برای درمان سرطان مری، اغلب از جراحی استفاده می‌شود. نوع جراحی که شما انجام می‌دهید، اساسا بستگی به اندازه تومور، مرحله سرطان و مکان تومور دارد. تیم درمانی شما، حین برنامه ریزی جراحی، فاکتورهایی از جمله سلامت کلی شما، سن شما و اینکه شما قبلا جراحی مری داشته‌اید یا خیر را در نظر می‌گیرند.

ممکن است به دلایل مختلفی جراحی انجام دهیم. چند دلیل انجام جراحی سرطان مری عبارتند از موارد زیر:

• خارج کردن تومور به صورت کامل
• خارج کردن تومور تا جایی که ممکن است، قبل از انجام درمان‌های بعدی
• کاهش درد، کم کردن علائم یا درمان کردن انسدادهای ایجاد شده توسط تومور (درمان تسکینی)

ارزیابی امکان انجام جراحی سرطان مری

قبل از اینکه جراحی به عنوان یکی از گزینه‌های درمانی سرطان مری شما در نظر گرفته شود، تیم درمانی شما باید درباره اینکه آیا تومور شما قابل جراحی است یا خیر و اینکه آیا شما به قدر کافی سالم هستید تا جراحی شوید یا خیر، تصمیم بگیرد.

به منظور یافتن اندازه تومور، اینکه آیا تومور به مکان‌های دیگری پخش شده یا خیر و  اینکه تومور با جراحی قابل خارج شدن است یا خیر،  از تست‌های تشخیصی استفاده می‌شود.

بر اساس نتایج این تست‌ها، چند حالت ممکن است پیش بیاید:

• توموری که قابلیت خارج کردنش با جراحی را داریم (resectable یا قابل برداشت). مراحل ۰ و ۱ و ۲ و گاهی مرحله ۳ سرطان‌ها، معمولا قابل خارج کردن با جراحی هستند. گاهی حین جراحی، پزشک متوجه می‌شود که قادر به خارج کردن تومور نیست زیرا سرطان به سایر ارگان‌ها نیز پخش شده است.
• توموری که قابلیت برداشت با جراحی را ندارد (unresectable یا غیر قابل برداشت). مرحله ۴ تومورهای مری و مرحله ۳ تومورهایی که به ساختارهای نزدیک پخش شده‌ا‌ند، غیرقابل برداشت با جراحی هستند.
• غیر قابل جراحی/عمل (Inoperable)، یعنی شما سلامت کافی برای انجام جراحی سرطان مری را ندارید. تیم درمانی‌تان با شما درباره سایر گزینه‌های درمانی  صحبت می‌کنند.

ممکن است شما یک اکوکاردیوگرام یا نوار قلب (الکتروکاردیوگرام یا ECG) انجام دهید تا ببینید که عملکرد قلبتان چطور است. همچنین برای چک کردن عملکرد ریه‌تان، ممکن است تست‌های ریوی مربوطه را انجام دهید.

آماده شدن برای جراحی سرطان مری

جراحی سرطان مری، یک عمل پیچیده است و بهبودی از این جراحی ممکن است سخت باشد. برای انجام این عمل جراحی شما باید خیلی سالم و سلامت باشید. افراد مبتلا به سرطان مری معمولا در غذا خوردن مشکل دارند. تیم درمانی شما، وزن‌تان و وضعیت غذا خوردنتان را چک می‌کند. ممکن است شما به تجهیزات غذایی از جمله لوله تغذیه یا تغذیه وریدی برای چند روز قبل و بعد از جراحی، نیاز داشته باشید تا وزن بگیرید و وضعیت تغذیه و سلامتتان بهبود پیدا کند.

همچنین ممکن است شما همچنین به مصرف آنتی بیوتیک نیاز داشته باشید، زیرا ممکن است تغذیه کم، سیستم ایمنی‌تان را ضعیف کرده باشد. ممکن است شما به یک متخصص تغذیه ارجاع داده شوید تا به رژیم غذایی‌تان قبل و بعد از جراحی سرطان مری کمک کند.

اگر سیگار می‌کشید، خیلی مهم است که قبل از جراحی آن را ترک کنید. احتمال بروز مشکلات طی جراحی و بعد از آن، در کسانی که استعمال دخانیات دارند بیشتر است. بعضی از درمان‌ها، از جمله شیمی درمانی و پرتو درمانی، در کسانی که سیگار می‌کشند به به اندازه کسانی که سیگار نمی‌کشند، تاثیر ندارد.

جراحی سرطان مری: ازوفاژکتومی

به جراحی برداشتن مری، اِزوفاژکتومی (Esophagectomy) می‌گوییم. «ازوفاژ» به معنای مری و «اِکتومی» به معنای برداشتن است. اِزوفاژِکتومی یک عمل جراحی‌ است که در آن، قسمتی از مری یا بیشتر آن برداشته می‌شود. گاهی قسمت کوچکی از معده نیز برداشته می‌شود تا مطمئن شویم کل سلول‌های بدخیم خارج شده است. گره‌های لنفاوی اطراف مری نیز حین جراحی برداشته می‌شوند.

به دلیل برداشته شدن مری، جراحی بازسازی نیز همزمان با ازوفاژکتومی انجام می‌شود. جراحی بازسازی، به لوله گوارش کمک می‌کند که عملکرد طبیعی داشته باشد.

اینکه چه مقداری از مری برداشته شود یا چه نوعی از جراحی بازسازی انجام شود به مرحله سرطان، محل تومور، اندازه تومور مری و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. در ادامه، انواع جراحی سرطان مری در بخش‌های مختلف مری را توضیح می‌دهیم.

جراحی تومورهای بخش‌های مختلف مری

تومورهای بخش بالایی مری

برای تومورهای قسمت بالای مری که در گردن قرار دارند، جراحی انجام نمی‌شود و این تومورها با شیمی درمانی و پرتو درمانی درمان می‌شوند.

تومورهای قسمت پایینی مری

وقتی تومور مری در نزدیک به معده یا محل اتصال مری به معده قرار داشته باشد، جراح موارد زیر را خارج می‌کند:

• بخشی از مری با تومور
• ۷ تا ۱۰ سانتی متر از بافت طبیعی بالای تومور
• بخشی از معده در بخش پایینی تومور

سپس معده به شکل یک لوله، شکل داده می‌شود به سمت قفسه سینه و گردن بالا می‌کشیم تا به قسمت باقی مانده از مری متصل ‌شود. به این عمل، بالا کشیدن معده می‌گوییم. به محل اتصال جدید مری و معده، آناستوموز یا محل اتصال می‌گوییم.

تومورهای بخش میانی مری

اگر تومور در بخش میانی مری باشد، قسمت زیادی از مری برداشته می‌شود و سپس جراح از عمل بالا کشیدن معده برای اتصال معده با بخش باقی مانده از مری استفاده می‌کند.

اگر جراح قادر به بالا کشیدن معده نباشد، ممکن است از بخشی از روده (بلندترین بخش روده بزرگ) یا بخشی از روده کوچک، برای جایگزینی مری استفاده کند. اگر شما در گذشته جراحی معده داشته‌اید، ممکن است نیاز به انجام این کار داشته باشید.

انواع جراحی سرطان مری

جراحی سرطان مری، ممکن است به صورت ازوفاژکتومی باز یا ازوفاژکتومی کم تهاجمی، انجام شود.

ازوفاژکتومی باز

ازوفاژکتومی باز معمولا از طریق برش‌های بزرگ انجام می‌شود. ممکن است این برش‌ها در مکان‌های مختلفی از بدن باشند و مکان آن‌ها به مکان تومور مری بستگی دارد.

• در ازوفاژکتومی از میان قفسه سینه(transthoracic esophagectomy) خارج کردن مری، به وسیله برش‌هایی در شکم یا قفسه سینه انجام می‌گیرد.
• در ازوفاژکتومی ترانس هیاتال (transhiatal esophagectomy) ، مری از طریق برش‌هایی در شکم ،گردن و قفسه سینه، خارج می‌شود.

ازوفاژکتومی کم تهاجمی(Minimally invasive esophagectomy)

ازوفاژکتومی کم تهاجمی، از طریق برش‌های کوچک متعددی انجام می‌گیرد.

جراحی لاپاروسکوپی، از طریق یک لوله بلند و انعطاف‌پذیر که نور و دوربین دارد (به نام لاپاروسکوپ)،  انجام می‌گیرد. از لاپاروسکوپ برای مشاهده ساختارها و ارگا‌ن‌های داخل بدن و خارج کردن بافت استفاده می‌شود. پزشک ۴ تا ۶ برش کوچک روی شکم ایجاد می‌کند تا لاپاروسکوپ را در آن‌ها قرار دهد.

جراحی توراکوسکوپی، از طریق یک لوله بلند و انعطاف پذیر که  نور و دوربین دارد( به نام توراکوسکوپ)،  انجام می‌شود. از توراکوسکوپ برای دیدن ساختارها و ارگان‌های داخل قفسه سینه یا توراکس استفاده می‌شود. پزشک در دیواره قفسه سینه برش‌های کوچکی ایجاد می‌کند. توراکوسکوپ و سایر تجهیزات جراحی از طریق این برش‌ها وارد فضای سینه می‌شوند. گاهی پزشکان یک دوربین را از طریق توراکوسکوپ وارد می‌کنند تا به آن‌ها کمک کند که داخل حفره قفسه سینه را بهتر ببینند. به این کار توراکوسکوپی با کمک ویدئو (VAT) یا جراحی قفسه سینه با کمک ویدئو (VATS) می‌گوییم.

جای‌گذاری لوله تغذیه

حین جراحی، ممکن است جراح شما از طریق یک برش در شکم، یک لوله غذا را مستقیما در قسمت میانی روده کوچکتان (ژژنوم) جای‌گذاری کند. به این عمل، جای‌گذاری لوله ژژنوستومی حین جراحی می‌گویند و اگر لوله درون معده جای‌گذرای شده باشد، به آن لوله گاسترکتومی می‌گوییم.

لوله تغذیه، به شما کمک می‌کند تا همه مواد غذایی  که نیاز دارید تا از جراحی سرطان مری بهبود پیدا کنید، را دریافت کنید. شما تا چند روز بعد از جراحی‌تان، همه مواد غذایی مورد نیازتان را از این لوله دریافت خواهید کرد؛ زیرا شما قادر به دریافت غذا یا نوشیدنی از طریق دهانتان نخواهید بود. قبل از خوردن غذا یا نوشیدن نوشیدنی، تیم درمانی‌تان آزمایش‌های بلع و اشعه ایکس از شما می‌گیرد تا مطمئن شود که لوله گوارشتان کاملا درمان شده و شما می‌توانید از طریق دهانتان، غذا یا نوشیدنی دریافت کنید.

عوارض جانبی جراحی سرطان مری

عوارض جانبی ممکن است در هر نوعی از درمان‌های سرطان مری رخ دهند، اما تجربه افراد از این عوارض متفاوت است. بعضی از افراد تعداد زیادی عوارض جانبی خواهند داشت اما برخی نیز هیچ عارضه‌ای را تجربه نمی‌کنند.

عوارض جانبی جراحی سرطان مری ممکن است در هر زمانی، فورا بعد از تمام شدن درمان، چند روز یا چند هفته بعد از پایان درمان یا حتی ماه‌ها یا سال‌ها بعد از پایان درمان، شروع شوند. بیشتر عوارض جانبی خود به خود از بین می‌روند یا قابل درمان هستند، اما برخی از عوارض جانبی ممکن است برای مدت طولانی باقی بمانند یا دائمی شوند.

عوارض جانبی جراحی سرطان مری، اساسا به نوع جراحی و سلامت کلی بیمار بستگی دارد.

جراحی سرطان مری ممکن است باعث بروز این عوارض جانبی بشود:

• درد
• خونریزی
• ترشح از مکان اتصال مری و معده (نشت آناستوموتیک)
• باریک شدن بافت‌های اطراف محل اتصال مری و معده (anastomotic stricture)
• سوزش معده یا بالا آوردن غذا یا صفرا
• سندرم دامپینگ (dumping syndrome)
• حالت تهوع و استفراغ مخصوصا وقتی که بخشی از معده خارج می‌شود
• خشونت صدا به وجود آمده توسط آسیب به اعصاب، حین جراحی
• از دست دادن وزن بدن

اگر این عوارض جانبی را تجربه می‌کنید یا عوارضی دارید که فکر میکنید ممکن است در اثر شیمی درمانی باشند، به تیم درمانی خود بگویید. هرچه زودتر تیم درمان خود را از علائمتان آگاه کنید، آن‌ها نیز می‌توانند زودتر به شما کمک کنند تا این عوارض را تا جای ممکن کم کنید.

نتیجه گیری

در این مطلب از سایت دکتر برنا فرازمند درباره جراحی سرطان مری صحبت کردیم و با انواع روش‌های انجام این جراحی آشنا شدیم. همچنین خوانیدم که این جراحی در چه شرایطی انجام می‌شود و در چه مواقعی قابل انجام شدن نیست.

منبع: انجمن سرطان کانادا

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید