بیشتر زنانی که مبتلا به سرطان رحم می‌شوند، جراحی خواهند شد. اینکه کدام نوع از جراحی سرطان رحم روی بیمار صورت بگیرد، بستگی به مرحله سرطان وی دارد. وقتی برای جراحی برنامه ریزی می‌شود، تیم پزشکی شما فاکتورهای مختلفی از جمله سن و سلامت کلی و ترجیحات شخصی شما را در نظر می‌گیرند.

جراحی سرطان رحم ممکن است به این دلایل انجام شود:

• تشخیص مرحله سرطان
• برداشتن کامل تومور سرطانی
• برداشتن بخشی از تومور سرطانی
• از بین بردن درد یا کم کردن علائم سرطان

تشخیص مرحله‌ی سرطان به کمک جراحی

در طی جراحی می‌توانیم مرحله‌ی سرطان را تشخیص دهیم. تشخیص مرحله‌ی دقیق بیماری بسیار مهم است چون پزشک با توجه به مرحله‌ی سرطان ، نوع و طول درمان بعد از جراحی را مشخص می‌کند.

طی جراحی پزشک یک معاینه لگنی انجام می‌دهد و همچنین با ایجاد برشی در قسمت شکم، چک می‌کند که آیا سرطان به بقیه ارگان‌ها هم پخش شده یا نه . طی این مرحله پزشک کارهای زیر را انجام می‌دهد:

• چک کردن همه سطوح در لگن و شکم
• نمونه برداری از پرده صفاق و همه نواحی مشکوک به سرطان
• برداشتن گره‌های لنفاوی لگن و اطراف آئورت
• برداشتن هر توموری در ناحیه‌ی شکمی

ممکن است جراح ، ناحیه‌ی لگن را با سرم شست و شو دهد و سپس مایع را جمع آوری کند.

این مایع بعد از شست و شوی لگنی به همراه نمونه‌های بافتی و گره‌های لنفاوی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و زیر میکروسکوپ چک می‌شود که آیا سرطانی هستند یا نه.

اگر بخواهیم همین جراحی را با روش‌های کمتر تهاجمی انجام دهیم، از لاپاروسکوپی استفاده می‌کنیم.

انواع جراحی

در این قسمت درباره‌ی انواع جراحی سرطان رحم صحبت می‌کنیم. ممکن است لازم باشد شما قبل یا بعد از جراحی، درمان‌های دیگری انجام دهید.

۱) برداشتن رحم (هیسترکتومی)

در هیسترکتومی، جراح رحم را از بدن بیمار خارج می‌کند. این جراحی دو نوع است :

• هیسترکتومی کامل (توتال): در هیسترکتومی کامل ، رحم و دهانه‌ی رحم فرد خارج می‌شود.
• هیسترکتومی رادیکال: در هیسترکتومی رادیکال، علاوه بر رحم و دهانه‌ی رحم، مقداری از بافت‌‎ها و ساختارهای اطراف لوله رحم و واژن همراه با گره‌های لنفاوی نزدیک، برداشته می‌شوند.

یک نوع هیسترکتومی دیگر به نام هیسترکتومی «نسبی» نیز وجود دارد که در آن دهانه رحم خارج نمی‌شود. این نوع جراحی در سرطان رحم توصیه نمی‌شود و معمولا برای بیماری‌های خوش‌خیم رحم استفاده می‌شود. ممکن است این نوع هیسترکتومی را با نام‌های دیگری نیز بشنوید: «جرئی» یا «پارشیال» یا «سوپراسرویکال» یا «ساب توتال».

هیسترکتومی ممکن است از طریق شکم یا گاهی از طریق واژن انجام شود . بعضی از پزشکان هم هیسترکتومی را از طریق ربات‌ها یا از طریق روش لاپاروسکوپی انجام می‌دهند. در روش لاپاروسکوپی، از یک لوله‌ی نازک استفاده می‌شود که نور و لنز دارد و به آن لاپاروسکوپ می‌گوییم و به وسیله‌ی آن می‌توانیم ارگان‌های داخل شکم را ببینیم. پزشک ابتدا شکافی روی شکم ایجاد می‌کند و بعد دستگاه لاپاروسکوپ را وارد کرده و سپس بافت ها را خارج می‌کند.

 

۲) برداشتن دوطرفه‌ی تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی

عمل برداشتن هر دو تخمدان و لوله‌های رحمی (لوله های فالوپ)، گاهی حین هیسترکتومی (برداشتن رحم) انجام می‌شود. بعضی از زنان که هنوز در مراحل اولیه‌ی سرطان رحم قرار دارند و هنوز یائسه نشده‌اند، ممکن است برداشتن تخمدان را لازم نداشته باشند.

۳) برداشتن گره‌های لنفاوی

برداشتن گره‌های لنفاوی معمولا هم زمان با هیسترکتومی رادیکال انجام می‌شود. اما طی هیسترکتومی کامل ممکن است گره‌های لنفاوی برداشته نشود. در حین این جراحی‌ها ممکن است جراح گره‌های لنفاوی لگن و اطراف آئورت را بردارد تا از نظر سرطانی بودن تخت بررسی قرار بگیرند.

گره‌های لنفاوی در لگن را ، گره‌های لنفاوی ناحیه‌ای می‌خوانیم، چون به رحم نزدیک‌اند. آن‌ها اولین گروه گره‌های لنفاوی هستند که سرطان رحم مورد حمله قرار می‌دهد.

گره‌های لنفاوی اطراف آئورت، در قسمت پشتی شکم و کنار قسمت پایینی سرخرگ آئورت قرار دارند. اگر پخش شدن سرطان رحم به خارج از لگن برسد، معمولا گره‌های لنفاوی اطراف آئورت را آلوده می‌کند. پس اگر تومور رحمی بزرگ باشد یا اگر سرطان در گره‌های لنفاوی لگن یافت شود، پزشک گره‌های لنفاوی اطراف آئورت را هم چک می‌کند.

۴) برداشتن صفاق

جراحی برداشتن صفاق برای چک کردن وجود سلول‌های سرطانی،  گاهی حین مشخص کردن مرحله‌ی سرطان انجام می‌شود.

۵) خروج احشا از لگن

خارج کردن احشا از طریق لگن ، نوعی از جراحی است که در آن دهانه‌ی رحم و رحم و واژن و تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی به همراه گره‌های لنفاوی نزدیک برداشته می‌شوند. در این جراحی ممکن است مثانه یا راست روده یا هردوی آن‌ها هم برداشته شوند. در بعضی کیس ها قسمت خارجی آلت تناسلی زنان هم برداشته می‌شود. این جراحی معمولا در افرادی که در درمان اولیه،پرتودرمانی لگ شده‌اند و اکنون بیماری در لگن عود کرده است(یعنی عود موضعی داشته) انجام می‌شود.

۶) برداشتن قسمتی از تومور(debulking)

اگر سرطان به خارج از لگن و شکم پخش شده باشد،  پزشکان سعی می‌کنند تا جایی که ممکن است آن را خارج کنند. به این جراحی، debulking می‌گویند. این جراحی به درمان های دیگر هم کمک می‌کند ؛ برای مثال کمک می‌کند  شیمی درمانی و رادیوتراپی بهتر اثر کنند. همچنین ممکن است کمک کند علائم سرطان های پیشرفته کم شوند.

عوارض بعد از برداشتن رحم

در  هر کدام از  درمان های رحم، عوارض جانبی دیده می‌شود اما تجربه‌ی بیمارهای مختلف متفاوت است. بعضی از بیماران عوارض جانبی زیادی را تجربه می‌کنند اما بعضی ها فقط تعداد کمی از عوارض را خواهند داشت. این عوارض ممکن است در هر مرحله ای از جراحی دیده شوند، برای مثال دقیقا بعد از جراحی یا چند روز بعد یا حتی چند هفته بعد از جراحی. گاهی عوارض با تاخیر و بعد از چند ماه یا چند سال خود را آشکار می‌کنند. بیشتر این عوارض خود به خود برطرف می‌شوند یا با درمان بهبود می‌یابند اما بعضی از آن‌ها ممکن است برای مدت طولانی‌ باقی بمانند یا دائمی شوند.

عوارض جراحی بیشتر به محلی که جراحی در آن انجام شده و همچنین سلامت کلی بیمار، بستگی دارد.

جراحی سرطان رحم ممکن است باعث این عوارض شود:

• مشکلات مثانه، برای مثال از دست دادن حس نیاز به ادرار کردن، قادر نبودن به خالی کردن کامل مثانه.
• لنف‌ادم در پاها
• بروز یائسگی
• مشکلات جنسی از جمله خشکی واژن و دخول دردناک
• انسداد روده

همچنین در  جراحی برداشتن رحمی، فرد توانایی باردار شدن خود را از دست می‌دهد و پریودهایش متوقف می‌شوند.

مدت زمان بهبودی بعد از جراحی

معمولا ۳ تا ۷ روز بعد از هیسترکتومی شکمی ، بیمار باید در بیمارستان بماند و برای جراحی هیسترکتومی رادیکال، این زمان حدود ۵ تا ۷ روز بعد از جراحی است. بهبود کامل بعد از جراحی ۴ تا ۶ هفته خواهد بود.

اگر جراحی به شکل لاپاروسکوپی یا از طریق واژن انجام شود، معمولا بیمار ۱ تا ۳ روز در بیمارستان می‌ماند و بهبودی کامل ۲ تا ۳ هفته طول می‌کشد.

مراقبت‌های بعد از برداشتن رحم

• اگر احساس خستگی می‌کنید، استراحت کنید.
• فعال باشید. راه رفتن انتخاب خوبی است.
• اجازه دهید ناحیه‌ی عمل بهبود یابد. تا وقتی که حالتان بهتر شود، سریع حرکت نکنید و چیزهای سنگین بلند نکنید و وقتی سرفه می‌کنید یا نفس عمیق می‌کشید، روی بخیه‌هایتان یک بالش نگه دارید. این کار کمک می‌کند کمتر احساس درد کنید.
• اگر پزشکتان تایید کند، میتوانید ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از عمل حمام کنید.
• اینکه شما کی قادر خواهید بود فعالیت جنسی داشته باشید را باید از پزشکتان بپرسید.

تغذیه بعد از عمل برداشتن رحم

• شما می‌توانید غذاهای معمول خود را بخورید. اما اگر معده درد می‌گیرید غذاهای کم چرب و ساده مثل برنج پخته و مرغ پخته و ماست بخورید.
• اگر حرکات روده‌تان بعد از عمل دچار مشکل شده، سعی کنید مواد غذایی بخورید که دچار یبوست نشوید برای مثال آب زیادی مصرف کنید. ممکن است پزشکتان توصیه کند از غذاهایی استفاده کنید که فیبر بیشتری دارند.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید