سرطان روده بزرگ یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران است. متاسفانه به نظر می‌رسد سن این بیماری در ایران در حال کاهش است. در این صفحه در مورد سرطان روده بزرگ توضیح می‌دهیم.
وقتی صحبت از روده بزرگ می‌کنیم، منظور ما روده بزرگ و راست روده است که در انگلیسی به آنها به ترتیب کولون و رکتوم می‌گویند. بنابراین ممکن است بشنوید پزشک شما از واژه‌های «کانسر کولون» یا «کنسر رکتوم» استفاده می‌کند. همچنین ممکن است به طور خلاصه به آن «سرطان روده» گفته شود، چرا که شیوع آن نسبت به سرطان روده باریک بسیار بیشتر است.
سرطان روده بزرگ چیست؟
سرطان روده بزرگ زمانی شروع می‌شود که سلولهای سالم در سطح داخلی روده بزرگ یا راست روده، به صورت غیرطبیعی رشد کرده و توده‌ای به نام تومور تشکیل می‌دهند. تومور می‌تواند سرطانی (بدخیم) یا غیرسرطانی (خوش‌خیم) باشد.
- تومور سرطانی، می‌تواند رشد کند و به سایر قسمتهای بدن منتشر شود.
- تومور خوش‌خیم می‌تواند رشد کند اما منتشر نمی‌شود.
ایجاد این تغییرات معمولا سالها به طول می‌انجامد. هر دو عامل ژنتیکی و عوامل محیطی، می‌توانند باعث ایجاد این تغییرات شوند. با این حال، هنگامی که فردی به یک سندرم ارثی نادر مبتلا است، تغییرات ممکن است در طی ماه‌ها یا سالها اتفاق بیفتد.
متخصری درباره ساختار روده بزرگ
کولون (پس‌روده) و رِکتوم (راست روده)، روده بزرگ را تشکیل می‌دهند. روده بزرگ بخش مهمی از سیستم هضم غذا و دستگاه گوارش است. کولون حدود ۱.۶ تا ۱.۷ متر از روده بزرگ را تشکیل می‌دهد. راست روده نیز حدود ۱۵ سانتی‌متر آخر روده بزرگ را تشکیل داده و به مقعد ختم می‌شود.
روده بزرگ ۵ قسمت دارد. بخش اولِ روده بزرگ، کولون صعودی است که در قسمت راست شکم قرار دارد و از کیسه‌ای به نام سکوم (روده کور) شروع می‌شود. سکوم قسمت ابتدایی روده بزرگ است، که روده کوچک در آن تخلیه می‌شود. قسمت دومِ روده بزرگ، کولون عرضی است که در بالای شکم از سمت راست به چپ عبور می‌کند. قسمت سومِ روده بزرگ، کولون نزولی است که در سمت چپ شکم قرار دارد. بخش چهارمِ روده بزرگ، کولون سیگموئید است که مواد زائد را سی چهل سانتی‌متر دیگر منتقل می‌کند. کولون سیگموئید به قسمت پنجم، یعنی رکتوم یا راست روده و سپس به مقعد متصل می‌شود. در نهایت مواد زائد از طریق مقعد از بدن دفع می‌شوند.
درباره‌ی پولیپ روده بزرگ
سرطان روده بزرگ غالباً به صورت پولیپ (polyp) شروع می‌شود. پولیپ رشدی غیرسرطانی است که با افزایش سن ممکن است در دیواره داخلی روده بزرگ یا راست روده ایجاد شود. در صورتی که پولیپ برداشته نشده یا درمان نشود، می‌تواند به یک سرطان تبدیل شده و زندگی شما را تهدید کند. پیدا کردن و برداشتن پولیپهای پیش-سرطانی، می‌تواند از سرطان روده بزرگ جلوگیری کند.
انواع مختلفی از پولیپ وجود دارد. یک نوع آن پولیپ آدنوماتوز یا آدنوم (adenoma) است، که ممکن است تبدیل به سرطان شود. اما چون معمولا روی دیواره‌ی روده بزرگ به سمت داخل برآمده می‌شوند، با کولونوسکوپی توسط پزشک به راحتی می‌توان آنها را پیدا کرد.
حدود ۱۰% پولیپهای روده بزرگ صاف هستند و پیدا کردن آنها با کولونوسکوپی سخت است، مگر اینکه از روش رنگ‌آمیزی برای مشخص کردن آنها استفاده شود. این پولیپهای تخت، علی رغم اندازه، خطر بالایی برای سرطانی شدن دارند.
پولیپهای هایپرپلاستیک نیز ممکن است در کولون و راست روده ایجاد شوند. این پولیپها، پولیپ پیش سرطانی در نظر گرفته نمی‌شوند.
انواع سرطان روده بزرگ
سرطان روده بزرگ می‌تواند از کولون یا راست روده آغاز شود. سرطانی که از کولون شروع می‌شود، سرطان کولون نامیده می‌شود. سرطانی که از راست روده (رکتوم) شروع می‌شود، سرطان رکتوم نام دارد.
بیشتر سرطانهای کولون و راست روده، نوعی تومور به نام «آدنوکارسینوم» هستند. آدنوکارسینوم به علت سرطانی شدن سلولهای پوشاننده بافت داخلی روده بزرگ (کولون و رکتوم) ایجاد می‌شود. در این بخش، اختصاصا در مورد آدنوکارسینوم صحبت خواهیم کرد. انواع دیگر سرطان که نادر هستند اما می‌توانند در روده بزرگ یا راست روده شروع شوند، عبارتند از:
- تومور عصبی-غدد درون‌ریز دستگاه گوارش (نورواندوکرین)
- تومور استرومال دستگاه گوارش (GIST)
- کارسینوم سلول کوچک
- لنفوم
عوامل خطر سرطان روده
در اصطلاح علمی، به «علل ایجاد سرطان روده»، عوامل خطر سرطان روده می‌گوییم. این عوامل، موجب ایجاد قطعی سرطان نمی‌شوند، و نبود آنها نیز ایجاد سرطان را رد نمی‌کنند. اما هر کدام از آنها می‌توانند «احتمال» ابتلا را بیشتر کنند، بنابراین پرهیز از آنها ضروری است.
مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:
- افزایش سن
- جنس مرد
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ
- بیماری‌های نادر ارثی
- بیماری التهابی روده (IBD)
- پولیپهای روده
- سابقه شخصی بعضی از انواع دیگر سرطان
- بی‌تحرکی و اضافه وزن
- تغذیه نامناسب
- سیگار
- دیابت
غربالگری سرطان روده بزرگ
کانسر روده یکی از سرطان‌هایی است که غربالگری آن توصیه می‌شود و مفید است. برای غربالگری سرطان روده بزرگ، بهترین روش، شروع کولونوسکوپی از ۴۵ سالگی است.
در گذشته سن شروع غربالگری، ۵۰ سالگی بود. اما با افزایش شیوع این سرطان در سنین پایین‌تر، از چند سال پیش توصیه به شروع غربالگری از سن ۴۵ سالگی می‌شود.
البته به جز کولونوسکوپی، روش‌های دیگری برای غربالگری از جمله CT-کولونوگرافی، سیگموئیدوسکوپی، آزمایش خون مخفی در مدفوع، آزمایش ایمونوشیمی مدفوع (FIT)، تنقیه باریم با کنتراست دوگانه و آزمایش DNA مدفوع نیز وجود دارد. اما هر کدام از این موارد نکته مشکوکی نشان بدهد در نهایت نیاز به کولونوسکوپی خواهد بود.
علائم و نشانه های سرطان روده
علائم این سرطان معمولا در ابتدای بیماری تظاهر می‌کند. به عبارت دیگر، بیماران در مراحل ابتدایی معمولا بی‌علامت هستند.
اما با پیشرفت بیماری، ممکن است علائم سرطان روده بروز کند:
- تغییر در اجابت مزاج
- خونریزی از مقعد
- احساس ناراحتی در ناحیه شکم
- احساس تخلیه ناکامل
- احساس خستگی و ضعف
- کاهش شدید وزن
- درد هنگام اجابت مزاج
- کاهش میل به غذا
- زردی
- کم خونی
درمان سرطان روده
درمان سرطان روده بزرگ بستگی به چند عامل دارد:
- مکان توده (مخصوصا اینکه آیا در کولون قرار دارد یا در رکتوم)
- مرحله بیماری (مخصوصا داشتن یا نداشتن متاستاز)
- سلامت کلی بیمار
در صورتی که تومور متاستاتیک نباشد، یا در صورتی که متاستاز آن قابل جراحی باشد، معمولا بیمار باید تحت جراحی قرار بگیرد.
ممکن است قبل از انجام جراحی، بستگی به فاکتورهای بالا، بیمار ابتدا تحت شیمی‌درمانی و یا کمورادیوتراپی (شیمی درمانی و پرتودرمانی همزمان) قرار بگیرد و تنها بعد از آن جراحی شود.
تقش پرتو درمانی در تومورهای رکتوم (راست روده) بسیار پررنگ‌تر است. همچنین احتمال تجویز درمان کمکی قبل عمل، در این تومورها بیشتر است.
اکثر بیماران نیاز به شیمی درمانی خواهند داشت، بنابراین حتی اگر بیمار قبل از جراحی کموتراپی نشود، معمولا بعد از عمل نیاز به آن خواهد داشت.
در تومورهای متاستاتیک، درمان متفاوت است. در صورتی که بیمار قابل جراحی نباشد، ممکن است از سایر داروهای سراسری از جمله درمان تارگت و ایمونوتراپی استفاده شود.
ممکن است درمان سرطان روده دارای عوارضی باشد. با پزشک خود در مورد نحوه کنار آمدن با درمان سرطان روده صحبت کنید.
نتیجه‌گیری
سرطان روده بزرگ یکی از سرطانهای شایع در ایران است. علامت این سرطان بسته به مکان ایجاد آن در روده متفاوت است و می‌تواند شامل یبوست و اسهال، خونریزی از مقعد، احساس ناراحتی در شکم و احساس اجابت مزاج ناکامل باشد. خوشبختانه در سال‌های اخیر درمان این سرطان پیشرفت قابل ملاحظه ای کرده است و در حال حاضر حتی بسیاری از بیماران متاستاتیک هم قابل درمان هستند.
سوالات رایج:
سرطان روده بزرگ چیست؟
سرطان روده به معنای رشد بی رویه و خارج از کنترل سلولهای روده است که توانایی تهاجم به بافت‌های اطراف و گسترش به بافت‌های دوردست را دارند.
سن ابتلا به سرطان روده بزرگ چیست؟
سن ابتلا به سرطان روده بزرگ معمولا بالای ۵۰ سال است. سن ابتلا در سرطان رکتوم کمتر از کولون است. متاسفانه به نظر می‌رسد سن ابتلا در ایران در حال کاهش باشد و در سال‌های اخیر موارد متعددی از ابتلا در سنین زیر ۳۰ سال هم مشاهده شده است.
