گرچه درمان سرطان در کشورهای پیشرفته به صورت تیمی انجام می‌شود، اما متاسفانه در ایران هنوز این فرهنگ به خوبی جا نیفتاده است. این موضوع باعث عدم ارجاع به موقع بیماران مبتلا به سرطان به متخصصین توانبخشی و طب تسکینی می‌شود. نتیجه، کاهش کیفیت زندگی بیماران و حتی کاهش طول عمر آن‌ها است. در این صفحه با انواع متخصصین درمان‌های حمایتی و نقش مهم آن‌ها در درمان بیماران مبتلا به سرطان آشنا می‌شوید.

توصیه مراجع علمی دنیا

ضرورت ارجاع به تیم طب تسکینی و توانبخشی، بخش جدایی ناپذیر گایدلاین‌های معتبر دنیاست. مثلا می‌توان به گایدلاین‌های NCCN، CoC، ACS، ACCC و CARF اشاره کرد. متاسفانه شرایط درمانی در ایران و بی اطلاعی مردم از این اقدامات، موجب بهره بسیار کم مبتلایان ایرانی سرطان شده است.

متخصصین توانبخشی سرطان و طب تسکینی

بسته به نوع سرطان، متخصصین مختلفی در تیم درمان حمایتی سرطان نقش دارند، از جمله:

1. پزشک طب تسکینی
2. پزشک طب فیزیکی و توانبخشی
3. متخصص فیزیوتراپی
4. کاردرمانگر
5. گفتاردرمانگر
6. متخصص لنف ادم
7. متخصص تغذیه
8. پزشک طب ورزشی
9. متخصص دهان و دندان
10. مشاور (روانشناس)
11. روانپزشک
12. فیزیولوژیست ورزش
13. متخصص درد
14. کارشناس ارتوپدی فنی
15. متخصص بلع

همچنین ممکن است پزشکان و متخصصین دیگر بسته به نوع بیمار و شرایط بیماری، در تیم حضور داشته باشند. مثلا: متخصص مغز و اعصاب، متخصص ریه، پزشک عمومی، پرستار، داروساز، متخصصین طب‌های جایگزین.

تاثیر درمان‌های تسکینی و توانبخشی سرطان

تاثیر درمان توانبخشی و تسکینی سرطان روی کیفیت زندگی

هدف اولیه درمان‌های حمایتی، راحت‌تر کردن زندگی برای مبتلایان به سرطان و تجربه یک زندگی طبیعی‌تر برای آن‌ها است. مقالات متعدد نشان داده‌اند که پزشک متخصص سرطان نمی‌تواند به تنهایی مشکلات و عوارض بیماران را کنترل کند و نیاز به یک تیم چندرشته‌ای وجود دارد. این ضعف در درمانگاه‌ها و مطب‌های شلوغ ایران، خود را بیشتر نشان می‌دهد.

اثر درمان‌های حمایتی روی درمان ضد سرطان

درمان‌های تسکینی و توانبخشی به بیمار کمک می‌کنند درمان‌های ضد سرطان را تحمل کند. بنابراین، پزشک انکولوژیست می‌تواند درمان ضد سرطان را با خیال راحت‌تر و با شدت بیشتر انجام دهد. گاهی، عوارض سرطان و درمان آن، به طور کلی مانع از دادن درمانی خاص می‌شوند.

تاثیر درمان‌های حمایتی روی طول عمر بیمار

شاید از روی اسم «درمان‌های حمایتی» تصور کنید، این درمان‌ها صرفا برای کاهش عوارض بیماران است و تاثیری روی طول عمر بیماران ندارند. اما این تصور کاملا اشتباه است. همانطور که گفته شد برخورداری از درمان‌های اختصاصی حمایتی، علاوه بر کاهش علائم و مشکلات بیمار، به پزشک کمک می‌کند شدت درمان‌های ضد سرطان را افزایش دهد. از طرف دیگر، بعد از پایان درمان، عوارض سرطان و درمان آن می‌توانند موجب فوت بیمار به عللی غیر از سرطان شوند. درمان‌های حمایتی، این حادثه ناگوار را کاهش می‌دهد.

برای درمان‌های حمایتی به کجا مراجعه کنیم؟

معمولا مبتلایان به سرطان، چندین مورد از مشکلات و عوارض سرطان (که در ادامه ذکر می‌شود) را با هم دارند. پزشکان انکولوژیست، نه فرصت و نه توانایی کافی برای حل همه مسائل را ندارند. معمولا پزشک، اقدامات اولیه برای کنترل عوارض را انجام می‌دهد و در صورت پیشرفت علائم، بیمار را به متخصص مورد نظر خود ارجاع می‌دهد. با این حال مطالعات مختلف نشان دادند که هر چقدر مشارکت متخصصین درمان‌های حمایتی زودتر و بیشتر باشد، علائم بیمار کمتر می‌شود. از آن‌جایی که مراجعه به چندین متخصص درمان‌های حمایتی ممکن است دشوار باشد، رجوع به مراکز جامع مدیریت عوارض که تیمی متشکل از متخصصین مختلف دارند توصیه می‌شود. در صورتی که دسترسی به چنین مرکزی امکان‌پذیر نباشد می‌توانید جداگانه به مراکز «طب تسکینی» و «توانبخشی» سرطان مراجعه کنید. متخصصین این دو مرکز، تقریبا تمامی نیازهای شما را پوشش می‌دهند.

سرطان و درمان آن باعث مشکلات جسمی و روانی می‌شود!

اگر شما درد، تورم، ضعف ، تهوع و استفراغ، کاهش دامنه ی  حرکتی و مسائل مربوط به انعطاف پذیری، کاهش استقامت، تغییرات پوستی ناشی از پرتودرمانی، ادم لنفاوی، مسائل مربوط به تعادل و ترس از افتادن، نوروپاتی یا بی حسی و سوزن سوزن شدن دست یا پا، خستگی، اختلال عملکرد جنسی، مشکلات بلع، مشکلات جویدن غذا ومشکلات شناختی و اضطراب و….دارید، نیاز به مراجعه به یک تیم توانبخشی دارید. در واقع هر عارضه ای که برای شما در حین درمان سرطان یا بعد از آن پیش می‌آید، توانبخشی می‌تواند به ‏کاهش آن کمک کند. ‏توانبخشی در سرطان سینه، پروستات، ریه، روده، معده و همه انواع سرطان کاربرد دارد.

عوارض و مشکلات سرطان :

سرطان و درمان آن میتواند منجر به مشکلات و عوارض زیادی شود . بعضی از این عوارض کوتاه‌مدت و بعضی مزمن هستند. با کمک درمان‌های حمایتی موجب تسکین و کاهش تقریبا تمام آن‌ها شد:

درد

درد ممکن است بخاطر سرطان یا درمان آن ایجاد شود؛ البته همه ی انواع سرطان ها ایجاد درد نمی کنند. داروها که توسط پزشک انکولوژیست و متخصصین طب تسکینی تجویز می‌شود و سایر روش‌های درمانی مانند بلوک عصبی که توسط متخصص درد انجام می‌شود و استفاده از دستگاه‌های الکتروتراپی در فیزیوتراپی می‌توانند به طور موثر دردهای ناشی از سرطان را کاهش دهند.

خستگی

خستگی در افراد مبتلا به سرطان علت های مختلفی دارد. جالب است بدانید مقالات نشان داده‌اند با تکنیک‌های حفظ انرژی می‌توان این خستگی را کاهش داد. پزشک و پرستار، فیزیوتراپیست، داروساز، متخصص تغذیه و پزشک طب فیزیکی و توانبخشی می‌توانند به کاهش خستگی بیمار کمک کنند.

اسهال یا یبوست

سرطان و درمان آن می تواند روی حرکات روده شما تأثیر بگذارد و باعث اسهال یا یبوست شود. درمان فوری این علائم معمولا توسط پزشک انکولوژیست انجام می‌شود. اما گاهی نیاز است برای کاهش علائم از کمک سایر متخصصین بهره ببرد.

اضطراب و افسردگی

شیوع اختلالات اضطرابی و افسردگی در مبتلایان به سرطان بالا است. مشاوران روانشناسی، روانپزشک‌ها و مشاوران کاردرمانی می‌توانند در کاهش این علائم به بیماران و همراهان آن‌ها کمک کنند.

کاهش وزن

سرطان و درمان آن به وفور موجب کاهش وزن می‌شوند. کاهش وزن نه تنها تاثیر منفی روی زندگی بیمار دارد، بلکه ممکن است بیمار را از دریافت بعضی درمان‌ها هم محروم کند. متخصصین تغذیه که عضوی از تیم توانبخشی سرطان و طب تسکینی هستند، می‌توانند به رفع این موضوع کمک کنند.

زخم و درد دهان

رادیوتراپی سروگردن و بعضی از انواع شیمی‌درمانی، موجب زخم‌های مخاطی در دهان می‌شوند. همچنین ممکن است خشکی دهان موجب اختلالات مزمن دندانی شود. مراجعه به دندانپزشک و متخصص دهان و دندان برای کاهش این عوارض ضروری است.

عوارض تومور مغزی

متاسفانه تومور مغزی موجب مجموعه‌ای از اختلالات حرکتی و تعادلی در بیماران می‌شوند. شدت این علائم هر چقدر که باشد، معمولا جلسات فیزیوتراپی تاثیر قابل توجهی بر بهبود این اختلالات خواهد داشت.

اختلالات حرکتی ناشی از سایر تومورها

بعضی از تومورهای دیگر و درمان آن‌ها نیز باعث مشکلات حرکتی و تعادلی می‌شوند. به عنوان مثال، جراحی سرطان سینه و تخلیه زیربغل، ممکن است محدودیت حرکت دست و شانه همان سمت ایجاد کند. یک یا چند دوره فیزیوتراپی به بهبود سریع‌تر و کاملتر این محدودیت‌ها کمک شایانی می‌کند

تراکم استخوان یا استحکام استخوان

عدم فعالیت همراه با درمان های خاص سرطان می تواند باعث ضعیف شدن استخوان های شما شود که می تواند منجر به پوکی و  شکستگی استخوان شود. پزشکان انکولوژیست با تجویز داروها، مانع کاهش تراکم استخوان می‌شوند. همچنین انواع خاصی از تمرین‌ها می‌توانند از تحلیل رفتن استخوان جلوگیری کرده و به حفظ استحکام استخوان کمک کنند. فیزیوتراپیست شما می تواند تمرینات ایمن و موثری را به شما آموزش دهد تا به استحكام استخوان های شما کمک کند.

ادم لنفاوی و تورم

برخی از درمان های سرطان می توانند منجر به اِدِم  لنف  (تورم ناشی از انسداد در سیستم لنفاوی) یا انواع دیگر تورم شوند. معمولا در مراکز درمان سرطان، حرکات و آموزش‌های ابتدایی برای کاهش این علامت به شما یاد داده می‌شود. اما متخصص لنف ادم و فیزیوتراپیست که عضوی از تیم درمانی حمایتی سرطان هستند، می‌توانند به کاهش سریعتر و بیشتر آن به شما کمک کنند.

مراقبت از زخم

ممکن است جای برش جراحی یا زخم ناشی از سرطان یا زخم بستر نیاز به پانسمان یا مراقبت داشته باشد. عفونی شدن این زخم‌ها می‌تواند عوارض ناگواری داشته باشد. پرستاران انکولوژی و پرستاران زخم می‌توانند در مراقبت از این زخم‌ها به شما کمک کنند.

اختلال اعصاب محیطی

سرطان و درمان آن می تواند علائمی مانند درد، احساس سوزش، بی حسی، سوزن سوزن شدن ، نوروپاتی ،گرفتگی یا اسپاسم ایجاد کند. فیزیوتراپیست و کاردرمانگر شما ممکن است از تکنیک های عملی ،درمان دستی،  و یا فیزیوتراپیست  از درمان هایی مانند تحریک الکتریکی برای کاهش درد و تسکین علائم استفاده کند. آنها ممکن است تمرینات ملایم یا تکنیک هایی را به شما آموزش دهند که در خانه انجام دهید تا به بهبود شما کمک کند. همه این گزینه ها ممکن است نیاز به داروهای ضد درد شبه افیونی را کاهش داده یا از بین ببرد.

نیاز به ارتوپدی فنی

گاهی ممکن است که نیاز به استفاده از اسپلینت و بریس شوید، که برای تجویز بریس متناسب با خودتان نیاز هست که به متخصص توانبخشی سرطان (متخصص ارتز و پروتز) مراجعه کنید.

نیاز به کاردرمانگر

در اثر درگیری با سرطان ممکن است ناتوانی هایی در شما ایجاد شود که نیاز به تغییر محیط زندگی تان  داشته باشید و برای انجام این تغییرات محیط زندگی نیاز به یک کاردرمانگر دارید تا تغییرات مربوطه را اجرا کند.

 اختلال تکلم

بعضی از سرطان ها و درمان آن‌ها، مخصوصا تومورهای سروگردن، موجب ایجاد مشکلاتی در تکلم بیماران می‌شوند. متخصصین گفتاردرمانگر برای بهبود تکلم به بیمار کمک می‌کنند.

اختلال بلع

سرطان‌های سروگردن و مری و درمان آن‌ها می‌توانند مشکلات بلع برای بیماران ایجاد کنند. متخصصین توانبخشی در رفع مشکلات بلع به بیمار یاری برسانند.

اختلال خواب

بیشتر مبتلایان به سرطان، حداقل در دوره‌ای از بیماری و درمان خود دچار مشکل خواب می‌شوند. این موضوع علل متفاوتی دارد. متخصصین مختلفی از جمله پزشک اصلی، متخصص خواب، روانشناس و متخصص تغذیه می‌توانند به رفع علل ایجاد اختلال خواب کمک کنند.

درمان حمایتی سرطان: نتیجه گیری

مراجع معتبر دنیا توصیه می‌کنند عوارض سرطان و درمان آن توسط تیمی چند رشته ای مدیریت شود. توصیه می‌شود مراجعه به تیم تسکینی و توانبخشی هر چه زودتر انجام شود. مراجعه زودهنگام، حتی پیش از شروع علائم، موجب افزایش کیفیت زندگی و گاهی حتی افزایش طول عمر می‌شود.

نویسندگان:

دکتر برنا فرازمند

مبینا احمدی (کارشناس فیزیوتراپی)

بهاره فیلم (کارشناس فیزیوتراپی)

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید