سالانه بیش از ۶ هزار نفر در ایران به سرطان خون (لوکمی) مبتلا می‌شوند. در این صفحه در مورد علت سرطان خون و عوامل خطر ایجاد آن صحبت می‌کنیم.

احتمال ابتلا به سرطان خون با زیاد شدن سن فرد افزایش می‌یابد؛ اما حتی افراد زیر ۲۰ سال هم ممکن است به سرطان خون مبتلا شوند.

علت سرطان خون چیست؟

دلیل دقیقی برای سرطان خون شناخته نشده، اما عوامل خطر خاصی ممکن است احتمال ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند.

لوسمی یا سرطان خون وقتی رخ می‌دهد که ژن لکوسیت‌ها یا گلبول‌های سفید خون، جهش و تغییر پیدا کند و این امر مانع رشد و تقسیم آن‌ها شود. در بعضی موارد، این سلول‌های تغییر یافته از سیستم ایمنی خارج شده و به صورت غیر قابل کنترلی رشد می‌کنند و به سلول‌های سالم در جریان خون فشار می‌آورند.

که ممکن است فرد هیچ وقت متوجه نشود که چطور مبتلا به سرطان خون شده‌، اما ما می‌دانیم که بعضی عوامل خطر یا ریسک فاکتور‌ها با این بیماری در ارتباط هستند.

عامل خطر یا ریسک فاکتور چیست؟

عامل خطر، هر چیزی است که احتمال ابتلای فرد به بیماری خاصی را افزایش می‌دهد. عامل خطر می‌تواند یک رفتار، یک ماده یا یک شرایط و بیماری باشد؛ برای مثال می‌گوییم “جنسیت” از عوامل خطر ابتلا به سرطان خون است و “مرد بودن” احتمال ابتلای شما به سرطان خون را افزایش می‌دهد.

علت بیشتر سرطان‌ها مواجهه با عامل خطر است؛ اما گاهی سرطان در افرادی که هیچ مواجهه‌ای با عوامل خطر نداشته‌اند هم رخ می‌دهد.

انواع مختلف سرطان خون، عوامل خطر متفاوتی دارند و یک عامل خطر، احتمال ابتلا به همه انواع سرطان خون را زیاد نمی‌کند! در ادامه لیستی از مهمترین و شایع‌ترین علل ایجاد سرطان خون را ذکر کرده ایم.

علت سرطان خون از نوع لوسمی میلوئیدی حاد (AML)

علت ابتلا به لوسمی میلوئیدی حاد (AML) شناخته شده نیست؛ اما محققان علمی دائما در تلاش‌اند تا درباره‌ی این موضوع اطلاعات بیشتری کسب کنند. همچون سایر سرطان‌ها، لوسمی میلوئیدی حاد هم عفونی نیست و به دیگر افراد منتقل نمی‌شود.

عواملی وجود دارد که احتمال ابتلای شما به لوسمی میلوئیدی حاد را افزایش می‌دهند. اینکه شما یک یا تعداد بیشتری از این عوامل را تجربه کنید، به این معنی نیست که حتما به لوسمی میلوئیدی حاد مبتلا خواهید شد! و حتی افرادی که هیچ کدام از این عوامل خطر را تجربه نکرده باشند هم می‌توانند مبتلا به لوسمی میلوئیدی حاد شوند.

عوامل خطر ابتلا به لوسمی میلوئیدی حاد شامل موارد زیر می‌شود:

• سن: لوسمی میلوئیدی حاد بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال شایع است.
• اشعه: تماس با مقادیر زیاد اشعه، احتمال ابتلا به لوسمی میلوئیدی حاد را افزایش می‌دهد. برای مثال بعد از یک حادثه هسته‌ای، مقادیر بالای اشعه در محیط وجود خواهد داشت.

رادون یک گاز رادیواکتیو طبیعی است، اما تحقیقات نشان داده‌اند که خطر ابتلای فرد در تماس با رادون به لوسمی میلوئیدی حاد، افزایش چشم‌گیری ندارد.

• تماس با مواد شیمیایی: به ندرت، ابتلا به لوسمی میلوئیدی حاد در افرادی که طی سال‌ها با مواد شیمیایی خاصی در تماس بوده‌اند، رخ می‌دهد. این افراد شامل کسانی می‌شوند که مشاغلی مربوط به بنزن و سایر حلال‌ها دارند.
• سیگار : کشیدن سیگار احتمال ابتلای فرد به لوسمی میلوئیدی حاد را افزایش می‌دهد. محققان احتمال می‌دهند علت این اتفاق، بنزن موجود در دود سیگار باشد.

• شیمی درمانی و پرتو درمانی: افرادی که انواع خاصی از شیمی درمانی یا پرتو درمانی را انجام می‌دهند، به ندرت، چند سال بعد از درمان، مبتلا به لوسمی میلوئیدی حاد می‌شوند. به این نوع از سرطان خون، سرطان خون ثانویه یا لوسمی میلوئیدی حاد مربوط به درمان می‌گوییم.
• بیماری‌های خونی: افراد مبتلا به نوع خاصی از بیماری‌های خون از جمله میلودیسپلازی یا اختلالات میلوپرولیفراتیو، در خطر بیشتری از ابتلا به لوسمی میلوئیدی حاد قرار دارند.
• شرایط ژنتیکی: افرادی که شرایط ژنتیکی خاصی دارند، در خطر ابتلا به لوسمی میلوئیدی حاد قرار دارند. برای مثال افراد مبتلا به سندرم داون یا آنمی فانکونی.
• تاریخچه خانوادگی: گاهی لوسمی میلوئیدی حاد یا سایر سرطان‌های خون، چندین فرد را در یک خانواده درگیر می‌کنند. اگر شما نگران سرطان خون در خانواده خود هستید، با پزشک عمومی یا متخصص خود صحبت کنید.

علت سرطان خون نوع لوسمی لنفوئیدی حاد (ALL)

علت دقیقی برای ابتلا به لوسمی لنفوئیدی حاد وجود ندارد. اما محققان دائما در تلاشند تا اطلاعات بیشتری در این زمینه بیابند. همچون سایر سرطان‌ها، لوسمی لنفوئیدی حاد نیز عفونی نیست و به سایر افراد منتقل نمی‌شود.

افراد مبتلا به مشکلات ژنتیکی خاص، مثل افراد مبتلا به سندرم داون یا افراد مبتلا به آنمی فانکونی، در خطر ابتلا به لوسمی لنفوئیدی حاد قرار دارند.

ممکن است بعضی افراد با  تغییری ژنتیکی متولد شوند که احتمال ابتلای آن‌ها به لوسمی لنفوئیدی حاد را افزایش دهد؛ برای فهمیدن کامل این قضیه، تحقیقات بیشتری لازم است.

علت سرطان خون نوع لوسمی لنفوئیدی مزمن (CLL)

ما نمی‌دانیم علت ابتلا به لوسمی لنفوئیدی مزمن یا CLL چیست، اما در حال حاضر محققان در این زمینه تحقیقات انجام می‌دهند. عوامل خطر مشخصی در افزایش احتمال ابتلا به لوسمی لنفوئیدی مزمن نقش دارند و این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:

• سن: خطر ابتلا به لوسمی لنفوئیدی مزمن با زیاد شدن سن فرد، افزایش می‌یابد. بیشتر افراد مبتلا به لوسمی لنفوئیدی مزمن بالای ۶۰ سال سن دارند و افراد زیر ۴۰ سال به ندرت مبتلا به این بیماری می‌شوند.
• جنسیت: لوسمی لنفوئیدی مزمن در زنان شایع‌تر است.

• سابقه خانوادگی: بیشتر افراد مبتلا به لوسمی لنفوئیدی مزمن هیچ سابقه خانوادگی از این بیماری ندارد اما مطالعات نشان داده که اگر فردی نزدیک به شما (پدر،مادر، خواهر یا برادر، فرزند) مبتلا به این بیماری باشند، احتمال ابتلای شما نیز افزایش خواهد یافت. اگر فردی در خانواده‌تان مبتلا به لوسمی لنفوئیدی مزمن است، مهم است که پزشک متخصص خود را آگاه کنید. البته بیشتر افرادی که در خانواده‌شان فرد مبتلا به CLL دارند، علائمی از این بیماری را نشان نخواهند داد.
• قومیت: قومیت افراد در ابتلای آن‌ها به این بیماری نقش دارد؛ برای مثال لوسمی لنفوئیدی مزمن در بین افراد اروپایی اصلا شایع نیست.

علت سرطان خون نوع لوسمی میلوئیدی مزمن(CML)

علت ابتلای افراد به لوسمی میلوئیدی مزمن واضح نیست اما این سرطان به سیگار کشیدن، رژیم غذایی یا تماس با مواد شیمیایی مرتبط نیست. لوسمی میلوئیدی مزمن، عفونی نیست و به بقیه افراد منتقل نخواهد شد. این بیماری در خانواده هم به سایر افراد منتقل نمی‌شود و تاریخچه خانوادگی جزو عوامل خطر این سرطان خون نیست. عوامل زیر از عوامل خطر ابتلا به لوسمی میلوئیدی مزمن هستند:

• سن: لوسمی میلوئیدی مزمن ممکن است در هر سنی رخ دهد. اما هرچه فرد سن بیشتری داشته باشد، احتمال ابتلایش به لوسمی میلوئیدی مزمن بیشتر می‌شود. بیش از نیمی از افراد مبتلا به لوسمی میلوئیدی مزمن در اروپا، بیش از ۶۵ سال سن دارند.
• جنسیت: احتمال ابتلا به لوسمی میلوئیدی مزمن در مردان، اندکی بیشتر از زنان است.
• تماس با اشعه: تماس با مقادیر زیادی از اشعه، احتمال ابتلا به لوسمی میلوئیدی مزمن را افزایش می‌دهد. برای مثال بعد از یک حادثه هسته‌ای، مقادیر زیادی از اشعه در محیط وجود دارد.

تحقیقات ارتباطی بین عوامل زیر و احتمال ابتلا به لوسمی میلوئیدی مزمن نیافته‌اند:

• زندگی کردن نزدیک یک نیروگاه هسته‌ای
• تماس با میدان‌های الکترومغناطیسی
• زندگی کردن نزدیک کابل‌های برق با ولتاژ زیاد
• رادون خانگی ( گاز رادیواکتیو طبیعی)

نتیجه گیری

در این مطلب از سایت دکتر برنا فرازمند، درباره‌ی علت سرطان خون و ریسک فاکتورها یا عوامل خطر مرتبط با هر کدام از انواع سرطان خون پرداختیم و خوانیدم که عامل خطر، وضعیت، رفتار یا ماده‌ای است که باعث افزایش احتمال ابتلای فرد به بیماری خاصی می‌شود. همچنین متوجه شدیم که بیشتر انواع سرطان خون با سن فرد وابسته‌اند و افزایش سن جزو عوامل خطر مهم ابتلا به سرطان خون محسوب می‌شود.