ایمونوتراپی نوعی درمان سرطان است که برای تقویت سیستم ایمنی و کمک به بدن برای یافتن و از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. ایمونوتراپی می‌تواند انواع مختلفی از سرطان را درمان کند. می‌توان از آن به تنهایی یا همراه با شیمی درمانی و یا سایر درمان‌های سرطان استفاده کرد.

در ایمونوتراپی، پزشکان تلاش می‌کنند تا با تقویت سیستم ایمنی بدن، به پیشگیری، کنترل و از بین بردن سرطان کمک کنند. سیستم ایمنی بدن نقش بسیار مهم و کلیدی را در حفظ سلامتی ما ایفا می‌کند. با کمک این سیستم ما می‌توانیم در برابر ویروس‌ها، باکتری‌ها و عوامل تهدید کننده محیطی مقاوم بمانیم. به طور طبیعی، سیستم ایمنی بدن سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد، اما گاهی این سلول‌ها ظاهر خود را طوری تغییر می‌دهند که قابل شناسایی توسط سیستم ایمنی نباشند. بنابراین در ایمونوتراپی، در مبارزه با سلول‌های سرطانی به بدن کمک می‌کنیم. این مقاله به معرفی ایمونوتراپی و کارکرد‌های آن اختصاص دارد.

ایمونوتراپی چیست؟

ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی، یک روش درمانی برای مقابله با سرطان است که به سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کند تا با سلول‌های سرطانی مبارزه کند. ایمونوتراپی می‌تواند کارهای زیر را انجام دهد:

• تعلیم و آموزش سیستم ایمنی بدن را برای شناسایی سلول‌های سرطانی خاص و حمله به آن‌ها
• تقویت سلول‌ها و اندام‌های سیستم دفاعی بدن برای از بین بردن سرطان
• تسهیل کردن شرایط برای تقویت پاسخ ایمنی بدن برای تقویت پاسخ ایمنی

انواع ایمونوتراپی

ایمونوتراپی سرطان انواع مختلفی دارد و برای این کار از داروهای متفاوتی استفاده می‌شود. مهم ترین انواع ایمونوتراپی سرطان عبارتند از:

• پادتن‌های هدفمند
• واکسن‌های سرطان
• انتقال سلول‌های اقتباسی (انطباقی)
• ویروس‌های آلوده کننده تومور
• تعدیل‌کننده‌های ایمنی

ایمونوتراپی سرطان نوعی بیوتراپی (درمان زیستی) است چرا که در خلال آن از سلول‌ها و اندام‌های بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می‌شود. در برخی از درمان‌های ایمونوتراپی از علم مهندسی ژنتیک برای تقویت توانایی‌های سلول‌های ایمنی در مبارزه با سرطان استفاده می‌شود. گاهی به این شیوه از درمان سرطان، ژن درمانی نیز گفته می‌شود.

ایمونوتراپی در اکثر موارد در ترکیب با سایر شیوه‌های درمان سرطان، مانند جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی و یا درمان‌های هدفمند به کار برده می‌شود. این روش می‌تواند شانس موفقیت درمان را نیز بالا ببرد. هدف اصلی پزشکان برای تجویز ایمونوتراپی سرطان، پیشگیری، مدیریت یا درمان سرطان‌های مختلف است.

ایمونوتراپی، یک راه هوشمندانه!

تقویت سیستم ایمنی بدن در واقع یک راه هوشمندانه برای مبارزه با سرطان محسوب می‌شود، چرا که:

• سیستم ایمنی بدن دقیق است
• سیستم ایمنی بدن پویا است
• سیستم دفاعی بدن حافظه خوبی دارد

سیستم ایمنی بدن دقیق است

سیستم ایمنی در صورت آموزش و تقویت اصولی، می‌تواند به صورت انحصاری سلول‌های سرطانی را هدف قرار دهد و در عین حال سلول‌های سالم بدن از خطر و آسیب مصون خواهند ماند. بنابراین این روش باعث کاهش عوارض جانبی درمان می‌شود.

سیستم ایمنی بدن پویا است

سیستم ایمنی بدن می‌تواند به صورت پویا، درست مانند سرطان، با شرایط سازگار شود و خود را تغییر دهد. بنابراین امکان فرار تومورها از تشخیص سیستم دفاعی بدن وجود ندارد و حمله‌های جدید برای تومورهایی با ساختارها یا شاخصه‌های جدید آغاز می‌شود این موضوع بر خلاف داروهای سنتی است که در صورت مقاوم‌شدن سلول‌های سرطانی به آن‌ها، دیگر سودمندی نخواهند داشت.

سیستم دفاعی بدن حافظه خوبی دارد

سیستم ایمنی بدن می‌تواند به راحتی به خاطر بیاورد که سلول‌های سرطانی چه شکلی هستند. بنابراین در صورت بازگشت سرطان، سیستم ایمنی بدن می‌تواند به خوبی واکنش نشان دهد. بنابراین تاثیر ایمونوتراپی معمولا طولانی‌تر از درمان‌های سنتی است.

چرا ایمونوتراپی سرطان؟

ایمونوتراپی به عنوان یکی از روش‌های درمان سرطان در بسیاری از کشورهای جهان تایید شده است. این روش معمولا توسط آنکولوژیست برای بیمار تجویز می‌شود و پتانسیل درمان بسیاری از سرطان‌ها را داراست. در نتیجه سال‌ها تحقیق و آزمایش، اثر بخشی ایمونوتراپی سرطان تایید شده است. همچنین عوارض آن کمتر از درمان‌های سنتی است و پزشکان طی چندین سال استفاده از آن به تجربه کافی برای مدیریت عوارض خاص آن رسیده‌اند. ایمونوتراپی سرطان این پتانسیل را دارد که دقیق‌تر مختص هر بیمار و موثرتر از سایر روش‌های درمانی سرطان به کنترل و مبارزه با این بیماری بپردازد.

آیا ایمونوتراپی برای همه مناسب است؟

مانند تمام روش‌های درمانی سرطان، ایمونوتراپی نیز ممکن است برای همه بیماران جواب ندهد. همچنین انواع خاصی از این روش درمانی با عوارض جانبی بالقوه شدید اما قابل کنترل همراه است. با پیشرفت علم پزشکی، ممکن است از ایمونوتراپی بتوان در درمان سرطان‌هایی استفاده کرد که قبلا درمانی برای آن‌ها وجود نداشته است.

چه سرطان هایی را می‌توان با ایمونوتراپی درمان کرد؟

ایمونوتراپی پتانسیل درمان تمام سرطان‌ها را داراست اما میزان اثر گذاری این روش به پارامترهای مختلفی بستگی دارد. این روش توانایی سیستم ایمنی بدن برای شناسایی، هدف گذاری و از بین بردن سلول‌های سرطانی در اندام‌های مختلف را افزایش می‌دهد. به بیان دیگر، این روش می‌تواند یک پاسخ یکپارچه برای سلول‌های سرطانی شکل گرفته در بخش‌های مختلف بدن را ایجاد کند. در حال حاضر بیش از ۶۰ داروی ایمونوتراپی در کشورهای غربی تایید شده است. این داروها برای استفاده در سرطان‌های مختلفی چون سرطان معده، سرطان سینه، سرطان ریه و … تاییدیه گرفته‌اند.

برای آشنایی با نقش ایمونوتراپی در هر کدام از سرطان‌ها زیر، روی آن‌ها کلیک کنید:

• ایمونوتراپی سرطان سینه
• ایمونوتراپی سرطان رحم
• ایمونوتراپی سرطان معده
• ایمونوتراپی کانسر ریه
• ایمونوتراپی کارسینوم پروستات
• ایمونوتراپی سرطان مری

آیا ایمونوتراپی عوارض جانبی دارد؟

مانند سایر روش‌های درمانی سرطان، این روش درمان نیز ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. این عوارض با آنچه که در شیمی درمانی یا پرتو درمانی مشاهده می‌شود، متفاوت هستند و با توجه به نوع داروی مصرف شده نیز تغییر می‌کنند. در اکثر موارد و در صورت تشخیص زودهنگام عوارض ایمونوتراپی، امکان مدیریت و پیشگیری از آنها به راحتی وجود دارد.

به صورت خاص، ایمونوتراپی می‌تواند سبب تحریک سیستم ایمنی بدن شود. بنابراین بروز نشانه‌هایی مانند التهاب‌های جزئی، علائمی شبیه به آنفولانزا و موارد مشابه پیش بینی می‌شود. در شرایط حاد و بالقوه تهدید کننده، ممکن است این روش درمان به عارضه‌هایی از جمله اختلالات خودایمنی منجر شود. همچنین ایمونوتراپی سرطان ممکن است به عوارض جانبی رایجی منجر شود که از جمله آنها می‌توان به واکنش‌های پوستی، زخم‌های دهان، خستگی، حالت تهوع، بدن درد، سردرد و تغییر فشار خون اشاره کرد.

انواع ایمونوتراپی سرطان

این فرایند درمانی را بر اساس داروهای ایمونوتراپی می‌توان به چند دسته کلی تقسیم کرد. از جمله:

• آنتی‌بادی‌های هدفمند
• سلول درمانی انطباقی
• ویروس‌های انکولیتیک
• واکسن سرطان
• تعدیل کننده‌های ایمنی

در ادامه به بررسی این موارد پرداخته‌ایم.

آنتی‌بادی‌های هدفمند

آنتی‌بادی‌های هدفمند پروتئین‌هایی هستند که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می‌شوند و می‌توان آنها را به گونه‌ای تغییر داد که آنتی‌ژن‌های سطح سلول‌های سرطان را هدف قرار دهند. این آنتی‌بادی‌ها می‌توانند به نابود کردن سلول‌های سرطان و یا متوقف کردن رشد آنها کمک کنند. مثلا بعضی از این داروها به هر دو سلول سرطانی و سلول‌های T ایمنی متصل می‌شوند و در واقع باعث فعال شدن سلول‌های T در مقابل سلول‌های سرطانی می‌شوند.

سلول درمانی انطباقی

سلول درمانی انطباقی در طی این فرایند، سلول‌های ایمنی خود فرد را از بدن فرد خارج کرده، برای مبارزه با سلول‌های سرطانی تعلیم داده و سپس دوباره به بدن فرد برمی‌گردانند!

ویروس‌های انکولیتیک

ویروس‌های انکولیتیک ویروس‌های اصلاح شده‌ای هستند که می‌توانند تومورهای سرطانی را آلوده کرده و سبب خودتخریبی آن‌ها شوند. این فرایند می‌تواند توجه سلول‌های ایمنی بدن را نیز به سلول‌های سرطانی جلب کند. در نتیجه این امر سلول‌های سیستم دفاعی بدن نیز به تخریب توده سرطانی و سایر سلول‌های سرطانی در دیگر بخش‌های بدن خواهند پرداخت.

واکسن سرطان

واکسن سرطان برای ایجاد پاسخ ایمنی علیه آنتی‌ژن‌های اختصاصی سلول‌های سرطانی طراحی شده‌اند. واکسن سرطان را می‌توان از اجزای مختلفی از جمله پروتئین‌ها و DNA ها ساخت.

تعدیل کننده‌های ایمنی

تعدیل کننده‌های ایمنی فعالیت سایر اجزای سیستم ایمنی را کنترل می‌کنند تا پاسخ ایمنی جدیدی ایجاد یا پاسخ‌های قبلی را تقویت کنند.

تفاوت ایمونوتراپی و شیمی درمانی

شیمی درمانی در واقع شکل مستقیم حمله به سلول‌های سرطانی است. سلول‌های سرطانی به سرعت تقسیم می‌شوند و شیمی درمانی این فرایند رشد را هدف قرار می‌دهد. در عین حال، شیمی درمانی می‌تواند بر تقسیم سریع سایر سلول‌های سالم بدن نیز اثر بگذارد. شیمی درمانی خیلی سریع عمل می‌کند، اما اثرات آن تنها تا زمانی که فرایند درمان ادامه پیدا کند، باقی می‌ماند.

در مقابل، ایمونوتراپی سرطان سیستم ایمنی بیمار را درمان می‌کند و پاسخ‌های ایمنی این سیستم را تقویت  می‌کند. در خلال این شیوه درمان، سیستم ایمنی بدن می‌آموزد که چگونه سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و از بین ببرد. ایمونوتراپی ممکن است در طولانی مدت تاثیر گذار باشد، اما اثرات آن حتی پس از پایان درمان تا طولانی مدت و حتی شاید به صورت مادام العمر باقی بماند.

ایمونوتراپی روش درمانی تقریبا مدرنی است که اولین بار در دهه ۱۹۷۰ به جهانیان معرفی شد. این شاخه از علم درمان سرطان در حال پیشرفت است و دانشمندان تا به امروز توانسته‌اند دستاوردهای زیادی را در این شاخه کسب کنند. ایمونوتراپی را می‌توان برای درمان انواع سرطان به کار برد، اما در نهایت پزشک درمانگر شماست که با توجه به شرایط جسمی، نوع سرطان، پیشرفت بیماری و براوردهای کلی، می‌تواند در خصوص اجرا و یا عدم اجرای این شیوه درمان، تصمیم گیری کند.

نتیجه گیری

ایمونوتراپی یکی از روش‌های نوین درمان سرطان است که با استفاده از تکنولوژی‌های جدیدی که برای طراحی آن‌ها استفاده می‌شود هر روز نقش پررنگ‌تری در درمان سرطان پیدا می‌کند. بدون اغراق می‌توان گفت ماهی نیست که کاربرد جدیدی برای ایمونوتراپی در درمان سرطان پیدا نشود. بسیاری از افراد، ایمونوتراپی را آینده درمان سرطان می‌دانند.

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید