دکتر متخصص رادیوتراپی کیست؟

رادیوتراپی یا پرتو درمانی یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان است که در آن از اشعه‌های پر انرژی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. دکتر متخصص رادیوتراپی در ایران فارغ‌التحصیل رشته رادیوانکولوژی است. این پزشکان متخصصین انکولوژی‌ای هستند که می‌توانند تمام درمان‌های غیر جراحی، از جمله رادیوتراپی، را برای درمان سرطان استفاده کنند. در این صفحه درباره نقش آن‌ها در استفاده از پرتو درمانی سرطان توضیح می‌دهیم.

ممکن است متخصص رادیوتراپی را با نام‌های زیر ببینید: متخصص پرتو درمانی سرطان، متخصص رادیوانکولوژی، متخصص رادیوتراپی و انکولوژی، متخصص انکولوژی رادیوتراپیک.

متخصص رادیوتراپی چه اقداماتی انجام می‌دهد؟

متخصص پرتو درمانی باید نوع و ترتیب درمان‌های مورد نیاز بیمار را در همکاری با انکولوژیست‌های دیگر تعیین کند. تنها پزشکی در ایران که صلاحیت تعیین نوع و نحوه پرتو درمانی را دارد، متخصص رادیوتراپی (رادیوانکولوژی) است.

متخصص رادیوتراپی موارد زیر را باید تعیین کند:

• نیاز به انجام رادیوتراپی
• تعیین نوع رادیوتراپی مورد نیاز (خارجی یا داخلی) و نوع تکنولوژی مورد نیاز (2D، 3DCRT یا IMRT)
• تعیین زمان انجام رادیوتراپی (قبل یا بعد از جراحی و شیمی درمانی)
• تعیین حدود درمان و دوز مورد نیاز هر قسمت
• تعیین نیاز به درمان دارویی همزمان
• اطمینان از حداقل کردن دوز رسیده به بافت‌های سالم اطراف تومور
• نحوه مدیریت و کاهش عوارض پرتودرمانی، حین درمان و بعد از آن

این پزشکان همچنین باید اقدامات تشخیصی و مرحله بندی مورد نیاز قبل از شروع درمان و نیز اقدامات مورد نیاز برای پیگیری بیماران بعد از پایان درمان را تعیین کنند.

ویژگی‌های بهترین متخصص رادیوتراپی

بهترین متخصص رادیوتراپی باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

۱. علم و دانش به روز

مسلما داشتن علم روز و استفاده از آن برای هر متخصص رادیوتراپی لازم است، همانطور که برای سایر پزشکان نیاز است. پزشکی که درمان بیمار خود را بر اساس درمان‌های رایج در سی سال قبل یا بدون شواهد علمی انجام دهد، بیمار خود را از درمان بهتر محروم کرده و باعث ضرر وی می‌شود.

۲. توانایی شناسایی بیماران نیازمند درمان

یکی از مهم‌ترین و پایه‌ای ترین توانایی‌های هر متخصص سرطان، تعیین بیمار نیازمند درمان است. گاهی روش‌های درمانی فعلی موجود در ایران و دنیا، کمکی به بهبود بیمار مبتلا به سرطان نمی‌کند و صرفا موجب ایجاد عارضه جانبی می‌شود. یک پزشک رادیوتراپی خوب، از انجام درمان در مواردی که سودی برای بیمار ندارد پرهیز می‌کند؛ همچنین در مواردی که سود و ضرر درمان تقریبا به یک اندازه هستند با اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به بیمار و همراهان وی، آن‌ها را در تصمیم‌گیری درمان شریک می‌کند.

۳. دقت و توجه به شرایط خاص هر بیمار

درمان هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت است. یک پزشک پرتو درمانی خوب، مشخصات خاص هر بیمار و بیماری وی را در نظر می‌گیرد و بر اساس آن‌ها گزینه‌های درمانی را پیشنهاد یا انتخاب می‌کند. متخصص رادیوتراپی باید مزایا و معایب درمان را به بیمار توضیح بدهد و اولویت‌ها، نگرانی‌ها و تمایلات وی را با دقت گوش کند. با این اقدامات، پزشک می‌تواند درمانی personalized ارائه دهد و تصمیم‌گیری‌های درمانی را بر اساس shared decision making اخذ کند.

۴. رعایت اصول اخلاق پزشکی

فاکتوری که شاید گاهی غافل بماند، رعایت اصول اخلاق پزشکی است. مثلا پزشکی که صرفا برای کسب درآمد بیشتر، تکنیک گرانتری را به بیمار پیشنهاد می‌دهد و آن را با دقت پایینی انجام می‌دهد، نه تنها هزینه بیشتری به وی تحمیل می‌کند، بلکه باعث کاهش اثر درمان و افزایش احتمال عود و بازگشت بیماری می‌شود. یک پزشک اخلاق‌مدار، با در نظر گرفتن شرایط بیمار، امکان درمان در مراکز مختلف درمانی را برای بیمار در نظر می‌گیرد و خواسته‌های بیمار را در اولویت قرار می‌دهد و کمک به وی را وظیفه اصلی خود می‌داند.

۵. دسترسی به تیم چند تخصصی

یک پزشک پرتو درمانی خوب باید در صورت نیاز با پزشکان دیگر مشاوره کند. پزشکی که به جای مشورت با پزشکان دیگر، با اعتماد به نفس کاذب درباره بیمار تصمیم‌گیری می‌کند به وی آسیب خواهد رساند. به همین دلیل در سراسر دنیا، جلسات تومور بورد (کمیسیون پزشکی سرطان) برای همفکری با  انکولوژیست‌های مختلف درباره بیماران برگزار می‌شود. در کشورهای پیشرفته همه بیماران در این جلسات معرفی می‌شوند، اما در ایران معمولا صرفا بیمارانی که تشخیص و درمان آن‌ها با پیچیدگی مواجه است در جلسات بررسی می‌شوند.

۶. سایر ویژگی‌ها

جدا از این ویژگی‌های اختصاصی متخصص رادیوتراپی، این پزشک باید مشخصه‌های مورد نیاز برای همه درمانگران سرطان را نیز داشته باشد. به عنوان مثال، پزشک باید صبور باشد و با روی باز و انرژی بالا برخورد کند، سایر گزینه‌های درمانی را در نظر بگیرد و در صورت نیاز توضیح بدهد و منابع آموزشی مناسب در اختیار بیمار قرار دهد. همچنین یک متخصص خوب باید تیم درمانی خوبی در اختیار داشته باشد. اهمیت تیم رادیوتراپی کارآمد، بسیار زیاد است.

در نهایت اینکه حتی بهترین متخصص پرتو درمانی دنیا هم اگر وقت کافی برای بیمار نگذارد و متوجه نظرات وی نشود یا بیمار را در ساعات خستگی خود ویزیت کند، احتمال خطای وی بالا می‌رود. سعی کنید قبل از ویزیت، توضیحات، سوالات و مشکلات خود را یادداشت کنید تا بتوانید در کمترین زمان ممکن آن را به پزشک توضیح بدهید.

معیارهای انتخاب مرکز مناسب برای درمان

پزشک رادیوتراپی مهم‌تر است یا دستگاه رادیوتراپی؟

در سال‌های اخیر بعضی از مراکز رادیوتراپی، تبلیغات خود را بر اساس نوع دستگاه رادیوتراپی شان انجام می‌دهند و داشتن یک دستگاه جدیدتر (از نظر سال ساخت) را معیار بهتر بودن مرکز خود می‌دانند. اما آیا انتخاب پزشک و مرکز درمان بر اساس نوع دستگاه مرکز کار درستی است؟

جواب این سوال، «خیر» است. کیفیت درمان به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد، که نوع دستگاه تنها یکی از آن‌ها است. بعضی از مهم‌ترین فاکتورهای مرکز مناسب رادیوتراپی برای شما عبارت است از:

• پزشک رادیوتراپی خوب (بر اساس معیارهایی که بالاتر ذکر شد)
• تیم درمانی قوی متشکل از فیزیسیست و کارشناس پرتو درمانی قوی
• داشتن پروتکل‌های درون بخشی و هماهنگی اعضای مختلف تیم با یکدیگر
• نزدیکی به محل زندگی شما یا دارا بودن محل اسکان
• دسترسی مناسب به متخصصی رشته‌های مرتبط و مورد نیاز (درمان‌گر سرطان یا حمایتی)
• هزینه رادیوتراپی و پوشش بیمه

یک پزشک رادیوتراپی خوب، خود وظیفه انتخاب مرکز مناسب برای درمان هر بیمار خود را نیز بر عهده می‌گیرد (با در نظر گرفتن نیاز‌های درمانی آن بیمار). یعنی بررسی می‌کند در کدام یک از مراکز درمانی که کار می‌کند امکان درمان بهتر آن بیمار وجود دارد؛ همچنین در صورتی که در مراکز درمانی خود تکنولوژی مناسب درمانی را موجود نبیند، در ارجاع بیمار و هماهنگی جهت درمان وی توسط پزشک دیگر در مرکز دیگر تعلل نمی‌کند. آشنایی با تمام قابلیت‌ها و ویژگی‌های یک مرکز درمانی برای بیماران امکان‌پذیر نیست، اما در صورت انتخاب یک متخصص رادیوتراپی-انکولوژی قابل اعتماد (از نظر علمی و اخلاقی)، می‌توان از دریافت درمان با بهترین کیفیت ممکن مطمئن بود.

چگونه یک متخصص رادیوتراپی (پرتو درمانی) خوب پیدا کنیم؟

یافتن بهترین متخصص رادیوتراپی در تهران و سایر شهرهای بزرگ، کار دشواری است. مراکز درمانی متعدد و متخصصین رادیوتراپی بسیار زیادی وجود دارند که بررسی همه آن‌ها امکان‌پذیر نیست. برای این کار می‌توانید از بیماران دیگری که تحت پرتودرمانی قرار گرفته‌اند سوال کنید، در اینترنت جست‌وجو کنید، یا از پزشکان معتمد (مثلا جراح خود) بپرسید. حتما به فاکتورهایی که در بالا درباره پزشک و مرکز مناسب رادیوتراپی ذکر شد دقت کنید. توجه کنید که یک پزشک ممکن است در زمینه یک بیماری خاص تجربه بیشتری نسبت به سایر بیماری‌ها داشته باشد.

یافتن بهترین متخصص رادیوتراپی در شهر‌های کم‌جمعیت‌تر کار راحت‌تری است. در این شهرها معمولا تعداد مراکز رادیوتراپی کمتر و پزشکان متخصص کمتری وجود دارد.

در مسیر انتخاب متخصص رادیوتراپی حتما با چشم باز و اطلاعات کافی تصمیم‌گیری کنید. می‌توانید قبل از انتخاب پزشک پرتو درمانی، از دو یا چند متخصص پرتو درمانی مشاوره بگیرید و بر اساس دیده‌های خود از بین آن‌ها انتخاب کنید. فقط توجه کنید که مشاوره بیش از حد و شک و تعلل، موجب تاخیر درمان یا تعویض مکرر پزشک و بی‌اعتمادی به آن‌ها نشود.

توصیه های پزشکی در زمان رادیوتراپی

برای کنار آمدن با عوارض جانبی رادیوتراپی و داشتن یک تجربه خوب، موارد زیر را رعایت کنید:

داشتن خواب کافی در زمان پرتودرمانی

مشکل خواب ممکن است در همان ابتدای شنیدن تشخیص ایجاد شود یا بعدا در حین درمان بروز کند. کمبود خواب می‌تواند موجب خستگی در طول روز شود؛ خستگی و کمبود خواب می‌توانند روی خلق شما تاثیر بگذارد و تحمل استرس درمان سرطان را سخت‌تر کنند.

اما شما می‌توانید با روش‌های ساده‌ای بر بی‌خوابی غلبه کنید، از جمله:

• داشتن روتین خواب (داشتن فعالیت ثابت قبل از خواب هر شب)
• نوشتن نگرانی‌ها
• پرهیز کردن از چرت زدن در طول روز (مخصوصا خواب بیش از نیم ساعت)
• داشتن فعالیت بدنی متوسط در طول روز
• تمدد اعصاب (ریلکسیشن و مدیتیشن)
• مصرف دارو تحت نظر پزشک

مهم است که بی‌خوابی یا بدخوابی خود را به پزشکتان اطلاع دهید، زیرا خستگی و بی خوابی اغلب مورد پرسش قرار نمی‌گیرند.

مراقبت از پوستی که در معرض اشعه است

پوست ناحیه‌ای که تحت اشعه قرار می‌گیرد، ممکن است قرمز و حساس شود و شبیه به آفتاب سوختگی به نظر برسد. متخصص و تیم رادیوتراپی شما، درباره‌ راه‌هایی برای مراقبت از پوستتان با شما صحبت خواهند کرد. برخی از نکات مراقبت از پوست حین دریافت رادیوتراپی عبارتند از:

• علامت‌هایی که در زمان شبیه سازی رادیوتراپی کشیده شده است را پاک نکنید. این کار به تیم درمان کمک می‌کند که مطمئن شوند در زمان درمان واقعی، رادیوتراپی را در ناحیه درست و جهت درستی انجام می‌شود.
• پوست ناحیه را به آرامی با آب گرم و صابون ملایم بشویید (صابون باید فاقد مواد شیمیایی تحریک‌کننده پوست باشد).
• از استفاده از پودرها، عطرها، دئودورانت‌های حاوی آلومینیم و محصولات حاوی الکل خودداری کنید، مگر اینکه توسط پزشکتان تایید شده باشند.
• از قرار دادن مستقیم هر چیز سرد یا گرمی روی پوستتان خودداری کنید.
• اگر در بیرون از خانه زمان می‌گذرانید، کلاه یا لباسی بپوشید که از پوستتان محافظت می‌کند. بعد از درمان از ضد آفتاب با SPF حداقل ۵۰ استفاده کنید.

یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید

بسیاری از بیماران تحت درمان با رادیوتراپی، با سوء تغذیه مواجه می‌شوند، زیرا حالت تهوع دارند یا نمی‌توانند در زمان درمانشان غذای کافی دریافت کنند.

مهم است که شما رژیمی داشته باشید که به وسیله آن وزنتان را کنترل کنید و یادتان باشد که دوره درمانتان اصلا زمان خوبی برای داشتن رژیم‌های غذایی کاهنده وزن نیست.

بیشتر بخوانید: تغذیه حین درمان سرطان

داشتن فعالیت ورزشی

برای بیمارانی که از نظر جسمی توانا هستند، داشتن فعالیت ورزشی در زمان انجام رادیوتراپی کمک کننده است و در کنترل خستگی و تغییرات خلقی و کنترل استرس به شما یاری می‌کند. حتی انجام دادن پیاده روی‌های سبک (در حد پنج دقیقه) بهتر از فعال نبودن است. معمولا پیشنهاد نمی‌کنیم که شما در زمان درمانتان یک برنامه ورزشی جدی را شروع کنید.

خدمات مشاوره آنلاین دکتر فرازمند

شما برای دریافت مشاوره آنلاین رادیوتراپی توسط دکتر فرازمند می‌توانید از لینک‌های قرار داده شده در سایت استفاده کنید. دکتر برنا فرازمند، متخصص رادیوتراپی و انکولوژی، ضمن آشنایی با آخرین و بهترین درمان‌های سرطان در جهان و ایران، با در نظر گرفتن شرایط بیمار، مناسب‌ترین گزینه‌های درمانی را برای وی انتخاب و تجویز می‌کند.

توجه فرمایید در صورتی که قبلا تحت رادیوتراپی توسط پزشک دیگری قرار گرفته‌اید، شروع درمان تحت نظر دکتر فرازمند فقط با رضایت پزشک قبل و ارائه مدارک تشخیصی و درمانی (به طور کامل) امکان‌پذیر خواهد بود.