کربوپلاتین چیست؟

کربوپلاتین یک داروی شیمی درمانی است که برای درمان سرطان‌های متعدد از جمله سرطان تخمدان و سرطان ریه استفاده می‌شود. گاهی ممکن است برای درمان سایر سرطان‌ها نیز از کربوپلاتین استفاده کنیم.

کربوپلاتین در چه سرطان‌هایی به کار می‌رود؟

کربوپلاتین یک داروی شیمی درمانی بسیار پرکاربرد است و در سرطان‌های بسیار زیادی به کار می‌رود. خلاصه‌ای از سرطان‌هایی که از کاربوپلاتین می‌توان در آن‌ها استفاده کرد عبارتند از:

• سرطان‌های زنان:
  • سرطان دهانه رحم (سرویکس)
  • سرطان رحم
  • سرطان تخمدان
  • GTN (نئوپلازی تروفوبلاستیک بارداری)
• سرطان ریه
• سرطان‌های سروگردن
• سرطان‌های خونی:
  • لنفوم هوچکین
  • لنفوم غیر هوچکین
• سرطان‌های دستگاه ادراری تناسلی:
  • سرطان بیضه
  • سرطان پروستات
• سرطان‌های دستگاه گوارش:
  • سرطان مری
  • سرطان معده
  • سرطان مقعد
• سرطان پستان
• سارکوم
• سرطان‌های پوستی:
  • ملانوم
  • سرطان مِرکل سِل
• سایر سرطان‌ها:
  • مزوتلیوم پرده جنب
  • تومورهای نورواندوکرین خارج ریه
  • سرطان تیموس
  • سرطان تیروئید آناپلاستیک
  • سرطان با منشاء ناشناخته

بهتر است درباره‌ی اطلاعات کلی شیمی درمانی و درمان سرطان خاص خود نیز در همین سایت مطالعه کنید. پزشکتان درباره‌ی این درمان و عوارض جانبی احتمالی‌اش با شما صحبت خواهد کرد و در صورت موافقت شما، درمان شروع می‌شود.

اشکال دارویی کربوپلاتین

کربوپلاتین تزریقی یک محلول بی رنگ و شفاف است که درون ویال پلاستیکی نگهداری می‌شود.

این دارو در ایران در سه دوز ۵۰ میلی گرم (در ۵ میلی لیتر) و ۱۵۰ میلی گرم (در ۱۵ میلی لیتر) و ۴۵۰ میلی گرم (در ۴۵ میلی لیتر) عرضه می‌شود. در کشورهای دیگر ممکن است دوز ۶۰۰ میلی گرم نیز موجود باشد.

کربوپلاتین با نام‌های زیر در ایران به فروش می‌رسد:

• کربوپلاتین اکتاویس   Carboplatin Actavis
• کاربوپلاتین  Carboplatin
• ابکاریو  Ebecarbo
• کاربوپلاتین مایلن  Carboplatin Mylan
• کاربوپلات  Carboplat
• ریبوکاریو-ال  Ribocarbo-L
• انکوکربین   Oncocarbin
• کموکرب  Kemocarb
• کربوکسا  Carboxa
• کربو-سل  Carbo-cell
• نئوپلاتین  Neoplatin
• کربوپلاتین فارما ریسورس   Carboplatin Pharma Resources
• کربوپلاتین آکورد  Carboplatin Accord

نحوه مصرف کربوپلاتین

کربوپلاتین در مطب یا طی بستری در بیمارستان توسط پرستار شیمی درمانی تزریق می‌شود. می‌توان این دارو را به تنهایی یا در کنار داروهای دیگر تجویز کرد.

شیمی درمانی به دستور پزشک متخصص انکولوژیست و به وسیله و تحت نظارت پرستار شیمی‌درمانی و گاهی یک داروساز بالینی انجام می‌شود.

شما باید طی ۲۴ ساعت قبل از درمان یک آزمایش خون انجام دهید تا وضعیت سلول‌های خونی شما مشخص شود. قبل از انجام شیمی درمانی، پزشک و پرستار شما آزمایش‌های شما و وضعیت سلامتی شما را بررسی می‌کنند. در صورت افت بیش از حد گلبول‌ها، ممکن است شیمی درمانی به تاخیر بیفتد یا تصمیم دیگری گرفته شود. اما در صورت طبیعی بودن، داروها آماده تزریق می‌شوند.

پیش از تزریق کربوپلاتین، پرستار داروهای کمکی یا «پیش داروها» را به شما می‌دهد. این داروها معمولا شامل داروهای ضد تهوع و ضد التهاب هستند که در سرم حل شده‌اند.

نحوه تزریق کاربوپلاتین

داروی کاربوپلاتین معمولا از راه‌های زیر داده می‌شود:

• کاتتر محیطی
• پورت شیمی درمانی

طول دوره درمان با شیمی درمانی با کربوپلاتین

طول دوره شیمی درمانی با کربوپلاتین بستنگی به نوع و مرحله بیماری و نیز حال عمومی بیمار دارد. معمولا این درمان چند ماه به طول می‌انجامد. پزشک یا پرستارتان با شما درباره برنامه درمانی‌تان صحبت خواهند کرد.

دوز مصرفی کربوپلاتین در بزرگسالان

دوز کربوپلاتین در بیماری‌ها و بیماران مختلف متفاوت است. بر خلاف داروهای شیمی درمانی دیگر، دوز کربوپلاتین بر اساس عملکرد کلیه فرد سنجیده می‌شود. هر چه عملکرد کلیه فرد بهتر باشد، دوز بالاتری به بیمار داده خواهد شد.

هر چند تعیین عدد کلی برای دوز مصرفی کربوپلاتین امکان‌پذیر نیست، اما به طور کلی معمولا دوز هر جلسه بین ۱۰۰ تا ۷۵۰ میلی‌گرم محاسبه و تجویز می‌شود.

 تداخل دارویی و غذایی کربوپلاتین

تداخلات غذایی کربوپلاتین

از  خوردن اکیناسه یا سرخارگل خودداری کنید زیرا این گیاه با کربوپلاتین تداخل دارد و باعث کم شدن اثر آن می‌شود.

تداخلات دارویی شدید کربوپلاتین

در اینجا لیستی از داروهایی که با کاربوپلاتین تداخل شدید دارند را آورده‌ایم، در صورتی که این داروها توسط پزشک یا داروسازتان برای شما تجویز شده‌اند، بدون اطلاع آن‌ها دارویی را قطع نکنید یا دوزش را تغییر ندهید.

از مصرف همزمان کربوپلاتین با داروهای زیر باید خودداری کرد:

• بعضی از داروهای ضد بیماری‌های روماتولوژیک و خودایمنی، مانند Abrocitinib و Pimecrolimus و Baricitinib و Upadacitinib
• BCG (ب ث ژ): از این دارو برای درمان سرطان مثانه در مراحل ابتدایی استفاده می‌شود. کربوپلاتین اثرات درمانی ب ث ژ را از بین می‌برد و عوارض آن را تشدید می‌کند.
• Cladribine: یک داروی شیمی درمانی.
• واکسن های زنده مانند واکسن فلج اطفال، سرخجه یا واریسلا
• Dipyrone یا Metamizole: یک داروی ضد درد، ضد اسپاسم و ضد التهاب.
• Natalizumab: یک داروی ضد MS و کرون
• Ruxolitinib: دارویی برای درمان میلوفیبروز
• Tacrolimus: دارویی برای جلوگیری از رد پیوند ارگان

اکثر داروهای بالا اثر سرکوب مغز استخوان دارند و ترکیب آن‌ها با کاربوپلاتین موجب تشدید این اثر می‌شود.

تمام داروهایی که تداخل مهم دارند در این صفحه لیست نشده‌اند. شما باید لیست تمامی داروهای مورد استفاده خود (شامل داروهای گیاهی و بدون نسخه) را به اطلاع پزشک خود برسانید.

فارماکوکینتیک کربوپلاتین

نیمه عمر کربوپلاتین

نیمه عمر پخش کربوپلاتین در بدن یک ساعت تا یک و نیم ساعت است و نیمه عمر دفع آن ۲.۶ تا ۵.۹ ساعت است.

مسیر دفع کربوپلاتین از بدن

۶۵٪ میزان کاربوپلاتین مصرفی طی ۱۲ ساعت از طریق ادرار دفع می‌شود و ۷۱٪ آن طی ۲۴ ساعت دفع می‌شود و ۵-۳٪ از باقی مانده آن طی ۲۴ تا ۹۶ ساعت از بدن خارج می‌شود. دفع  صفراوی گزارش نشده است. کربوپلاتین عمدتاً به شکل ترکیب اصلی و بدون تغییر دفع می‌شود.

مکانیسم اثر کاربوپلاتین

کربوپلاتین با اتصال گروه‌های آلکیل به نوکلئوتیدها عمل می‌کند , منجر به تشکیل ترکیب‌های  تکی افزودنی و تکه تکه شدن DNA در هنگامی می‌شود که آنزیم‌های ترمیم‌کننده DNA، تلاش می‌کنند تا خطا را اصلاح کنند.

۲ درصد از فعالیت کربوپلاتین این است که از جدا شدن رشته های DNA به منظور سنتز یا رونویسی جلوگیری می کند. همچنین کربوپلاتین می‌تواند منجر به ایجاد موتاسیون‌ها یا جهش‌های متفاوتی بشود.

کربوپلاتین از چه خانواده دارویی است؟

کاربوپلاتین از خانواده دارویی پلاتین‌ها (Platinum) است. سایر داروهای رایج این دسته عبارتند از: سیس‌پلاتین و اگزالی پلاتین.

عوارض جانبی کاربوپلاتین

در این مطلب ما تعدادی از عوارض جانبی رایج درمان با کربوپلاتین را برای شما توضیح می‌دهیم.

ممکن است شما برخی از عوارض جانبی که ما نام می‌بریم را تجربه کنید اما احتمالش کم است که همه این عوارض را با هم تجربه کنید. اگر شما همزمان با کربوپلاتین با سایر داروهای ضدسرطان هم درمان می‌شوید، ممکن است عوارض جانبی دیگری را هم تجربه کنید! همیشه با پرستار یا پزشکتان درباره عوارض جانبی‌تان صحبت کنید.

پزشک شما می‌تواند برای شما داروهایی تجویز کند تا برخی از این عوارض جانبی کنترل شوند. مهم است که این داروها را دقیقا به شیوه‌ای مصرف کنید که پرستار یا داروسازتان توضیح می‌دهند تا اثربخشی بیشتری داشته باشند.

عوارض جانبی جدی

برخی از درمان‌های سرطان ممکن است باعث عوارض جانبی شدیدی بشوند. به ندرت این عوارض جانبی تهدیدکننده حیات شما هستند و پزشک و پرستارتان درباره خطر این عوارض جانبی با شما صحبت خواهند کرد.

عوارض جانبی حین جلسه شیمی درمانی

برخی از افراد حین جلسه شیمی درمانی‌شان با کربوپلاتین یا در مدت زمان کوتاهی بعد از آن دچار برخی عوارض جانبی می‌شوند، این عوارض عبارتند از موارد زیر:

واکنش آلرژیک

برخی از افراد حین درمانشان با کربوپلاتین دچار واکنش آلرژیک می‌شوند. علائم یک واکنش آلرژیک عبارتند از موارد زیر:

• احساس گرما یا گرگرفتگی
• لرز
• خارش
• علائم پوستی
• سرگیجه
• سردرد
• تنگی تنفس یا صدای خس خس حین تنفس
• تورم صورت با دهان
• درد در کمر، شکم یا قفسه سینه

پرستار شما حین جلسه درمانی‌تان، علائم واکنش آلرژی را در شما چک می‌کند. اگر حس ناخوشایندی دارید سریعا او را مطلع کنید. اگر شما دچار واکنش آلرژی شوید، سریعا قابل درمان است.

گاهی ممکن است این علائم چند ساعت بعد از جلسه درمانی بروز کنند، در این صورت سریعا به بیمارستان مراجعه کنید.

درد در طول ورید

ممکن است کربوپلاتین باعث ایجاد درد در ناحیه تزریق و در امتداد رگی شود که از آن وارد شده. اگر احساس درد داشتید، سریعا به پرستار یا پرشکتان اطلاع دهید تا محل تزریق را چک کنند. ممکن است برای کم کردن درد شما، دارو با سرعت کمتری تزریق شود یا با میزان مایع بیشتری وارد شود تا دردتان کم شود.

عوارض جانبی رایج بعد از جلسه شیمی

خطر بروز عفونت

این درمان ممکن است باعث کم شدن تعداد گلبول‌های سفید خون بشود. این سلول‌ها با عفونت ‌های بدن مبارزه می‌کنند.

علائم عفونت عبارتند از موارد زیر:

• احساس لرز
• گلودرد
• سرفه
• تنگی نفس
• اسهال
• احساس نیاز به دفع ادرار زیاد یا حس ناخوشایند حین دفع ادرار

کبود شدن و خونریزی

کربوپلاتین باعث کم شدن تعداد پلاکت‌های خونی شما می‌شود و پلاکت‌ها سلول‌های کمک کننده در پروسه لخته شدن خون هستند.

اگر تعداد پلاکت‌ها کم باشد، شما به سادگی کبود می‌شوید یا دچار خونریزی می‌شوید.

در کم شدن پلاکت‌ها، ممکن است شما موارد زیر را تجربه کنید:

• خون دماغ شدن
• خونریزی از لثه‌ها
• عادت ماهانه سنگین
• خون در ادرار یا مدفوع
• لکه‌های کوچک قرمز یا بنفش روی پوست

آنمی (کم خونی)

کربوپلاتین ممکن است باعث کم شدن گلبول‎های قرمز شود. گلبول‌های قرمز اکسیژن را در بدن جا به جا می‌کنند. اگر شما آنمی داشته باشید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• پوست رنگ پریده
• کم بودن انرژی
• احساس نفس تنگی
• احساس سرگیجه

حالت تهوع

پزشکتان داروهای ضدتهوع را برایتان تجویز خواهد کرد تا حالت تهوع شما کنترل و پیشگیری شود.

احساس خستگی

احساس خستگی یکی از عوارض جانبی رایج در این درمان است و معمولا در اواخر دوران درمان‌تان بدتر می‌شود. سعی کنید در طول روز استراحت کافی داشته باشید. ورزش‌های سبک وپیاده روی‌های کوتاه به شما در این زمینه کمک می‌کنند.

تاثیر روی کلیه

کربوپلاتین ممکن است روی عملکرد کلیه شما تاثیر داشته باشد. این تاثیر معمولا خفیف است و بعد از درمان از بین می‌رود.

مهم است که شما هر روز حداقل ۲ لیتر مایعات مصرف کنید تا به سالم ماندن کلیه‌تان کمک شود.

تاثیر روی کبد

شیمی درمانی با کربوپلاتین ممکن است باعث تاثیر روی عملکرد کبد بشود. این تغییر معمولا خفیف بوده و بعد از اتمام درمانتان، به پایان می‌رسد.

اسهال

اگر شما اسهال دارید، ممکن است موارد زیر کمک کننده باشند:

• سعی کنید روزانه حداقل ۲ لیتر مایعات مصرف کنید
• از مصرف الکل کافئین لبنیات غذاهای چرب و غذاهای پر فیبر خودداری کنید

یبوست

نکات زیر ممکن است حین بروز این عارضه کمک کننده باشند:

• روزانه حداقل ۲ لیتر مایعات بنوشید
• از غذاهای با فیبر زیاد مثل میوه سبزیجات و نان گندم کامل استفاده کنید
• ورزش‌های سبک و منظم انجام دهید. برای مثال پیاده روی‌های کوتاه انجام دهید.

درد شکم

ممکن است شما دچار درد یا حس ناخوشایند در شکمتان بشوید، احساس نفخ یا سوءهاضمه داشته باشید.

مشکلات چشمی

درمان با کربوپلاتین ممکن است باعث تاری درد شما بشود.

تاثیر روی عملکرد ریه

ممکن است شما موارد زیر را تجربه کنید:

• سرفه
• خس خس
• تنگی نفس

تاثیر روی عملکرد قلب

ممکن است شما موارد زیر را تجربه کنید:

• درد یا حس فشردگی در قفسه سینه
• تنگی نفس
• سرگیجه
• تغییر در تعداد ضربان قلب

موارد منع مصرف و احتياط حین مصرف کاربوپلاتین:

موارد احتیاط

• اگر به دارو، غذا یا مواد نگهدارنده خاصی آلرژی دارید، به پزشکتان اطلاع دهید.
• اگر باردارید یا قصد باردار شدن دارید، به پزشکتان اطلاع دهید.
• اگر به نوزادتان شیر می‌دهید، به پزشکتان اطلاع دهید.
• اگر هرکدام از شرایط و مشکلات سلامتی زیر را دارید، به پزشکتان اطلاع دهید:
  • هرگونه عفونت، برای مثال سینوزیت، آبسه دهانی،…
  • خونریزی غیرطبیعی و شدید
  • خستگی غیرطبیعی
  • عملکرد ضعیف کلیه
  • مشکل شنوایی
• اگر قصد واکسینه شدن دارید، به پزشکتان اطلاع دهید.
• اگر داروی دیگری مصرف می‌کنید، چه با نسخه پزشک چه بدون نسخه، به پزشکتان اطلاع دهید، زیرا برخی از داروها با کربوپلاتین تداخل دارند.
• همیشه به موقع به ملاقات با پزشک خود بروید تا پروسه درمانتان توسط او چک شود.
• هر پزشک، دندانپزشک یا داروساز دیگری که دارید اطلاع دهید که تحت درمان با کربوپلاتین هستید.
• اگر زمان درمان شدن با کاربوپلاتین، باردار شدید، سریعا به پزشکتان اطلاع دهید.
• اجتناب از شیردهی زمان مصرف کربوپلاتین.

موارد منع مصرف

• در فردی که آلرژی به کربوپلاتین، سیس پلاتین و سایر داروهای حاوی پلاتینیوم دارد.
• در فردی که بیماری کلیوی دارد
• در فردی که تعداد سلول‌های خونی کمی دارد.
• بارداری

بارداری در زمان مصرف کربوپلاتین

در خانم‌ها: اگر باردار هستید یا برنامه باردار شدن دارید، از این دارو استفاده نکنید. در زمان مصرف کربوپاتین و تا ۶ ماه بعد از درمان شدن با این دارو، شدیدا از باردار شدن خودداری کنید و داروهای ضدبارداری مصرف کنید. کاربوپلاتین روی سیر رشد جنین تاثیر می‌گذارد.

در مردها: اگر حین درمان یا مدت کوتاهی بعد از درمان  قصد فرزنددار شدن را دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.

کربوپلاتین ممکن است باعث مشکلات مادرزادی در فرزندان مردان و زنانی که از این درمان استفاده می‌کنند، بشود. پزشکتان در این مورد اطلاعات بیشتری به شما می‌دهد.

سوالات رایج

منابع:

macmillan.org.uk

uptodate.com

rxlist.com

news-medical.net

go.drugbank.com

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید