یکی از بهترین روش‌های درمان سرطان، شیمی درمانی است. اما هر روش درمانی علاوه بر فوایدی که دارد، می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی نیز شود. ریزش مو یکی از عوارض جانبی شیمی درمانی است. از آنجایی که بدن هر فردی با فرد دیگر متفاوت بوده و روند شیمی درمانی هرکس با دیگری فرق دارد، باید قبل از شروع درمان، با پزشک درباره احتمال ریزش مو در شیمی درمانی صحبت کرد.

اما علت ریزش مو در شیمی درمانی چیست؟ آیا می‌توان با آن مقابله کرد؟ در ادامه این مقاله، با ما همراه باشید تا به این سؤالات پاسخ دهیم.

علت ریزش مو در شیمی درمانی چیست؟

داروهای شیمی درمانی، داروهای قدرتمندی هستند که به سلول‌های سرطانی در حال رشد حمله می‌کنند. متأسفانه، این داروها آن دسته از سلول‌های طبیعی بدن که رشد سریعی دارند (مانند سلول‌های ریشه مو) را نیز مورد حمله قرار می‌دهند. به همین دلیل، شیمی درمانی می‌تواند باعث ریزش مو در سراسر بدن شود؛ نه فقط در پوست سر. گاهی اوقات موهای مژه، ابرو، زیر بغل، ناحیه تناسلی و سایر موهای بدن نیز می‌ریزند.

نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این است که برخی از داروهای شیمی درمانی بیشتر از داروهای دیگر باعث ریزش مو می‌شوند. همچنین دوزهای مختلف شیمی درمانی نیز می‌توانند اثر متفاوتی روی موها داشته باشند. مثلاً، برخی از دوزهای شیمی درمانی فقط باعث نازک شدن مو می‌شوند؛ در حالی که مقادیر بیشتر باعث طاسی کامل سر می‌شوند.

افراد باید قبل از شروع شیمی درمانی، از پزشک درباره ریزش یا عدم ریزش مو سؤال کنند. 

خوشبختانه در بیشتر مواقع، ریزش مو ناشی از شیمی درمانی، موقتی است. موهای بیماران معمولاً سه تا شش ماه بعد از پایان درمان دوباره رشد می‌کنند. البته، امکان دارد که موها رنگ یا ضخامت متفاوتی داشته باشند؛ این تغییر نیز موقتی است.

در ادامه به چند علت شایع ریزش مو بعد از شیمی درمانی سرطان اشاره شده است:

• داشتن سابقه خانوادگی  و زمینه ارثی ریزش مو
• کمبود برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین آ و  سلنیوم
• تغییرات هورمونی
• داشتن شرایط پزشکی خاص (مانند کم‌کاری تیروئید)
• داشتن موهای آسیب دیده
• مصرف داروهای خاص
• استرس و اضطراب

در صورت بروز هر یک از علائم با متخصص شیمی درمانی خود در میان بگذارید.

ریزش مو ناشی از شیمی درمانی چگونه اتفاق می‌افتد؟

معمولاً دو تا چهار هفته بعد از شروع شیمی درمانی، موها شروع به ریزش می‌کنند.

ریزش مو می‌تواند سریع باشد یا به آرامی اتفاق بیفتد. احتمالاً فرد شاهد مقدار زیادی موی ریخته‌شده روی بالش، برس مو یا محیط حمام خواهد بود. همچنین ممکن است که پوست سر حساس شود.

در هر صورت، ریزش مو در طول شیمی درمانی و حتی چند هفته پس از آن ادامه خواهد داشت. اینکه موها نازک شوند یا فرد کاملاً بی‌مو شود، به روند شیمی درمانی بستگی دارد.

کدام داروهای شیمی درمانی بالاترین خطر ریزش مو را دارند؟

این دسته از داروها معمولاً با شدت بیشتری به سلول‌های در حال رشد حمله می‌کنند که شامل سلول‌های فولیکول‌های مو نیز می‌شود. موارد زیر برخی از این داروها هستند:

• آدریامایسین (دوکسوروبیسین)
• فلوئورواوراسیل
• اتوپوزاید (اتوپوساید)
• ایرینوتکان
• دوستاکسل
• آمساکرین
• ایفسفامید
• پاکلیتاکسل
• اپی‌روبیسین
• وینکریستین

علت نریختن مو در شیمی درمانی

ریزش مو در طول شیمی‌درمانی یکی از شناخته‌شده‌ترین عوارض جانبی این نوع درمان است؛ اما همه افراد تجربه یکسانی از این عارضه نخواهند داشت. در برخی موارد، موی بیماران مبتلا به سرطان در طول دوره شیمی‌درمانی نمی‌ریزد. بنابراین مقدار ریزش مو نشان‌دهنده اثربخشی درمان نخواهد بود.

دلایل مختلفی برای این تفاوت وجود دارد که عمدتا به نوع داروی شیمی‌درمانی بستگی دارد. علاوه بر نوع دارو، دوز و شدت درمان و همچنین ویژگی‌های فردی و ژنتیکی هر شخص نیز می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند.

چه زمانی موها دوباره رشد می کنند؟

حدوداً چند هفته طول می‌کشد تا بعد از پایان شیمی درمانی، موها ترمیم شده و دوباره رشد کنند. امکان دارد این موها کمی با موهای قبلی تفاوت داشته باشند. اما این تفاوت معمولاً موقتی است.

موهای جدید ممکن است بافت، ضخامت یا رنگ متفاوتی داشته باشند. مثلاً احتمال دارد فر‌تر از قبل باشند یا رنگ آن‌ها خاکستری به نظر برسد. البته سفید یا خاکستری شدن موها دائمی نیست و بعد از آغاز فعالیت سلول‌های مسئول رنگ مو، دوباره رنگ مو به حالت عادی بر می‌گردد.

روش‌های مراقبتی ریزش مو در شیمی درمانی

ریزش مو در طول شیمی‌درمانی می‌تواند برای بسیاری از بیماران تجربه‌ سختی باشد. برای مدیریت این شرایط، استفاده از روش‌های مراقبتی به حفظ سلامت و تقویت پوست سر کمک می‌کند و در برخی موارد، شدت ریزش مو را کاهش می‌دهد. در ادامه به برخی از راهکارهای موثر اشاره می‌کنیم.

مراقبت قبل از  شیمی درمانی

برای پیشگیری از ریزیش مو توصیه می‌شود به این نکات مراقبتی قبل از شیمی درمانی توجه کنید:

• اگر موهایتان بلند است، قبل از شروع درمان، موهایتان را کوتاه کنید تا مراقبت کردن از آن‌ها راحت‌تر شود.
• سعی کنید تا حد امکان از سشوار، اتو و سایر وسایل حرارتی استفاده نکنید.
• با موهای خود ملایم رفتار کنید و از رنگ مو، دکلره و محصولات آسیب‌زننده به پوست سر خودداری کنید.

در طول فرایند شیمی درمانی

مراقبت‌های حین شیمی‌درمانی از حساس‌ترین و مهم‌ترین مراحل مراقبتی هستند. در ادامه به نکات مهم مراقبت از مو و کنترل ریزش مو می‌پردازیم:

• از کلاه‌های خنک کننده ستفاده کنید. این کلاه‌ها با کاهش دمای پوست سر می‌توانند ریزش مو را کمتر کنند. در ادامه بیشتر به این بخش خواهیم پرداخت.
• هر دو روز یک ‌بار مو و کف سر خود را بشویید.
• به تغذیه مناسب شیمی درمانی توجه داشته باشید.
• برای خشک کردن مو از حوله نرم استفاده کنید.
• با شانه‌های دانه درشت موی خود را شانه بزنید.
• از اتو مو و سشوار تا حد امکان استفاده نکنید.
• از رنگ و دکلره مو خودداری بفرمایید.
• برای خواب از روبالشی ساتن یا ابریشم استفاده کنید.
• پوست سر خود را در معرض نور خورشید قرار ندهید. برای پیشگیری می‌توانید از کرم ضدآفتاب مو یا روسری و مینی اسکارف استفاده کنید.
• از کشیده شدن مو و فشار آوردن به کف سر، مانند بستن سفت مو با کش، خودداری کنید.
• در صورتی که پرتودرمانی انجام می‌دهید از متخصص پرتودرمانی درباره محصولات مناسب مخصوص سر و موی خود مشورت بگیرید.

بعد از شیمی درمانی

بعد از پایان دوره شیمی‌درمانی، بسیاری از بیماران مشتاق رویش مجدد مو هستند. این روند ممکن است بسته به ویژگی‌ها و شرایط فرد متفاوت باشد؛ اما رعایت برخی نکات مراقبتی می‌تواند در تسریع این فرآیند مؤثر باشد:

• پوست سر خود را ماساژ دهید. این کار با افزایش جریان خون، به فولیکول‌های مو کمک می‌کند.
• استرس می‌تواند بر رویش مو تأثیر منفی داشته باشد. با انجام فعالیت‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی به کاهش سطح استرس کمک کنید.
• آب کافی بنوشید.
• در برابر گرما، سرما و رطوبت از پوست سر خود محافظت کنید.

آیا می توان از ریزش مو در شیمی درمانی جلوگیری کرد؟

هیچ روشی وجود ندارد که تضمین کند موهای فرد در طول شیمی درمانی یا بعد از آن، دچار ریزش نخواهند شد. تاکنون چند روش درمانی به عنوان راه‌های احتمالی جلوگیری از ریزش مو مورد پژوهش قرار گرفته‌اند، اما هیچ‌کدام به‌طور صددرصد اثربخش نبوده‌اند. با این حال، ممکن است برای برخی افراد مؤثر باشند.

روش‌های احتمالی جلوگیری از ریزش مو در شیمی درمانی عبارتند از:

استفاده از کلاه خنک کننده پوست سر (هیپوترمی پوست سر)

در طول شیمی درمانی، می‌توان از یک کلاه که با مایع سرد خنک می‌شود، برای سرد کردن پوست سر استفاده کرد. این کار باعث می‌شود تا جریان خون به پوست سر کاهش یابد. در نتیجه، داروهای شیمی درمانی کمتر بر روی موها تأثیر می‌گذارند.

پژوهش‌هایی که در رابطه با کلاه‌های خنک‌کننده پوست سر و سایر روش‌های هیپوترمی پوست سر انجام شده، نشان داده است که این روش برای بیشتر افراد تا حدی اثربخشی دارد. با این حال، ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشد.

مثلاً امکان عود سرطان، البته به احتمال کم، در ناحیه پوست سر وجود خواهد داشت؛ چرا که این ناحیه دوز شیمی درمانی کمتری از سایر بخش‌های بدن دریافت می‌کند. همچنین برخی از افرادی که هیپوترمی پوست سر انجام می‌دهند، بیان می‌کنند که سرمای ناخوشایندی را در پوست سر احساس کرده و سردرد دارند.

ماینوکسیدیل

ماینوکسیدیل، دارویی است که برای درمان ریزش مو تأیید شده است. اما احتمال اینکه استفاده از ماینوکسیدیل در ناحیه پوست سر مانع از ریزش مو در حین شیمی درمانی و بعد از آن شود، کم است.

با این حال، برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که ماینوکسیدیل، می‌تواند رشد مجدد موها را تسریع کند. البته برای تأیید اینکه ماینوکسیدیل در رشد مجدد مو پس از درمان سرطان نقش دارد یا خیر، همچنان تحقیقات بیشتری لازم است.

جمع بندی

دانستیم که شیمی درمانی باعث ریزش مو در بسیاری از افراد می‌شود. این ریزش مو به طور کلی قابل جلوگیری نیست، اما می‌توان آن را مدیریت کرد.

به بیماران توصیه می‌شود که موهای خود را دکلره و رنگ نکنند و استفاده از لوازم حرارتی حالت‌دهنده مو را کنار بگذارند. این کار از ضعیف‌تر شدن مو جلوگیری می‌کند. همچنین به افرادی که شیمی درمانی انجام می‌دهند پیشنهاد می‌شود که موهای خود را کوتاه کرده یا در صورت تمایل، بتراشند. برای پوشاندن سر می‌توان از کلاه، روسری یا گلاه گیس استفاده کرد.

منبع

mayoclinic.org

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید