سرطان روده یا کنسر روده امروزه یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در سنین بالای 50 سال است و به همین جهت دانستن علت سرطان روده تبدیل به سؤال مهمی برای بسیاری از افراد شده است.  باوجوداینکه علت  دقیق سرطان روده در بیشتر موارد به مشخص نیست اما عواملی هستند که احتمال ابتلای افراد به سرطان روده را افزایش می‌دهند که  به آن‌ها «عوامل خطر سرطان روده» می‌گوییم. داشتن یک یا چند عامل خطر به معنای ابتلای قطعی به سرطان روده نیست و نداشتن آن‌ها نیز به معنای عدم ابتلا نیست. اما این عوامل احتمال ایجاد سرطان روده را بیشتر می‌کنند و به نوعی علت سرطان روده هستند. در ادامه همراه ما باشید تا در خصوص علت ابتلا به سرطان روده  به شما توضیح دهیم.

سرطان روده چیست؟

سرطان روده بزرگ (به انگلیسی: Colorectal cancer) بیماری است که در آخرین قسمت دستگاه گوارش رخ می‌دهد. این سرطان همچنین به نام‌های سرطان کولون، سرطان رکتوم یا چنگار روده بزرگ نیز شناخته می‌شود.کولون بخش طولانی‌تر و ابتدایی روده بزرگ، و رکتوم بخش کوتاه‌تر و انتهایی روده بزرگ است.

توجه کنید که چون سرطان روده باریک بسیار نادرتر از سرطان روده بزرگ است، وقتی درباره سرطان روده صحبت می‌کنیم معمولاً منظورمان سرطان روده بزرگ می‌باشد.

تاثیر ژنتیک بر سرطان روده

تمام سرطان‌ها ناشی از تغییرات ژن‌ها هستند. ژن‌ها دستورالعمل‌های مدیریت سلول هستند و ظاهر و عملکرد سلول را تعیین می‌کنند. برای ایجاد سرطان، باید ژن‌هایی کلیدی دچار تغییر شوند. در واقع تمام عوامل خطری که در ادامه توضیح می‌دهیم با تغییر ژن‌ها احتمال سرطان را بیشتر می‌کنند.

آیا سرطان روده ارثی است؟

وقتی می‌گوییم سرطان روده ناشی از تغییرات ژن است، ممکن است تصور شود همه موارد سرطان روده ارثی است.  اما در واقع تنها حدود ۵٪ موارد سرطان روده ناشی از ارث هستند. بیشتر سرطان­های روده بزرگ (حدود ۹۵٪) به علت تغییرات ژن‌ها در خود فرد ایجاد شده‌اند. از آنجایی که این تغییرات ژنی از والدین به ارث نرسیده‌اند و در سلول‌های جنسی فرد وجود ندارند، قابل انتقال به نسل بعدی نیز نیستند.

---

بیشتر بخوانید: درمان سرطان روده

---

پولیپ ها می‌توانند پیش‌ساز سرطان باشند

برخی جهش‌ها می‌توانند باعث تجمع سلول‌های غیرطبیعی در پوشش روده بزرگ و تشکیل «پولیپ» شوند. پولیپ‌ها رشد سلولی کوچک و خوش‌خیم هستند.

پولیپ در روده بزرگ یا راست‌روده

برخی از انواع پولیپ‌ها می‌توانند در طول زمان (معمولاً در طول سال‌ها) به سرطان تبدیل شوند، اما همه پولیپ‌ها به سرطان تبدیل نمی‌شوند. خطر تبدیل پولیپ به سرطان به نوع پولیپ بستگی دارد. اطلاعات مربوط به انواع پولیپ در ادامه بررسی شده است:

• پولیپ‌های آدنوماتوز (آدنوم): این پولیپ‌ها گاهی به سرطان تبدیل می‌شوند. به همین دلیل به آدنوم‌ها شرایط پیش سرطانی می‌گویند.
• پولیپ هایپرپلاستیک و پولیپ‌هایی التهابی: این پولیپ‌ها شایع‌ترند، اما به طور کلی پیش‌سرطانی نیستند. برخی از افراد با پولیپ هاییپرپلاستیک بزرگ (بزرگتر از 1 سانتی‌متر) ممکن است به غربالگری سرطان کولورکتال با کولونوسکوپی مکرر نیاز داشته باشند.
• پولیپ‌های دندانه‌دار بی‌پایه (SSP) و آدنوم‌های دندانه‌دار(TSA) : این پولیپ‌ها اغلب مانند آدنوم درمان می‌شوند، زیرا خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش می‌دهند.

عوامل دیگری که خطر سرطانی شدن پولیپ را افزایش می‌دهد یا خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را در فرد افزایش می‌دهد عبارت‌اند از:

• پولیپ بزرگ‌تر از 1 سانتی متر
• داشتن بیش از 3 پولیپ

ممکن است پس از برداشتن پولیپ، در آن دیسپلازی مشاهده شود. دیسپلازی یکی دیگر از شرایط پیش سرطانی است. این بدان معناست که ناحیه‌ای در پولیپ یا پوشش روده بزرگ، راست‌روده وجود دارد که در آن سلول‌ها غیرطبیعی به نظر می‌رسند؛ اما به سرطان تبدیل نشده‌اند.

همچنین بخوانید: علائم سرطان روده بزرگ : آشنایی با 6 نشانه جدی !

علل و عوامل خطر سرطان روده

عوامل خطر زیادی وجود دارد که خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را در افراد افزایش می‌دهد. برخی از عواملی که خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند اجتناب‌ناپذیر هستند و نمی‌توان آنها را تغییر داد. اما با درنظرگرفتن برخی از آنان، می‌توان احتمال ابتلا به سرطان روده را کاهش داد. عوامل خطر سرطان روده عبارت‌اند از:

• افزایش سن
• جنسیت مذکر
• سابقه خانوادگی سرطان روده
• شرایط نادر ارثی و ژنتیکی
• بیماری التهابی روده (IBD)
• ضایعات پیش‌سرطانی
• سابقه شخصی انواع سرطان
• سیاه‌پوستان بیشتر از سایر نژادها در خطر هستند.
• عدم تحرک
• چاقی
• رژیم غذایی پرچرب و کم فیبر
• دیابت
• مصرف سیگار
• مصرف زیاد الکل

سن

با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ افزایش می­‌یابد. البته سرطان روده بزرگ در جوانان و نوجوانان نیز می‌تواند رخ دهد، اما بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال ایجاد می‌شود. میانگین سنی هنگام تشخیص سرطان کولون، برای مردان ۶۸ سال و برای زنان ۷۲ سال است و در سرطان رکتوم، هم برای مردان و هم برای زنان ۶۳ سال است. افراد مسن‌تر بخصوص در مورد درمان سرطان، با چالش­های منحصر به فردی مواجه می­شوند.

توجه به این نکته مهم است که با اینکه هنوز ابتلا به سرطان روده بزرگ در افراد مسن شایع‌تر است، اما میزان بروز سرطان روده بزرگ در افراد ۶۵ سال به بالا حدود ۵٪ در سال کاهش یافته است. همچنین میزان بروز سرطان روده بزرگ در افراد ۵۰ تا ۶۴ سال، حدود ۴.۱٪ در سال کم شد. در همین زمان، میزان ابتلا در افراد زیر ۵۰ سال، حدود ۲٪ در سال افزایش یافت. این افزایش در بیشتر موارد، به دلیل افزایش مبتلایان به سرطان رکتوم است. حدود ۱۱٪ از کل مبتلایان به سرطان روده بزرگ، افراد زیر ۵۰ سال هستند. دلیل این افزایش ابتلا در جوان­ترها هنوز به طور قطعی مشخص نشده و همچنان در دست مطالعه است.

جنسیت

مردان کمی بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند. تخمین زده می‌شود که از هر 23 مرد 1 نفر و از هر 25 زن 1 نفر در طول زندگی خود به سرطان کولورکتال مبتلا می‌شوند.

سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ

زمانی می‌گوییم سرطان روده بزرگ در یک خانواده شایع‌تر است که بستگان درجه یک (پدر و مادر­، ​​برادران­، خواهران­، فرزندان) یا بسیاری دیگر از اعضای خانواده (پدربزرگ و مادربزرگ­، خاله­ و عمه­، عمو و دایی­، خواهرزاده‌­ها­، برادرزاده‌­ها­، نوه‌­­ها­، فرزندان عمو/عمه/خاله/دایی) به سرطان روده بزرگ مبتلا شده باشند. این امر به ویژه هنگامی صدق می‌کند که اعضای خانواده، قبل از ۶۰ سالگی به سرطان روده بزرگ مبتلا شده باشند.

اگر شخصی سابقهٔ خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ را داشته باشد­، خطر ابتلا به این بیماری در او تقریباً دو برابر می­‌شود. اگر بیش از یکی از اقوام نزدیک به سرطان روده بزرگ مبتلا شده باشند یا یکی از بستگان درجه یک در سنین پایین مبتلا شده باشد، خطر ابتلا بیشتر هم می­‌شود.

صحبت با اعضای خانواده در مورد سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ، مهم است. اگر سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ داشتید­، قبل از انجام هرگونه آزمایش ژنتیکی ابتدا با یک مشاور ژنتیک صحبت کنید. فقط آزمایش‌­های ژنتیکی می­‌توانند تشخیص دهند که شما دارای جهش ژنتیکی هستید یا نه و مشاوران ژنتیک برای توضیح خطرات و مزایای آزمایش‌های ژنتیکی آموزش‌دیده‌اند.

شرایط نادر ارثی

بیماری‌های ارثی نیز می‌توانند علت سرطان روده بزرگ باشند. اعضای خانواده­‌هایی با شرایط ارثی خاص، دارای خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان روده بزرگ و همچنین انواع دیگر سرطان هستند. این شرایط شامل موارد زیر است:

• پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی ­(FAP
• پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی خفیف (AFAP)، که یکی از انواع FAP استسندرم گاردنر­، که یکی از انواع FAP است.
• سندرم پولیپوز جوانان (JPS)
• سندروم لینچ که نام دیگر آن، سرطان روده بزرگ غیر پولیپوز ارثی یا HNPCC است.
• سندرم میور توره (Muir-Torre)، که یکی از انواع سندرم لینچ است.
• پولیپوز مرتبط با MYH (مخفف: MAP)
• سندرم پوتز-جگرز (PJS)
• سندرم تورکو (Turcot)،که یکی از انواع سندرم FAP و سندرم لینچ است.
• بیماری التهابی روده (IBD)

افراد مبتلا به IBD، از جمله کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون، ممکن است دچار التهاب مزمن روده بزرگ شوند و این مسئله خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می­‌دهد. بیماری التهابی روده (IBD) با سندرم روده تحریک‌­پذیر (IBS) که خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی­‌دهد، متفاوت است.

پولیپ‌های پیش‌سرطانی

پولیپ­‌ها سرطان نیستند­، اما برخی از انواع پولیپ­‌ها به نام “آدنوم” می‌­توانند با گذشت زمان، تبدیل به سرطان روده بزرگ شوند. پولیپ­‌ها اغلب در طی کولونوسکوپی، با استفاده از ابزاری بطور کامل برداشته می‌­شوند. برداشتن پولیپ می­‌تواند از ابتلا به سرطان روده بزرگ جلوگیری کند. کولونوسکوپی اقدامی است که در آن پزشک بعد از تزریق آرام­بخش، با استفاده از یک لوله چراغدار، به داخل روده بزرگ نگاه می­‌کند. افرادی که آدنوم (پولیپ آدنوماتوز) دارند، بیشتر در معرض خطر پولیپ اضافی و سرطان روده بزرگ بوده و باید بصورت منظم غربالگری شوند (به بخش­های پایین­‌تر مراجعه کنید).

سابقه شخصی انواع خاصی از سرطان

افراد با سابقه شخصی سرطان روده بزرگ و زنانی که به سرطان تخمدان یا سرطان رحم مبتلا شده‌­­اند­، بیشتر در معرض سرطان روده بزرگ قرار می­گیرند.

نژاد

سیاه پوستان بالاترین میزان ابتلا به سرطان روده بزرگ غیر ارثی را در ایالات متحده دارند. همچنین سرطان روده بزرگ، عامل اصلی مرگ ناشی از سرطان در میان افراد سیاه پوست است. زنان سیاه پوست بیشتر از زنان نژادهای دیگر در اثر سرطان روده بزرگ می­‌میرند، این مسئله در مردان سیاه پوست، حتی بیشتر از زنان صدق می­‌کند. اما دلایل این اختلافات هنوز مشخص نیست.

از آنجا که افراد سیاه پوست بیشتر در سنین پایین به سرطان روده بزرگ مبتلا می­‌شوند­، انجمن دستگاه گوارش آمریکا پیشنهاد می­‌کند که افراد سیاه پوست، از حدود ۴۵ سالگی غربالگری با کولونوسکوپی را شروع کنند. غربالگری زودهنگام می‌تواند تغییرات را در زمانی پیدا کند که به راحتی قابل درمان هستند.

عدم تحرک بدنی و چاقی

عدم تحرک بدنی و چاقی، یکی از علل ایجاد سرطان روده بزرگ است. افرادی که فعالیت و تحرک کمی دارند و همچنین افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند­، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ باشند.

تغذیه

تحقیقات فعلی نشان می­‌دهد که مصرف بیشتر گوشت قرمز و گوشت فرآوری شده زیاد، باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ می‌­شود. تأثیر سایر عوامل رژیم غذایی بر خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ نیز بررسی شده است.

بیماری‌های زمینه‌ای

چند بیماری زمینه‌ای می‌توانند احتمال سرطان روده را بیشتر کنند:

• مبتلایان به دیابت یا مقاومت به انسولین
• سنگ کیسه صفرا
• آکرومگالی
• مصرف سیگار و الکل

مطالعات اخیر نشان داده است که افراد سیگاری بیشتر از افراد غیر سیگاری در اثر ابتلا به سرطان روده بزرگ می‌­میرند. مصرف سنگین الکل نیز احتمال سرطان روده را بیشتر می‌کند.

همچنین بخوانید: طول عمر بیماران سرطان روده

پیشگیری از سرطان روده بزرگ

حالا که علت سرطان روده را شناختیم، می‌توانیم روش‌های پیشگیری از سرطان روده را نیز حدس بزنیم: پرهیز از عوامل خطر قابل تغییر. پزشکان در حال بررسی راه‌های جلوگیری از سرطان روده هستند. اگرچه هیچ روش اثبات شده‌­ای برای پیشگیری قطعی از این بیماری وجود ندارد­، اما ممکن است بتوانیم احتمال ابتلا را کاهش دهیم. موارد زیر ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهد:

غربالگری سرطان روده و تشخیص زودهنگام

غربالگری معمولاً برای شناسایی بیماری قبل از ایجاد علائم است. اما سرطان روده یک حالت خاص است، چرا که در غربالگری سرطان روده پولیپ‌های پیش‌سرطانی هم شناسایی می‌شوند و می‌توان با برداشتن آن‌ها از ایجاد سرطان روده جلوگیری کرد. هرچه سرطان روده در مراحل ابتدایی‌تر تشخیص داده شود، درمان آن راحت‌تر و موفقیت‌آمیزتر است. بنابراین غربالگری و تشخیص زودهنگام، در درمان موفق سرطان روده بسیار مهم هستند.

آسپیرین و سایر داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)

برخی مطالعات نشان می‌­دهد که آسپرین و سایر­NSAID ها، ممکن است احتمال ایجاد پولیپ در افراد با سابقه­‌ی ابتلا به سرطان روده بزرگ یا پولیپ را کاهش دهد. با این حال­، استفاده مکرر از ­NSAID ها نیز ممکن است عوارض جانبی عمده­‌ای داشته باشد، از جمله خونریزی معده و لخته شدن خون که حتی منجر به سکته مغزی یا حمله قلبی می­‌شود. همچنین مصرف آسپیرین یا سایر ­NSAID ها، جایگزینی برای انجام غربالگری­‌های منظم سرطان روده بزرگ نیست. افراد باید با پزشک خود در مورد مزایا و معایب مصرف آسپیرین صحبت کنند.

رژیم غذایی و مکمل­‌ها

رژیم غذایی دارای مقدار زیادی میوه و سبزیجات و دارای مقدار کم گوشت قرمز، ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ کمک کند. همچنین برخی از مطالعات نشان داده است که افرادی که از مکمل‌­های کلسیم و ویتامین D استفاده می­‌کنند کمتر در معرض خطر سرطان روده بزرگ قرار دارند

فعالیت بدنی منظم

سعی کنید در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید. اگر تا به حال بی‌فعالیت بوده‌اید، برای شروع سعی کنید به خودتان فشار نیاورید و کم‌کم شدت و مدت تمرین را بیشتر کنید.

حفظ وزن مناسب

تغذیه سالم و انجام فعالیت بدنی منظم می‌تواند به حفظ وزن مناسب نیز منجر شده و احتمال سرطان روده را باز هم کمتر کند.

ترک مصرف سیگار و الکل

با قطع مصرف سیگار و الکل می‌توانید احتمال ابتلا به سرطان روده و بسیاری از سرطان‌های دیگر را کاهش دهید.

جمع‌بندی: علت سرطان روده و پیشگیری

علت سرطان روده در بیشتر موارد به طور دقیق معلوم نیست، اما عوامل خطری وجود دارند که احتمال ابتلای افراد به این سرطان را زیاد می‌کنند. عوامل خطر به دو دسته «قابل تغییر» و «غیر قابل تغییر» تقسیم‌بندی می‌شوند. در متن این موارد توضیح داده شده‌اند.

در صورتی که در مورد این عوامل و راه‌های پیشگیری از سرطان روده سوال دارید می‌توانید از لینک مشاوره داخل سایت استفاده کنید.

منابع:

cancer.net

cancerresearchuk.org

سوالات رایج:

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید