کیست تخمدان یک کیسه پر از مایع است که روی تخمدان تشکیل می‌شود؛ این کیست‌ها خیلی رایج هستند و معمولا علائمی ندارند.

بیشتر کیست‌های تخمدان به صورت طبیعی به وجود می‌آیند و بعد از چند ماه بدون نیاز به درمان خاصی از بین می‌روند.

علائم کیست تخمدان

معمولا کیست تخمدان فقط در صورتی علائم ایجاد می‌کند که پاره شود، بزرگ باشد و یا خونرسانی تخمدان‌ها را مختل کند.

در این صورت، ممکن است شما علائم زیر را تجربه کنید:

• درد لگن: این درد ممکن است از یک احساس سنگینی مبهم تا یک درد تیز ناگهانی شدید متفاوت باشد
• درد هنگام رابطه جنسی
• مشکل در دفع و خالی کردن روده
• تکرر ادرار
• عادت ماهیانه شدید، عادت ماهیانه نامرتب و یا عادت ماهیانه سبک‌تر از حالت عادی
• شکم باد کرده و متورم
• احساس پری شکم بعد از خوردن میزان کمی غذا
• مشکل در باردار شدن: البته معمولا باروری تحت تاثیر کبست‌های تخمدانی قرار نمی‌گیرد.

اگر علائم کیست تخمدان دارید، به یک پزشک مراجعه کنید.

انواع کیست‌های تخمدان

دو نوع اصلی کیست‌های تخمدانی عبارت است از:

• کیست‌های تخمدانی دارای عملکرد: این کیست‌ها در قسمتی از چرخه قاعدگی رشد می‌کنند و معمولا بی ضرر هستند و عمر کوتاهی دارند. این نوع ، شایع‌ترین نوع کیست تخمدان است.
• کیست‌های تخمدان پاتولوژیک: کیست‌هایی که در نتیجه یک رشد غیرطبیعی سلولی به وجود می‌آیند و معمولا کمتر رایج‌ند.

همچنین ممکن است که گاهی کیست‌های تخمدانی در نتیجه یک بیماری زمینه‌ای، از جمله اندومتریوز، تشکیل شوند.

اکثر کیست‌های تخمدانی، غیرسرطانی ( خوش خیم) هستند؛ هرچند که تعداد کمی از آن‌ها ممکن است سرطانی ( بدخیم) باشند.اگر شما در دوران یائسگی باشید، احتمال سرطانی بودن کیستتان بیشتر است.

انواع خاصی از کیست‌های تخمدان وجود دارند که عبارتند از موارد زیر:

کیست تخمدان هموراژیک

گفتیم که کیست تخمدانی یک کیسه پر از مایع است که روی تخمدان تشکیل می‌شود؛ اگر این کیست خونریزی کند، به آن کیست تخمدان هموراژیک می‌گوییم. اگر کیست هموراژیک پاره شود، ممکن است خون وارد زیر شکم و لگن بشود. ممکن است این کیست علائمی نشان ندهد.

کیست فولیکولار

کیست فولیکولار زمانی به وجود می‌آید که فولیکول تخمدان پاره نمی‌شود و تخمک را آزاد نمی‌کند و به جای آن رشد می‌کند و تبدیل به کیست می‌شود.

کیست اندومتروئید

کیست اندومتروئید تخمدان با مایعی پر شده که در لایه آستر رحم ( اندومتریوم) قرار دارد. گاهی به این کیست، کیست شکلاتی می‌گوییم، چون مایع درون این کیست شبیه سس شکلات است.

کیست درموئید

این نوع از کیست، یکی از شایع‌ترین انواع کیست تخمدان است که در زنان سن ۲۰ تا ۴۰ سال رخ می‌دهد. این کیست از سلول‌های زایای تخمدان تشکیل می‌شود و ممکن است شامل دندان، مو و یا چربی باشد

کیست لوتوم کورپوس

این کیست، یک کیست  بی ضرر پر از مایع است و در محلی به نام لوتوم کورپوس شکل می‌گیرد. کورپوس لوتوم، نام گروهی از سلول‌هاست که ماهانه بعد از آزاد شدن تخمک توسط تخمدان شما تشکیل می‌شوند.

تشخیص کیست تخمدان

اگر پزشک احتمال بدهد که شما کیست تخمدانی دارید، ممکن است شما را برای انجام سونوگرافی ارجاع دهد که در این سونوگرافی، پروب سونوگرافی، درون واژن‌تان قرار می‌گیرد (سونوگرافی ترانس‌واژینال).

اگر کیستی حین سونوگرافی شناسایی شود، ممکن است لازم باشد که شما چند هفته بعد دوباره سونوگرافی انجام دهید یا اینکه پزشک عمومی شما را به یک پزشک متخصص زنان ارجاع می‌دهد.

اگر کیست شما مشکوک به سرطانی بودن باشد، پزشک آزمایش خون هم درخواست می‌کند، زیرا از طریق بالا بودن مقدار برخی از مواد شیمیایی خون، می‌توان سرطان تخمدان را تشخیص داد.

البته بالا بودن این مواد شیمیایی در خون شما، لزوما به این معنا نیست که شما سرطان دارید و ممکن است این مواد به خاطر شرایط غیرسرطانی هم بالا باشند، این شرایط عبارتند از موارد زیر:

• اندومتریوز
• عفونت لگن
• فیبروئیدها
• عادت ماهانه

کیست تخمدان و باروری

بروز کیست‌های تخمدانی معمولا مانع باردار شدن شما نمی‌شوند، هرچند ممکن است گاهی باردار شدن شما را دشوار بسازند.

اگر لازم باشد شما جهت برداشتن کیست تخمدانتان جراحی انجام دهید، پزشک سعی می‌کند که تا حد امکان باروی‌تان حفظ شود.

علت کیست تخمدان

در برخی موارد، کیست تخمدان به دلیل وجودشرایط  قبلی، از جمله اندومتریوز به وجود می‌آیند.

آندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتاد که تکه‌هایی از بافت که رحم را می‌پوشانند (اندومتری) خارج از رحم و در لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها، مثانه، روده، واژن یا رکتوم، یافت شوند. کیست‌هایی که پر از خون هستند ممکن است در این بافت تشکیل شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO) شرایطی است که در آن تعدادی کیست کوچک و بی ضرر روی تخمدان‌های شما تشکیل می‌شوند.

این کیست‌ها فولیکولی و کوچک و بی ضرر هستند و به علت تغییر در هورمون‌ها به وجود می‌آیند.

به هر عاملی که احتمال ایجاد کیست تخمدان را بیشتر کند، «عوامل خطر کیست تخمدان» می‌گوییم:

عوامل خطر کیست تخمدان

• مشکلات هورمونی. این عامل عبارت است از مصرف داروی باروری که باعث تخمک گذاری می‌شود، برای مثال داروی کلومیفن (clomiphene) یا لتروزول (letrozole).
• بارداری. گاهی فولیکولی که زمان تخمک گذاری شما تشکیل می‌شود، در زمان بارداری روی تخمدان شما باقی می‌ماند.
• اندومتریوز
• عفونت شدید لگنی
• کیست‌های قبلی تخمدانی

تفاوت کیست تخمدان و سرطان تخمدان چیست؟

کیست‌های تخمدانی، کیسه‌هایی پر از بافت‌ها و سلول‌های عادی هستند و یا با مایع پر شده‌اند، اما تومورهای تخمدانی توده‌های توپر و جامدی از سلول‌های سرطانی هستند. بیشتر کیست‌های تخمدانی همراه با چرخه قاعدگی به وجود آمده و سپس از بین می‌روند، اما سرطان‌های تخمدان خود به خود از بین نمی‌روند و نیازمند درمان هستند.

آیا کیست تخمدان خطرناک است؟

معمولا خیر. بیشتر کیست‌های تخمدانی بی ضرر هستند و معمولا در نهایت خود به خود از بین می‌روند. برخی از انواع کیست‌ها با احتمال بیشتری سرطانی می‌شوند و یا مشکلاتی به وجود می‌آورند، اما این اتفاق نادر است. کمتر از یک درصد کیست‌های تخمدانی، سرطانی هستند.

علائم کیست تخمدان بدخیم چیست؟

همان طور که گفتیم، کیست تخمدان بدخیم نادر است؛ اما ممکن است برخی از کیست‌ها، بدخیم یا سرطانی باشند. علائم و نشانه‌های کیست بدخیم تخمدان عبارت است از موارد زیر:

• تورم یا باد کردن شکم
• احساس پری زود، زمان غذا خوردن
• از دست دادن وزن
• احساس ناراحتی در ناحیه لگنی
• خستگی
• درد کمر
• تغییر در عادات روده‌ای از جمله یبوست
• تکرر ادراری

چگونه از کیست تخمدان پیشگیری کنیم؟

هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به کیست تخمدان وجود ندارد. اما انجام معاینات منظم لگن، کمک می‌کند شما اطمینان حاصل کنید که تغییرات تخمدان‌تان تا حد امکان زود تشخیص داده شده‌اند. نسبت به تغییراتی که در چرخه قاعدگی‌تان ایجاد می‌شود، آگاه باشید. اگر علائمی در عادت ماهیانه‌تان دیدید، مخصوصا اگر بیشتر از چند دوره ادامه داشته باشد، به پزشکتان اطلاع دهید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شما علائمی از کیست‌های تخمدانی را تجربه می‌کنید، باید به پزشک زنان مراجعه کنید. اگر شما قبلا با کیست تخمدان تشخیص داده شده‌اید و اکنون درد شدید و تیز و ناگهانی شکمی، تب و یا استفراغ دارید، سریعا به پزشک مراجعه کنید.

رژیم غذایی مناسب برای کیست تخمدان چیست؟

برخی از غذاهایی که بهتر است شما به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید، عبارتند از: غذاهای با فیبر بالا، از جمله بروکلی، سبزیجات، بادام، توت‌ها و کدو؛ غذاهای حاوی پروتئین از جمله ماهی، توفو و مرغ. غذاهای ضد التهاب و ادویه‌ها از جمله گوجه، زردچوبه، کلم پیچ، روغن زیتون و بادام‌ها.

اندازه کیست تخمدان

کیست‌ها اندازه‌های متفاوتی دارند و می‌توانند از یک سانتی‌متر تا بزرگ‌تر از ۱۰ سانتی‌متر باشند.

درمان کیست تخمدان

اینکه کیست تخمدان نیاز به درمان دارد یا خیر به موارد زیر بستگی دارد:

• اندازه و ظاهرش
• اینکه شما علائم دارید یا خیر
• اینکه شما یائسه شده‌اند یا خیر

در بیشتر موارد، کیست بعد از چند ماه ناپدید می‌شود. انجام سونوگرافی پیگیری کیست، برای تایید این اتفاق انجام می‌شود. انجام سونوگرافی منظم و آزمایش‌ها خون، برای بررسی کیست، به مدت یک سال توصیه می‌شود.

انجام درمان جراحی برای برداشتن کیست هم ممکن است در صورت بزرگ بودن کیست، ایجاد علائم و یا احتمال سرطانی بودنش، انجام شود.

جراحی کیست تخمدان

کیست‌های بزرگ یا پایدار تخمدان، یا کیست‌هایی که باعث بروز علائم می‌شوند، معمولا لازم است که با جراحی برداشته شوند.

همچنین در صورتی که شک به سرطانی بودن کیست تخمدانی وجود داشته باشد، معمولا آن کیست را به وسیله جراحی خارج می‌کنیم.

دو نوع جراحی برای خارج کردن کیست تخمدانی داریم که عبارتند از موارد زیر:

• لاپاروسکوپی
• لاپاروتومی

این جراحی‌ها معمولا تحت بیهوشی کامل انجام می‌شوند.

 

باروری بعد از جراحی کیست تخمدان

اگر هنوز یائسه نشده‌اید، جراح شما سعی می‌کند تا حد امکان سیستم تولید مثلی‌تان را حفظ کند. اغلب ممکن است که فقط کیست‌ها برداشته شوند و تخمدان‌ها دست نخورده باقی بمانند، که به این معناست که این جراحی روی باروری‌تان تاثیری ندارد.

اگر لازم به برداشتن یکی از تخمدان‌هایتان باشد، تخمدان باقی مانده هنوز تخمک و هورمون آزاد خواهد کرد و باروری‌تان تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد، اما ممکن است باردار شدن، برای شما کمی مشکل شود.

گاهی ممکن است لازم به برداشتن هردو تخمدان باشد، حتی اگر شما یائسه نشده باشید. این جراحی باعث یائسگی زودرس می‌شود و این به این معنی است که شما دیگر قادر به تولید تخمک نیستید.

هرچند هنوز ممکن است با روش‌های دیگر بچه دار شوید. برای مثال می‌توانند از تخم اهدا شده، که درون رحمتان کاشته می‌شود، برای بچه‌دار شدن استفاده کنید؛ استفاده از این روش برای باردار شدن نیازمند مشورت با متخصصی در مراکز تخصصی است.

اگر شما یائسه شده‌اید، هردو تخمدان برداشته می‌شود، زیرا آن‌ها دیگر تخمک آزاد نمی‌کنند.

حتما قبل از جراحی درباره نگرانی‌هایتان درمورد باروری با پزشکتان صحبت کنید.

 

منبع:

NHS.UK

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید