس از روی پوست. پرستار یا پزشک با کمک این برجستگی‌ها محل سپتوم را پیدا کرده و سوزن پورت را از وارد پورت می‌کند.
• پورت: محفظه و رابطی است که ارتباط بین سوزن پورت و کاتتر پورت را فراهم می‌کند.
• کاتتر: لوله‌ای متصل به پورت است که وارد یکی از وریدهای اصلی قفسه سینه شده و در همان مسیر ادامه داده می‌شود تا به نزدیک قلب برسد.

متخصص شیمی درمانی در تهران

کاربرد پورت در شیمی درمانی

تصویر شماتیک پورت شیمی درمانی در یک بیمار و ارتباط آن با عروق خونی و سرم کموتراپیاغلب افراد مبتلا به سرطان از طریق تزریق وریدی داروهای خود را دریافت می کنند. شیمی درمانی معمولا هر یک تا شش هفته یک بار و به مدت ۳ تا ۶ ماه انجام می‌شود. در موارد پیشرفته درمان می‌تواند طولانی‌تر باشد.

برای تزریق وریدی پرستار مجبور است در هر نوبت تزریق داروی شیمی درمانی یا تزریق خون یا در فرایند خون‌گیری، از بیمار رگ بگیرد. این رگ‌گیری معمولا از دست انجام می‌شود.

پورت شیمی درمانی، این کار را برای بیمار و پرستار راحت می‌کند و نیاز به رگ‌گیری‌های مکرر را برطرف می‌کند. اما این پورت‌ها مزایای دیگری به جز «راحتی» برای شما فراهم می‌کنند. بعضی از داروهای شیمی درمانی را صرفا می‌توان از طریق پورت تزریق کرد، زیرا ممکن است به رگ‌های کوچکتر موجود در دست شما آسیب بزنند (اصطلاحا بسوزانند). با استفاده از پورت شیمی درمانی، داروها مستقیما به وریدهای بزرگ مرکزی وارد می‌شوند.

همچنین کموتراپی از رگ دست می‌تواند باعث شود وریدها به تدریج سفت‌تر شوند و رگ‌گیری سخت و سخت‌تر شود. استفاده از پورت این مشکل را نیز حل می‌کند.

انکولوژیست‌ها معمولا در صورت نیاز به بیش از ۴ دوره شیمی درمانی، تعبیه پورت را توصیه می‌کنند. در بعضی موارد، ممکن است پورت امکان دریافت شیمی درمانی در منزل (به جای بیمارستان یا مطب) را فراهم کند.

پورت شیمی درمانی معمولا زمانی توصیه می‌شود که به بیش از چهار نوبت تزریق شیمی درمانی نیاز داشته باشید. پورت نه تنها تزریق‌های مکرر را برای شما راحت‌تر می‌کند، بلکه روش بی‌خطرتری برای تحویل داروهای آسیب‌زاتر است.

نحوه تعبیه (کاشت) پورت

پورت شیمی درمانی معمولا در خلال یک جراحی بسیار سبک و سریع در زیر پوست جاسازی می‌شود و ممکن است بیمار در محل قرار گیری پورت، یک برآمدگی را احساس کند. با این حال، نوک پورت مشخص نخواهد بود.

تعبیه پورت معمولا در اتاق عمل و تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. گاهی ممکن است تعبیه پورت در همان زمان جراحی اصلی (خارج کردن تومور) انجام شود.

در زمان تعبیه، یک صفحه کوچک گرد فلزی یا پلاستیکی (به نام محفظه یا نگهدارنده) به وسیله یک برش چند سانتی‌متری در زیر پوست قرار داده می‌شود. سپس لوله متصل به آن (کاتتر) به درون ورید ژوگولر داخلی گردن یا ورید ساب کلاوین (زیر ترقوه ای) که از شانه به گردن می‌رود وارد می‌شود.

پس از تعبیه پورت ممکن است کمی کبودی، تورم و درد در محل تعبیه پورت وجود داشته باشد. این علائم معمولا به تدریج از بین می‌روند. ممکن است پزشکتان مسکن و آنتی‌بیوتیک برای کاهش درد و پیشگیری از عفونت تجویز کند.

محل برش معمولا برای ۲۴ تا ۴۸ ساعت پانسمان می‌شود.

پس از قرار دادن پورت، جراح شما یک تصویر گرافی ساده (اشعه ایکس) می‌گیرد تا از موقعیت کاتتر اطمینان حاصل کند.

 

مزایای پورت شیمی درمانی

پورت شیمی درمانی می‌تواند برای هفته‌ها یا ماه‌ها در محل خود باقی بماند. این کار هیچ خطری برای فرد بیمار ندارد و در عین حال، تزریق‌های مداوم داروها و یا دریافت نمونه خون را آسان تر می‌کنند. این وسیله فواید زیادی برای درمان سرطان دارد که به برخی از آن‌ها در اینجا اشاره می‌کنیم:

• تعداد دفعات تزریق مستقیم به پوست را کاهش می‌دهد و درد و عوارض از تزریق‌های مکرر را کم می‌کند. این امر به ویژه برای افرادی که رگ‌های باریک و آسیب پذیری دارند و یا به تریپانوفوبیا (ترس از سوزن) دچار هستند، اهمیت دارد.
• خطر نشت داروها به خارج از سیاهرگ را کاهش می‌دهد. در تزریق وریدی معمول، احتمال نشت داروها به خارج رگ وجود دارد که می‌تواند باعث آسیب بافت‌های اطراف شود.
• افرادی که به مشکلات خونی، از جمله تعداد کم پلاکت‌های خون، کبودی یا خونریزی دچار هستند، دچار مشکلات کمتری می‌شوند.
• استفاده از پورت شیمی درمانی در برنامه‌های درمانی خاص به بیمار این اجازه را می‌دهد که بخشی از فرایند درمانی خود را در خانه سپری کند. حتی در مواردی ممکن است یک پمپ کوچک و قابل حمل دارو به پورت متصل شود و در بازه‌های زمانی مختلف، تزریق دارو به بدن بیمار را انجام دهد. بدین ترتیب، بیمار برای انجام فرایند درمان مجبور نیست بیشتر زمان خود را در بیمارستان سپری کند.
• بعضی از داروهای شیمی درمانی را صرفا می‌توان از طریق پورت و رگ‌های بزرگ بدن تجویز کرد. رگ‌های کوچک‌تر در دست‌ها با این داروها دچار آسیب می‌شوند و بنابراین رگ‌گیری در دفعات بعد از آن‌ها دشوار می‌شود.
• حمام رفتن و حتی شنا کردن با پورت زیرپوستی هیچ مشکلی ندارد، چرا که پورت کاملا در زیر پوست قرار گرفته است.
• برای تغذیه وریدی کامل (TPN) نیز قابل استفاده است. TPN در بیماران مبتلا به سرطان که تغذیه مناسبی ندارند به وفور استفاده می‌شود.
• برای خونگیری نیز می‌توان از این پورت استفاده کرد.

 

خطرات پورت شیمی درمانی

در کنار مزایای بسیار زیاد، استفاده از پورت شیمی درمانی می‌تواند عوارض و خطراتی را نیز به همراه داشته باشد. برخی از رایج ترین عوارض استفاده از پورت شیمی درمانی عبارت است از:

• عفونت: اگرچه احتمال آن نسبتا کم است، ممکن است رخ دهد. حدود ۲٪ موارد پورت‌های شیمی درمانی به علت عفونت نیاز به تعویض پیدا می‌کنند.
• خطر لخته: احتمال ایجاد لخته خون (ترومبوز) و انسداد کاتتر وجود دارد. معمولا می‌توان انسداد را با تزریق مستقیم داروهای رقیق کننده خون (هپارین) به داخل کاتتر رفع کرد. اما گاهی نیاز به تعویض پورت وجود دارد.
• مشکلات فیزیکی: ممکن است حرکت کاتتر یا جدا شدن پورت از پوست، مانع عملکرد پورت شود.
• جای زخم: جراحی سرپایی تعبیه پورت شیمی درمانی، جای زخم ایجاد می‌کند.
• خطرات جراحی: هر عمل جراحی خطراتی دارد، مثلا خونریزی. یک عارضه نادر به نام پنوموتوراکس ممکن است در ۱٪‌ موارد رخ دهد. این عارضه به علت سوراخ شدن اتفاقی لایه ریه و جمع شدن هوا بین دو لایه جنب ایجاد می‌شود و باعث روی هم خوابیدن آن ریه می‌شود.

عکس پورت شیمی درمانی

در اینجا برای اینکه ذهنیت بهتری نسبت به پورت شیمی درمانی داشته باشید، چند عکس دیگر از پورت شیمی درمانی قبل و بعد از کاشت، و همچنین عکس پورت شیمی درمانی هنگام انجام شیمی درمانی را در ادامه آورده‌ایم.

عکس پورت شیمی درمانی

عکس پورت شیمی درمانی زیر پوست

عکس پورت شیمی درمانی زیر پوست. دقت کنید در این مثال، کاتتر مسیری را زیر پوست طی می کند تا به ورید مورد نظر برسد.

شیمی درمانی از طریق پورت

نگهداری از پورت کموتراپی

مراقبت صحیح و اصولی از پورت شیمی درمانی تا حد زیادی از خطرات جانبی و مشکلات ناشی از آن می‌کاهد. پورت‌های شیمی درمانی در زیر پوست قرار می‌گیرند و در نتیجه به مراقبت کمتری نیاز دارند.

به یاد داشته باشید که پوست در محل قرار گیری پورت باید خیلی زود بهبود پیدا کند.

یکی از عوارض ناشایع اما مهم پورت، احتمال عفونت است. در موارد شدید، این عفونت می‌تواند تهدید کننده حیات شود. بنابراین پیشگیری و نیز آگاهی از علائم آن مهم است.

• به نظر می‌رسد شست و شوی پورت با محلول آنتی بیوتیک و هپارین قبل از هر جلسه شیمی درمانی احتمال عفونت را کاهش می‌دهد.
• به نظر نمی رسد تمیز کردن پوست کمک کننده باشد.
• اگر نشانه‌های عفونت موضعی وجود دارد، پانسمان مملو از آنتی‌بیوتیک در کنار آنتی‌بیوتیک خوراکی یا تزریقی استفاده می‌شود.

لخته یک علت رایج تعویض پورت است.

• به منظور جلوگیری از انسداد پورت ممکن است مجبور باشید هر از گاهی، آن را به خوبی شستشو دهید. برای انجام این کار می‌توانید با پرستار یا پزشک خود مشورت کنید.
• شست‌وشوی معمول با هپارین کمک کننده نیست و ممکن است احتمال خونریزی را زیاد کنند.
• اما لخته‌های کوچک را می‌توان با تزریق هپارین به کاتتر از بین برد.

پورت تغییری در فعالیت‌های روزمره شما ایجاد نخواهد کرد. برای چند روز تا چند هفته پس از جراحی از انجام فعالیت‌های سنگین پرهیز کنید. به پورت ضربه نزنید.

وقتی دیگر نیازی به پورت کموتراپی وجود نداشته باشد، می‌توان آن را خارج کرد.

خارج کردن پورت شیمی درمانی به علت عفونت

برای خارج کردن پورت شیمی درمانی در ناحیه قفسه سینه و گردن، رادیولوژیست یا پزشک یک بریدگی کوچک در پوست ایجاد می‌کند. سپس پورت به آرامی از بدن خارج می‌شود. برای انجام این کار ممکن است شما به بی حسی موضعی (یا گاهی بیهوشی) نیاز پیدا کنید.

چه زمانی باید با پزشک تماس بگیریم؟

در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر با پزشک معالج خود تماس بگیرید:

• قرمزی، تورم، درد، کبودی یا گرما در ناحیه اطراف پورت
• احساس ورم یا کبودی در بازویی که پورت قرار داده شده است.
• خونریزی زیاد در اطراف پورت
• تب
• نشت هرگونه مایع از پورت
• تنگی نفس یا سرگیجه
• انسداد پورت. هیچ گاه مایعی را با فشار زیاد وارد پورت نکنید.

خرید پورت شیمی درمانی در ایران 

بسیاری از تولید کنندگان تجهیزات پزشکی در ایران، انواع مختلفی از پورت‌های شیمی درمانی با خصوصیات و قیمت‌های مختلف را به بازار عرضه می‌کنند. شما می‌توانید با مشورت پزشک خود پورت مناسب را از طریق داروخانه‌ها و فروشگاه‌های عرضه کننده تجهیزات پزشکی تهیه کنید.

نتیجه گیری

پورت شیمی درمانی امکان تجویز راحت تر شیمی درمانی را فراهم می‌کند. جراحی تعبیه این پورت، سنگین است و انجام آن در افرادی که حداقل ۴ کورس شیمی درمانی دارند یا نیازمند تزریق‌های طولانی مدت (۲۴ یا ۴۸ ساعته) هستند توصیه می‌شود.

منبع: verywellhealth

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید