سرطان مغز استخوان که اغلب به عنوان سرطان خون نیز شناخته می‌شود، یک بیماری پیچیده و سخت است ‏که بر ساختار سیستم تولید خون افراد تاثیر می‌گذارد. مغز استخوان در داخل استخوان‌ها قرار دارد و بافت ‏اسفنجی است که مسئول تولید سلول‌های خونی از جمله گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها خواهد ‏بود.

زمانی که سرطان به این منطقه حیاتی حمله می‌کند، می‌تواند به مجموعه‌ای از مشکلات و بیماری‌ها ‏منجر شود و به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد. درک سرطان نام برده شده، علائم و انواع ‏مختلف آن برای تشخیص زودهنگام و درمان این بیماری بسیار موثر است. برای آشنایی با پیچیدگی‌های ‏بیشتر این نوع سرطان می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید. ‏

آشنایی با بیماری سرطان مغز استخوان ‏

این سرطان زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های غیرطبیعی درون مغز استخوان رشدی غیرقابل کنترل را آغاز ‏کنند. این روند می‌تواند تولید سلول‌های خونی سالم را مختل کند و منجر به طیف وسیعی از عوارض شود.

برخلاف سرطان استخوان که از استخوان منشا می‌گیرد، سرطان مغز استخوان نیز از جمله بیماری‌های ‏خطرناک به حساب می‌آید که از مغز استخوان آغاز خواهد شد و می‌تواند بر سیستم تولید خون و ایمنی بدن ‏تاثیر بگذارد.

در بیشتر استخوان‌های بدن همانند لگن، دنده، جمجمه، ستون فقرات، شانه و غیره مغز استخوان وجود دارد. ‏این بیماری با رشد غیر عادی و البته سریع سلول‌های درون مغز استخوان آغاز می‌شود و حتی تومورهایی را ‏به همراه خواهد داشت. با تشخیص به موقع این بیماری شانس بهبودی کامل افزایش می‌یابد. ‏

آشنایی با انواع سرطان مغز استخوان ‏

سرطان یا بیماری مربوط به مغز استخوان به انواع مختلف تقسیم‌بندی شده که هر یک از آن‌ها ویژگی‌ها، روند ‏رشد و راه‌های درمانی متفاوتی خواهند داشت. در بخش‌های بعدی برخی از اصلی‌ترین انواع این بیماری را به ‏طور خلاصه معرفی می‌کنیم.‏

مولتیپل میلوما

این نوع سرطان، شایع‌ترین دسته آن است که از سلول‌های پلاسما منشا می‌گیرد. پلاسما نیز نوعی گلبول ‏سفید است که مسئول تولید آنتی بادی خواهد بود. در مولتیپل میلوما، سلول‌های پلاسما سرطانی درون مغز ‏استخوان تجمع می‌یابند و به استخوان آسیب می‌زنند یا در عملکرد سیستم ایمنی بدن اختلالاتی ایجاد ‏خواهند کرد. ‏

Multiple myeloma‏ را ممکن است با تلفظ‌های متفاوت بشنوید، مثلا مالتیپل مایلوما، مولتیپل میلوم و یا ‏میلوم مولتیپل.‏

لوسمی ‏

این نوع از بیماری مغز استخوان در درجه اول بر روی گلبول‌های سفید خون تاثیر می‌گذارد که به طور معمول ‏دارای دو دسته اصلی است: ‏

• لوسمی حاد: این نوع دسته از سرطان نام برده شده خیلی سریع پیشرفت می‌کند و سلول‌های خونی ‏نابالغ را درگیر خواهد کرد. علائم لوسمی حاد به سرعت ایجاد می‌شوند که برخی از آن‌ها عبارت ‏خواهند بود از: خستگی شدید، عفونت‌های مکرر و کبودی دائمی ‏
• لوسمی مزمن: این نوع بیماری کندتر از نوع حاد پیشرفت می‌کند و سلول‌های خونی بالغ‌تری را ‏درگیر خواهد کرد. علائم لوسمی مزمن در ابتدا خفیف هستند و تشخیص زودهنگام این نوع بیماری ‏دشوارتر است. ‏
  Leukemia‏ را ممکن است با تلفظ‌های متفاوتی بشنوید، مثلا لوکیمیا، لوکمی، و یا لوسمی.‏

لنفوم ‏

در حالی که لنفوم در درجه اول جزء سرطان سیستم لنفاوی محسوب می‌شود، بر روی مغز استخوان نیز ‏تاثیرات منفی به همراه دارد. نوع لنفوم این سرطان نیز به 2 دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود که در ادامه ‏آن‌ها را معرفی می‌کنیم: ‏

• لنفوم هوچکین: این نوع سرطان باعث رشد خارج از کنترل لنفوسیت‌ها می‌شود و تومورهایی را ایجاد ‏می‌کند. لنفوسیت‌ها بعد از اینکه درون مغز استخوان تولید شدند، به گردش در خون و بافت لنفاوی ‏ادامه می‌دهند. بنابراین می‌توان گفت این بیماری در نقاط مختلف بدن قابل مشاهده است و بر روی ‏عملکرد سیستم ایمنی تاثیر منفی دارد. ناگفته نماند لنفوم هوچکین علائم مشخص‌تری خواهد داشت ‏و نسبت به سایر سرطان‌ها قابل تشخیص‌تر است. ‏
• لنفوم غیرهوچکین: این نوع از بیماری نیز گروه متنوعی از سرطان‌های خون را شامل می‌شود که ‏می‌توانند به طور قابل توجهی از نظر رفتارهای تهاجمی و پاسخ‌های درمانی متفاوت از نوع هوچکین ‏باشند. ‏
  Hodgkin lymphoma‏ (و غیرهوچکین) را ممکن است با تلفظ‌های متفاوتی بشنوید، مثلا هاجکین ‏لیمفوما، لنفوم هاچکین و یا لنفوم هوچکین.‏

علائم سرطان مغز استخوان ‏

علائم این نوع سرطان به نوع آن و مراحل بیماری بستگی دارد و در شرایط یا افراد مختلف ویژگی‌های ‏متفاوتی خواهد داشت. به طور معمول علائم رایج یا عمومی این نوع بیماری عبارت هستند از: ‏

• خستگی و ضعف شدید: بیماران به دلیل کم خونی یا کمبود گلبول‌های قرمز اغلب از خستگی و ‏ضعف شدید رنج می‌برند. ‏
• عفونت‌های مکرر: کاهش گلبول‌های سفید سالم بدن می‌تواند به ضعف سیستم ایمنی منجر شود و ‏بیماران را مستعد ابتلا به عفونت‌های مختلف خواهد کرد. ‏
• کبودی و خونریزی آسان: تعداد کم پلاکت‌ها می‌تواند به کبودی آسان، خونریزی طولانی مدت به ‏دلیل بریدگی یا خونریزی‌های مکرر از بینی منجر شود. ‏
• درد استخوان: بیماران ممکن است به دلیل وجود سلول‌های سرطانی در استخوان‌های خود، به ویژه در ‏استخوان‌های کمر، دنده‌ها یا باسن درد شدید را تجربه کنند. ‏
• کاهش وزن: کاهش وزن غیرقابل توضیح نیز ممکن است به دلیل تقلای بدن برای مقابله با این نوع ‏سرطان رخ دهد.‏

به طور خلاصه می‌توان گفت کم شدن هر کدام از رده‌های خونی، مانند گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت ‏کم شوند علامت مربوط به خود را خواهند داشت: کمبود گلبول قرمز موجب خستگی، کمبود گلبول سفید ‏موجب مستعد شدن به عفونت و کمبود پلاکت موجب مستعد شدن به خونریزی می‌شود. همچنین درگیری ‏مغز استخوان می‌تواند موجب درد یا کاهش وزن نیز شود.‏

لطفا توجه نمایید که سرطان مغز استخوان تنها علت علائم ذکرشده نیست. در صورت بروز هر کدام از این ‏علائم به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم جهت یافتن علت این علائم برای شما انجام شود.‏

علائم خاص انواع سرطان مغز استخوان ‏

در قسمت قبلی علائم رایج و کلی این سرطان را به طور خلاصه نام بردیم. در صورتی که به هر یک از ‏دسته‌های این بیماری مبتلا باشید، ممکن است با علائم مختلفی روبرو شوید.

از این رو بهتر است علائم ‏سرطان مولتیپل میلوما را در مقایسه با علائم لوسمی بشناسید و بتوانید تا حدودی آن‌ها را از یکدیگر تشخیص ‏دهید. ‏

• سرطان مولتیپل میلوما: سطوح بالای کلسیم در خون می‌تواند به آسیب یا نارسایی کلیه‌ها منجر شود. ‏همچنین گزگز یا بی‌حس شدن برخی از اندام‌ها به دلیل آسیب عصبی از علائم همین نوع سرطان ‏هستند. علائمی شامل تشنگی شدید، تکرر ادرار و گیجی نیز زمانی رخ می‌دهند که فرد به سرطان ‏مولتیپل میلوما مبتلا باشد. ‏
• سرطان لوسمی: تب‌های مداوم ممکن است به دلیل عفونت حاصل از این بیماری رخ دهد. همچنین ‏احتمال دارد غدد لنفاوی بزرگ شوند. این غدد بیشتر در گردن، زیر بغل یا کشاله ران رشد دارند. ‏علاوه بر این علائم ایجاد نقاط قرمز ریز روی پوست که در اثر خونریزی زیر پوستی رخ می‌دهند ‏می‌تواند نشان‌دهنده همین نوع سرطان باشند. ‏
• لنفوم: تعریق زیاد در طول شب می‌تواند یکی از علائم سرطان مغز استخوان نوع لنفوم باشد. برخی از ‏بیماران نیز علائمی مرتبط با پوست را تجربه می‌کنند. برای مثال دچار خارش پوستی یا راش ‏می‌شوند. تورم در شکم و احساس سیری یا پری کاذب به دلیل بزرگ شدن غدد لنفاوی یا طحال ‏می‌تواند از دیگر علائم اصلی این نوع سرطان به حساب آیند. ‏

راه‌های تشخیص سرطان مغز استخوان ‏

تشخیص سرطان مغز استخوان به طور معمول با بررسی تاریخچه پزشکی بیماری، معاینه فیزیکی او و انجام ‏آزمایش‌های تشخیصی مختلف امکان‌پذیر است. می‌توان گفت راه‌های تشخیص مختلفی وجود دارند که برخی ‏از آن‌ها نسبت به سایر روش‌ها رایج‌تر هستند. ‏

• آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند ناهنجاری‌هایی را در سطح سلول‌های خونی نشان دهد که این ‏نوع ناهنجاری‌ها نشان‌دهنده مشکلات بالقوه مغز استخوان هستند.‏
• روش بیوپسی: متخصص از روش بیوپسی (نمونه برداری) مغز استخوان نیز برای تشخیص این ‏بیماری استفاده می‌کند. طی بیوپسی نمونه‌ای از مغز استخوان را استخراج و از نظر وجود سلول‌های ‏سرطانی آن را بررسی خواهند کرد.‏
• تصویر برداری: روش‌های مختلف تصویربرداری همانند سی تی اسکن، ام آر آی یا گرافی ساده با ‏اشعه ایکس ممکن است برای ارزیابی وسعت بیماری و نوع آسیب وارد شده به استخوان‌ها کاربرد ‏داشته باشد. ‏

راه‌های درمانی سرطان مغز استخوان ‏

درمان سرطان مغز استخوان براساس نوع این بیماری، مرحله‌ رشد آن و همچنین سلامت کلی فرد بیمار ‏متفاوت خواهد بود. از آنجایی که روش‌های درمانی مختلفی وجود دارند، متخصص براساس شرایط بیمار ‏بهترین روش را انتخاب و اعمال خواهند کرد. ‏

شیمی درمانی یک روش درمانی سیستمیک است که از داروهای مختلفی برای کشتن سلول‌های سرطانی یا ‏توقف رشد آن‌ها استفاده می‌کند. نوع داروهای این روش درمانی به نوع سرطان مغز استخوان بستگی دارند. ‏

پرتو درمانی نیز می‌تواند از دیگر روش‌های درمانی به حساب آید که طی آن متخصصان با پرتوهای پرانرژی ‏سلول‌های تومور را هدف قرار می‌دهند و این سلول‌ها را می‌کشند.

درمان بیولوژیکی (ایمونوتراپی یا ‏ایمنی‌درمانی) نیز می‌تواند برای رفع این نوع سرطان موثر باشد، به طوری که طی این روش درمانی سیستم ‏ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی تقویت می‌شوند. ‏
در برخی موارد پیوند سلول‌های بنیادی نیز می‌تواند به رفع این بیماری کمک کند. اگر آسیب‌های حاصل از ‏بیماری مغز استخوان خیلی شدید باشند، احتمال دارد جایگزین کردن سلول‌های بیمار با سلول‌های سالم ‏ضروری باشد. ‏

---

مطالعه بیشتر: ایمنوتراپی چگونه انجام می‌شود؟

---

احتمال زنده ماندن با وجود سرطان مغز استخوان ‏

ادامه زندگی بعد از بروز این نوع سرطان به نوع آن، مراحل رشدی که پشت سر گذاشته، زمان تشخیص و ‏سلامت کلی بدن فرد بیمار بستگی دارد. خبر خوب اینکه تشخیص زودهنگام و درمان به موقع این بیماری ‏می‌تواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد. ‏
حتی با اینکه سرطان نوع مولتیپل میلوما به طور معمول قابل درمان نیست، اما می‌توان آن را به طور موثر ‏مدیریت کرد و نرخ بقای نسبی را افزایش داد. البته میزان بقای هر فرد بیمار به شرایط فیزیکی او بستگی ‏دارد. برای مثال سرطان لوسمی لنفوسیتی حاد در کودکان بسیار خطرناک است. ‏
به طور کلی نمی‌توان زمان مشخصی برای ادامه بقا بعد از بروز این بیماری تعیین کرد. البته که کمک گرفتن ‏از متخصصان حرفه‌ای حاضر در این حوزه بسیار ارزشمند و کاربردی خواهد بود. ‏

جمع‌بندی

‏در این مطلب توضیح دادیم که بیماری مغز استخوان یک بیماری پیچیده و چندوجهی است که به منظور ‏مدیریت موثر آن باید به درک جامعی دست یابید. با شناخت علائم و انواع این سرطان، افراد می‌توانند به ‏موقع برای دریافت راه‌های درمانی موثر دست به کار شوند. ‏
هر چه آگاهی بیشتری از این نوع سرطان داشته باشید، زودتر آن را تشخیص می‌دهید و برای درمان بیماری ‏مغز استخوان اقدامات لازم را انجام خواهید داد. علائم اولیه خود را با یک متخصص حرفه‌ای در میان بگذارید. ‏

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید