پرتو درمانی سرطان بیضه یکی از روش‌های اصلی درمان این سرطان، مخصوصا در نوع سمینوم است. در پرتودرمانی (رادیوتراپی) از اشعه‌های پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.  

آیا پرتو درمانی سرطان بیضه موثر است؟

پرتو درمانی سرطان بیضه در شرایطی که تومور سمینوم گسترش محدودی داشته باشد یا در موارد عود موثر است. به عنوان مثال  رادیوتراپیِ در سمینوم مرحله یک، همانند شیمی درمانی و نظارت فعال (active surveillance) یکی از انتخاب‌های درمان برای این بیماران است. با انتخاب هر کدام از این روش‌های درمانی در این بیماران، این بیماران درصد بقای حدوداً ۹۷ تا ۱۰۰ درصد در ۵ سال را دارند.

آیا من نیاز به پرتو درمانی سرطان بیضه دارم؟

بیشترین کاربرد پرتو درمانی سرطان بیضه در درمان اولیه تومور سمینوم بیمار برای دو حالت است:

• در مرحله ۱، برای پیشگیری از گسترش تومور به غدد لنفاوی پشت شکم، رادیوتراپی این ناحیه انجام می‌شود.
• در مرحله ۲ که تومور به گره‌های لنفی پشت شکم پخش شده، اما میزان آن هنوز خیلی زیاد نیست. در این حالت رادیوتراپی باعث پاک شدن غدد لنفاوی می‌شود.

همچنین در صورت داشتن شرایط زیر ممکن است به پرتو درمانی سرطان بیضه نیاز داشته باشید:

• تومورهای مقاوم به شیمی‌درمانی
• گسترش تومور به نواحی دوردست مانند مغز

رادیوتراپی سرطان بیضه در چه زمانی باید انجام شود؟

پرتو درمانی سرطان بیضه معمولا بعد از جراحی سرطان بیضه انجام می‌شود. رادیوتراپی بعد از ترمیم کامل زخم ارکیکتومی شروع می‌شود. همچنین در مواردی که تومور پخش شده (متاستاز) می‌تواند انجام شود.

نحوه انجام پرتو درمانی سرطان بیضه به چه صورت است؟

برای پرتودرمانی سرطان بیضه، معمولا از رادیوتراپی بیرونی استفاده می‌شود، به این معنی که از یک دستگاه رادیوتراپی، اشعه را از بیرون به سمت بدن می‌تابانیم.

قبل از شروع رادیوتراپی، با دکتر ملاقاتی خواهید داشت تا برنامه‌ی درمانی را برای بیمار و همراهان مشخص کند. معمولا ابتدا بیمار تحت یک سی تی اسکن برای طراحی درمان قرار می‌گیرد. تیم رادیوتراپی از اطلاعات این سی تی اسکن برای تعیین دوز درمان و مناطقی که باید تحت پرتودرمانی قرار بگیرند، استفاده می‌کند. همچنین ممکن است تعدادی علامت دائمی برروی پوست شما ایجاد شود (تتو)، که به اپراتور دستگاه پرتودرمانی کمک می‌کند تا در هنگام جلسات درمانی بتواند شما را در موقعیت مناسبی زیر دستگاه پرتودرمانی قرار دهد. این علامت‌ها، اندازه‌ای در حدود یک نقطه دارند.

در ابتدای هر جلسه از پرتودرمانی، اپراتور دستگاه پرتودرمانی به دقت بیمار را بر روی جایگاه مناسب قرار می‌دهد و مطمئن می‌شود نحوه قرارگیری وی راحت است. در طول جلسه‌ی پرتودرمانی بیمار در اتاق تنها است، اما می‌تواند با اپراتور دستگاه که در اتاق کناری است حرف بزند. اپراتورها از طریق دوربین بیمار را در اتاق تماشا می‌کنند و صدای وی را می‌شنوند، بنابراین نگران نباشید.

پرتودرمانی دردناک نیست، اما بیمار باید به مدت چند دقیقه در یک موقعیت ثابت بماند و حرکت نکند.

ناحیه درمان کجاست؟ کدام قسمت از بدن اشعه می‌گیرد؟

در پرتو درمانی سرطان بیضه، معمولا ناحیه خلف شکم اشعه دریافت می‌کند. علت درمان این ناحیه، احتمال گسترش بیماری به غدد لنفاوی موجود در آن است. در زیر دو نمونه از محدوده درمانی در رادیوتراپی سرطان بیضه را ملاحظه می‌کنید.

تعداد جلسات و طول کل مدت درمان پرتودرمانی سرطان بیضه

بیماران معمولا پرتودرمانی سرطان بیضه را به صورت یک دوره از جلسات کوتاه مدت روزانه دریافت می‌کنند. این جلسات معمولا در طی روزهای شنبه تا چهارشنبه اتفاق می‌افتد و دکتر روزهای آخر هفته را به بیمار استراحت می‌دهد. یک دوره‌ی درمانی برای سرطان بیضه‌ی سمینوم، در حدود ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد و تعداد کل جلسات حدود ۱۰ تا ۲۰ جلسه است. معمولا این جلسات درمانی برای بیمار به صورت سرپایی اجرا خواهد شد. هر جلسه‌ی رادیوتراپی در حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد. شخصی که با دستگاه رادیوتراپی کار می‌کند به شما اطلاعات بیشتری خواهد داد و از شما در طول اجرای جلسات پرتودرمانی محافظت خواهد کرد.

آمادگی پرتو درمانی سرطان بیضه

بانک اسپرم

بانک یا ذخیره اسپرم روشی به معنای جمع‌آوری مایع منی است. مایع منی حاوی اسپرم است. این کار برای حفظ امکان بچه‌دار شدن در صورت ضعف تولید اسپرم در آینده است.

افرادی که مبتلا به سرطان بیضه هستند، ممکن است تولید اسپرم کمتری نسبت به سایر مردان داشته باشند. همچنین جراحی سرطان بیضه و درمان‌های کمکی مثل شیمی درمانی سرطان بیضه و پرتودرمانی می‌توانند تولید اسپرم را باز هم کمتر کنند. بنابراین بهتر است مشاوره بانک اسپرم از همان ابتدا و حداکثر قبل درمان‌های کمکی انجام شود.

آمادگی برای جلسات درمانی

قبل از اولین روز پرتو درمانی ممکن است حس خوبی نداشته باشد که البته امری طبیعی است. اطلاعات زیر به شما کمک می‌کند تا بیشتر احساس آمادگی و راحتی داشته باشید.

وقتی ساختمان مورد نظر را پیدا کردید، بخش پرتودرمانی معمولا به خاطر تشعشعات پرتوها و محافظت، در پایین‌ترین طبقه‌ی ساختمان است و اکثراً در زیرزمین قرار دارد.

بهتر است هر بار برای مراجعه جهت پرتودرمانی با خود یک کوله‌پشتی به همراه داشته باشید. بعضی روزها پرتودرمانی از حالت معمول بیشتر طول می‌کشد. بعضی از وسایلی که باید با خود داشته باشید شامل موارد زیر است:

• لباس‌های راحت بپوشید
• جوراب‌های راحت بپوشید
• موسیقی برای گوش دادن. اکثر مراکز درمانی یک سیستم صوتی دارند.
• یک کتاب یا مجله برای خواندن
• خوراکی
• دفترچه‌ای برای یادداشت برداری وقتی که با تیم پرتودرمانی صحبت می‌کنید.
• کفش‌هایی که بشود راحت درشان آورد.

در هنگام پرتودرمانی نمی‌توانید زیورآلات و بدلیجات به‌همراه داشته باشید. سعی کنید قبل از آمدن آن‌ها را در خانه بگذارید.

تیم پرتودرمانی شما احتمالا قبل از فرارسیدن اولین روز رادیوتراپی به شما دستورالعمل‌های مورد نیاز را بدهند. مواردی که شما باید رعایت کنید شامل موارد زیر است:

• در همه جلسات درمانی سر وقت حاضر شوید. اگر شما در ترافیک گیر افتادید یا نیاز دارید که جلسه را لغو کنید، باید با تیم درمانی‌تان تماس بگیرید و آن‌ها را در جریان بگذارید. یادتان باشد که در انتهای جلسه اول پرتودرمانی، شماره‌ی موردنیاز برای این کار را تهیه کنید.
• از تیم درمانی‌تان سوال کنید و نگرانی‌هایتان را با آن‌ها در میان بگذارید.
• با مشاور یا پرستارها درباره‌ی عوارض جانبی احتمالی سوال کنید.
• رژیم غذایی سالم یا رژیم غذایی‌ای که تیم پرتودرمانی شما پیشنهاد می‌کند را رعایت کنید.
• کمی اضافه یا کم شدن وزن در حین دوره‌ی درمانی مشکلی ندارد. اگر برای ثابت نگه داشتن وزنتان مشکلی دارید درخواست مشاوره با متخصص تغذیه بدهید.
• حواستان به واکنش‌های پوستی احتمالی باشد. تیم درمانی شما، دستور العمل‌های موردنیاز برای حفظ سلامت پوستتان را به شما خواهند داد.

بیشتر بخوانید: تغذیه حین درمان سرطان

انتخاب پزشک و مرکز پرتو درمانی سرطان بیضه

پرتو درمانی سرطان بیضه را چه کسی انجام می‌دهد؟

پزشکی که در انجام پرتودرمانی برای درمان سرطان تخصص دارد، متخصص رادیوتراپی-انکولوژی نام دارد.

بهترین روش پرتو درمانی سرطان بیضه چیست؟

تکنیک سه بعدی سنتی و تکنیک IMRT هر دو قابل استفاده هستند. IMRT تکنیک جدیدتری است، اما مشکل عمده آن در سرطان بیضه این است که احتمال سرطان‌های ثانویه را مخصوصا در بیماران جوان‌تر بیشتر می‌کند. بنابراین بسته به شرایط مختلف از جمله مرحله بیماری و شرایط بیماری از هر دوی این تکنیک‌ها می‌توان استفاده کرد.

برای مشاوره با دکتر فرازمند درباره پرتو درمانی سرطان بیضه می‌توانید از لینک مشاوره موجود در سایت استفاده کنید.

بهترین مرکز پرتو درمانی سرطان بیضه کجا است؟

با توجه به اینکه دستگاه‌ها و تکنیک‌های موجود در کشور برای پرتو درمانی سرطان بیضه تفاوت خاصی در نتیجه درمان ندارند، مهمترین عامل در انتخاب «بهترین مرکز پرتو درمانی سرطان بیضه» توانمندی و دقت پرسنل درمان از جمله پزشک درمان‌گر است.

بهترین پزشک پرتو درمانی سرطان بیضه کیست؟

بهترین پزشک پرتو درمانی سرطان بیضه باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

• اطلاعات به‌روزی داشته باشد و مقالات جدید را مطالعه کند
• وجدان کاری داشته باشد
• به بیمار توضیحات کافی برای انتخاب بهترین روش درمان و بهترین مرکز درمان بدهد
• به طور منظم در جلسات توموربورد و کنگره ها شرکت کند و به تبادل اطلاعات با سایر پزشکان بپردازد

عوارض پرتودرمانی سرطان بیضه

پرتودرمانی برروی شکم شما، می‌تواند عوارض جانبی‌ای ایجاد کند؛ اما این عوارض را معمولا می توان با داروها کنترل کرد. این عوارض معمولا به تدریج و با تمام شدن دوره‌ی درمانی شما، کم‌کم ناپدید خواهند شد. مهم است که اگر عوارضی در حین درمان دارید با دکترتان مشورت کنید. اکثر عوارض جانبی پرتودرمانی خفیف هستند و شما می‌توانید با داروها آن‌ها را به‌راحتی کنترل کنید. البته با این حال باید گفت که سود درمان رادیوتراپی بسیار بیشتر از این عوارض آن است.

تغییرات پوستی: اگر شما پوست روشنی دارید، ممکن است ناحیه‌ای که  تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرد قرمز شود و اگر پوست سیاه یا قهوه‌ای دارید، ممکن است آن نواحی تیره‌تر شود؛ اما بعد از اتمام درمان شما، این تغییرات از بین می‌رود. دکترتان می‌تواند با شما درباره‌ی نحوه‌ی مراقبت از پوستتان صحبت کند و همینطور اگر پوستتان سوزش یا درد دارد، تجویز کرم انجام دهد.

حالت تهوع: پرتودرمانی برروی شکمتان، ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع در شما شود. دکترتان می‌تواند برای پیشگیری از آن، برای شما داروی ضدتهوع تجویز کند. اگر داروهایتان جلوی حالت تهوع‌تان را نمی‌گیرد، به دکتر اطلاع بدهید زیرا داروهای دیگری نیز برای تجویز وجود دارد.

خستگی: پرتودرمانی معمولا باعث ضعف و خستگی مخصوصا در پایان جلسات می‌شود. سعی کنید خیلی به خودتان سخت نگیرید و تا آنجایی که امکان دارد از انجام دادن کارهایی که نیازی به انجام دادنشان نیست خودداری کنید. ورزش‌های ملایم، مانند پیاده‌روی‌های کوتاه، می‌تواند به بهبود ضعف شما کمک کند البته نیاز است تا ورزش خود را با استراحت کافی جبران کنید. در بعضی از مواقع، خستگی می‌تواند تا ۸ هفته یا بیشتر بعد از اتمام دوره‌ی درمان باقی بماند اما کم‌کم سطح انرژی شما شروع به بیشتر شدن می‌کند.

