انواع مختلفی از درمان سرطان‌ها وجود دارد که متخصص انکولوژی با توجه به شرایط بیمار ، یکی از این روش ها را برای بیمار تجویز می‌کند. براکی تراپی یا همان پرتودرمانی داخلی یکی از روش های درمانی است که پزشک با توجه به شرایط بیمار آن را توصیه می‌کند.در ادامه به بررسی کامل این روش درمانی سرطان خواهیم پرداخت .

براکی تراپی چیست ؟

براکی تراپی نوعی پرتو درمانی است. در این روش، تعدادی منبع کوچک رادیواکتیو در داخل بدن و نزدیک توده سرطانی قرار داده می‌شود. به این منابع اشعه، «چشمه» یا «سورس source» اشعه می‌گوییم. انواع و اشکال مختلفی از چشمه رادیواکتیو وجود دارد که از بین آن‌ها می‌توان به دانه، سیم یا دیسک اشاره کرد. این چشمه‌ها، به ناحیه مورد نظر اشعه می‌تابانند تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرند. بافت سالم نزدیک به توده سرطانی، تشعشع رادیواکتیو بسیار کمتری دریافت می‌کند که مزیت براکی تراپی نسبت به پرتودرمانی خارجی مرسوم است.

دوز اشعه مورد نیاز برای درمان سرطان، از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و پزشک آن را تعیین می‌کند. مدت زمان باقی ماندن چشمه رادیواکتیو در داخل بدن نیز طبق صلاحدید پزشک مشخص می‌شود. گاهی اوقات، منبع رادیواکتیو چند دقیقه تا چند روز داخل بدن می‌ماند؛ در حالی که بعضی مواقع لازم است به طور دائم در جای خود باقی بماند. اگر چشمه برای همیشه داخل بدن بماند، پس از چند هفته یا چند ماه، تشعشعات آن متوقف می‌شود.

در ادامه، با انواع براکی تراپی آشنا می‌شویم.

عوارض براکی تراپی برای اطرافیان

وقتی تصمیم به درمان می‌گیرید، طبیعی است که به دنبال روشی ایمن و موثر برای مبارزه با سرطان باشید. براکی‌تراپی یکی از این روش‌های قدرتمند است که دقیقاً برای چنین هدفی طراحی شده. اما شاید این پرسش در ذهن‌تان باشد: آیا این روش درمانی می‌تواند برای خانواده و عزیزانم خطری ایجاد کند؟
خبر خوب این است که براکی‌تراپی طوری طراحی شده که بافت‌های اطراف تومور را از آسیب دور نگه دارد، و این یعنی خطر کمتری برای عزیزانتان وجود دارد. با این حال مانند هر روش دیگری، برخی نکات وجود دارد که بهتر است برای اطمینان بیشتر رعایت کنید. در برخی از انواع براکی‌تراپی که مواد رادیواکتیو برای مدت کوتاهی در بدن بیمار قرار می‌گیرند مانند دوز بالا (HDR)، پس از اتمام درمان، هیچ خطری برای دیگران وجود ندارد.
اما اگر براکی‌تراپی به صورت دوز پایین (LDR) یا با ایمپلنت‌های دائمی انجام شده باشد، ممکن است تا مدت محدودی تشعشع خفیفی در بدن وجود داشته باشد. در این شرایط، چند راه ساده وجود دارد.

نکات مراقبتی بعد از براکی تراپی برای اطرافیان

برای بیمارانی که براکی‌تراپی انجام داده‌اند، برخی نکات مراقبتی وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که هم خود بیمار و هم اطرافیانشان در ایمنی کامل هستند. این نکات، بسته به نوع براکی‌تراپی (دوز بالا، دوز پایین، یا ایمپلنت دائمی) ممکن است متفاوت باشد. در اینجا به چند نکته کلی اشاره می‌کنم:
• در روزهای ابتدایی پس از براکی‌تراپی، به‌ویژه اگر از ایمپلنت دائمی یا دوز پایین استفاده شده باشد، بهتر است بیمار از تماس نزدیک و طولانی با دیگران خودداری کند. به ویژه، باید تماس با کودکان و زنان باردار محدود شود، چرا که این گروه‌ها حساسیت بیشتری به پرتو دارند.
• برای اطمینان بیشتر، بهتر است بیمار فاصله‌ای حدود ۱ تا ۲ متر از دیگران داشته باشد. این فاصله باعث می‌شود تا تشعشعات احتمالی به اطرافیان نرسد.
• در صورت نیاز به تماس نزدیک (مثلاً برای مراقبت‌های ضروری)، بهتر است این تماس‌ها به حداقل زمان ممکن محدود شود.
• تا جایی که ممکن است، زمان‌های کوتاه‌تری با دیگران بگذرانید و اگر نیاز به استراحت دارید، بهتر است این زمان‌ها را در اتاقی جداگانه و با فاصله سپری کنید.
• در صورت امکان، از سرویس بهداشتی جداگانه استفاده کنید. همچنین، بهداشت دست‌ها را به‌خوبی رعایت کنید و پس از استفاده از سرویس بهداشتی دست‌هایتان را کاملاً بشویید.
• توصیه می‌شود که بیمار در چند روز اول پس از براکی‌تراپی در اتاقی جداگانه بخوابد. این کار به ویژه برای حفاظت از شریک زندگی و کودکان مفید است.
• دستورالعمل‌های پزشک را با دقت دنبال کنید و در صورت هرگونه سؤال یا نگرانی از او راهنمایی بخواهید.
• اگر ایمپلنت رادیواکتیو به صورت دائمی در بدن شما قرار داده شده است، از وارد کردن فشار یا دستکاری محل آن خودداری کنید. این ایمپلنت‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در جای خود ایمن باقی بمانند و پرتوهای خود را به مرور زمان آزاد کنند.
• بهتر است لباس‌هایی که در روزهای اولیه درمان به تن دارید، به‌طور منظم تعویض و شسته شوند.
• به خانواده و اطرافیان خود درباره نکات ایمنی توضیح دهید تا آن‌ها نیز از این موارد آگاهی داشته باشند و با احتیاط‌های لازم در کنار شما باشند.
این نکات تنها برای احتیاط و حفاظت بیشتر توصیه می‌شوند و در اکثر موارد، براکی‌تراپی خطری جدی برای اطرافیان ایجاد نمی‌کند.

پرتودرمانی داخلی عمدتاً برای درمان سرطان‌های زیر کاربرد دارد:

1. پروستات
2. دهانه رحم
3. رحم
4. واژن

البته، براکی تراپی می‌تواند برای درمان سرطان‌های دیگر مانند سرطان چشم، راست روده (رکتوم)، آلت تناسلی و سینه نیز مؤثر باشد. این روش ممکن است به تنهایی یا به همراه پرتو درمانی خارجی انجام شود.

براکی تراپی پروستات

یکی از کاربردهای پرتودرمانی داخلی، کمک به درمان سرطان پروستات است. در این روش، یک چشمه رادیواکتیو داخل پروستات قرار می‌گیرد. این چشمه اشعه ساطع می‌کند تا سلول‌های سرطانی پروستات را از بین ببرد.

امکان دارد که چشمه رادیواکتیو (به شکل دانه) برای همیشه داخل پروستات باقی بماند. این روش، براکی تراپی با سرعت پایین است که تشعشعات را به تدریج در طی چند ماه آزاد می‌کند. گاهی اوقات بیمار برای درمان سرطان پروستات، به براکی تراپی با سرعت بالا نیاز دارد. در این روش چشمه رادیواکتیو حدود 15 تا 40 دقیقه داخل پروستات باقی می‌ماند.

براکی تراپی دهانه رحم، رحم یا واژن

برای درمان سرطان دهانه رحم، سرطان رحم و سرطان واژن می‌توان براکی تراپی انجام داد. در این روش، پزشک لوله‌های توخالی (اپلیکاتورها) را در حین بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی، داخل واژن و نزدیک ناحیه سرطانی قرار می‌دهد. بعد از اتصال لوله‌ها به دستگاه براکی تراپی، چشمه رادیواکتیو از دستگاه وارد لوله‌ها شده و سپس به سمت ناحیه سرطانی حرکت می‌کند.

احتمال دارد که چشمه رادیواکتیو حدود 10 تا 20 دقیقه داخل بدن بماند. بعد از اتمام درمان، چشمه رادیواکتیو دوباره وارد دستگاه شده و از بدن خارج می‌شود. در صورت صلاحدید پزشک، بیمار ممکن است چندین جلسه براکی تراپی انجام دهد. این روش درمانی می‌تواند به صورت بستری یا سرپایی انجام شود.

براکی تراپی سرطان چشم

برای درمان سرطان چشم، یک دیسک فلزی رادیواکتیو کوچک روی ناحیه سرطانی چشم قرار داده می‌شود. به این دیسک، پلاک می‌گویند. پلاک در حالی که در جای خود قرار دارد، به طور مداوم اشعه رادیواکتیو ساطع می‌کند. این روش درمانی به صورت بستری طی 2 تا 7 روز انجام می‌شود.

براکی تراپی سینه

در براکی تراپی پستان، لوله‌‌های توخالی نازک یا جسمی مانند یک بادکنک کوچک، در سینه قرار داده می‌شود. سپس پزشک این لوله‌ها یا بادکنک را به دستگاه براکی تراپی متصل می‌کند. یک ساچمه رادیواکتیو از دستگاه به داخل لوله یا بادکنک وارد می‌شود تا به ناحیه سرطانی سینه انتقال یابد.

چشمه رادیواکتیو می‌تواند تا چند روز به‌طور مداوم در بدن باقی بماند یا اینکه روزانه چند دقیقه برای چند روز وارد بدن شود.

براکی تراپی متاستاز کبد

گاهی اوقات پزشک از نوعی براکی تراپی به نام «پرتو درمانی داخلی انتخابی (SIRT)» برای درمان سرطان روده‌ای که به کبد گسترش یافته استفاده می‌کند.

در این نوع پرتودرمانی، دانه‌های کوچک رادیواکتیو وارد یک رگ خونی می‌شوند که خون را به کبد می‌برد. این دانه‌ها در رگ‌های خونی کوچک اطراف ناحیه سرطانی گیر می‌کنند. سپس با ساطع کردن اشعه رادیواکتیو، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. اگرچه دانه‌ها برای همیشه در جای خود باقی می‌مانند، اما تشعشع رادیواکتیو فقط چند هفته طول می‌کشد.

کلام آخر

با انجام براکی تراپی، منبع یا چشمه رادیواکتیو در بدن برای مدتی اشعه رادیواکتیو ساطع می‌کند. اگر دوز اشعه بالا باشد، بیمار باید یک سری نکات ایمنی را رعایت کند. این دستورالعمل‌ها را پزشک در اختیار بیمار و خانواده او قرار خواهد داد. همچنین عوارض جانبی که در اثر پرتودرمانی داخلی برای فرد ایجاد می‌شود، به این بستگی دارد که کدام قسمت از بدن تحت درمان قرار گرفته است.

منبع 

cancerresearchuk.org

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید