کولونوسکوپی روشی است که پزشک از طریق آن می‌تواند کل روده بزرگ را مشاهده کند. این روش می‌تواند در یافتن علت مشکلات موجود در روده بزرگ به پزشک کمک کند. پزشکان از کولونوسکوپی برای بررسی سرطان روده بزرگ (غربالگری، تشخیص و پیگیری آن) نیز استفاده می‌کنند.

در مورد روده بزرگ

روده بزرگ بخش مهمی از دستگاه گوارش است. روده بزرگ به بدن کمک می‌کند تا غذایی را که بدن از آن استفاده نمی‌کند و تبدیل به مواد زائد می‌شود پردازش کند. کولون (پس‌روده) بزرگترین بخش روده بزرگ شما است. کولون به داخل رکتوم (راست روده) تخلیه می‌شود، رکتوم جایی است که مواد زائد به عنوان مدفوع آنجا جمع می‌شوند. رکتوم به مقعد تخلیه می‌شود، مقعد محل خروج مدفوع از بدن است.

تصویر زیر بخش‌های مختلف کولون و رکتوم را نشان می‌دهد.

نحوه انجام کولونوسکوپی

پزشک یک لوله نازک و چراغ‌دار را از طریق مقعد و رکتوم به سمت بالا به داخل کولون می‌برد. قبل از کولونوسکوپی به شما داروی آرامبخش و مسکن می‌دهند تا راحت‌تر باشید. لوله کولونوسکوپی یک دوربین کوچک روی خود دارد. این دوربین در هنگام حرکت لوله به داخل تصاویری از داخل کولون را به پزشک نشان می‌دهد. پزشک همچنین می‌تواند از طریق لوله یک نمونه کوچک از بافت را یردارد و آن را بعداً معاینه کند. این نوع نمونه‌گیری بخشی از آزمایشی به نام بیوپسی است.

کولونوسکوپی مرا چه کسی انجام می‌دهد؟

معمولا پزشک متخصص گوارش کولونوسکوپی را انجام می‌دهد. این پزشکان در زمینه دستگاه گوارش تخصص دارند. جراح نیز ممکن است کولونوسکوپی را انجام دهد. تیم مراقبت شما شامل یک پرستار و احتمالا متخصص بیهوشی نیز خواهد بود.

آماده شدن برای انجام

احتمالا کولونوسکوپی را در مطب پزشک یا بیمارستان انجام خواهید داد. آماده شدن برای کولونوسکوپی مهم است، زیرا کولون شما باید تا حد ممکن تمیز باشد. تمیز بودن کولون به پزشک این امکان را می‌دهد که کولون را به خوبی مشاهده کند. بنابراین وقتی برای کولونوسکوپی خود برنامه‌ریزی می‌کنید، دستورالعمل‌های دقیقی نیز در مورد نحوه آماده شدن برای آن دریافت خواهید کرد.

این چند مورد را به خاطر بسپارید:

• در خصوص تمام داروهای مصرفی خود، از جمله ویتامین‌ها، داروهای گیاهی یا مکمل‌ها، به پزشک خود اطلاع دهید. حتما از پزشک خود بپرسید که آیا در روز آزمایش می‌توانید از این داروها استفاده کنید یا خیر. اگر داروی رقیق‌کننده خون یا آسپرین روزانه مصرف می‌کنید، ممکن است لازم باشد چند روز قبل از کولونوسکوپی مصرف آنها را متوقف کنید.
• هرگونه حساسیت دارویی یا شرایط پزشکی خود را به پزشک اطلاع دهید.
• باید ۱ تا ۳ روز قبل از کولونوسکوپی از خوردن غذاهای جامد پرهیز کنید. می‌توانید تا زمان معینی مایعات شفاف بنوشید. این مایعات ممکن است شامل سوپ یا آبگوشت بدون چربی، قهوه سیاه، آب میوه پالوده شده یا ژلاتین باشد.
• قبل از کولونوسکوپی باید در زمان مشخصی ملیّن مصرف کنید یا به خود اِنِما (تنقیه) بدهید. پزشک به شما خواهد گفت که چه چیزی باید مصرف کنید. ملین قرص یا پودری است که قبل از نوشیدن با آب مخلوط می‌شود. ملین روند خروج مدفوع از روده را تسریع می‌کند و حجم مدفوع شما را بیشتر از حد معمول می‌کند.
• با یکی از دوستان یا یکی از اعضای خانواده هماهنگ کنید تا شما را به خانه برساند. بعد از کولونوسکوپی خواب‌آلود خواهید بود.
• پوشش بیمه خود را بررسی کنید.
• قبل از کولونوسکوپی از شما می‌خواهند یک فرم رضایت‌نامه امضا کنید. این فرم اظهار می‌کند که شما مزایا و خطرات کولونوسکوپی را می‌دانید و با انجام آن موافق هستید. پزشک یا پرستار قبل از امضای فرم را برایتان توضیح می‌دهند و شما می‌توانید سوالات خود را از آنها بپرسید.

نگرانی‌های خود در خصوص کولونوسکوپی را با تیم مراقبت خود در میان بگذارید.

در طول کولونوسکوپی

این روش حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. پس از ورود به بیمارستان یا مطب پزشک باید لباس خود را عوض کنید و گان بیمارستانی بپوشید. وارد یک اتاق خصوصی می‌شوید و یک ملحفه روی بدن شما قرار می‌دهند.

پرستار یا متخصص بیهوشی به شما مسکن و آرامبخش می‌دهند. این داروها را از طریق یک لوله درون‌وریدی (IV) به شما می‌دهند. لوله وارد ورید بازوی شما می‌شوید. ممکن است هنگام ورود سوزن کمی احساس سوزش کنید.

پزشک در هنگام شروع کولونوسکوپی مقداری هوا را از طریق یک لوله کوچک به داخل کولون شما می‌دمد. با این کار کولون کمی متورم می‌شود و پزشک بهتر می‌تواند آنجا را مشاهده کند. ممکن است لازم باشد در طول کولونوسکوپی موقعیت خود را عوض کنید. این کار به پزشک کمک می‌کند تا لوله کولونوسکوپی را بهتر حرکت دهد یا دید بهتری به آنجا داشته باشد. اگر خواب باشید، پزشک یا پرستار به تغییر موقعیت شما کمک می‌کنند.

اگر در کولون خود زائده غیرطبیعی یا پولیپ داشته باشید، پزشک آن را برمی‌دارد. یا ممکن است پزشکان نمونه کوچکی از بافت بردارند. این کار معمولا دردناک نیست و پزشک هرگونه خونریزی را قطع می‌کند. اگر زائده به قدری بزرگ یا پیچیده باشد که امکان برداشتن آن طی کولونوسکوپی نباشد، ممکن است پزشک بعدا آن را بردارد.

ممکن است از سکون طولانی در حین کولونوسکوپی احساس ناراحتی کنید. اگر در حین عمل بیدار باشید، ممکن است دچار گرفتگی عضلات شوید. اگر چنین شد، به پرستارتان اطلاع دهید. همچنین می‌توانید نفس‌های عمیق و آهسته بکشید تا آرام شوید.

به احتمال کمی ممکن است لوله مورد استفاده برای کولونوسکوپی کولون را سوراخ کند. این اتفاق نادر است، اما اگر چنین شود ممکن است برای ترمیم آن نیاز به جراحی داشته باشید. اگر در این مورد نگران هستید با تیم مراقبت سلامت خود صحبت کنید.

بعد از کولونوسکوپی

تا زمانی که کاملا بیدار شوید در بیمارستان یا مطب پزشک خواهید ماند. در ادامه روز نیز نباید با وسیله نقلیه رانندگی کنید، با دستگاه‌ها کار کنید یا تصمیمات مهم بگیرید. یکی از دوستان یا یکی از اعضای خانواده می‌تواند شما را به خانه برساند.

انتظار می‌رود که روز بعد بتوانید به فعالیت‌های عادی خود بازگردید.

در صورت مشاهده علائم زیر بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:

• درد شدید شکم
• تب
• مدفوع خونی
• سرگیجه
• ضعف

سوالاتی که می‌توانید از تیم پزشکی‌تان بپرسید

قبل از کولونوسکوپی، می‌توانید این سوالات را از تیم مراقبت سلامت خود بپرسید:

• چرا این اقدام را برایم تجویز می‌کنید؟
• اگر آن را انجام ندهم چه می‌شود؟
• چه کسی کولونوسکوپی را انجام خواهد داد؟
• در طول انجام فرایند چه اتفاقاتی رخ خواهد داد؟
• چقدر طول می‌کشد؟
• آیا درد دارد؟
• آیا برای راحتی بیشتر باید دارویی مصرف کنم؟
• خطرات و مزایای کولونوسکوپی چیست؟
• آیا می توانم داروهای همیشگی خود را در روز عملیات هم مصرف کنم؟ کدام داروها را نباید مصرف کنم؟ کی می‌توانم دوباره آنها را مصرف کنم؟
• چگونه می‌توانم هزینه این آزمایش را بفهمم؟
• آیا بعد از کولونوسکوپی باید از هر گونه فعالیتی پرهیز کنم؟
• کی از نتایج مطلع خواهم شد؟
• چه کسی نتایج را برای من توضیح خواهد داد؟
• آیا به آزمایش‌ها و بررسی‌های دیگری هم نیاز دارم؟