ریزش مو: ممکن است موهای ناحیه‌ی لگن یا شکم خود را در طی دوره درمان از دست بدهید. بعد از پایان دوره‌ی درمانی، موهای شما اغلب رشد خود را دوباره از سر خواهند گرفت.

سوزش مثانه: در بعضی از افراد، مثانه و مجرای ادراری ممکن است دچار سوزش و التهاب شود. نوشیدن مقدار زیادی مایع می‌تواند کمک کننده باشد اما باید دقت کنید که از نوشیدن مشروبات الکلی و نوشیدنی‌های کافئین دار باید اجتناب کرد چون می‌توانند باعث بیشتر شدن التهاب شوند.

اسهال: ممکن است شما دچار اسهال شوید، اما دکترتان با تجویز دارو می‌تواند آن را کنترل کند. اگر اسهال داشتید به دکترتان اطلاع دهید. مهم است که مقدار زیادی مایعات مصرف کنید. سعی کنید کمتر از غذاهای با فیبر زیاد مثل میوه، سبزیجات، حبوبات و سبزیجات سبوس‌دار استفاده کنید.

تاثیرات موقتی برروی باروری: تا الآن هیچگونه شواهدی مبنی بر اینکه فرد بیماری که تحت رادیوتراپی قرار می‌گیرد، در آینده مشکلی از لحاظ بچه‌دار شدن داشته باشد، وجود ندارد؛ اما از آنجایی که رادیوتراپی ممکن است تاثیرات موقتی‌ای برروی اسپرم داشته باشد و مقدار کمی از پرتوهای رادیوتراپی به بیضه‌ی باقی‌مانده می رسد، فرد بیمار باید در طول دوره درمان و ۶ تا ۱۲ ماه بعد از آن هم، در حین مقاربت از وسایل پیشگیری استفاده کند. این کار به اسپرم‌ها زمان لازم برای بهبود یافتن از صدماتی که پرتودرمانی بهشان وارد کرده را می‌دهد.

عوارض جانبی احتمالی دیرهنگام:

1. تاثیرات قلبی: پرتودرمانی غدد لنفاوی پشت شکمی ممکن است سال‌ها بعد از پایان دوره درمانی باعث تاثیر بر روی قلب شود به خاطر اینکه این غدد لنفاوی جایگاهی نزدیک به قلب دارند. ممکن است شما نیاز به چکاپ‌های منظم داشته باشید تا از سلامت قلب خود بعد از پایان دوره‌ی درمان مطمئن شوید.
2. سرطان ثانویه: پرتودرمانی ممکن است ریسک ایجاد سرطان دیگری سال‌ها پس از پایان پرتودرمانی را اندکی بیشتر کند. البته این به این معنی نیست که شما حتما سرطان دیگری خواهید داشت و در کل مزایای رادیوتراپی بسیار بیشتر از مضرات آن است.

چند نکته

شما رادیواکتیو نمی‌شوید!

پرتو درمانی خارجی فرد را رادیواکتیو نمی‌کند و اشعه در بدن باقی نمی‌ماند. در طی دوره رادیوتراپی بیرونی، می‌توان در کنار افراد دیگر (از جمله خانم‌های حامله و کودکان) قرار گرفت، بدون اینکه کوچک‌ترین مشکلی برای آن‌ها ایجاد شود.

از شیلد بیضه استفاده می‌شود

معمولا برای کاهش میزان اشعه رسیده به بیضه، شیلدی روی آن قرار داده می‌شود. همانطور که گفته شد تولید اسپرم در این بیماران کمتر از افراد عادی است و رسیدن اشعه زیاد به بیضه ممکن است باعث عقیمی شود.

جمع‌بندی: پرتو درمانی سرطان بیضه

پرتو درمانی سرطان بیضه یکی از درمان‌های اصلی این سرطان مخصوصا در نوع سمینوم است. این درمان در موارد اولیه که تومور به پشت شکم پخش نشده بیشترین کاربرد را دارد، اما می‌تواند در مواردی با گسترش محدود به پشت شکم و در موارد عود، مقاوم به درمان و متاستاز نیز استفاده شود. تعداد جلسات معمولا ۱۰ تا ۲۰ جلسه است که حدود ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد. عوارض پرتو درمانی سرطان بیضه ناشی از تابش اشعه به بافت‌های درون شکم است.

منابع:

cancerresearchuk.org

cancercouncil.com.au

rochester.edu

redjournal.org

macmillan.org.uk

oncolink.org

pubmed.com

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید