در میان گذاشتن سابقه سلامت خانواده با تیم مراقبت‌های بهداشتی حائز اهمیت است. این موضوع در سرطان اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.

سرطان ارثی چیست؟

سرطان ارثی یعنی اینکه فرد با جهش یا تغییر ژنتیکی متولد شده است که او را بیش از حد معمول مستعد ابتلا به سرطان می‌کند. این جهش ژنتیکی می‌تواند از طرف مادر یا پدر شخص یا هر دو به فرزند رسیده باشد. «سرطان ارثی» را می‌توان «سرطان خانوادگی» نیز نامید.

تقریبا ۵ الی ۲۰ درصد سرطان‌ها ارثی هستند. یعنی سرطان ارثی نسبتا درصد کمی از سرطان‌ها را شامل می‌شود. پس چطور می‌توانید تشخیص دهید که یک سرطان ارثی است؟

برخی سرنخ‌ها و نشانه‌هایی که برای تشخیص این موضوع وجود دارد عبارتند از:

• داشتن چندین خویشاوند مبتلا به سرطان از سمت یک والد، به خصوص اگر این افراد در سنین پایین مبتلا به سرطان تشخیص داده شده باشند.
• اگر در خانواده فردی وجود داشته باشد که دارای چندین تومور است، به ویژه اگر چندین تومور در یک اندام داشته باشد.

آزمایش ژنتیک برای بررسی سرطان ارثی

سرطان ارثی را می توان از طریق آزمایش ژنتیک یافت. این آزمایش عبارت است از آنالیز ژن‌ها، کروموزوم‌ها یا پروتئین‌های فرد. آزمایش می‌تواند:

• به پیش‌بینی احتمال ابتلای فرد به بیماری کمک کند.
• «حاملین» یک بیماری را شناسایی کند. «حاملین» افرادی هستند که خودشان به این بیماری مبتلا نیستند، اما یک نسخه از ژن بیماری را دارند.
• یک بیماری را تشخیص دهد.
• سیر احتمالی یک بیماری را بیابد.

آزمایش ژنتیک با نمونه‌برداری از خون یا بافت حاوی مواد ژنتیکی، مانند سلول‌های داخل گونه فرد، انجام می‌شود. برای بسیاری از بیماری‌های مختلف از جمله سرطان‌های سینه (پستان)، تخمدان، روده بزرگ، تیروئید و سایر سرطان‌ها بیش از ۹۰۰ آزمایش ژنتیک در دسترس است.

درباره آزمایش ژنتیک بیشتر اطلاعات کسب کنید.

سابقه خانوادگی سرطان چه چیزی را نشان می‌دهد؟

اطلاعات مربوط به سابقه سرطان در خانواده شما می‌تواند در تشخیص این موارد به پزشک کمک کند:

• اینکه آیا شما یا دیگر اعضای خانواده می‌توانید از مشاوره ژنتیک بهره‌مند شوید یا خیر. مشاوره ژنتیک یک مشاوره تخصصی است که خطرات یک سرطان ارثی و نیز مزایا، خطرات و محدودیت‌های آزمایش ژنتیک را توضیح می‌دهد.
• اینکه آیا شما یا دیگر اعضای خانواده می‌توانید از آزمایش ژنتیک بهره ببرید یا خیر.
• اینکه آیا شما، حتی در صورت عدم نیاز به آزمایش ژنتیک، نسبت به افراد مبتلا به سرطان غیرارثی به فالوآپ (پیگیری) فشرده‌تری نیاز دارید یا خیر.

اطلاعاتی که باید جمع‌آوری شود

پزشک از شما اطلاعاتی در خصوص سابقه سرطان بستگان درجه یک (والدین، فرزندان و خواهر و بردارهای تنی) و بستگان درجه دو (پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، خاله و عمه‌ها/عموها و دایی‌ها، خواهرزاده‌ها/برادرزاده‌ها، نوه‌ها و خواهر و برادرهای ناتنی) می‌خواهد. در رابطه با هر یک از اقوام مبتلا به سرطان نیز تا حد ممکن این اطلاعات را ازشان بپرسید:

• نوع سرطان(ها)
• سن در زمان تشخیص
• دودمان به این معنی که از سمت مادری است یا از سمت پدری
• قومیت (احتمال ابتلای برخی اقوام، مثلا افرادی که از نژاد یهودی اشکنازی هستند، به برخی سرطان‌ها بیشتر از سایرین است)
• نتایج آزمایش‌های ژنتیک پیشین برای سرطان

به یاد داشته باشید که ممکن است برای برخی از اعضای خانواده دشوار باشد که درباره سلامت خود با شما صحبت کنند. می‌توانید سوالات خود را زودتر از موعد ارسال کنید و تاکید کنید که حتی اندکی اطلاعات نیز مفید است. سعی کنید زمانی به گفتگو بپردازید که چیزی حواس‌تان را پرت نکند.

زمان مناسب برای در میان گذاشتن سابقه سرطان خانواده خود با پزشک

در صورت امکان، بلافاصله پس از تشخیص و قبل از شروع درمان باید سابقه خانوادگی خود را در اختیار پزشک قرار دهید. همچنین باید هرگونه اطلاعات جدیدی كه جمع‌آوری می‌كنید یا هرگونه تغییر در سابقه خانوادگی خود را به پزشک اطلاع دهید. گاهی ممکن است پیشرفت‌های پزشکی نحوه ارزیابی پزشک از سابقه شما را تغییر دهد. بهتر است سابقه خانوادگی خود را پس از اولین مرحله درمان، در خلاصه پس از درمان و به عنوان بخشی از قرار ملاقات بقای پس از درمان بازبینی کنید.

سوالاتی که می‌توانید از تیم مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسید

اگر پزشک پس از بررسی سابقه سرطان در خانواده شما شک کند که ممکن است شما هم سرطان داشته باشید، در این صورت بهتر است بدانید که این به چه معناست و مراحل بعدی چه هستند. سوالات زیر را از تیم مراقبت های بهداشتی خود بپرسید:

• آیا سابقه خانوادگی‌ام من را مستعد ابتلا به سایر سرطان‌ها می‌کند؟
• هدف آزمایش ژنتیک چیست؟
• به نظر شما من باید مشاوره ژنتیک و / یا آزمایش ژنتیک انجام دهم؟
• آیا می‌توانید یک مشاور ژنتیک معرفی کنید یا روشی برای پیدا کردن مشاور ژنتیک توصیه کنید؟
• آیا اطلاعات به دست آمده از آزمایش ژنتیک، برنامه درمانی شما را برای من تغییر می‌دهد؟
• آیا طرح بیمه من مشاوره و آزمایش ژنتیک را شامل می‌شود؟
• آیا اطلاعات ژنتیکی من محفوظ است؟
• کدام یک از اعضای خانواده من مستعد خطر هستند؟
• آیا فردی که یک جهش ژنتیکی به ارث برده است قطعا به سرطان مبتلا می‌شود؟
• چه اطلاعاتی را باید با اعضای خانواده در میان بگذارم؟
• آیا پیشنهادی دارید که به من در انتقال این اطلاعات کمک کند؟

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید