علت سرطان پروستات شامل عوامل محیطی و ژنتیکی است که احتمال ابتلا به این سرطان را بالا می‌برند. البته ارتباط بسیاری از آن‌ها با سرطان پروستات به طور قطع ثابت نشده است. در این بخش به دلایل ایجاده کننده سرطان پروستات که قابل استناد هتسند اشاره می‌کنیم.

سرطان یک بیماری ژنتیکی است!

سرطان‌ها ناشی از تغییرات ژنتیکی هستند که در سلول‌های بدن ما رخ می‌دهند. ژن‌ها عملکرد سلول را کنترل می‌کنند، و اگر طوری تغییر کنند که سلول رشد خارج از کنترل پیدا کند سرطان ایجاد می‌شود.

بیشتر بخوانید: ژنتیک سرطان

وقتی درباره «علت سرطان پروستات» یا «عامل خطر» صحبت می‌کنیم، در واقع درباره عللی صحبت می‌کنیم که احتمال تغییرات ژنتیکی را بیشتر می‌کنند.

آیا سرطان پروستات یک بیماری ارثی است؟

وقتی بحث ژن و ژنتیک می‌شود، بعضی افراد تصور می‌کنند که سرطان کاملا ارثی است، اما اینطور نیست. در واقع سرطان پروستات ارثی نادر است و چیزی حدود ۵٪ موارد را شامل می‌شود. در بقیه موارد تغییرات ژنتیکی در طول زندگی یک فرد ایجاد می‌شود.

علت سرطان پروستات

عوامل خطری که باعث ایجاد سرطان پروستات می‌شوند عبارت‌اند از:

• سن
• نژاد و قومیت
• سابقه خانوادگی
• سیگار کشیدن
• عادات غذایی
• کمبود ویتامین دی
• رابطه جنسی کم
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

توجه کنید که داشتن یک یا چند عامل خطر به معنای ابتلای قطعی به سرطان پروستات نیست و نداشتن آن‌ها نیز به معنای عدم ابتلا نیست. این عوامل، «احتمال» ابتلا را بیشتر می‌کنند. در مورد عوامل خطرِ خود با پزشک صحبت کنید. وی در انتخاب آگاهانه­‌ی سبک زندگی و مراقبت­های بهداشتی به شما کمک خواهد کرد. اگر چیزی برایتان ناواضح است، در بخش دیدگاه‌های انتهای صفحه بپرسید.

لیست «علت سرطان پروستات» یا «عامل خطر» آن به صورت زیر است:

سن ابتلا به سرطان پروستات

افزایش سن یکی از علل ایجاد سرطان پروستات است. خطر ابتلا به سرطان پروستات با افزایش سن، به ویژه پس از ۵۰ سالگی افزایش می­‌یابد. حدود ۶۰٪ از افراد مبتلا به سرطان­ پروستات، آقایان ۶۵ سال به بالا هستند. درمان در افراد مسن‌تر با چالش‌هایی رو به رو است.

نقش نژاد و قومیت در ابتلا به سرطان پروستات

سیاه پوستان در ایالات متحده و آفریقایی‌تبارها بیش از مردان نژادهای دیگر مبتلا به سرطان پروستات می­‌شوند. سیاه پوستان مبتلا به سرطان پروستات بیشتر از سفیدپوستان مبتلا می­‌میرند.

سرطان پروستات در آمریکای شمالی و شمال اروپا بیشتر رخ می­‌دهد. همچنین سرطان پروستات در مردم شهرها، به ویژه افراد با فعالیت بدنی کم و رژیم غذایی ناسالم، در حال افزایش است.

همانطور که در نمودار نیز مشاهده می‌کنید منطقه ما جزء نواحی با کمترین شیوع سرطان پروستات است.

داشتن سابقه خانوادگی سرطان پروستات

به سرطان پروستاتی که در یک خانواده شایع‌تر است، سرطان پروستات خانوادگی می­‌گویند­، و حدود ۲۰٪ از کل سرطان­‌های پروستات را تشکیل می­‌دهد. علت سرطان پروستات خانوادگی می‌تواند دو موضوع باشد: ۱- تغییرات ژنتیکی مشترک ۲- عوامل محیطی و سبک زندگی مشترک.

بنابراین می‌توان گفت سابقه خانوادگی یکی از علل ایجاد سرطان پروستات است. اما این علت سرطان پروستات، خود ناشی از عوامل محیطی و ژنتیکی دیگر است.

 تغییرات ژنتیکی علت سرطان پروستات

بعضی از تغییرات ژنتیکی که علت ایجاد سرطان پروستات هستند شناسایی شده‌اند. اگر فردی دارای این جهش‌های ژنتیکی شناخته‌شده باشد، احتمال ابتلای وی به سرطان پروستات بیشتر است. چنین افرادی باید غربالگری سرطان پروستات را در سنین پایین‌تر شروع کنند.

اگر با توجه به سابقه خانوادگی خود نگران تغییرات ژنتیکی ارثی هستید، برای کسب اطلاعات بیشتر با یک مشاور ژنتیک یا پزشک صحبت کنید.

بیشتر بخوانید: مشاوره ژنتیک سرطان

مصرف سیگار

مصرف سیگار با افزایش توسط احتمال سرطان پروستات همراه است. به علاوه، هر چه مصرف سیگار بیشتر باشد، احتمال سرطان پروستات هم افزایش می‌یابد (مقاله علمی مرجع).

میزان مصرف سیگار با واحد «پاکت-سال» یا «pack-years» بیان می‌شود. اگر فردی ۳۰ سال روزی دو پاکت سیگار بکشد، ۶۰ «پاکت-سال» سیگار مصرف کرده است.

مواردی که احتمال ابتلا به سرطان پروستات را بالا می‌برند

علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، موارد زیر نیز می‌تواند در احتمال ابتلا به سرطان پروستات تاثیر بگذارند:

• عادت غذایی
• چاقی
• کمبود ویتامین دی
• رابطه جنسی کم
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

عادت­‌های غذایی

هنوز هیچ تحقیقاتی ثابت نکرده است که تغذیه می­‌تواند مستقیماً باعث ایجاد یا جلوگیری از سرطان پروستات شود. اما ممکن است ارتباطی وجود داشته باشد. 

چاقی

اگر چه چاقی (اضافه‌وزن زیاد) احتمال کلی سرطان پروستات را بیشتر نمی‌کند، اما بعضی مطالعات می‌گویند که سرطان پروستات پرخطر و سرطان پروستات پیشرفته در افراد چاق بیشتر است.

به هر حال به علت مضرات فراوانی که چاقی برای سلامتی ایجاد می‌کند، باید هر فردی وزن خود را متعادل نگه دارد.

کمبود ویتامین دی

در بعضی مطالعات ارتباطی بین کمبود ویتامین دی و ابتلا به سرطان پروستات یافت شده است. البته مطالعاتی هم هستند که این موضوع را تایید نکرده‌اند.

کمی رابطه جنسی

دو مطالعه نشان دادند که مردانی که میزانی بیشتر انزال دارند، به احتمال کمتری سرطان پروستات می‌گیرند. البته در این مطالعات انزال می‌توانست با یا بدون رابطه جنسی باشد. توجه کنید که این نتایج هنوز قطعی و نهایی نیستند.

مواجهه با مواد شیمیایی

چند مطالعه محدود، ارتباطی بین عامل نارنجی و سرطان پروستات را ذکر کرده‌اند. ماده نارنجی ماده‌ای شیمیایی است که در جنگ ویتنام استفاده می‌شد.

همچنین شواهد محدودی وجود دارد که ممکن است آتش‌نشان‌ها به علت مواجهه با مواد شیمیایی، بیشتر سرطان پروستات بگیرند.

سایر علل مرتبط با سرطان پروستات

در مورد ارتباط بین پروستاتیت (التهاب پروستات)، بیماری‌های جنسی و وازکتومی با ایجاد سرطان پروستات هم بین مطالعات مختلف تناقض است و هنوز نتیجه‌گیری قطعی حاصل نشده است.

پیشگیری از سرطان پروستات

به طور کلی برای پیشگیری از یک سرطان خاص باید از علل ایجاد آن سرطان پرهیز کرد. همانطور که در بالاتر خواندید، بسیاری از علل ایجاد سرطان پروستات قابل تغییر نیستند، مثلا سن، نژاد یا سابقه خانوادگی. با این وجود راه‌هایی وجود دارد که شاید بتوانند احتمال سرطان پروستات را کم کنند.

محققان همچنان به بررسی عوامل موثر در سرطان پروستات و راه‌­های پیشگیری از آن ادامه می­‌دهند.

تغییرات رژیم غذایی

اگرچه هنوز ارتباط بین رژیم غذایی و سرطان پروستات اثبات نشده است، اما به هر حال رعایت نکات زیر می‌تواند مفید باشد:

• • کاهش مصرف چربی، به ویژه چربی‌های حیوانی
  • مصرف بیشتر سبزیجات، میوه‌ها و حبوبات
  • عدم مصرف گوشت سوخته (مثلا به علت سرخ کردن بیش از حد)

در بعضی مطالعات مصرف میوه‌های حاوی لیکوپن مانند گوجه‌فرنگی موجب کاهش ابتلا به سرطان پروستات شده است.

در حال حاضر هیچ ویتامین، ماده معدنی یا مکمل خاصی در آزمایش­‌های بالینی برای جلوگیری از سرطان پروستات پیدا نشده است. قبل از مصرف هرگونه مکمل به منظور جلوگیری از سرطان پروستات، با پزشک خود مشورت کنید.

تغییرات خاص در رفتارهای غذایی بعد از ابتلا، ممکن است رشد سرطان پروستات را آهسته یا متوقف نکند. اما شاید برای تأثیرگذاری، لازم باشد چنین تغییراتی زودتر و قبل از ابتلا انجام شود.

حفظ وزن طبیعی و ورزش منظم

چاقی می‌تواند یکی از عوامل ایجاد سرطان پروستات تهاجمی‌تر باشد. به طور کل، کاهش وزن و حفظ وزن طبیعی با افزایش سن، می‌تواند احتمال سرطان پروستات و بسیاری از بیماری‌های دیگر را کم کند.

ورزش می‌تواند در حفظ وزن طبیعی به شما کمک کند. همچنین ورزش می‌تواند التهاب را کاهش داده و عملکرد سیستم ایمنی را بهبود دهد. بنابراین در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها، از جمله سرطان، نقش دارد.

ترک مصرف سیگار

همانطور که در بالا گفته شد، سیگار یکی از علل ابتلا به سرطان پروستات است. البته ترک سیگار مزایای سلامتی متعددی دارد و کاهش احتمال سرطان پروستات فقط یکی از آن‌هاست.

سایر موارد

افزایش مصرف ویتامین دی و داشتن انزال بیشتر نیز ممکن است احتمال سرطان پروستات را کم کنند.

آیا پیشگیری از سرطان پروستات با داروها امکان‌پذیر است؟

در گذشته گفته می‌شود داروهایی مانند فیناستراید برای پیشگیری از سرطان پروستات مفید هستند. اما مطالعات نشان دادند که اگرچه ممکن است این دارو احتمال کلی را کم کند، اما احتمال سرطان پروستات پرخطر را بیشتر می‌کند. بنابراین استفاده از این دسته دارویی برای پیشگیری از سرطان پروستات توصیه نمی‌شود.

البته فیناستراید و دوتاستراید برای درمان علائم دستگاه ادراری تحتانی که ناشی از بزرگی خوش‌خیم پروستات است، کاربرد دارند.

چند نکته پایانی

همانطور که در بالاتر ذکر شد، بعضی افراد به علت داشتن جهش‌های ژنتیکی خاص مستعد ابتلا به سرطان‌هایی از جمله سرطان پروستات هستند. این افراد باید غربالگری سرطان پروستات را با شدت بیشتری انجام دهند.

غربالگری را فراموش نکنید

اگرچه راهی قطعی برای جلوگیری از سرطان پروستات وجود ندارد، غربالگری راهی مناسب برای تشخیص زودرس سرطان پروستات است. غربالگری سرطان پروستات با آزمایش خون (تست PSA) انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: غربالگری سرطان پروستات

علائم سرطان پروستات را بشناسید

با وجود رعایت همه توصیه‌ها، همچنان احتمال ابتلا به سرطان پروستات وجود دارد. هر چه تشخیص سرطان پروستات زودتر انجام شود، شانس درمان موفق و علاج کامل بیماری بیشتر است. بنابراین علاوه بر غربالگری، بهتر است با علائم و نشانه های سرطان پروستات نیز آشنا باشید.

بیشتر بخوانید: نشانه‌ها و علائم سرطان پروستات

نتیجه‌گیری: علت سرطان پروستات و راه‌های پیشگیری

علت سرطان پروستات هنوز به طور دقیق مشخص نشده‌اند. اما می‌دانیم که سرطان پروستات ناشی از ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی است. افزایش سن، سابقه خانوادگی، سابقه تغییرات ژنتیکی خاص، محل زندگی و عوامل محیطی متعدد می‌توانند باعث افزایش احتمال سرطان پروستات شوند.

سوالات متداول

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید