پاکلی تاکسـل (paclitaxel) یا تاکسول، یکی از رایج‌ترین داروهای استفاده شده در شیمی درمانی است که برای درمان انواع مختلفی از سرطان‌ها از جمله سرطان تخمدان ، سرطان سینه، سرطان رحم و سرطان‌ ریه‌ استفاده می‌شود.

پاکلی تاکسل چیست و چه کاربردی دارد؟

پاکلی تاکسـل(paclitaxel)  یا تاکسول، یکی از داروهای شیمی درمانی است که منشاء اولیه طبیعی و گیاهی دارد. این دارو  از پوست نوعی درخت سرخدار (تاکسو بِرِویفولیا) استخراج می‌شود. این دارو در سال ۱۹۶۲ توسط محققین آمریکایی که دنبال منابع طبیعی برای درمان سرطان بودند جمع‌آوری شد. اما تا دسامبر ۱۹۹۲ طول کشید تا تاثیر ضد سرطان آن مشخص شده و تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) را برای سرطان تخمدان بگیرد. پس از آن این دارو در سرطان‌های متعددی امتحان شد و تاثیر آن در اکثر آن‌ها تایید شد. این دارو در درمان سرطان‌های زیر استفاده می‌شود:

• سرطان پستان به صورت ادجوانت ( کمکی)
• سرطان پستان متاستاتیک یا عودکرده
• سرطان دهانه رحم پیشرفته
• سرطان اندومتر پیشرفته یا عودکرده
• سرطان مری متاستاتیک یا سرطان مری پیشرفته به صورت موضعی که قابل برداشتن نیست.
• سرطان مری – قبل از جراحی و در درمان ترکیبی شیمی درمانی و رادیوتراپی
• سرطان معده متاستاتیک یا سرطان معده‌ی پیشرفته به صورت موضعی که قابل برداشتن نیست
• سرطان‌های پیشرفته‌ی سر و گردن
• سرطان‌ ریه‌ی سلول‌های غیرکوچک
• تومور ژرم سل بیضه
• سارکوم کاپوسی- مرتبط به ایدز
• ملانومای پیشرفته یا متاستاتیک
• سرطان تخمدان پیشرفته
• سرطان آلت مردانه متاستاتیک
• سارکومای بافت نرم
• کارسینوم تیموما/تیمیک
• سرطان تیروئید آناپلاستیک
• آدنوکارسینومای اولیه‌ی ناشناخته
• سرطان مقعد (آنال) پیشرفته
• سرطان مثانه پیشرفته یا متاستاتیک (ثانویه)

بهتر است درباره‌ی اطلاعات کلی شیمی درمانی و درمان سرطان خاص خود نیز در همین سایت مطالعه کنید. پزشکتان درباره‌ی این درمان و عوارض جانبی احتمالی‌اش با شما صحبت خواهد کرد و در صورت موافقت شما، درمان شروع می‌شود.

نحوه مصرف پاکلی تاکسل

در روز شیمی‌درمانی یا در زمانی که در بیمارستان می‌مانید، پاکلیتاکسل را مصرف می‌کنید. پرستار شیمی درمانی، این دارو را به شما تزریق می‌کند. پاکلیتاکسل ممکن است در ترکیب با سایر داروها تجویز شود.

در طی درمان شما معمولا با پزشک انکولوژیست و پرستار شیمی درمانی ملاقات می‌کنید. روز قبل یا همان روز درمان، باید آزمایش خون انجام دهید تا از طبیعی و امن بودن سطح سلول‌های خونی شما برای انجام شیمی درمانی اطمینان حاصل کنیم.

شما قبل از شیمی درمانی با یک پزشک یا پرستار ملاقات خواهید کرد و آن‌ها از شما می‌پرسند که حال عمومی‌تان چطور است. اگر نتایج آزمایش خونی شما نرمال باشند، داروساز یا پرستار داروهای شما را برای شیمی درمانی آماده می‌کند. پرستار به شما خواهد گفت که چه زمانی داروهایتان آماده می‌شود.

معمولا قبل از شیمی درمانی، به شما داروهای ضد تهوع می‌دهند و همچنین به شما داروهایی می‌دهند که از واکنش‌های آلرژیک و حساسیتی جلوگیری می‌کنند. ممکن است قبل از درمان، به شما استروئید (کورتون) تزریق کنند یا یک روز قبل از شیمی درمانی استروئید را به صورت قرص مصرف کنید. مهم است که این داروها را دقیقا همانطور که پزشک توضیح داده، مصرف کنید. اگر به هر دلیلی این داروها را مصرف نکردید، به پزشکتان اطلاع دهید.

نحوه استفاده از داروهای شیمی درمانی

1. یک لوله‌ی کوتاه و نازک که پرستار درون ورید دست یا بازوی شما قرار می‌دهد.(آنژیوکت)
2. یک لوله‌ی نازک که زیر پوست قفسه سینه شما قرار می‌گیرد و به وریدی در آن نزدیکی می‌رود(کاتتر مرکزی یا CV line)
3. لوله‌ی نازکی که درون ورید بازوی شما قرار می‌گیرد و به سمت ورید قفسه سینه می‌زود(کاتتر محیطی-مرکزی)

این دارو معمولا در ترکیب با سایر داروهای شیمی درمانی یا تارگت‌تراپی استفاده می‌شود، اما می‌توان به تنهایی نیز از آن استفاده کرد.

دوره‌ی شیمی درمانی شما با پاکلیتاکسل  چقدر طول می‌کشد؟

شما معمولا یک دوره از چند چرخه‌ی درمانی در طی چند ماه خواهید داشت. پزشک و پرستارتان درباره‌ی برنامه درمانی‌تان با شما صحبت خواهند کرد. طول مدت درمان بر اساس نوع بیماری و مرحله آن و رژیم شیمی درمانی انتخابی متفاوت است.

در سرطان پستان غیر متاستاتیک معمولا شما پاکلیتاکسل را هر سه هفته یک بار برای ۴ دوره مصرف خواهید کرد و درمان هر بار حدود سه ساعت طول می‌کشد. گاهی با بر اساس موقعیت، ممکن است این دارو را به صورت هفتگی برای ۱۲ دوره مصرف کنید. اگر این دارو را به صورت هفتگی مصرف می‌کنید، دوز دارو کمتر بوده و تزریق آن حدود یک ساعت طول خواهد کشید.

عوارض جانبی پاکلیتاکسل(تاکسول)

ما در این مقاله، درباره‌ی رایج‌ترین عوارض جانبی این دارو توضیحاتی ارائه می‌دهیم. همچنین درباره‌ی چند عارضه‌ی دیگر که کمتر رایج هستند، هم صحبت می‌کنیم. ممکن است شما چند عدد از این عارضه‌ها را تجربه کنید. اما احتمال اینکه همه آن‌ها را تجربه کنید، خیلی کم است. اگر شما با بقیه دارو‌های سرطان درمان می‌شوید، ممکن است عوارضی را تجربه کنید که اینجا لیست نشده‌اند. زمانی که شما این درمان را انجام می‌دهید، به صورت منظم با پزشک یا پرستارتان ملاقات می‌کنید.

همیشه درباره‌ی هر عارضه‌ی جانبی که تجربه می‌کنید به آن‌ها بگویید و آن‌ها به شما داروهایی خواهند داد که این عوارض را کمتر کند. مهم است که داروها را دقیقا همانطوری که توضیح داده‌ شده، مصرف کنید؛ چون در این صورت احتمال اثر کردن دارو بیشتر خواهد بود. پرستارتان نکته‌هایی درباره‌ی تحمل این عوارض جانبی به شما می‌گوید. بعد از اتمام درمانتان، بیشتر این عوارض بهبود می‌یابند.

بعضی از درمان‌های سرطان ممکن است عوارض شدیدی داشته باشند. به ندرت، ممکن است این عوارض تهدید کننده‌ی زندگی فرد باشند. پزشک یا پرستارتان این عوارض را برای شما توضیح می‌دهند.

عوارض جانبی طی درمان با پاکلیتاکسل

بعضی افراد ممکن است در طی شیمی درمانی با پاکلیتاکسل یا کمی بعد از آن عوارضی را تجربه کنند.  بعضی افراد موقع مصرف این دارو، واکنش آلرژیک نشان می‌دهند. قبل از درمان، شما داروهایی مصرف می‌کنید که جلوی هرگونه واکنش را بگیرد یا اثرات آن را کاهش دهد.

علائم واکنش آلرژیک:

• احساس گرما یا گرگرفتگی
• لرزش
• خارش
• جوش پوستی
• احساس سرگیجه
• سردرد
• احساس تنگی نفس یا خس خس قفسه سینه
• تورم صورت یا دهان
• درد در شکم و کمر یا قفسه سینه

پرستارتان طی پروسه درمان، علائم واکنش را چک خواهد کرد. اگر شما احساس ناخوشی می‌کنید یا هرکدام از این علائم را دارید، سریعا به آن‌ها اطلاع دهید. معمولا آلرژی در اولین جلسات تزریق و در همان دقایق ابتدایی ایجاد می‌شود. اما گاهی واکنش آلرژیک چند ساعت بعد از درمان رخ می‌دهد. اگر وقتی به خانه رسیدید، این علائم را داشتید یا احساس ناخوشی کردید، مستقیما با بیمارستان تماس بگیرید.

نشت دارو به خارج از ورید

اگر دارو به خارج از ورید نفوذ کند، به بافت اطراف آسیب وارد می‌شود. به این اتفاق  «نشت دارو به خارج از رگ» یا «extravasation» می‌گوییم. تراوش دارو اتفاق رایجی نیست اما وقتی اتفاق می‌افتد، مهم است که سریعا درمان شود. اگر حس تیر کشیدن، درد یا قرمزی و تورم اطراف وریدتان دارید، سریعا به پرستارتان اطلاع دهید. اگر هر کدام از این علائم را بعد از رسیدن به خانه احساس کردید، سریعا با شماره‌ِ‌ی تماس پزشک و پرستارتان تماس بگیرید.

درد در امتداد ورید

ممکن است شما در مکانی که تزریق پاکلیتاکسل انجام گرفته یا در امتداد آن ورید، درد داشته باشید. اگر درد حس می‌کنید، سریعا به پرستار یا پزشکتان اطلاع دهید تا مکان تزریق را چک کنند. ممکن است دارو را آرام‌تر تزریق کنند یا آن را با مایعات بیشتری همراه کنند تا درد کمتر شود.

احتمال عفونت

پاکلیتاکسل ممکن است باعث کم شدن تعداد گلبول‌های سفید خون شما شود. گلبول‌های سفید، با عفونت مبارزه می‌کنند و اگر تعدادشان کم شود، احتمال اینکه شما عفونت بگیرید بیشتر می‌شود. به کاهش تعداد گلبول‌های سفید گاهی نوتروپنی می‌گوییم. شیوع نوتروپنی با مصرف پاکلی‌تاکسل حدود ۸۵-۹۰٪ است و کمترین تعداد نوتروفیل‌های خون حدود ۱۱ روز پس از تزریق رخ می‌دهد.

وقتی تعداد گلبول‌های سفید کم باشد، بدن مستعد ابتلا به عفونت است و در صورت ایجاد عفونت، شدت آن می‌تواند خیلی زیاد باشد. بنابراین باید حتما همه نکات پیشگیری از عفونت را رعایت کنید و مهم است که همه‌ی عفونت‎‌ها را سریعا درمان کنیم. از پزشک و پرستار خود بپرسید اگر علائم عفونت را داشتید چه کار باید بکنید. علائم عفونت عبارتند از:

• تب بالای ۳۷ درجه یا دمای پایین‌تر از ۳۶ درجه
• احساس ناخوشی حتی با دمای بدن طبیعی
• علائم عفونت شامل حس لرز، گلودرد، سرفه، تنگی نفس، اسهال، دفع مکرر ادرار یا حس ناخوشایند هنگام دفع ادرار

مهم است که دقیقا به توصیه‌های تیم درمانی سرطان در این زمینه، عمل کنید. معمولا قبل از درمان بعدی، تعداد گلبول‌های سفیدتان طبیعی می‌شود و شما قبل از درمان‌های بعدی آزمایش خون می‌دهید و در صورتی که تعداد گلبول‌های سفیدتان کم باشد، ممکن است پزشکتان درمان را برای مدت کوتاهی به تعویق بیاندازد تا تعداد گلبول‌های سفیدتان نرمال شود.

کبود شدن و خونریزی

درمان با پاکلیتاکسل می‌تواند تعداد پلاکت‌های خون را نیز کم ‌کند. پلاکت‌ها سلول‌هایی هستند که به تشکیل لخته در خون کمک می‌کنند. اگر تعداد پلاکت‌هایتان کم باشد، ممکن است به آسانی کبود شوید یا خون‌ریزی داشته باشید.

ممکن است این علائم را داشته باشید:

• خون دماغ شدن
• خونریزی از لثه
• عادت ماهانه سنگین
• خون در ادرار یا مدفوع
• نقطه‌های قرمز یا بنفش کوچک در سطح پوست که شبیه به جوش هستند.

اگر کبودی یا خونریزی بی‌دلیل دارید، به پزشکتان اطلاع دهید. در موارد بسیار شدید ممکن است به تزریق آهسته‌ی پلاکت نیاز داشته باشید.

آنمی (کم‌خونی یا کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون)

ممکن است پاکلیتاکسل، تعداد گلبول‌های قرمز در خون را کم ‌کند. گلبول‌های قرمز در بدن اکسیژن را حمل می‌کنند. به پدیده‌ی کاهش تعداد این سلول‌های خونی، آنمی می‌گوییم.

ممکن است حین آنمی، این علائم را تجربه کنید:

• رنگ پریدگی
• کاهش انرژی
• تنگی نفس
• حس سرگیجه و سبکی سر

اگر این علائم را دارید، به پزشکتان خبر دهید. اگر کم‌ خونی شدید دارید، ممکن است به تزریق آهسته‌ی خون نیاز داشته باشید. به این کار انتقال خون می‌گویند.

حالت تهوع

پزشکتان به شما داروهای ضدتهوع می‌دهد تا از به وجود آمدن حالت تهوع جلوگیری کند و یا حالت تهوع را کنترل کند. داروها را دقیقا همانطور که پزشک یا دکتر داروساز توصیه کرده‌اند، مصرف کنید. جلوگیری از حالت تهوع آسان‌تر از درمان آن خواهد بود.

اگر حالت تهوع دارید، به صورت مرتب در مقادیر کم مایعات مصرف کنید وغذا بخورید. مهم است که به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف کنید. اگر شما همچنان حالت تهوع داشتید، یا بیشتر از یک بار در 24 ساعت استفراغ کردید، هرچه زودتر با بیمارستان تماس بگیرید. آن‌ها برای کمک در این زمینه به شما پیشنهادهایی می‌دهند و ممکن است پزشک یا پرستارتان داروی ضدتهوع را عوض کند یا داروی جدیدی اضافه کند.

اسهال

درمان با پاکلیتاکسل ممکن است باعث اسهال شود. اسهال به این معنی است که از حالت نرمال خودتان، مدفوع بیشتری را دفع کنید یا مدفوعتان آبکی و شل باشد. اگر استوما (مثل کولوستومی) دارید، فعالیت آن بیشتر از حالت عادی خواهد شد.

اگر اسهال دارید:

• روزانه حداقل دو لیتر آب مصرف کنید
• از مصرف الکل،کافئین،لبنیات،غذاهای پرچرب و غذاهای پر از فیبر خودداری کنید.
• با بیمارستان تماس بگیرید تا در این زمینه به شما کمک کنند.

 ریزش مو

معمولا شما همه‌ی موهای سرتان را از دست خواهید داد. ممکن است مژه و ابرو و موهای بدنتان را هم از دست دهید. ریزش مو معمولا بعد از جلسه اول یا دوم شروع می‌شود. خنک کردن پوست سر و کاهش دمای آن، راهی برای کم کردن ریزش مو است. پرستارتان به شما خواهد گفت که می‌توانید از این راه استفاده کنید یا نه.

پرستارتان به شما راه‌هایی معرفی می‌کند تا با کمک آن‌ها ریزش موهایتان را کم کنید. اگر دوست داشته باشید، راه‌هایی برای پوشاندن ریزش مو وجود دارد. ممکن است پوست سرتان حساس باشد، پس مهم است که وقتی در معرض خورشید قرار می‌گیرید، پوست سرتان را بپوشانید. این ریزش مو معمولا موقت است. معمولا بعد از پایان درمان، موهایتان دوباره رشد خواهد کرد. به ندرت، ممکن است که موها دوباره رشد نکنند یا نازک‌تر از قبل رشد کنند. اگر در این مورد نگرانید، با انکولوژیست یا پرستارتان صحبت کنید.

گلودرد و درد در دهان

این درمان ممکن است باعث درد در گلو و دهان شود. همچنین ممکن است شما زخم‌هایی در دهانتان داشته باشید. این موضوع احتمال عفونت‌های دهان و گلو را افزایش می‌دهد. از یک مسواک نرم برای تمیز کردن دندان‌ها یا دندان مصنوعی‌تان هنگام صبح و شب و بعد از وعده‌های غذایی، استفاده کنید.

اگر گلو درد یا درد در دهان دارید:

• پزشک یا پرستارتان را مطلع کنید-آن‌ها به شما دهان‌شویه یا داروهایی می‌دهند که کمک کننده باشد.
• سعی کنید مایعات زیادی مصرف کنید.
• از مصرف الکل و تنباکو و غذاهایی که باعث متورم شدن دهان یا گلویتان می‌شود، خودداری کنید.
• مکیدن قطعه یخ ممکن است در درد دهان و گلو موثر باشد، اما اگر در ناحیه سر یا گردنتان پرتودرمانی می‌شوید، این کار را نکنید چون باعث آسیب می‌شود.

خستگی

احساس خستگی یکی از عوارض رایج این درمان است و معمولا در هفته‌های آخر درمان و چند هفته بعد از پایان درمان، بیشتر می‌شود. سعی کنید آرام باشید و روزهایتان را طوری برنامه ریزی کنید که وقت برای استراحت هم داشته باشید. ورزش‌های آرام مثل قدم زدن مسافت‌های کوتاه، ممکن است به شما انرژی بدهد. اگر احساس خواب‌آلودگی دارید، رانندگی نکنید.

درد در عضله یا مفصل

ممکن است  به مدت چند روز بعد از درمان با پاکلیتاکسل، در عضلات و مفاصلتان احساس درد کنید. اگر این اتفاق افتاد، به پزشکتان اطلاع دهید تا برایتان مسکن تجویز کند. اگر بعد از مصرف مسکن، دردتان بهبود نیافت، دوباره او را مطلع کنید و یادتان باشد که حمام آب گرم و داشتن استراحت به صورت مرتب ممکن است کمک کننده باشد.

نوروپاتی محیطی (بی‌حسی و مورمور شدن در دست‌ها یا پا)

پاکلیتاکسل روی اعصاب هم اثرگذار است و باعث بی‌حسی و مورمورشدن یا حس درد در دست‌ها و پاها می‌شود. ممکن است در بستن دکمه‌ها و بقیه‌ی کارهای پرزحمت دچار مشکل شوید. اگر این علائم را دارید، پزشکتان را مطلع کنید. این علائم معمولا بعد از اتمام درمان بهبود می‌یابند، اما برای بعضی افراد، هیچ وقت از بین نمی‌روند. اگر در این باره نگرانید با  پزشکتان در موردش صحبت کنید.

تغییر فشار خون

پاکلیتاکسل می‌تواند فشار خون را کم کند. به طور ناشایع‌تر می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود. اگر مشکلی در فشارخونتان حس می‌کنید، به پزشک یا پرستارتان خبر دهید. پرستارتان در طی درمان، فشارتان را به صورت مرتب چک می‌کند. اگر حس سرگیجه دارید، به او بگویید. در صورتی که چنین حسی دارید، رانندگی یا کار با ماشین‌آلات سنگین را انجام ندهید.

تغییرات عملکرد کبد

شیمی درمانی روی عملکرد کبد شما اثر می‌گذارد. این تاثیر معمولا خفیف است و معمولا بعد از درمان نرمال می‌شود. برای بررسی عملکرد کبد باید آزمایش خون انجام دهید.

تغییرات پوستی

شیمی درمانی با پاکلی تاکسل می‌تواند روی پوست شما تاثیر بگذارد. پزشک یا پرستارتان به شما می‌گویند انتظار چه تغییراتی را داشته باشید. اگر پوستتان خشک می‌شود، سعی کنید از یک کرم مرطوب کننده‌ی غیر معطر استفاده کنید. ممکن است ضایعات پوستی ایجاد شود و ممکن است با حس خارش همراه باشد .

همیشه به پزشک و پرستارتان درباره‌ی تغییرات پوستی‌تان بگویید و آن‌ها شما را در این زمینه راهنمایی خواهند کرد و کرم یا دارویی به شما می‌دهند که کمک کننده باشد. هر تغییری در پوست شما معمولا موقتی خواهد بود و بعد از اتمام درمانتان، بهبود می‌یابد. به ندرت ممکن است شرایط جدی‌تری در پوستتان به وجود بیاید. برای مثال ممکن است شما ضایعه‌ای داشته باشید که تبدیل به تاول شود و پوستتان پوسته‌پوسته شود. اگر این اتفاق افتاد سریعا به بیمارستان اطلاع دهید.

تغییرات ناخن

یکی از عوارض پاکلیتاکسل اثرگذاری دارو روی ناخن است. ممکن است ناخن‌هایتان آرام‌تر رشد کنند یا آسان بشکنند. ممکن است شما برآمدگی‌ها یا خطوط سفید یا خطوط تیره‌ای روی ناخنتان ببینید. گاهی ناخن‌ها شل می‌شوند و ممکن است بیفتند. وقتی درمان تمام می‌شود، هر تغییری که در ناخن به وجود آمده، معمولا با رشد دوباره‌ی ناخن، از بین می‌رود.

با این کارها می‌توانید مراقب ناخن‌هایتان باشید:

• ناخن‌ها و کوتیکول‌ها را مرتبا مرطوب کنید.
• همیشه ناخن‌هایتان را کوتاه کنید.
• وقتی در خانه یا باغچه کار می‌کنید، دستکش بپوشید تا از ناخن‌هایتان مواظبت کنید.
• دست‌ها و ناخن‌هایتان را تمیز نگه دارید تا از عفونت‌ها جلوگیری کنید؛ اما از حمام کردن با آب بسیار داغ خودداری کنید.
• از استفاده کردن ناخن مصنوعی، ژل‌ها یا اکریلیک‌های دیگر هم طی این درمان خودداری کنید چون آن‌ها احتمال عفونت را افزایش می‌دهند.
• استفاده از لاک ناخن مشکلی ندارد؛ اما سعی کنید از لاک‌های با پایه آب استفاده کنید و از مواد شیمیایی سنگین مثل استون برای از بین بردن لاک استفاده نکنید.
• اگر ناخن‌ انگشت‌ پاهایتان تحت تاثیر قرار گرفته اند، کفشی بپوشید که دقیقا اندازه باشد تا نقش ضربه گیر داشته باشد.
• اگر تغییری در ناخن‌هایتان می‌بینید، به پزشک یا پرستارتان خبر دهید. آن‌ها می‌توانند شما را راهنمایی کنند یا شما را به پزشک مربوطه ارجاع دهند تا توصیه‌ها تخصصی‌تری بگیرید.

مشکلات چشمی

در طی درمان با پاکلی تاکسل، ممکن است چشم‌هایتان پر اشک باشند یا درد داشته باشند. پزشکتان ممکن است قطره ای تجویز کند تا در این زمینه کمک کننده باشد. اگر چشمتان قرمز و ملتهب شد شد (التهاب ملتحمه)، به پزشکتان اطلاع دهید؛ چون ممکن است قطره چشمی آنتی بیوتیک نیاز داشته باشید.

یادتان باشد اگر دچار درد در چشم یا تغییراتی در دیدتان شدید، به پزشکتان اطلاع دهید.

مشکلات گوش

به ندرت پاکلی تاکسل موجب موارد زیر می‌شود:

• درد گوش
• کاهش شنوایی
• وزوز گوش

اگر هر کدام از این موارد رخ داد به پزشک خود اطلاع دهید.

تاثیر روی قلب

درمان با پاکلی تاکسل ممکن است روی عملکرد قلبی هم تاثیر بگذارد. ممکن است لازم باشد شما آزمایش‌هایی برای چک کردن عملکرد قلبتان انجام دهید. این آزمایش ممکن است قبل از درمان، طی درمان یا بعد از درمان انجام شود.

اگر درمان با پاکلی تاکسل باعث مشکلات قلبی می‌شود، ممکن است پزشکتان، نوع درمانی که دارید را عوض کند.

اگر این علائم را حین جلسه درمانی یا بعد از آن تجربه می‌کنید، باید با مرکز درمانی خود تماس بگیرید و به طور فوری بررسی شوید:

• درد یا تنگی قفسه سینه
• تنگی نفس
• سرگیجه
• تغییرات ضربان قلب

بقیه بیماری‌ها هم باعث این علائم می‌شوند اما مهم است که این علائم توسط پزشک چک شوند. اگر نتوانسید با پزشکتان تماس بگیرید، سعی کنید با اورژانس تماس بگیرید.

تاثیرات روی سیستم عصبی

درمان ممکن است روی سیستم عصبی شما اثر بگذارد. ممکن است حس سرگیجه یا نامتعادل بودن داشته باشید. اگر این علائم را تجربه می‌کنید، مستقیما به پزشکتان اطلاع دهید و  اگر بعد از رسیدن به خانه این علائم را داشتید، مهم است که رانندگی نکرده با ماشین‌آلات سنگین کار نکنید.

درد شکم

ممکن است این علائم را داشته باشید:

• درد یا ناراحتی در شکم
• نفخ کردن
• داشتن سوء هاضمه یا باد شکم

پزشکتان می‌تواند داروهایی تجویز کند تا این علائم بهبود پیدا کنند. اگر دردتان بهتر نشد یا حتی بدتر شد، به پزشکتان اطلاع دهید.

احتمال لخته شدن خون

سرطان و برخی درمان‌های سرطان می‌توانند باعث افزایش احتمال لخته شدن خون شوند.

علائم لخته‌ی خون :

• درد ضربان دار، قرمزی یا ورم کردن پا و بازو
• تنگی نفس ناگهانی یا سرفه
• درد تیز در قفسه سینه که هنگام سرفه یا کشیدن نفس عمق بدتر شود

اگر هرکدام از این علائم را دارید، با مرکز درمانی خود یا اورژانس تماس بگیرید.

لخته‌ی خون مسئله‌ی مهمی است، اما با کمک داروهای رقیق کننده‌ی خون (آنتی کوآگولان‌ها) درمان می‌شود. پزشک یا پرستارتان در این مورد اطلاعات بیشتری به شما خواهند داد.

می‌توانید با انجام این موارد، احتمال تجربه‌ی لخته‌ی خون را کاهش دهید:

• حین درمان فعال بمانید.
• مایعات فراوان و مخصوصا آب فراوانی بنوشید.

ممکن است برای پیشگیری از ایجاد لخته، برای شما آنتی کوآگولان تجویز شود.

الکل

این دارو شامل الکل است. اگر با مصرف الکل مشکل دارید، به پزشک ، پرستار یا دکتر داروسازتان اطلاع دهید. بعد از مصرف این دارو ممکن است سطح الکل خونتان بالاتر از حد قانونی باشد. چند ساعت بعد از مصرف این دارو، حتی اگر حس می‌کنید حالتان خوب است، از رانندگی کردن اجتناب کنید. اگر اثرات الکل را بعد از مصرف این دارو حس می‌کنید، به پزشک یا پرستار یا دکتر داروساز خود اطلاع دهید.

واکسیناسیون

طی این درمان یا برای مدتی بعد از داشتن این درمان، نباید بعضی از انواع واکسیناسیون را انجام دهید. قبل از انجام هرگونه واکسیناسیونی، با انکولوژیستتان مشورت کنید. لیست واکسن‌هایی که با این دارو تداخل دارند در ادامه آورده شده است.

سایر داروها

بعضی از داروها ممکن است روی اثرگذاری این دارو تاثیر داشته باشند یا ممکن است مصرف همزمان آن‌ها با این دارو، مضر باشد. همیشه به انکولوژیست خود درباره‌ی داروهای دیگری که مصرف می‌کنید یا قصد دارید مصرف کنید، اطلاع دهید. برای مثال:

• داروهایی که برای شما تجویز شده.
• داروهایی که خودتان از داروخانه خریده‌اید.
• ویتامین‌ها، داروهای گیاهی و درمان‌های مکمل.

به سایر پزشکان و داروساز و دندان پزشکتان که قرار است برایتان دارو تجویز کنند هم بگویید که از داروی سرطان و این درمان استفاده می‌کنید .

در ادامه لیست بعضی از داروهایی که تداخل کامل و نسبی با پاکلی تاکسل  دارند آورده شده است.

 دقت کنید نام‌هایی که در ادامه آمده، نام علمی داروهاست. ممکن است شما داروهای مصرفی خود را با نام تجاری آن‌ها بشناسید. پس حتما به نام علمی آن که قطعا روی بسته آن نوشته شده دقت کنید.

تداخلات رده X (تداخل دارویی شدید)

• آتازاناویر : دارویی که برای ویروس نقص ایمنی اکتسابی (HIV) تجویز می‌شود.
• ب.ث.ژ (داخل مثانه ای): برای درمان و پیشگیری سرطان مثانه مصرف می‌شود .
• برومپریدول: این دارو ضد روان پریشی است.
• کلادریبین: در درمان لوسمی hairy cell، لوسمی لنفوسیتیک مزمن (CLL)، لنفوم های غیر هوچکینی و مایکروگلوبولینمی والدنشتروم مصرف می‌شود.
• دیپیرون: این دارو مسکن و ضدالتهاب و ضد تب است.
• فوزیدیک اسید (سیستمیک): داروی آنتی استافیلوکوک است و برای درمان عفونت‌های عمیق و جدی استفاده می‌شود.
• ناتالیزوماب: در درمان ام‌اس و بیماری کرون استفاده می‌شود.
• پیمکرولیموس: در درمان درماتیت آتوپیک (اگزما) استفاده می‌شود.
• سورافنیب: در درمان سرطان پیشرفته‌ی کبد و سرطان پیشرفته‌ی کلیه و سرطان تیروئید پیشرفته‌ی مقاوم به ید رادیواکتیو مصرف می‌شود.
• تاکرولیموس (موضعی): در درمان اگزما مصرف می‌شود.
• تالیموژن لاهرپارپوک: ویروس اصلاح ژنتیکی شده تبخال 1 (HSV1) است که به صورت انتخابی در سلولهای تومور تکثیر شده و آنها را لیز می کند.
• تموزولامید: در درمان انواع خاصی از تومورهای مغزی تجویز می‌شود.
• اوپاداسیتینیب: برای درمان آتریت روماتویید مصرف می‌شود.
• رکسولیتینیب: در درمان میلوفیبروز استفاده می‌شود.
• واکسن‌های زنده مثل واکسن تب دانگ، واکسن فلج اطفال و واکسن هاری.

  تداخلات گروه D (در صورت امکان درمان عوض شود)

• آمیفوستین: برای از بین بردن سمیت کلیوی داروی سیس پلاتین مصرف می‎شود.
• آنتراسیکلین ها:در درمان سرطان معده و پستان و رحم و تخمدان و مثانه و ریه و در درمان لنفوم و لوکمی استفاده می‌شوند.
• دفریپرون: به آهن اضافی موجود در خون که به دلیل تزریق خون یا تالاسمی به وجود آمده، متصل می‌شود و آن را از جریان خون خارج می کند.
• دنوزوماب: در درمان پوکی استخوان استفاده می‌شود.
• دوکسوروبیسین: در درمان سرطان مصرف می‌شود.
• اکیناسه: سرخارگل یا اکیناسه یک گیاه دارویی
• واکسن ویروس‌های آنفولانزا
• لفلونوماید: از این دارو در درمان آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود.
• لنوگراستیم: برای کاهش دوره‌ی درمانی نوتروپنی و شدت التهابات بیمارانی که بدخیمی‌های میلوئیدی ندارند، استفاده می‌شود.
• لیپگفیلگراستیم: برای کاهش عفونت در پی شیمی درمانی بدخیمی های خونی، نوتروپنی شدید و… استفاده می‌شود.
• اوبینوتوزوماب: برای درمان انواع خاصی از سرطان خون استفاده می‌شود.
• پالیفرمین: برای جلوگیری و درمان گلودرد و دهان درد شدید ناشی از شیمی درمانی استفاده می‌شود.
• مشتقات پلاتینیوم: در درمان انواعی از سرطان‌ها استفاده می‌شود.
• پلی متیل متاکریلات: برای از بین بردن دائمی چروک و زخم‌های سطح پوست استفاده می‌شود.
• سیپولوسل – تی: برای درمان سرطان‌های پیشرفته‌ی پروستات استفاده می‌شود.
• واکسن‌های غیرفعال

پیشگیری از بارداری حین مصرف پاکلیتاکسل (تاکسول)

ممکن است پزشکتان پیشنهاد دهد که طی این درمان باردار نشوید؛ چون ممکن است داروها به رشد جنین آسیب بزنند. پس مهم است که طی درمان و شش ماه  بعد از تمام شدن شیمی درمانی، از روش‌های پیشگیری استفاده کنید. می‌توانید در این مورد با پزشک یا پرستارتان صحبت کنید.

شیردهی حین مصرف پاکلیتاکسل ( تاکسول)

توصیه می‌شود که  طی این درمان و کمی بعد از پایان درمان، به نوزاد شیر ندهید. این به این دلیل است که ممکن است دارو از طریق شیر به نوزاد منتقل شود. پزشک یا پرستارتان در این مورد به شما اطلاعات بیشتری خواهد داد.

باروری حین مصرف پاکلیتاکسل

بعضی از داروهای سرطان ممکن است روی قدرت باردار شدن یا باردار کردن شما تاثیر داشته باشند. اگر در این مورد نگران هستید، مهم است که قبل از شروع درمان با پزشکتان مشورت کنید.

اگر خانم هستید، ممکن است عادت‌های ماهانه‌تان نامنظم یا متوقف شوند. ممکن است این اتفاق موقت باشد اما در بعضی خانم‌ها دائمی می‌شود و ممکن است یائسگی‌تان زودتر از وقت مقرر شروع شود. راه‌هایی برای پیشگیری از بارداری در خانم‌ها و آقایان وجود دارد. اگر نگران باروری هستید، مهم است که قبل از شروع درمانتان با پزشکتان مشورت کنید.

رابطه‌ی جنسی حین مصرف پاکلیتاکسل

اگر چند روز بعد از شیمی درمانی رابطه‌ی جنسی دارید، مهم است که از کاندوم استفاده کنید تا از شریک جنسی‌تان از مواد شیمی درمانی که ممکن است در مایعات واژینال یا اسپرم شما باشد، محافظت کنید.

درمان‌های پزشکی و دندانپزشکی

اگر شما به هر دلیلی جز سرطان، نیازمند درمان پزشکی دیگری هستید، یادتان باشد به پزشک و پرستار مربوطه یادآوری کنید که تحت درمان سرطان قرار دارید و اطلاعات تماس انکولوژیست خود را به آن‌ها بدهید تا بتوانند مشورت بگیرند. اگر حس می‌کنید درمان دندانپزشکی لازم دارید، ابتدا با پزشک انکولوژیست خود صحبت کنید و سپس به دندانپزشکتان بگویید که تحت درمان سرطان هستید.

اشکال دارویی پاکلی تاکسل(تاکسول)

محلول تزریقی پاکلی تاکسل یک مایع بی رنگ تا زرد کم رنگ است. پاکلی تاکسل در دوزهای ۳۰ میلی گرمی، ۱۰۰ میلی گرمی، ۱۵۰ میلی‌گرمی و ۳۰۰ میلی گرمی در داروخانه‌ها موجود است. داروهایی که قبل از تزریق پاکلی تاکسل مصرف می‌شوند (پیش‌دارو یا پره مدیکیشن)

۶ ساعت قبل از مصرف دارو دگزامتازون ۲۰ میلی گرمی خوراکی یا تزریقی داده می‌شود (در صورت وجود HIV پیشرفته از دوز ۱۰ میلی گرمی استفاده شود)

نکته: معمولا بیماران دگزامتازون خوراکی را تحمل نمی‌کنند و از دگزامتازون تزریقی استفاده می‌شود. همچنین معمولا در کنار دگزامتازون از هیدروکورتیزون هم استفاده می‌شود چون تاثیر دگزامتازون را افزایش می‌دهد.

۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت قبل از جلسه شیمی درمانی دیفن هیدرامین ۵۰ میلی گرمی به صورت تزریق وریدی مصرف شود.

نکته: در ایران دیفن هیدرامین تزریقی موجود نمی‌باشد و به جای آن از داروی کلماستین استفاده می‌شود.

۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت قبل از جلسه شیمی درمانی، سیمتیدین یا فاموتیدین به صورت وریدی تزریق شوند.

دوز‌های مصرفی پاکلیتاکسل

از پاکلیتاکسل در دوزهای مختلفی استفاده می‌شود و مدت زمان درمان با آن در هر بیمار متفاوت است. و با توجه به نوع سرطان مشخص می‌شود از چه دوزی از دارو استفاده شود یا در ترکیب با چه داروهایی تجویز شود.

• در درمان ادجوانت یا کمکی سرطان سینه و برای درمان سرطان سینه‌ی متاستاتیک و عود کرده: به صورت تزریقی در ورید و دوز ۱۷۵ میلی گرم به ازای هر متر مربع بدن است و به مدت سه ساعت، هر سه هفته یک بار تزریق می‌شود .
• در درمان ادجوانت (کمکی) سرطان سینه، مدت درمان معمولا چهار دوره خواهد بود.
• در سرطان اندومتر پیشرفته یا عودکرده : به صورت تزریق وریدی و دوز

۱۷۵ میلی گرم به ازای هر مترمربع بدن است. در روز اول هر سه هفته و در ترکیب با کاربوپلاتین تجویز می‌شود.

• طول درمان در این روش، هفت دوره است.
• در صورتی که فرد پرتودرمانی در ناحیه‌ی لگن یا ستون فقرات داشته باشد، از دوز ۱۳۵ میلی گرم به ازای هر مترمربع بدن استفاده می‌کنیم.
• در سرطان‌ ریه سلول‌های غیرکوچک (NSCLC) یکی از روش‌ها، تزریق وریدی و در ترکیب با سیس‌پلاتین است. در این درمان دوز پاکلیتاکسل ۱۳۵ میلی گرم به ازای هر مترمربع بدن است که طی ۲۴ ساعت هر ۳ هفته یک بار تزریق می‌شود.
• در سرطان تخمدان پیشرفته
• در صورتی که قبلا درمان شده باشد به صورت تزریق وریدی با دوز ۱۳۵ یا ۱۷۵ میلی گرم به ازای هر متر مربع بدن و به مدت سه ساعت، هر سه هفته یک بار انجام می‌گیرد.
• در صورتی که قبلا درمان نشده باشد به صورت تزریق وریدی و در ترکیب با سیس‌پلاتین خواهد بود. در این درمان دوز پاکلیتاکسل ۱۷۵ میلی گرم به ازای هر مترمربع بدن است و به مدت سه ساعت، هر سه هفته یک بار تزریق می‌شود.

مکانیسم عملکرد داروی پاکلیتاکسل (فارماکودینامیک)

پاکلیتاکسل یک ضد میکروتوبول جدید است که که جمع شدن میکروتوبول‌ها از دایمرهای توبولین را  رواج می‌دهد و با جلو گیری از دپلیمرازه شدن، میکروتوبول‌ها را ثابت نگه می‌دارد. این ثابت ماندن، باعث مهار دینامیک نرمال شبکه‌ی میکروتوبولی می‌شود که برای اینترفاز و عملکردهای سلولی میتوزی، ضروری است. به طور خلاصه تاکسول از دپلیمرازه شدن میکروتوبول‌های سلولی جلوگیری می‌کند و باعث مهار شدن سنتز DNA و RNA و پروتئین‌ها می‌شود.

فارماکوکینتیک پاکلی تاکسل

متابولیسم دارو کبدی است. نیمه عمر دارو در بالین در تزریق ۳ ساعته بین ۱۳ تا ۲۰ ساعت است. یعنی بعد از این زمان، نیمی از دارو در کبد تجزیه می‌شود. مقدار قابل توجهی از پاکلیتکسل و متابولیت های آن از طریق صفرا دفع می شوند.

تداخلات غذایی

سرخارگل (اکیناسه، اکیناشا) و گل راعی گیاهان دارویی هستند که هنگام مصرف پاکلی تاکسل باید از مصرفشان خودداری کنیم. همچنین باید از مصرف میوه‌ی گریپ فروت و آب آن هم خودداری کنیم.

آزمایشات

وقتی که پاکلی تاکسل را مصرف می‌کنید، به صورت منظم توسط متخصص تیم درمانی‌تان چک خواهید شد تا عوارض جانبی و پاسخ به درمانتان چک شود. باید برای چک کردن تعداد سلول‌های خونی‌تان و عملکرد بقیه‌ی ارگان‌هایتان (مثل کلیه و کبد)، به صورت دوره‌ای آزمایش خون بدهید. همچنین توصیه می‌شود بیماران تحت غربالگری از نظر هپاتیت ب قرار بگیرند.

سال تولید و سال تایید داروی پاکلی‌ تاکسل

در سال ۱۹۷۹، به وسیله‌ی یک بورسیه‌ی تحصیلی در کالج آلبرت انیشتین و در دانشگاه پزشکی یشیواُ طرز کار داروی پاکلی تاکسل توسط دکتر سوزان بند هورویتز کشف شد. دکتر هورویتز متوجه شد که این ترکیب یک ترکیب ضد میتوز است که با توقف تقسیم سلول‌های سرطانی از رشد آن‌ها جلوگیری می‌کند و منجر به مرگ آن‌ها می‌شود.

در سال ۱۹۹۲، تاکسول به عنوان داروی درمان سرطان تخمدان توسط FDA (سازمان غذا و دارو) تایید شد و در سال ۱۹۹۴ و ۱۹۹۹ هم به عنوان داروی درمان سرطان سینه اولیه و پیشرفته تایید شد.

نتیجه گیری

پاکلی تاکسِـل(paclitaxel)  یا تاکسول، یکی از رایج‌ترین داروهای استفاده شده در شیمی درمانی است و برای درمان سرطان‌های مختلف استفاده می‌شود. در این مطلب درباره فواید این دارو و عوارض جانبی ناشی از مصرف آن گفته شده و همچنین شما می‌توانید با دوزهای مصرفی این دارو و تداخلات دارویی و غذایی آن آشنا شوید.

 منابع: macmillan.org ، sciencedirect.com

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید