عوارض جانبی پرتو درمانی چیست؟ پرتو درمانی یا رادیوتراپی به‌خوبی قادر است بسیاری از انواع سرطان را درمان کند. اما مانند دیگر شیوه‌های درمان سرطان، این شیوه نیز اغلب می‌تواند باعث بروز عوارض ناخواسته‌ای شود. هر شخصی عوارض متفاوتی را تجربه خواهد کرد. این عوارض به عوامل گوناگونی بستگی دارد، از جمله: نوع سرطان، ناحیه آن، دوز پرتو درمانی، وضعیت سلامت عمومی فرد و دیگر عوامل. بسیار مهم است که با تیم درمان خود درباره هر نوع عوارضی که تجربه می‌کنید صحبت کنید تا آن‌ها بتوانند راه‌هایی برای کمک به شما توصیه کنند.

چرا پرتو درمانی باعث بروز عوارض جانبی می‌شود؟

در پرتو درمانی از دوز (میزان) اشعه بالایی برای تخریب سلول‌های سرطان استفاده می‌شود. عوارض جانبی، ناشی از آسیب‌هایی است که به سلول‌ها و بافت‌های سالم کنار ناحیه درمانی وارد می‌شود. اگر نمیدانید پرتو درمانی چیست و یا نیازمند اطلاعات بیشتر و کاملی از پرتو درمانی هستید، می‌توانید مقاله سایت دکتر برنا فرازمند را در این باره مطالعه بفرمایید.

در سال‌های اخیر پیشرفت‌های علمی-پژوهشی عمده ای در پرتو درمانی وجود داشته که آن را دقیق‌تر کرده است. تکنیک‌های جدیدتر در مقایسه با شیوه هایی که در گذشته استفاده می‌شدند عوارض جانبی درمان را کاهش داده‌اند.

بعضی افراد دچار عوارض بسیار کمی در پرتو درمانی می‌شوند و یا حتی هیچ عارضه‌ای را تجربه نمی‌کنند. در مقابل، برخی هم عوارض جانبی شدیدتری را تجربه می‌کنند.

به ‌طور معمول عوارض  پرتو درمانی در طی هفته دوم یا سوم درمان شروع می‌شوند و امکان دارد تا چندین هفته بعد از آخرین جلسه درمان باقی بمانند. بعضی از عوارض جانبی نیز بلندمدت هستند. در مورد عوارض احتمالی با تیم درمان خود صحبت کنید.

آیا راه هایی برای پیشگیری یا درمان عوارض جانبی وجود دارد؟

بلی. خوشبختانه جواب این سؤال مثبت است. تیم درمان شما می‌توانند کمک کنند تا از بسیاری از عوارض پیشگیری کنید یا اثر آن‌ها را کاهش دهید. پیشگیری و درمان عوارض جانبی بخش مهمی از درمان سرطان محسوب می‌شود. به این کار مراقبت تسکینی یا مراقبت حمایتی می‌گویند.

قبل از شروع درمان از پزشک خود در مورد عوارض احتمالی درمان‌هایتان و زمان ایجاد آن‌ها بپرسید. حین و پس از درمان نیز باید به طور منظم علائم خود را به تیم درمان گزارش دهید.

عوارض شایع در پرتو درمانی 

پرتو درمانی یک درمان موضعی است ؛یعنی تنها بر ناحیه‌ای از بدن که مورد درمان قرار می‌گیرد اثر می‌کند. برای مثال پرتو درمانی در ناحیه جمجمه و سر ممکن است باعث ریزش موی سر شود. اما افرادی که برای بخش‌های دیگر بدنشان پرتو درمانی می‌شوند به‌ طور معمول دچار ریزش موی سر نمی‌شوند.

عوارض شایع پرتو درمانی بدین قرار است:

1. خستگی
2. تغییرات پوستی
3. عوارض بلند مدت

بیشتر بدانید و بخوانید: شیمی درمانی

تغییرات پوستی در پرتو درمانی

برخی افرادی که تحت پرتو درمانی قرار می‌گیرند خشکی پوست، خارش، التهاب و تاول یا پوسته‌ پوسته‌ شدن را تجربه می‌کنند. این عوارض به ناحیه درمان و دیگر عوامل بستگی دارد. تغییرات پوستی ناشی از پرتو درمانی معمولاً در عرض چند هفته بعد از اتمام درمان رفع می‌شوند. اگر صدمه پوستی شدید شد، دکترتان می‌تواند برنامه درمان شما را تغییر دهد. کرم‌های مرطوب‌کننده و لوسیون‌ها می‌توانند برای تغییرات پوستی خوب باشند، اما حتماً با تیم درمان خود برای اینکه چه کرمی توصیه می‌کنند و زمان استفاده از آن مشورت کنید. همچنین بهتر است که پوست خود را از آفتاب محافظت کنید.

خستگی ناشی از پرتو درمانی

بسیاری از بیماران خستگی را تجربه می‌کنند. میزان خستگی شما اغلب به برنامه درمانتان بستگی دارد. برای مثال پرتو درمانی همراه با شیمی‌درمانی می‌تواند منجر به خستگی بیشتری شود.

عوارض بلند مدت پرتو درمانی

اکثر عوارض درمان پس از پایان آن از بین می‌روند. اما برخی ادامه می‌یابند، بعضی دوباره بروز پیدا می‌کنند و یا بعداً پدیدار می‌شوند. به چنین عارضه‌هایی بلندمدت یا عوارض تأخیری می‌گویند. یکی از عوارض تأخیری که احتمال بروز دارد ایجاد سرطان ثانویه است. این سرطان یک نوع جدید است که به دلیل درمان سرطان اولیه به وجود می‌آید. خطر ابتلا به این عارضه تأخیری پایین است و باید بدانید که خطرش اغلب کمتر از مزایای درمان سرطان اولیه است.

عوارض جانبی پرتو درمانی در هر ناحیه درمانی

بعضی از عوارض بستگی به نوع و محل بافتی از بدن دارند که پرتو به آن تابانده می‌شود که در این بخش به آن اشاره می‌کنیم.

عوارض پرتو درمانی نواحی سرو گردن :

• خشکی دهان
• زخم لثه‌ها و دهان
• مشکل در بلع (فرو دادن) غذا
• سفتی فک
• حالت تهوع
• ریزش موها
• یک نوع تورم لنفی در بافت‌های بدن به ‌ویژه دست‌وپا به نام لنف-ادم
• پوسیدگی دندان

عوارض  پرتو درمانی در ناحیه قفسه سینه :

• مشکل در بلع غذا
• تنگی نفس
• درد در پستان‌ها و نوک آن‌ها
• سفت شدن شانه‌ها
• سرفه، تب و احساس گرفتگی در قفسه سینه که به عنوان التهاب ریوی ناشی از پرتو درمانی شناخته می‌شود. این عارضه بین دو هفته تا شش ماه بعد از پرتو درمانی رخ می‌دهد.
• فیبروز (تصلب و افزایش بافت‌ها) ناشی از پرتو درمانی، که بر اثر التهاب‌های ریوی درمان ‌نشده ایجاد می‌شود. یک متخصص رادیوتراپی-انکولوژی می‌داند که چگونه خطر ابتلا به فیروز را کاهش دهد.

عوارض پرتو درمانی ناحیه شکم :

• از دست دادن اشتها
• تهوع و استفراغ
• گرفتگی روده‌
• مدفوع شل یا اسهال

این عوارض تا اندازه زیادی بعد از درمان از بین می‌روند. در طی دوره  درمان دکتر شما می‌تواند داروهایی تجویز کند تا این عوارض را کنترل کنید. تغییر در رژیم غذایی نیز می‌تواند به شما برای کاهش این عوارض کمک کند. بسیار خوب است که با یک  متخصص تغذیه و سرطان مشورت کنید. همچنین برای مطالعه بیشتر می توانید مقاله سرطان پروستات را برا کسب اطلاعاتی در این زمینه مطالعه فرمایید.

عوارض  پرتو درمانی در ناحیه لگن :

• مدفوع شل یا اسهال
• خونریزی راست‌روده (رکتوم)
• بی‌اختیاری ادرار (هنگامی که فرد در کنترل مثانه‌اش مشکل دارد)
• سوزش و التهاب مثانه
• مشکلات جنسی در مردان، مانند اختلال در نعوظ که به معنای عدم توانایی نعوظ یا نگه ‌داشتن آن است.
• کم شدن تعداد اسپرم‌ها و کاهش فعالیت آن‌ها. این عارضه می‌تواند بر اثر پرتو درمانی بیضه‌ها یا غده پروستات ایجاد شود؛ و همچنین می‌تواند در توانایی باروری تأثیر بگذارد.
• تغییر در عادت ماهانه، مثلا توقف آن
• علائم یائسگی مانند احساس سوزش، خارش، خشکی در ناحیه واژن و دیگر تغییرات مربوط به بهداشت جنسی زنان.
• اگر هر دو تخمدان تحت پرتو درمانی قرار بگیرند ممکن است دچار ناباروری شوید.

یادآوری اشعه (radiation recall) چیست؟

یادآوری (recall) اشعه یک ضایعه پوستی شبیه آفتاب سوختگی شدید است. این عارضه نادر است و وقتی ایجاد می‌شود که همراه پرتو درمانی خارجی و یا بلافاصله بعد از آن انواع خاصی از شیمی‌درمانی هم استفاده شود.

ضایعه پوستی بر روی بخشی از بدن که تحت تابش پرتو بوده است ظاهر می‌شود. علائم آن می‌تواند شامل قرمزی، دردناک بودن، ورم، زخم‌های مرطوب و یا پوسته‌شدن باشد.

به ‌طور معمول این عوارض طی چند روز تا چند هفته  بعد از پرتو درمانی شروع می‌شوند. اما ممکن است تا چند ماه یا چند سال بعد نیز بروز پیدا کنند. پزشکان یادآوری اشعه را با داروهایی به نام کورتيکو استروييد (corticosteroid) درمان می‌کنند (در زبان عامیانه به آن‌ها کورتون گفته می‌شود).  با این ‌حال به ‌ندرت لازم است که  قبل از ادامه شیمی‌درمانی صبر کنید تا پوست بهبود یابد.

روش‌های مقابله با عوارض پرتو درمانی

بر اساس نوع عارضه‌ای که پرتو درمانی ایجاد می‌کند، می‌توانید از راهکارهای زیر کمک گرفته و آنها را مدیریت کنید. اغلب بیماران چند مورد از انواع عوارض پرتو درمانی را تجربه می‌کنند به همین علت بهتر است تیم درمان خود در جریان کامل عوارضی که تجربه می‌کنید قرار دهید تا به برنامه‌ای جامع برای کاهش این عوارض اتخاذ کنند.

مقابله با این مشکلات تغییرات پوستی در پرتو درمانی

مراقبت‌های زیر را در طول پرتودرمانی انجام دهید تا زمانی که پرتودرمانی را قطع کرده‌اید و پوستتان طبیعی احساس شود، ادامه دهید.

حمام‌کردن و اصلاح:

 پوست در طول پرتودرمانی بسیار حساس می‌شود. با رعایت نکات زیر می‌توانید  عوارض جانبی پرتودرمانی روی پوست را کاهش دهید.

هر روز پوست ناحیه پرتودرمانی را به آرامی با آب گرم بشویید. شستشو به حذف باکتری‌هایی که می‌توانند باعث عفونت پوست شوند کمک می‌کند. هنگام شستن پوست ناحیه‌ای که پرتودرمانی می‌شود بسیار محتاط باشید و با آرامش شستشو دهید چرا که به راحتی می‌توانید پوست را تحریک کنید و عوارض جانبی بر روی پوست شما ایجاد شود.

پوست خود را با لیف، اسفنج و براش فیس واش نشورید در عوض، از دستان خود برای پاشیدن آب به آرامی روی پوست درمان شده استفاده کنید.

در صورت نیاز به پاکسازی:

در صورت نیاز به پاکسازی از یک پاک‌کننده ملایم با pH پایین استفاده کنید. می‌توانید درمورد اینکه چه محصولات مراقبتی برای پوست خود استفاده کنید با تیم درمان خود مشورت کنید.

خطوط کشیده شده روی پوست خود را نادیده بگیرید. ممکن است بخواهید این خطوط را پاک کنید، اما تلاش برای از بین بردن آنها باعث تحریک پوست شما می‌شود.

از تراشیدن پوست درمان شده خودداری کنید. تراشیدن پوست می‌تواند پوست شما را تحریک کند که می‌تواند باعث ایجاد بثورات دردناک شود.

هر روز طبق دستور از کرم مرطوب‌کننده استفاده کنید. استفاده از کرم مرطوب‌کننده به پوست شما کمک می‌کند تا سریع‌تر از درمان بهبود یابد، اما از مرطوب‌کننده روی زخم استفاده نکنید. مطمئن شوید که فقط از مرطوب‌کننده‌ای استفاده کنید که تیم سرطان توصیه می‌کند و آن را طبق دستورالعمل استفاده کنید.

از زخم‌ها طبق دستور مراقبت کنید:

 برخی افراد در طول پرتودرمانی دچار قرمزی، زخم یا دلمه می‌شوند. اگر نیاز به مراقبت از زخم دارید، حتماً دستورالعمل‌هایی را که به شما داده شده است دنبال کنید. انجام این کار می‌تواند به بهبود سریع پوست شما کمک کند و از واکنش جدی جلوگیری کند.

از ضدتعریق و پودر تالک استفاده نکنید:

 مواد تشکیل‌دهنده این محصولات می‌توانند میزان تشعشعات دریافتی شما را افزایش دهند. می‌توانید به جای ضدتعریق از دئودورانت استفاده کنید. با این حال، اگر در محل استفاده از دئودورانت دچار قرمزی، تورم یا درد شدید، استفاده از دئودورانت را نیز متوقف کنید.

در کل هیچ‌چیز چسبنده‌ای به پوست خود نزنید. این شامل لوازم پزشکی با چسب، مانند نوار پزشکی، باندهای چسبنده و چسب‌های نیکوتین است. این چسب می‌تواند پوستی را که با پرتو درمانی درمان شده است، تحریک کرده و به آن آسیب برساند. اگر به دلایل پزشکی نیاز به استفاده از چسب دارید، آن را روی پوستی که تحت اشعه درمان نشده است بمالید.

از عطر و محصولات معطر استفاده نکنید:

محصولات آرایشی و مراقبت از پوست اغلب حاوی عطر هستند که می‌تواند پوست شما را تحریک کرده و باعث واکنش شود. مگر اینکه محصولی بگوید بدون عطر است، احتمالاً حاوی عطر است. حتی محصولات بدون عطر نیز حاوی عطر هستند.

لباس‌های گشاد بپوشید:

 اگر لباس بر روی پوستی که تحت درمان با اشعه قرار گرفته است ساییده شود، می‌توانید عوارض جانبی ایجاد کنید. پوشیدن لباس‌های گشاد به جلوگیری از این عوارض کمک می‌کند.

از پوست خود در برابر اشعه‌ مضر فرابنفش (UV)، گرما و سرما محافظت کنید:

ناحیه‌ای از پوست که تحت پرتودرمانی است  را با لباس‌های محافظ در برابر آفتاب بپوشانید. آفتاب می‌تواند پوستی را که تحت درمان با اشعه قرار گرفته است را تحریک کند. قبل از رفتن به خارج از منزل، لباس‌های ضدآفتاب بپوشید. شما می‌توانید لباس‌های محافظ در برابر آفتاب را به صورت آنلاین پیدا کنید، اما هر لباسی که در برابر نور شدید نگه دارید و نتوانید آن را ببینید، محافظت در برابر آفتاب دارد. فقط مطمئن شوید که لباس گشاد است. کلاه لبه پهن می‌تواند از سروگردن شما محافظت کند.

از کرم ضدآفتاب استفاده کنید و بهتر است در خصوص انتخاب کمر ضدآفتاب مناسب با تیم درمان خود مشورت کنید. وقتی بیرون از منزل هستید به دنبال سایه باشید. این به محافظت از پوست شما در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید کمک می‌کند.

از سولاریوم اجتناب کنید.  این موارد بیشتر از خورشید اشعه ماوراء بنفش ساطع می‌کنند، بنابراین می‌توانند به پوست شما آسیب جدی وارد کنند.

از جکوزی استفاده نکنید. گرما می‌تواند پوست شما را تحریک کند. اگر وان آب گرم به‌درستی تمیز نشده باشد، ممکن است دچار عفونت جدی شوید.

سرما می‌تواند پوست شما را تحریک کند. برای جلوگیری از این امر، زمانی که هوا در فضای باز سرد است  به خصوص در زمستان، زمان زیادی خارج از منزل یا در فضای باز نباشید.

مقابله با خستگی ناشی از پرتو درمانی

تغییرات سبک زندگی و کمک تیم مراقبت از سرطان ممکن است به شما در مقابله با خستگی کمک کند. اگر در طول درمان سرطان و بعد از آن دچار خستگی شدید، به طور منظم با پزشک خود صحبت کنید. پزشک و تیم همرا وی شما بررسی خواهند کرد که آیا آزمایشات، دارو‌ها یا تغییرات اضافی در برنامه درمانی شما وجود دارد که می‌تواند به رفع خستگی کمک کند. علاوه بر این، می‌توانید استراتژی‌های دیگری را با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود در میان بگذارید، از جمله:

فعالیت بدنی

 تحقیقات نشان می‌دهد که ورزش یکی از مؤثرترین راه‌ها برای درمان خستگی است. ممکن است شروع ورزش دشوار به نظر برسد، به خصوص اگر احساس خستگی زیادی می‌کنید. از پزشک خود بپرسید که کدام نوع فعالیت بدنی و ورزش برای شما بهترین است و چه سطحی از فعالیت می‌تواند به شما کمک کند. نوع و سطح فعالیت بدنی ممکن است در طول و بعد از درمان سرطان تغییر کند.

برخی از افراد ممکن است از کار با فیزیوتراپیست سود ببرند. این امر به ویژه در صورتی صادق است که آن‌ها در معرض خطر بیشتری برای آسیب باشند. این ممکن است به دلیل سرطان، درمان سرطان یا سایر شرایط سلامتی باشد. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به بیماران در حفظ و بهبود قدرت، به حداقل رساندن درد و بهبود عملکرد فیزیکی کمک کنند. همچنین ممکن است از کار با یک مربی شخصی برای ایجاد یک برنامه ورزشی شخصی در طول یا بعد از درمان بهره‌مند شوید.

مشاوره

 صحبت با یک مشاور ممکن است به کاهش خستگی کمک کند. به عنوان مثال، درمان شناختی رفتاری ممکن است به شما در انجام موارد زیر کمک کند:

• افکار خود را در مورد خستگی دوباره قالب‌بندی کنید.
• مهارت‌های مقابله‌ای را بهبود بخشید.
• بر مشکلات خواب که باعث خستگی می‌شود غلبه کنید.

استراتژی‌های ذهن و بدن شواهد نشان می‌دهد که تمرین‌های تمرکز حواس، یوگا و طب سوزنی می‌توانند خستگی را در بازماندگان سرطان کاهش دهند. سایر راهبرد‌های ذهن و بدن که ممکن است مفید باشد، اما به طور کامل توسط محققان مطالعه نشده است، عبارت‌اند از:

• لمس درمانی
• موزیک درمانی
• ماساژ
• آرامش
• چیگونگ، نوعی آرامش و مدیتیشن

از تیم درمان خود بخواهید که به متخصصان آموزش دیده‌ای که در کمک به بازماندگان سرطان تخصص دارند، ارجاع دهد.

تغذیه

 گاهی اوقات، سرطان و درمان آن ممکن است بر توانایی شما در حفظ یک رژیم غذایی سالم تأثیر بگذارد. صحبت با یک متخصص تغذیه را در نظر بگیرید تا مطمئن شوید که تمام نیاز‌های غذایی شما برآورده شده است و راه‌هایی برای تغذیه خوب پیدا کنید، مانند ایجاد تغییرات کوچک برای کمک به طعم بهتر غذا.

دارو‌ها و مکمل‌ها

 دارو‌هایی وجود دارند که به افراد کمک می‌کنند هوشیارتر و بیدارتر شوند. آن‌ها برای افرادی که در حال حاضر تحت درمان سرطان هستند و افرادی که سرطان پیشرفته دارند بسیار مفید هستند.

اگر خستگی زیادی داشته باشید، پزشک شما  کمبود‌های تغذیه‌ای مانند آهن، ویتأمین B۱۲ یا ویتأمین D را بررسی می‌کند. اگر این سطوح پایین باشد، به احتمال زیاد مصرف مکمل غذایی و مولتی ویتامین برای شما در نظر گرفته خواهد شد. با این حال، مهم است که قبل از مصرف مکمل‌های غذایی یا گیاهی با تیم درمان خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که با درمان سرطان شما تداخل ندارند.

کنترل عوارض جانبی پرتو درمانی و کنار آمدن با آن‌ها

تجربه هر شخصی از پرتو درمانی متفاوت است. عوارض جانبی از شخصی به شخص دیگر متفاوت است، حتی وقتی تحت یک نوع درمان قرار داشته باشند. قبل از شروع درمان خود از تیم درمان بپرسید که چه عوارض جسمانی‌ای ممکن است روی دهد و باید مواظب چه چیزهایی باشید. همچنین عوارض و علائم عاطفی نیز وجود دارند و درخواست حمایت و کمک درزمینه‌ی سلامت روح و روان برای غلبه بر اضطراب و تنش از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

از تیم درمان خود درباره راه‌های مراقبت از خودتان در طی دوره درمان بپرسید؛ مثلا باید خوب استراحت کنید، تغذیه خوبی داشته باشید و  مقدار آب کافی مصرف کنید. همچنین درباره محدودیت در برنامه ورزشی معمول یا سایر فعالیت‌های بدنی از آن‌ها سوال کنید.

و البته لازم است در طی دوره درمان هم با تیم درمان خود صحبت کنید. در زمان ایجاد عارضه جدید، بدتر شدن عارضه قبلی یا ادامه یک عارضه با وجود درمان، با تیم درمان خود صحبت کنید و راهنمایی بگیرید.

همچنین بخوانید: تغذیه پس از درمان سرطان و حین آن

سوال‌هایی که باید از تیم درمان در رابطه با عوارض جانبی پرتو درمانی بپرسید

• با توجه به نوع پرتو درمانی که دریافت می‌کنم، چه نوع عوارضی محتمل است؟ این عوارض احتمالا چه زمانی شروع می‌شوند؟
• چگونه می‌توان از این عوارض جانبی پیشگیری کرد یا آن‌ها را کنترل نمود؟
• چگونه باید از پوستم در زمان درمان مراقبت کنم؟
• با چه کسی باید درباره بروز عوارض و یا بدتر شدنشان صحبت کنم؟
• آیا عوارض خاصی وجود دارد که من باید بلافاصله دکتر را در جریان آن قرار دهم؟
• در صورت احساس اضطراب یا ناراحتی در مورد درمان با چه کسی می‌توانم صحبت کنم؟
• اگر عوارضی داشتم که تغذیه مرا تحت تأثیر قرار داد، آیا شما می‌توانید یک متخصص تغذیه معرفی کنید؟
• چه راه‌های دیگری برای مراقبت از خودم در طی دوره درمان وجود دارد؟
• آیا محدودیت ورزش کردن یا دیگر فعالیت‌های جسمی در دوره درمان وجود دارد؟
• آیا این درمان می‌تواند بر روابط زناشویی من تأثیر بگذارد؟ اگر چنین است، چگونه و به چه مدتی خواهد بود؟
• آیا این درمان می‌تواند بر قدرت باردارشدن من و یا فرزند داشتن تأثیر بگذارد؟ اگر چنین است آیا باید با یک متخصص باروری قبل از شروع درمان سرطان مشورت کنم؟
• عوارض بلندمدت بالقوه این نوع پرتو درمانی چیست؟
• اگر نگرانی‌هایی برای مدیریت هزینه‌های مالی درمان سرطان داشتم چه کسی می‌تواند به من کمک کند؟
• آیا برای حفاظت از خانواده‌ام و دیگران از مواجهه با پرتوها در طی دوره درمان اقدام احتیاطی خاصی لازم خواهد بود؟
• بعد از اتمام پرتو درمانی، برنامه پیگیری من چیست؟
• چرا پیگیری برای مهار عوارض جانبی درمان مهم است؟

 چقدر طول می‌کشد تا عوارض پرتودرمانی از بین بروند؟

اکثر عوارض جانبی یک ماه پس از پایان درمان از بین می‌روند. البته  اتمام آن به سبک زندگی و عوامل  متربط با خودتان نیز بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر قبلاً تحت شیمی درمانی قرار گرفته‌اید امکان دارد تا کمی بیشتر این عوارض را تجربه کنید. هرچه بیشتر به سبک زندگی درست و کنترل عوامل مرتبط با عوارض پرتودرمانی اهمیت دهید، زودتر از این شرایط عبور خواهید کرد.

خلاصه

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با عوارض جانبی پرتو درمانی آشنا کنیم و مسائل مختلفی مثل پیشگیری عوارض جانبی پرتو درمانی، یادآوری اشعه و انواع عوارض پرتور درمانی برای شما بیان شد. این مقاله در سایت دکتر برنا فرازمند نوشته شده است که امیدواریم برای شما مفید واقع شده باشد.