واکسن سرطان
درمان سرطان

واکسن سرطان

تاریخ انتشار : ۱۷ آذر ۱۴۰۰ آخرین بروز رسانی مقاله: 23 اسفند 1401 310 بازدید 0 نظر

واکسن سرطان به پیشگیری و درمان بعضی انواع سرطان کمک می‌کند. واکسن‌ها سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند تا با عوامل بیگانه بجنگد. واکسن های مختلفی برای پیشگری و درمان سرطان وجود دارد. در این صفحه در مورد واکسن‌های سرطان موجود و شیوه عملکرد آن‌ها توضیح می‌دهم.

واکسن سرطان چیست؟

همانطور که گفتم، واکسن سرطان دو نوع عمده دارد: واکسن پیشگیری از سرطان و واکسن درمان سرطان.

  • واکسن درمان سرطان، نوعی از ایمنی‌درمانی (ایمونوتراپی) است. واکسن های سرطان به سیستم ایمنی بدن، ظاهر سلول‌های سرطانی را یاد می‌دهند. بنابراین سیستم دفاعی، سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و از بین می‌برد.
  • واکسن پیشگیری از سرطان، ویروس‌های ایجاد کننده سرطان را از بین می‌برد و بنابراین از ایجاد سرطان جلوگیری می‌کند.

اگرچه توصیف عملکرد واکسن سرطان آسان است، اما ساخت آن با چالش ها و دشواری هایی روبرو است.

چالش‌های ساخت واکسن سرطان

ساخت واکسن‌ها برای بیماری‌های ویروسی (مانند آبله، سرخک یا فلج اطفال) و همچنین بیماریهایی با منشا باکتری‌ها (مانند سل، کزاز و دیفتری) آسان است. در این نوع از واکسن‌ها معمولا یک نسخه ضعیف شده یا غیر فعال از ویروس یا باکتری وارد بدن می‌شود. بدین شکل، سیستم ایمنی بدن با باکتری‌ها و ویروس‌ها آشنا می‌شود و می‌تواند در صورت شناسایی آن‌ها در هر یک از ارگان های بدن، وارد عمل شود. ویروس‌ها و باکتری ها، عناصر خارجی هستند و ساختار آن ها با سلولهای طبیعی بدن انسان، تفاوت های بنیادی دارد. در نتیجه سیستم دفاعی بدن می‌تواند خیلی راحت و سریع آن‌ها را شناسایی کند.

بالعکس، سلول‌ها و توده‌های سرطانی معمولا بسیار شبیه به سلول‌های بدن انسان هستند و در نتیجه، شناساندن آن‌ها به سیستم دفاعی بدن در قالب واکسن دشوار خواهد بود. علاوه بر آن، تومورها و سلول‌های سرطانی در افراد مختلف، متفاوت هستند و آنتی ژن‌های متمایزی دارند. در نتیجه فرایند تولید واکسن‌ سرطان معمولا پیچیده‌تر از واکسن مربوط به سایر بیماری‌ها می‌باشد.

واکسن سرطان

واکسن‌هایی برای پیشگیری از سرطان

عفونت‌های ویروسی به عنوان یکی از عوامل ایجاد کننده برخی از سرطان‌ها شناخته شده‌اند و واکسن‌های پیشگیرانه می‌توانند نقش مهمی ‌را در کاهش خطر ابتلا به چنین سرطان‌هایی ایفا کنند. به عنوان مثال ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV به عنوان یکی از عوامل ایجاد کننده سرطان دهانه رحم و سرطان سروگردن شناخته می‌شود. به عنوان مثالی دیگر ویروس هپاتیت B یا HBV به عنوان یکی از عوامل ایجاد کننده سرطان کبد محسوب می‌شود.

در مورد ارتباط HPV و سرطان بیشتر بخوانید.

بیشتر بخوانید: سرطان کبد چیست؟

انواع واکسن‌های پیشگیری از سرطان

FDA در حال حاضر چهار واکسن سرطان را در سطح جهان تایید کرده است که می‌توانند به پیشگیری از برخی از سرطان‌های خاص کمک کنند.

  • واکسن‌های HPV: همه این واکسن‌ها از ابتلا به دو سویه HPV که عامل اصلی سرطان دهانه رحم هستند (سویه های ۱۶ و ۱۸) جلوگیری می‌کنند. پیشگیری از این ابتلا به این سویه‌ها، همچنین از ابتلا به سرطان‌های مقعد، دهانه رحم، سر و گردن، آلت تناسلی، فرج و واژن که ناشی از عفونت‌های ویروس HPV هستند، نیز پیشگیری می‌کند. تفاوت این سه واکسن، در پیشگیری از سایر سویه‌های HPV است. HPV می‌تواند زگیل تناسلی نیز ایجاد کند.
    • سرواریکس (Cervarix): فقط مقاومت در مقابل همان دو سویه ۱۶ و ۱۸ را ایجاد می‌کند.
    • گارداسیل (Gardasil): این واکسن ۴ ظرفیتی است، یعنی علاوه بر سویه‌های ۱۶ و ۱۸، از سویه‌های ۶ و ۱۱ نیز پیشگیری می‌کند.
    • گارداسیل ۹ (Gardasil-9): این واکسن ۹ ظرفیتی است، یعنی از ۹ سویه HPV ( یعنی ۶، ۱۱، ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸) پیشگیری کند.
  • واکسن هپاتیت ب (HEPLISAV-B): واکسن هپاتیت یک واکسن پیشگیرانه است که از بدن در برابر عفونت‌های ناشی از ویروس هپاتیت B محافظت می‌کند. این واکسن می‌تواند در پیشگیری از سرطان کبد (ناشی از ویروس هپاتیت B) موثر واقع شود.

واکسن پیشگیری از سرطان

واکسن های درمان سرطان

همانطور که بالا نیز اشاره کردم، تومورهای سرطانی هر فرد ساختار و آنتی ژن‌های متمایزی دارند. در نتیجه، ساخت واکسن سرطان با رویکرد درمانی، پیچیده‌تر است. با پیشرفت علم، امروزه دانشمندان می‌توانند ویژگی‌های خاص و منحصر به فردی را در سلول‌ها و تومورهای سرطانی شناسایی کنند که متمایز از سلول‌های سالم هستند. این شناسه‌ها گاهی پروتئین‌های طبیعی هستند که سلول‌های سرطانی آن‌ها را در سطح بالا و غیر طبیعی تولید می‌کنند. سایر پروتئین هایی که سلول‌های سرطانی در اندام‌های مختلف بدن تولید می‌کنند نیز به شکل مشابهی برای تشخیص و ساخت واکسن‌های درمانی، قابل استفاده هستند.

انواع واکسن‌های درمان سرطان

FDA دو واکسن را برای درمان سرطان تایید کرده است.

  • واکسن سل (BCG یا ب ث ژ): این واکسن از باکتری‌های تضعیف شده سل ساخته شده است و به عنوان یک محرک عمومی ‌برای سیستم ایمنی بدن شناخته می‌شود. واکسن سل با تحریک سیستم ایمنی بدن می‌تواند از آن در برابر این بیماری محافظت کند. از این واکسن برای درمان سرطان مثانه، به ویژه در مراحل اولیه شروع بیماری، استفاده می‌شود.
  • Sipuleucel-T (سیپولوسلِ تی): سلول‌های سرطانی پروستات، اسید فسفاتاز پروستات (PAP) را در سطح بسیار بالایی تولید می‌کنند. این واکسن با کمک سلول‌های دندریتیک خود بیمار ساخته می‌شود تا بدین وسیله، سلول‌های سرطانی را هدف قرار دهد. این واکسن برای درمان سرطان پروستات پیشرفته موثر است و به کار می‌رود. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این واکسن را در سال ۲۰۱۰ تایید کرد.

واکسن درمان سرطان

درمان سرطان با واکسن‌های نئوآنتی‌ژن شخصی سازی شده

اگرچه پروتئین‌های طبیعی که سلول‌های سرطانی بیش از حد آن‌ها را ترشح می‌کنند به عنوان یکی از شناسه‌های مهم این سلول‌ها شناخته می‌شوند، اما پارامتر‌های شناساگر دیگری نیز در این سلول‌ها وجود دارند که در اثر جهش آن‌ها ایجاد می‌شوند. این شناسه‌ها تحت عنوان نئو آنتی ژن (آنتی ژن‌های جدید) شناخته می‌شوند. سلول‌های سرطانی تنها تولید کننده  نئو آنتی ژن‌ها در بدن هستند. واکسن‌های نئو آنتی ژن می‌توانند سیستم ایمنی بدن را به گونه ای تقویت کنند که به شکلی دقیق، سلول‌های سرطانی بیمار را هدف قرار دهند. در این فرایند، سلول‌های سالم بدن فرد در امان هستند و آسیب‌های جانبی کمتری در فرایند درمان سرطان، متوجه فرد بیمار خواهد بود.

آیا واکسن سرطان اثرات جانبی دارد؟

عوارض جانبی واکسن سرطان با توجه به نوع آن و سلول‌های هدف متفاوت است. همچنین اندام هایی که سلول‌های سرطانی در آن رشد می‌کنند، نوع سرطان و شرایط عمومی‌ بیمار (از نظر سلامتی، قوای جسمانی، سن و موارد دیگر) می‌توانند در شدت و نوع عوارض جانبی واکسن تاثیر گذار باشند. بخش مهمی از عوارض جانبی واکسن، می‌تواند در اثر هدف گیری غلط سیستم ایمنی بدن رخ دهد.

در چنین شرایطی سیستم ایمنی بدن سلول‌های سالمی که پروتئین‌های مشابه با سلول‌های سرطانی را ترشح می‌کنند، هدف قرار می دهد. به منظور کاهش عوارض جانبی واکسن ها، بهتر است بیماران با تیم مراقبت‌های پزشکی خود مشورت کنند. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص خطرات و عوارض جانبی بالقوه مرتبط با واکسن‌های سرطان، با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض‌های جانبی واکسن‌های سرطان شامل بی‌اشتهایی، کمردرد، لرز، خستگی یا بی‌حالی، تب، علائم شبه آنفولانزا، سردرد، درد مفاصل، درد ماهیچه، حالت تهوع و درد عصب‌های بدن می‌باشد. با این حال توجه داشته باشید که عوارض جانبی این واکسن‌ها تنها به این موارد محدود نمی‌شوند.

تزریق واکسن سرطان

واکسن سرطان: نتیجه گیری

واکسن‌های سرطان با رویکردهای مختلفی ساخته می‌شوند؛ برخی برای پیشگیری از بروز سرطان‌ها و برخی دیگر با ماهیت درمانی کشف و تولید می‌شوند. شرکت‌های دارویی بسیار زیادی در جهان هستند که بر روی واکسن‌های سرطان کار می‌کنند. با پیشرفت علم و شناسایی پارامترهای مشترک میان سلول‌های سرطانی در اندام‌های مختلف بدن، دانشمندان یک گام به کشف واکسن سرطان و ریشه کن کردن این بیماری نزدیک تر شده اند. این پیشرفت‌ها سیر صعودی دارند و پیش بینی می‌شود در آینده نزدیک، بسیاری از سرطان‌های مهلک و کشنده، مانند سرطان ریه، به طور کامل ریشه کن شوند. واکسن‌ها قدرتمند ترین سلاح بشر در برابر مهلک ترین بیماری‌های قرن هستند و سرطان نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود!

profile
نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *