پرتو درمانی سرطان روده یکی از روش‌های پیشرفته و مؤثر در درمان انواع سرطان‌های روده بزرگ، به‌ویژه سرطان رکتوم و در برخی موارد سرطان کولون، محسوب می‌شود.

این درمان، که با نام رادیوتراپی نیز شناخته می‌شود، با استفاده از امواج پرانرژی به تخریب سلول‌های سرطانی و کاهش اندازه تومور کمک می‌کند.

این مقاله با هدف بررسی دقیق پرتودرمانی سرطان روده بزرگ تهیه شده است. در ادامه به جزئیات این روش درمانی، کاربردها و محدودیت‌های آن و همچنین عوارض جانبی احتمالی پرداخته خواهد شد.

مطالعه این مطلب می‌تواند برای افرادی که به دنبال انتخاب بهترین روش درمانی هستند، راهنمایی مفید و مؤثری باشد.

تعریف پرتودرمانی و کاربرد آن در سرطان روده

پرتو درمانی سرطان روده یکی از روش‌های متداول برای کاهش و تخریب تومورهای سرطانی است که با استفاده از تابش امواج پرانرژی، نظیر اشعه ایکس، به سلول‌های سرطانی حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد.

در این روش، امواج تابشی با دقت بالا بر ناحیه‌ی سرطانی متمرکز می‌شوند تا بافت‌های سالم اطراف کمترین آسیب را ببینند. هدف از پرتودرمانی در سرطان روده، یا کوچک کردن تومور به‌منظور تسهیل جراحی، یا کنترل رشد سرطان در مراحل پیشرفته است.

این درمان به‌ویژه در سرطان رکتوم کاربرد بیشتری دارد، چرا که محل قرارگیری این نوع سرطان معمولاً به گونه‌ای است که پرتودرمانی می‌تواند پیش از جراحی، به کوچک‌سازی تومور کمک کند. رِکتوم، ۱۵ سانتی‌متری انتهای روده بزرگ است و در فارسی به آن راست‌روده می‌گوییم.

انجام جراحی در رکتوم و لگن با محدودیت مواجه است، به همین دلیل پرتودرمانی در بسیاری از موارد سرطان رکتوم به عنوان اولین گام درمانی به‌کار می‌رود. از سوی دیگر، در سرطان کولون، استفاده از پرتودرمانی کمتر شایع است و در موارد خاصی که امکان جراحی کامل وجود ندارد یا خطر بازگشت تومور بالاست، به کار می‌رود.

به‌طور کلی، پرتودرمانی می‌تواند به کنترل موضعی سرطان و کاهش احتمال بازگشت آن کمک کند.

در کنار کاربردهای اصلی، انواع پرتودرمانی نیز اهمیت ویژه‌ای دارند.

نوع رایج‌تر، پرتودرمانی خارجی است که در آن اشعه از بیرون بدن به سمت تومور تابانده می‌شود. به ندرت ممکن است برای کوچک‌تر شدن توده، از پرتو درمانی داخلی هم استفاده شود.

پرتودرمانی در سرطان رکتوم: کاربردها و مزایا

پرتو درمانی سرطان روده، به‌ویژه در موارد سرطان رکتوم، اهمیت ویژه‌ای دارد. سرطان رکتوم در مقایسه با سرطان کولون، به دلیل قرار گرفتن در انتهای دستگاه گوارش و نزدیکی به بافت‌ها و اندام‌های حساس، نیازمند روش‌های درمانی متمرکز و دقیق‌تری است.

پرتودرمانی پیش از جراحی در این نوع سرطان معمولاً به هدف کوچک‌سازی تومور و تسهیل فرایند جراحی استفاده می‌شود. این روش، که به آن پرتودرمانی نِئواَدجوانت نیز گفته می‌شود، به کاهش اندازه تومور کمک می‌کند و این امکان را می‌دهد که جراح با آسیب کمتر به بافت‌های سالم اطراف، تومور را از بدن خارج کند.

یکی از رویکردهای نوین درمانی که در سال‌های اخیر توسعه یافته است، ترکیب پرتودرمانی و شیمی‌درمانی پیش از جراحی یا به اختصارTNT  نام دارد.

در این روش، به‌جای تجویز شیمی درمانی بعد از جراحی، پرتو درمانی و کل دوره شیمی درمانی قبل از جراحی انجام می‌شود. این رویکرد به ویژه برای بیمارانی که احتمال بازگشت سرطان در آن‌ها بالاست، مفید است و به افزایش کنترل موضعی تومور کمک می‌کند.

در برخی موارد، استفاده از پرتودرمانی و شیمی‌درمانی پیش از جراحی ممکن است امکان اجتناب از جراحی را نیز فراهم کند. این استراتژی می‌تواند برای بیمارانی که مایل به حفظ عملکرد طبیعی روده هستند، مفید باشد.

این روش نه تنها مزیت‌های جسمی، بلکه مزایای روانی نیز برای بیمار به همراه دارد؛ چرا که جراحی‌های گسترده، به‌ویژه در بخش رکتوم، ممکن است عوارضی از قبیل کاهش کنترل دفعی و تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی داشته باشند.

پرتودرمانی در سرطان کولون: محدودیت‌ها و استفاده‌های خاص

پرتودرمانی در سرطان کولون معمولاً کمتر از سرطان رکتوم کاربرد دارد، اما در موارد خاص به‌عنوان یک گزینه درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 به دلیل موقعیت قرارگیری کولون در عمق شکم و نزدیکی کمتر به دیواره‌های بدن، تاباندن امواج پرتودرمانی به این ناحیه با چالش‌های بیشتری روبه‌رو است. این عوامل سبب می‌شوند که در اغلب موارد، جراحی و شیمی‌درمانی انتخاب‌های اول درمان برای سرطان کولون باشند.

با این حال، در مواردی که جراحی برای بیمار ممکن نیست یا احتمال بازگشت تومور پس از جراحی وجود دارد، پرتو درمانی سرطان روده به‌عنوان یک روش مکمل به‌کار می‌رود.

برای مثال، اگر بیمار به دلیل شرایط خاص جسمی یا عوارض احتمالی جراحی، قادر به انجام عمل نباشد، پرتودرمانی می‌تواند به کنترل موضعی تومور و کاهش علائم بیماری کمک کند. در این موارد، پرتودرمانی همراه با شیمی‌درمانی برای افزایش اثربخشی نیز به‌کار گرفته می‌شود.

با وجود این، محدودیت‌های پرتودرمانی در سرطان کولون همچنان به‌عنوان یک چالش جدی مطرح هستند. اثرات جانبی ناشی از تابش به کولون می‌تواند شامل التهاب، ناراحتی‌های گوارشی و در مواردی نادر، آسیب به بافت‌های اطراف باشد.

در نتیجه، پزشکان معمولاً پرتو درمانی سرطان روده را برای بیمارانی که با احتمال بروز عوارض بیشتر مواجه هستند، به‌کار نمی‌برند. این محدودیت‌ها باعث می‌شود که پزشکان در انتخاب پرتودرمانی برای سرطان کولون دقت و احتیاط بیشتری به خرج دهند و تنها در شرایط خاص از آن استفاده کنند.

عوارض پرتو درمانی و راهکارهای کاهش آن‌ها

پرتو درمانی سرطان روده، علی‌رغم فوایدی که در درمان این عارضه دارد، می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. این عوارض بسته به ناحیه تحت درمان، دوز تابش، و شرایط بدنی بیمار متغیر هستند و ممکن است به طور موقت یا در برخی موارد به صورت دائمی مشاهده شوند.

عوارض پرتودرمانی در سرطان روده معمولاً شامل خستگی، التهاب پوست ناحیه تحت تابش، مشکلات گوارشی مانند تهوع و اسهال و احساس ناراحتی در ناحیه شکم می‌شوند. در مواردی که پرتودرمانی به نواحی مجاور مانند مثانه نزدیک باشد، ممکن است عوارضی بر روی دستگاه ادراری نیز دیده شود.

یکی از راهکارهای کاهش عوارض پرتو درمانی سرطان روده، استفاده از روش‌های نوین مانند پرتودرمانی با شدت تنظیم‌شده (IMRT) است که امکان تمرکز دقیق‌تر تابش بر روی تومور را فراهم می‌آورد و به بافت‌های سالم اطراف آسیب کمتری می‌زند. IMRT را می‌توان با دستگاه‌های linac یا توموتراپی تجویز کرد.

همچنین، پزشکان ممکن است بسته به شرایط بیمار، در هر جلسه دوزهای کمتری را در طول مدت طولانی‌تر تجویز کنند تا خطرات جانبی کاهش یابد.

در مورد بیماران جوان، به‌ویژه خانم‌ها، که احتمال بروز عوارض بلندمدت پرتو درمانی سرطان روده بیشتر است، گاهی اوقات پرتودرمانی از برنامه درمانی حذف می‌شود. این تصمیم معمولاً با توجه به ملاحظات مربوط به عوارض احتمالی و تأثیرات جانبی پرتودرمانی گرفته می‌شود.

به عنوان مثال، در بیماران خانم جوان که نگرانی‌هایی از بابت تأثیر پرتودرمانی بر عملکرد دستگاه تولیدمثل دارند، پزشکان ممکن است از روش‌های جایگزین یا تنها شیمی‌درمانی استفاده کنند. این ملاحظات در انتخاب بهترین روش درمانی و بهبود کیفیت زندگی بیمار نقش بسزایی دارند.

سخن پایانی

پرتو درمانی سرطان روده به عنوان یکی از روش‌های مؤثر و پیشرفته در درمان سرطان‌های روده، به‌ویژه سرطان رکتوم، شناخته می‌شود. این روش که با هدف تخریب سلول‌های سرطانی و کاهش اندازه تومور به کار می‌رود، می‌تواند نقش مهمی در بهبود بیماران و کاهش بازگشت سرطان پس از جراحی داشته باشد.

در نهایت، انتخاب روش درمانی مناسب در سرطان روده نیازمند مشاوره با پزشک متخصص است. مطالعه این مطلب می‌تواند به افراد کمک کند تا با دانش بیشتری نسبت به روش‌های مختلف درمانی تصمیم بگیرند و در مسیر بهبود خود، بهترین راهکارها را انتخاب کنند.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید