در رادیوتراپی یا پرتو درمانی سرطان مری، از اشعه‌های پرانرژی (برای مثال اشعه ایکس) یا ذرات پرانرژی، برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. بیشتر افراد مبتلا به سرطان مری پرتودرمانی می‌شوند. تیم درمانی‌تان، با در نظر گرفتن نیازهای شخصی شما، نوع و میزان پرتودرمانی‌تان و اینکه در چه زمانی و چگونه آن را دریافت کنید را برنامه ریزی می‌کنند. ممکن است شما درمان‌های دیگری نیز دریافت کنید. این درمان‌ها، طول عمر مبتلایان به سرطان مری را افزایش می‌دهد.

پرتو درمانی سرطان مری

در درمان سرطان مری، رادیوتراپی اغلب به صورت ترکیب با درمان‌های دیگر، از جمله شیمی درمانی یا جراحی تجویز می‌شود. به درمانی که ترکیبی از شیمی درمانی و پرتودرمانی است، «کمورادیوتراپی» می‌گوییم. در این درمان، شیمی درمانی و پرتو درمانی سرطان مری به صورت همزمان تجویز می‌شوند و شیمی درمانی باعث می‌شود که تاثیر پرتو درمانی در درمان سرطان مری، بیشتر بشود.

پرتو درمانی سرطان مری اغلب همراه با شیمی درمانی تجویز می‌شود که به آن کمورادیوتراپی همزمان می‌گوییم.

برخی از داروهای شیمی درمانی، توانایی این را دارند که سرطان مری را به پرتودرمانی حساس‌تر بکنند. این داروها عبارتند از موارد زیر:

• فلورویوراسیل (Fluorouracil یا 5FU)
• کپسیتابین (Capecitabine)
• سیس‌پلاتین (Cisplatin)
• اُگزالی پلاتین (Oxaliplatin)
• کاربوپلاتین (Carboplatin)
• پاکلی‌ تاکسل (Paclitaxel)

داروی کپسیتابین (زِلودا) خوراکی است و بقیه داروها تزریقی هستند. معمولا از دو دارو برای شیمی درمانی همزمان استفاده می‌شود.

از کمورادیوتراپی، در هر دو نوع اصلی سرطان مری استفاده می‌شود، یعنی سرطان سلول سنگفرشی (SCC) و آدنوکارسینوما.

ممکن است دریافت همزمان رادیوتراپی و شیمی درمانی باعث بیشتر شدن عوارض جانبی ناشی از درمان شود. در نتیجه، انجام همزمان شیمی درمانی و پرتو درمانی سرطان مری ممکن است برای افراد دارای مشکلات سلامتی، مناسب نباشد. انکولوژیست یا پرستار متخصص شما می‌توانند اطلاعات بیشتری در مورد پرتوشیمی درمانی به شما بدهند.

در  کمورادیوتراپی همزمان، پرتو درمانی سرطان مری، روزانه و پنج روز در هفته انجام می‌شود. شیمی درمانی تزریقی به صورت هفتگی یا دو هفته یک بار صورت می‌گیرد. ممکن است از داروی خوراکی که مصرف روزانه دارد نیز استفاده شود.

کاربرد رادیوتراپی در سرطان مری

رادیوتراپی، به دلایل مختلفی تجویز می‌شود. ممکن است شما رادیوتراپی یا کمورادیوتراپی را به دلایل زیر دریافت کنید:

• کوچک کردن توموری قبل از جراحی سرطان مری (درمان نئو ادجوانت)
• نابود کردن سلول‌های سرطانی باقی مانده بعد از جراحی، به منظور کاهش احتمال عود کردن سرطان (درمان ادجوانت)
• درمان سرطان مری در بیمارانی که نمی‌توانند جراحی داشته باشند یا نمی‌خواهند جراحی داشته باشند.
• تسکین درد یا کنترل کردن علائم در سرطان مری پیشرفته (درمان تسکینی)

انواع پرتو درمانی سرطان مری

انواع رادیوتراپی که در ادامه نام می‌بریم، رایج‌ترین انواع رادیوتراپی در درمان سرطان مری هستند.

پرتودرمانی با اشعه خارجی (EBRT)

حین رادیوتراپی با اشعه خارجی، دستگاهی اشعه را از بیرون بدن به سمت پوست می‌تاباند تا به تومور و بافت‌های اطراف آن برسد.

پرتودرمانی با اشعه خارجی، رایج‌ترین نوع پرتو درمانی سرطان مری است. این نوع از درمان، معمولا ۵ بار در هفته و به مدت چند هفته انجام می‌گیرد.

تیم درمانی‌تان، درمان سرطان مری‌ شما را به دقت برنامه ریزی می‌کند. بسیاری از ارگان‌های نزدیک به مری، از جمله کبد، کلیه‌ها، ریه‌ها، نخاع و قلب، ممکن است در اثر پرتودرمانی آسیب ببینند؛ محافظ‌های مخصوصی برای محافظت از ارگان‌های این ناحیه، حین پرتو درمانی سرطان مری، ساخته شده‌ و استفاده می‌شوند.

پرتو درمانی با اشعه داخلی (براکی تراپی)

براکی تراپی، همان پرتودرمانی با اشعه داخلی است. در براکی تراپی، از یک ماده رادیواکتیو به نام ایزوتوپ رادیواکتیو، استفاده می‌شود. رایج‌ترین ایزوتوپ رادیواکتیو مورد استفاده در براکی تراپی، رادیوم است. حین انجام براکی تراپی، ردایوم را درون تومور یا جایی نزدیک به آن قرار می‌دهیم.

همچنین می‌توانیم مواد رادیواکتیو را در نواحی خیلی نزدیک به جایی که تومور قبلا آنجا بوده و حالا با روش دیگری از آن برداشته شده، قرار دهیم. اشعه ناشی از ماده رادیو اکتیو به مرور زمان سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد.

در درمان سرطان مری، براکی تراپی را اغلب در ترکیب با پرتودرمانی اشعه خارجی استفاده می‌کنیم و براکی تراپی، مقدار بیشتری اشعه به تومور می‌فرستد. ممکن است براکی‌تراپی، قبل یا بعد از پرتودرمانی با اشعه خارجی داده شود.

ممکن است از براکی تراپی به عنوان درمان تسکینی و به منظور کاهش رشد یا کوچک کردن تومور نیز استفاده کنیم، این کار باعث آسان‌تر شدن بلع و کم‌تر شدن خونریزی در بیمار می‌شود.

براکی تراپی داخل حفره‌ای سرطان مری

در براکی تراپی داخل حفره‌ای، کاشت رادیواکتیو را درون مری و نزدیک به تومور قرار می‌دهیم. ممکن است این جاگذاری ماده رادیواکتیو، به وسیله یک اندوسکوپ یا یک لوله نازوگاستریک (NG) انجام بگیرد.

تقسیم بندی براکی تراپی سرطان مری بر اساس آهنگ دوز

براکی تراپی برای سرطان مری را می‌توان با آهنگ دوز بالا (HDR) یا آهنگ دوز پایین (LDR)، تجویز کرد. منظور از آهنگ دوز، سرعت رسیدن اشعه به تومور است (میزان اشعه در واحد زمان).

براکی تراپی با آهنگ دوز پایین(LDR)، به صورت مداوم دوز‌های پایینی از اشعه را طی مدت زمان معینی (معمولا چند روز) به تومور می‌رساند. اگر شما در حال دریافت براکی تراپی با آهنگ دوز پایین هستید، معمولا در بیمارستان می‌مانید تا احتیاط‌های لازم برای پرتودرمانی انجام شود و از سایرین محافظت کنید. تیم درمانی شما، دستورالعمل‌ها و اطلاعاتی درباره نکات ایمنی که لازم است رعایت کنید و مدت زمان لازم برای مراقب بودن را به شما اطلاع می‌دهند. اگر لازم است، در این زمینه با آن‌ها صحبت کنید یا سوال‌های خود را بپرسید.

پرتودرمانی با آهنگ دوز بالا (HDR)، یک اشعه با دوز زیاد را در مدت زمان کوتاهی به تومور می‌رساند. این درمان معمولا چند دقیقه طول می‌کشد و لزومی ندارد که شما در بیمارستان بمانید.

عوارض جانبی پرتو درمانی سرطان مری

عوارض جانبی ممکن است در هر کدام از انواع درمان‌های سرطان مری رخ دهند، اما تجربه هرکس از این عوارض متفاوت است. بعضی از بیماران تعداد زیادی از عوارض جانبی را تجربه می‌کنند، در حالی که تعدادی از بیماران تعداد خیلی کمی از عوارض جانبی را دارند یا هیچ عارضه‌ای را تجربه نمی‌کنند.

طی پرتو درمانی سرطان مری، تیم درمانی تا جایی که ممکن است از سلول‌های سالم ناحیه درمان مراقبت می‌کنند. اما آسیب رسیدن به سلول‌های سالم، ممکن است اتفاق بیفتد و باعث بروز عوارض جانبی بشود؛ اما با بهبود یافتن سلول‌های سالم، عوارض جانبی هم بهتر می‌شوند. عوارض جانبی پرتو درمانی ممکن است در هر زمانی بروز کنند، برای مثال درست بعد از درمان یا چند روز یا چند هفته بعد از درمان یا حتی گاهی ممکن است که عوارض جانبی چند ماه یا چند سال بعد از پرتودرمانی خود را نشان بدهند. بیشتر عوارض جانبی خودبه‌خود از بین می‌روند یا قابل درمان هستند، اما بعضی از عوارض جانبی ممکن است مدت زمان زیادی پایدار بمانند یا دائمی شوند.

عوارض جانبی پرتودرمانی، به اندازه ناحیه‌ای که تحت درمان است، نواحی یا ارگان‌های خاصی که تحت درمان هستند، دوز کلی درمان، برنامه درمان و اینکه آیا فرد به طور همزمان، شیمی درمانی دریافت می‌کند یا خیر، بستگی دارد.

برخی از عوارض جانبی رایج پرتودرمانی سرطان مری، عبارتند از موارد زیر:

• خستگی: رادیوتراپی ممکن است باعث ایجاد احساس خستگی در شما بشود و ممکن است این حس تا مدتی بعد از پایان درمان نیز باقی بماند و لازم باشد که شما بیشتر از حالت عادی خود استراحت کنید.
• مشکلات پوستی: ممکن است پوست قسمتی که تحت درمان قرار دارد، خشک و حساس شود.
• حالت تهوع و استفراغ: پرتودرمانی و شیمی درمانی معمولا باعث حالت تهوع و استفراغ می‌شوند و شما می‌توانید با مصرف داروهای ضدتهوع، این عارضه را کنترل کنید.

• خشکی دهان یا بزاق غلیظ: گاهی پرتو درمانی سرطان مری ممکن است باعث کم شدن تولید بزاق شود و این باعث خشک شدن دهان شما بشود.
• مشکل در بلع و بلع دردناک: وقتی به انتهای درمانتان با پرتو درمانی سرطان مری نزدیک می‌شوید، ممکن است حین بلع غذا احساس درد کنید و برای مدتی، به درستی قادر به بلع غذا نباشید.
• درد دهان و گلودرد
• اسهال
• از دست دادن اشتها: ممکن است که شما طی درمان نتوانید به درستی غذا بخورید و اشتهایتان را از دست بدهید، اما مهم است که سعی کنید وزنتان را حفظ کنید.

• مشکلات ریه
• تنگ شدن مری
• سوراخ غیرطبیعی بین مری و نای (فیستول نای و مری)

اگر شما این عوارض جانبی را دارید یا عوارضی را تجربه می‌کنید که فکر می‌کنید در اثر پرتودرمانی ایجاد شده، به تیم درمانی خود خبر دهید. هرچه زودتر به تیم درمانی‌تان اطلاع رسانی کنید، آن‌ها نیز زودتر به شما راه‌ حلی برای مقابله کردن با این مشکلات ارائه می‌دهند.

نتیجه گیری

در این مطلب از سایت دکتر برنا فرازمند، در رابطه با یکی از روش‌های درمانی سرطان مری، یعنی پرتودرمانی یا رادیوتراپی سرطان مری خواندیم و آموختیم که دو نوع پرتودرمانی به نام پرتودرمانی با اشعه خارجی و پرتودرمانی با اشعه داخلی یا براکی تراپی، در درمان سرطان مری رایج هستند.

منابع:

انجمن سرطان کانادا

انجمن سرطان آمریکا

مک میلان

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید